FRONDA

Berninim Wren, nie został zrealizowany. Przeważyła tradycyjna forma angielskiejbazyliki na planie krzyża łacińskiego (na przykład takiej jak Durham).W stosunku do normańskich budowli złagodzono jednak wymowę wież,które odtąd nieśmiało wyrastają z klasycyzującej, pewnie rozsiadłej wśródlondyńskich kamienic bryły. Wydają się istnieć tylko po to, żeby za pomocąumieszczonych na nich zegarów mierzyć upływający czas. Także kopuła wygląda,jak gdyby stworzono ją na doczepkę: jak fajerwerk unosi się nad bryłąkościoła, na której wydłużony kształt nie ma żadnego wpływu. Jeżeli konsekwentnieczytać wieże jako królów, kształt świętego Pawła odzwierciedlastan monarchii w okresie po wojnie domowej i Chwalebnej Rewolucji. Ot,angielski przyczynek do teorii państwa i architektury baroku.Spotkani przeze mnie współcześni studenci z Oksfordu, miasta, w którymchronił się niegdyś nieszczęsny Karol I przed tymi, którzy prerogatywywładcy wyobrażali sobie inaczej od niego, nie widzą sensu istnienia monarchii.Jest instytucją, która pożera pieniądze i nie ma praktycznego znaczenia.Nie jest już żadnym uosobieniem królestwa. Mimo to wydana niedawnohistoria Anglii Simona Schamy, kolejna w całym szeregu podobnych opracowańwydawanych z zadziwiającą regularnością i przeciwstawiająca sięopublikowanemu kilkadziesiąt lat wcześniej podobnemu dziełu Churchilla,jest na wyspie ogromnie popularna (prawdopodobnie głównie dzięki swojejtelewizyjnej wersji). Jej okładkę rozpoznaje prawie każdy Anglik. Rozpoznaje,bo podskórnie - tak jak twórcy angielskiej rewolucji czy Hobbes - czuje, żeowa przedziwna historyczność, której na co dzień nie zwykł ani doceniać, aninawet zauważać, stanowi o tożsamości jego kraju. Nawet jeżeli Boska misjakrólów została nieodwracalnie zniszczona, prawdziwą królową Anglii wciążpozostaje Klio.Wdychając słodki zapach wiktoriańskich pubów i edwardiańskich kafejek,marzyłam, aby taka miłość tradycji, pragnienie odczytywania jej wciąż nanowo, obudziła się wreszcie i w Polakach. Chociaż nie ma u nas ani jednegolokalu, który działałby nieprzerwanie od czasu Jagiellonów (wszak jedyne instytucjeo nieprzerwanej ciągłości w Polsce to Kościół katolicki i UniwersytetJagielloński), i prawie nikt u nas nie mieszka w budynkach z XVI czy XVIIwieku, nie wszystko z naszej historii rozniesiono na ostrzach bagnetów i gąsienicachczołgów. Wielokrotnie niszczono polską materialność, rozsypywanoskarby nagromadzone rękami poprzednich pokoleń. Jeżeli coś pozostawa-£4 FRONDA 41