FRONDA

początku była tendencja do pozbywania się niemal wszystkiego. Później czasamido czegoś wracano, np. w formie postu. Echem przepisów żydowskichdotyczących czystości jest też czyniony wodą święconą znak krzyża przy wejściudo kościoła. Zresztą we wszystkich trzech monoteistycznych religiachodbywa się podobny rytuał: Żydzi obmywają przed modlitwą ręce, Arabowie- ręce, uszy, nos, oczy oraz nogi, a katolicy, wchodząc do przestrzeni sacrumw sposób symboliczny obmywają swoją duszę. Sam chrzest jest także tegotypu obmyciem. Oczywiście uzyskał on zupełnie inną wagę niż jego rytualnyprawzór, ale de facto w swojej zewnętrznej formie jest zwykłym rytualnymoczyszczeniem przed wejściem w strefę sacrum (życia).Chciałem wyjść teraz poza kwestie koszerności ku idei bardziej ogólnej,której koszerność w odniesieniu do pokarmów być może jest tylko jednymz aspektów. Spotkałem się z bardzo głębokim sformułowaniem u PaulaJohnsona, że w judaizmie jedzenie czegoś, ucztowanie, było miejscemspotkania z Bogiem. W Passze żydowskiej, jak też w wielu innych świętachżydowskich, właśnie posiłek, wspólne zgromadzenie rodziny wokół stołupełnego jedzenia, jest centralnym punktem świętowania. To przetrwałow chrześcijaństwie: eucharystia - jako mistyczna uczta, wieczerza wigilijnaprzed Bożym Narodzeniem czy śniadanie wielkanocne. Może jeżeli spojrzymyna to z tej strony, pewne zasady religijne odnoszące się do jedzenia,jakie stosował i stosuje judaizm, nie będą dla nas tak dziwne i obce?To jest bardzo cenna myśl! Faktycznie, choć możemy odrzucić bezsensownośćwiększości przepisów dotyczących koszerności jedzenia, to z drugiejstrony symbolika, jaką nadano niektórym z nich, godna jest najwyższej uwagi.Żydzi bardzo często lubią porównywać stół, na którym spożywają posiłek,do ołtarza. I tym też motywują to, że jeżeli na ołtarzu nie można złożyć byleczego, to także posiłek musi być odpowiednio przygotowany. To wszystko, cotowarzyszy wspólnemu jedzeniu, jest w pewnym sensie służbą Bożą, a kobieta- aczkolwiek nigdzie nie spotkałem się z takim bezpośrednim porównaniem- jest kapłanką ołtarza domowego. Dbałość o koszerność jedzenia stałasię więc swoistym rytuałem podkreślającym znaczenie tego wszystkiego, cowiązało się ze wspólnotą stołu.70FRONDA 41