FRONDA

nym zmaganiem z żołnierską niedolą oraz notoryczną koniecznością udowadnianiaswoich męskich przewag, zwierają się szwoleżerowie w morderczymstarciu, które zaprowadzi ich w takie rejony, jakich sobie nie uświadamiali.Honor w tej rozgrywce jest zasadniczym elementem opowieści. Rylski budujenań konstrukcję swojej historii, która dzieje się wbrew logice, w zgodzie zaśz wiarą, która nakazuje postępowanie według danego słowa. Honor wyznaczazachowania irracjonalne, niezgodne z interesem postaci książki, ich wygodąi konformizmem. Cóż bowiem stymuluje poczynania XIX-wiecznych watażków?Oprócz wartości nadrzędnych, jak los ojczyzny (o którym w Warunkuniewiele), to właśnie honor pcha żołnierzy ku zatraceniu, wbrew rozumowii korzyściom. Bohaterowie Warunku, miast wieść życie zgodne z wojennąlogiką, szukają okazji, by udowodnić sobie i innym, że przekraczanie granicracjonalizmu to konieczność. Dotrzymywanie zaś raz danego przyrzeczenia,to WARUNEK trwania. Choć trwanie samo w sobie nie stanowi dla nichwartości nadrzędnej.Warunek to fresk historyczny. Tym cenniejszy w dobie literackiej mielizny,że poprzez wysmakowaną formę portretuje dawno przebrzmiałe sprawy,a także w sposób odkrywczy odwzorowuje ducha epoki. Rylski starannie unikapułapek, jakie zastawiają nań konwencja i schemat. Bowiem Warunek nierości sobie praw do powieści łotrzykowskiej, romansu czy epopei. Historia,która dokonuje się na kartach książki, to misternie utkana intryga tyleż nieprawdopodobna,co fascynująca. Również, a może przede wszystkim, poprzezjęzyk czasów. Sprawność literackiej formuły tuszuje nawet niepodobieństwaakcji, umacniając je mimo woli.Warunek to świadomy zabieg wyjścia poza konwencję literacką. EustachyRylski wie, iż nic tak nie spłaszcza prozatorskiej materii jak gładki i przewidywalnyjej tok. Dlatego też unika „domykania" kluczowych wątków w tensposób, by wszystkie tryby powieści logicznie się uzupełniały. Nie aspirujewięc Warunek do roli dzieła zwieńczonego zgrabnym morałem. I mimo żebohaterowie Rylskiego często zastrzegają, iż „wojna to rzecz prosta", światopisany w powieści wymyka się poza uniwersalne treści. Można wręcz odnieśćwrażenie celowej gry autorskiej naigrawania się z warsztatowego konwenansu.Dałoby się ów stan opisać w sposób następujący: Rylski „szarżuje"tam, gdzie kto inny skusiłby się na marsz wytartą koleiną ku rozwiązaniunajlogiczniejszemu ze względów narracyjnych. Przykładów można przyto-ZIMA 2006 1 45*