FRONDA

W wypowiedzi francuskiego komentatora pojawiły się jak najsłuszniej siowa„Transcendencja" i „oświecenie", Jeżewski „ogrzewa" bowiem mowę poetyckąciepłem rzeczywistości sacrum, a więc szeroko rozumianego przeżyciareligijnego oraz niosących nadzieję metafizycznych rozważań. Autor Popiołusłonecznego przekazuje w wielu tekstach doświadczenie iluminacji, przywołującrzeczywiste przeżycie mistyczne, jakiego doznał 3 lipca 1975 roku w paryskimkościele Saint-Etienne du Mont. Przeżycia na granicy mistyki możnaprzekazać językiem symbolicznym, pełnym paradoksów, nawiązującym dowielkiej tradycji religijnej ludzkości, zwłaszcza do chrześcijaństwa. Poetazdaje się sądzić, że przy omawianiu spraw ostatecznych dopuszczalne jeststosowanie patosu, i nie wstydzi się tego podmiot wielu wierszy. Pojawiająsię jednak również śmiałe pomysły, jakiejś kosmicznej ludyczności:Świat to kaprys Boga.On porzucił go jak dziecko zepsutą zabawkę.(Sprzed Apokalipsy. 1992)W poezji Jeżewskiego zwraca uwagę rozbudowana semantyka motywikiświetlnej: Bóg bywa porównywany do odwiecznego Światła, człowiek jest„dzieckiem światła", iskrą lub „gwiazdą spadłą", celem ludzkiego działania,a może też celem całego bytu, jest powrót do światła itp. Motywy świetlnesą dogodnymi nośnikami przeświadczeń o harmonii świata, o ostatecznejsensowności natury i historii, mimo dostrzeganych i opisywanych negatywówistnienia i mroków procesu dziejowego. Ten metafizyczny optymizm działatakże ożywczo na tle pesymistycznej literatury nowoczesnej oraz negującej potrzebęi prawomocność nadrzędnego sensu postmodernistycznej. Odczytujemyz licznych tekstów przekonanie podmiotu twórczego o potrzebie analogii,wspóldźwięczności między ładem stworzonego Bytu a porządkiem artystycznejkreacji. U Krzysztofa Jeżewskiego ta analogia przypomina podobne przekonaniaXX-wiecznych neoklasyków, zwłaszcza naszych młodych reprezentantówchrześcijańskiego klasycyzmu (Wencel, Koehler), u autora Popiołu słonecznego tazasada filozofii sztuki jest chyba bardziej przekonująca, gdyż wspiera ją bogatedoświadczenie życiowe, wiedza o wielu literaturach i cywilizacjach.Trzeba też zauważyć, iż w najnowszym tomie znajdujemy więcej tekstówpoetyckich o historii XX-wiecznej: wojnie światowej, epoce totalitaryzmów,140* FRONDA 41