FRONDA

energii poświęcały tłumaczeniu robotnikom przemysłowym i chłopom, że sącałkowicie zbędni. Niewątpliwie nie była to wina neokonserwatystów. Tenprzykład pokazuje jednak, że zagraniczna akwizycja idei i ich zastosowaniew rodzimych warunkach daje karykaturalne efekty.Nie można zapominać o pewnych oczywistościach. Idea wolności jednostkijako fundament ładu politycznego nie jest amerykańskim wynalazkiemi nie jest w naszej tradycji historycznej niczym nowym. Wręcz przeciwnie,to na niej opierał się system polityczny państwa szlacheckiego oraz niepodległościowedążenia w XIX wieku. Żeby ją poznać, nie musimy zatem zgłębiaćidei twórców amerykańskiej konstytucji.Wydaje się, że polskie środowiska, nazwijmy je umownie „prawicowymi",powoli zaczynają dostrzegać nieprzystawalność nie tylko neokonserwatyzmu,lecz w ogóle schematów zachodniej myśli politycznej do naszej sytuacji.Dzięki temu porzucono postępowy dystans wobec własnej wspólnoty, symbolizowanyprzez figurę retoryczną Polski jako „tego kraju".Ważnym impulsem, który wielu otworzył oczy, jest konieczność intelektualnejkonfrontacji z narodowymi ideami Jana Pawła II i jego koncepcjąrodzimości jako fundamentu życia religijnego. Dlatego zamiast ekscytowaćsię zawiłościami francuskiej myśli rojalistycznej, osiągnięciami frankizmuczy paradoksami niemieckiej „rewolucji konserwatywnej", należy sięgnąć dowłasnych tradycji. W przeciwieństwie do tego, co się sądzi w przeróżnychnurtach neo-, takich jak, powiedzmy, nacjonalizm rozwijany w kręgach neoendeckich,nie chodzi tu o odtwarzanie schematów dawnego myślenia, alekrytyczne nawiązanie, mocno osadzone w europejskim kontekście filozoficzno-historycznym.W Polsce skuteczna budowa ładu opartego na idei wolności powinnawyjść od konstytucji szlacheckich oraz niepodległościowej, socjalistyczneji nacjonalistycznej publicystyki, a nie od lektury pism de Tocqueville'a. Nietrzeba zresztą sięgać aż tak daleko. Wystarczy przypomnieć sobie programSolidarności, żeby dostrzec fundamentalną odmienność neokonserwatyzmuod polskiego sposobu myślenia o ładzie społecznym.Neokonserwatyści są ważnym sojusznikiem w „zderzeniu cywilizacji",ale w Polsce nie możemy zbyt długo śnić „amerykańskiego snu". Snuo kraju, gdzie konserwatyści noszą dobrze skrojone garnitury i mieszkająw przestronnych rezydencjach. Gdzie spokój i dostatek zapewniają im hojne56*FRONDA 41