FRONDA

wzorców. Punktem wyjścia było gwałtowne zerwanie z solidarnościowątradycją polityczną. Odrzucono ją jako gospodarczo niefunkcjonalną (nieprzystawała do ideologii wolnego rynku), archaiczną (ze względu na religijno- maryjny charakter) i nieeuropejską (nie dała się sklasyfikować według zachodnichkryteriów). Co gorsza, pojawili się intelektualiści, którzy nie mogączrozumieć i zaakceptować solidarnościowej wizji, postawili tezę „sierpniowejutopii" i jej intelektualnej niespójności. Zdefiniowanie Solidarności jak ruchuutopijnego, wręcz millenarystycznego, stało się kluczem do jej obalenia.Porzucenie idei, które dekadę wcześniej zjednoczyły naród, było bardzopośpieszne. Opuszczonego pola nie było czym zająć, tym bardziej że nikt niemiał zamiaru sięgnąć do tradycji porzuconych w czasach komunistycznych.Nacjonalizm uważano za tyleż obskurancki, co archaiczny, a PPS-owski socjalizmza zjawisko historyczne. Niestety to sceptyczne nastawienie wynikałoraczej z ignorancji niż z krytycznego namysłu.Przerwane przez PRL, wykształcone jeszcze w XIX wieku, polskie tradycjepolitycznego myślenia zepchnięto na boczny tor. Zachodnie, szczególnie anglosaskienurty intelektualne wydawały się elegantsze i lepiej oddające problemynowoczesności. Razem z bananami i coca-colą masowo importowanoidee, kopiując bez zastanowienia to, co modne i aktualne. Większość polskichprac z tego okresu to wiernie spolszczone zachodnie koncepcje. Krajowi czytelnicypoznawali intelektualne niuanse „społeczeństwa postindustrialnego",problemy modernizacji Azji Południowo-Wschodniej albo analizowali meandrymyśli ojców amerykańskiej konstytucji. Fascynacja światem maskowałazanik oryginalnej myśli politycznej. Lewica, aby zaprowadzić „społeczeństwoobywatelskie", przepompowała zachodnie schematy. W odpowiedzi konserwatyści,walcząc o zachowanie resztek naturalnego ładu, zaczęli masowoimportować zachodnią myśli kontrrewolucyjną, od de Maistre'a poczynając.Na tym tle idee neokonserwatystów wydawały się szczególnie ciekawe.O ile u schyłku komunizmu neokonserwatyzm fascynował jako ideologia antytotalitarna,to po 1990 roku atrakcyjna stała się intelektualna oferta pogodzeniatradycji z nowoczesnością. Afirmacja demokracji i kapitalizmu łączyłasię z apologią klasycznych sposobów myślenia przeciw modnemu wówczaspostmodernizmowi oraz promocją religii jako fundamentu indywidualnegożycia duchowego. W epoce „transformacji ustrojowej" była to niezwyklekusząca propozycja.'Z jednej strony obiecywała modernizację gospodarczo-48*FRONDA 41