SPIS RZECZY

– Mamy tu do czynienia z poważnym problemem historycznym.Węgierskość w ciągu ostatniego półtora wieku była zarazem narodowa, jaki międzynarodowa. Węgrzy mieli z jednej strony bardzo mocne poczucienarodowej tożsamości, a z drugiej stale obecne w nich było pragnienie, bynależeć do czegoś większego, czuć się swobodnym we wspólnocie duchowościepoki, we wspólnocie idei danego czasu. Kiedy przyjrzymy się na przykładokresowi lat 1840-1850, gdy panował węgierski romantyzm z przebudzeniem73Europejską lewicę wciąż jednoczy myśl: jeśli niebędą rządzić siły postępowe, czyli lewicowe, toczeka nas okres czarnej reakcji, a zjednoczonesiły nacjonalizmu i fundamentalistycznegochrześcijaństwa zamienią cały kontynentw ciemnogród.narodowej tożsamości, renesansem języka węgierskiego i utworzeniemAkademii, to będziemy zdziwieni, widząc, że wielcy pisarze i poeci tamtegoczasu, tworząc pod mocnym wpływem narodowym, poruszali kwestiewolności czy historii świata w wymiarze o wiele szerszym niż narodowy,w wymiarze europejskim. Pragnienie przynależności do wspólnoty szerszej niżnarodowa nie powodowało jednak niszczenia idei narodu, ale jej umocnienie.Do końca I wojny światowej taka sytuacja miała gwarancje geograficzne.Kresowe regiony dawnych Węgier, z ich wioskami, ale i miastami, takimijak Sobodka, Kolozsvár czy Koszyce, z ich silnym systemem edukacyjnymi bogatym życiem kulturalnym, które z definicji były narodowe, zawszeumacniały poczucie narodowej tożsamości. Tymczasem wielka stolica,kosmopolityczny Budapeszt, jak magnes przyciągała stamtąd najzdolniejszychludzi. W ten sposób zachowana była równowaga. Po 1918 roku utraciliśmyjednak dwie trzecie terytorium kraju, a zwłaszcza miejsca chowu owegonarodowo zorientowanego narybku. W ten sposób został odcięty dopływświeżej krwi do centrum. Nagle równowaga między tym, co narodowe, a tym,co międzynarodowe, została zachwiana.O polskiej kostce Rubika, sensowności partii chadeckich i Europie na rozdrożu