SPIS RZECZY

Jeden z urzędowych donosicieli skarżył się, że do Jaksy przywożone są dużeilości ryżu z Mandżurii, co powoduje zmniejszenie produkcji rolnej, tak bardzopotrzebnej innym okręgom Syberii. Za ryż w Ałbazynie płacono futrami,tak samo poszukiwanymi zarówno w Chinach, jak i w Moskwie. „Dawnii współcześni historycy rosyjscy zgodnie podkreślają wielką rolę cywilizacyjnąi gospodarczą, jaką odegrał eksperyment Czernichowskiego nad Amurem.Stworzył on tam na 12 lat małą Rzeczpospolitą, tylko bez pańszczyznyi poddaństwa”.Między Rosją a ChinamiDalsze losy Jaksy-Ałbazynu, już bez Czernichowskiego, rozstrzygnęłysię niestety dość szybko. Gdy stała się ona twierdzą moskiewską, zaczęław istotny sposób zagrażać posiadłościom chińskim. W roku 1684 (7193 erybizantyńskiej) do wojewody nerczyńskiego przyszło pismo od AleksiejaTołbuzina z Ałbazinu, donoszące, iż Fiedka Telskij i Gawriła Dimitrijew, kupcyprzybyli z Chin, przywieźli ze sobą trzy pisma: „jedno pisane ruskim pismem,drugie cesarskim (tj. chińskim), a trzecie po polsku”.Było to ultimatum cesarza Kang-szi, nakazujące mieszkańcom „Jo-ko-sy”jak najszybsze opuszczenie grodu i powrót do Jakucka pod groźbą niechybnejśmierci. Cesarz z poczuciem tolerancji obwieszczał: „Jest naszym zwyczajemludziom przebywającym w naszych stronach okazywać wielkodusznośći gościnę. Życzymy wam spokojnego życia, ale gdzie indziej”. I dodawał: „Niebyło naszym zwyczajem wszczynać wojenne kroki niespodziewanie i dlategoostrzegamy was, abyście nie trwali w złudnej nadziei, że uda się wamułożyć stosunki pokojowo”. Po czym grzmiał już całkiem groźnie: „Musiciez jak największym pośpiechem wracać do Jakucka. Niech ta miejscowość(Ałbazin) stanie się granicą waszego terytorium, do której możecie zbieraćdaniny i wyruszać na łowy. Nigdy więcej nie wolno wam przekraczać naszychgranic i zakłócać spokoju i porządku. Musicie także wydać zbiegów, a iMy odeślemy wam dezerterów Lah’czi, którzy się u Nas znajdują”. Była toostatnia wzmianka o Lachach w służbie chińskiej – do ich wydania, jak możnamniemać, nigdy nie doszło. Cesarz kończył swe pismo zdecydowanie: „Jeżelinadal nie okażecie skruchy i pozostaniecie głusi na nasze rozkazy, Jaksa będziezburzona, a wy zgładzeni z oblicza ziemi”.W ślad za słowami 10 czerwca 1685 roku ruszyła nad Amur armiachińska w sile 3,5 tysiąca ludzi. Załogę zaś Ałbazinu stanowiło 450 stałychmieszkańców i trochę żołnierzy. Po dziesięciu dniach obrony, gdy umocnieniazniszczył skutecznie ostrzał artyleryjski, oporu zaniechano. Namiestnik carski