SPIS RZECZY

Rzeczpospolita nad AmuremTak zaczął się okres największej świetności „polskiego Ałbazinu”, stolicy„Państwa JAKSA”, z którym dyplomacja chińska korespondowała... po polsku.Tak opisuje jego założenie Dubiecki: „Starym obyczajem wschodnich krainRzeczypospolitej, której tradycje głęboko tkwiły w jego umyśle, zatkniętokrzyż na wyniosłym brzegu, gdzie miał stanąć gród i zaczęto szancowanietaboru... Obok krzyża wtykano żerdzie ze snopiem, wskazując miejsce zebrańosadników”.Niemiec Muller dodaje: „Moskale zachowali dla tej osady nazwę Ałbazin,jak dawniej to miejsce nazywali Chińczycy i Mandurowie... Jednak nazwaJaksa nie była bez znaczenia”. Jej pochodzenie wyjaśnia Dubiecki tak:„Sądził on (Czernichowski) zapewne, iż nadając nazwę swojego przydomkapierwszej osadzie powstałej w krainie Mandu, uwieczni bądź siebie, bądźgniazdo swoje”, co rzeczywiście się stało. Ostatecznie nazwa Jaksa przylgnęłado całego obszaru „wolnego państwa nad Amurem”, którego centrumi stolicę stanowił odbudowany Ałbazin. Chińczycy w swej korespondencjiz Czernichowskim nazywali jego państwo „Ja-ko-sa”.Gród posiadał nie tylko obwarowanie i palisadę wokół zabudowań,ale i księgę praw, trzymaną w sali sądowej, mieszczącej się nad głównąbramą, w której każdy mógł zobaczyć jej własny herb, zapewne pomysłuCzernichowskiego lub kogoś z jego grona. Wyryty jest on na pieczęci z 1676roku i wyobraża orła białego w koronie, z głową zwróconą na lewo, z łukiemi strzałą w obu szponach. Przy tym nie wiemy, czy głowę orła odwróconocelowo „na wschód”, czy był to tylko błąd rytownika pieczęci, który go wyryłtak, jak go widział. Godnym uwagi jest stwierdzenie, że nad tak odwróconągłową wyraźnie góruje jagiellońska korona.Władztwo Czernichowskiego dość szybko, bo w ciągu pięciu latrozprzestrzeniło się na ziemie wzdłuż Amuru, należące do plemienia Daurów,którzy bez protestów płacili jasak w sobolowych skórach.Zasady współżycia międzyludzkiego i przestrzeganie podstawowychpraw osobistych, przeniesione nad Amur przez Czernichowskiego rodemz Rzeczypospolitej, gdzie były one oczywistością – stały się na krótką chwilęi na małym obszarze oazą swobody i dobrobytu na nieznaną później skalę.Bez wojewodów, bez urzędników, bez wszechobecnego nadzoru i bez„pomocy” z zewnątrz „nastąpił szybki rozwój rolnictwa i handlu i to na skalęniespotykaną na Syberii”. W przekazach źródłowych nie ma nawet śladu,by miejscowa ludność podniosła oręż przeciw osiedleńcom z Jaksy, co byłoniemal normą gdzie indziej, choćby w sąsiednim Nerczyńsku.