SPIS RZECZY

na zagładę jako zdrajcy razem z ich demokracją. Oni nie mieli złudzeń. Niewierzyli zapewnieniom, że cokolwiek będzie im darowane. Cofnęli się naKreml i wysadzili w powietrze w jednej z cerkwi.Ten symboliczny gest powinien położyć kres niechcianym wpływompolskim na Rusi, a w Moskwie w szczególności. Ale tak nie było, bo byćnie mogło. Rusini moskiewscy mało na ogół zdawali sobie sprawę, żeobronę suwerenności zawdzięczali nie tylko swej determinacji w walcez „interwencją”, lecz równie zdecydowanym działaniom szlachtylitewsko‐polskiej, która w demokratycznym państwie zdolna była zmusićwładcę do odstąpienia od cudzoziemskich planów, nie dając mu pieniędzy na„imperialną” wojnę poza granicami państwa. To zmusiło ostatnią wyprawęWładysława Wazy po koronę carów do negocjacji i podpisania w 1619 rokurozejmu dywilińskiego na 30 lat.Wraz z ustąpieniem zagrożenia politycznego mieszkańcy państwamoskiewskiego nie widzieli już nic groźnego w tym, co po Polakach zostało,zaś ich nowyj obraz żizni chcieli dobrowolnie naśladować w nadziei, żepolitycznie da on podobne efekty. Szlachta-dworiaństwo coraz bardziejodróżniała się od chłopstwa i potrzebowała wzorców, które by to podkreślały.Zachodnioeuropejskie były zbyt odległe i mniej zrozumiałe, a ponadto„heretyckie” i niebezpieczne dla prawosławia. Obyczaj polski zaś, a ściślejsarmacki, był bliski i zrozumiały, zwłaszcza po przyswojeniu go i w przekazieruskiej szlachty Rzeczpospolitej.Bezpieczeństwo polityczne i prymat Cerkwi w życiu duchowym otworzyływięc wrota wpływom polskim w życiu publicznym oraz prywatnym.