SPIS RZECZY

do... następnego stulecia. Tak było na przełomie XV i XVI wieku. W czasie gdyKolumb odkrywał Amerykę, a Europa otwierała się na resztę świata, na RusiMoskiewskiej dość powszechnie, w nastrojach smutku i żalu, w zamkniętychcerkwiach oczekiwano z całą powagą końca świata, gdyż na rok 1492przypadał bizantyński rok 7000. Gdy minął strach i trzeba było żyć dalej,mógł się rozwinąć choć trochę renesans, który dotarł na Ruś przez Litwę,Polskę i Krym, gdzie były kolonie genueńskie. Do dziś symbolem otwarcia naten włosko-polski renesans są czerwone ściany i baszty zbudowanego przezmistrzów z Italii moskiewskiego Kremla.Czymś podobnym były czasy Borysa Godunowa, szukającego w państwieWazów wyjścia na Europę. Przetarto wtedy szlaki mórz północnychi zhołdowano Chanat Syberyjski Tatarów Tomskich. Czas „Wielkiej smuty”,który był w polityce okresem zamętu – w kulturze „smutą” nie był. Następnytaki okres otwarcia na wpływy zewnętrzne to panowanie Piotra I i odgórneeuropeizowanie Rosjan przez cara i jego naśladowców, głównie Niemcówpetersburskich, o których słusznie napisał Paweł Jasienica, iż rządzącRosjanami, bardziej nimi pomiatali niż Polakami i Litwinami, których imprzyszło z niejakim trudem podbić. Potem miały miejsce krótkie, ale jakżeowocne czasy Aleksandra I, najazdu Napoleona, „wojny ojczyźnianej”,skutkujące myślą okcydentalną i dekabrystami na placu Senackimw Petersburgu. Takim okresem były też czas reform uwłaszczeniowychAleksandra II i wielki rozwój gospodarczy na przełomie XIX i XX wieku,zamrożony rewolucją bolszewicką. Końcowe fazy tych procesów stanowiągorbaczowowska pierestrojka i jelcynowska odwilż końca XX wieku.Każdy ze wspomnianych okresów skutkował spontanicznymprzyjmowaniem kultury i języka jakiegoś kraju, przez który kulturaogólnoeuropejska wlewała się na Ruś szerokim strumieniem. Obecnie jestto masowa kultura anglojęzyczna, w XIX wieku była to kultura francuskiegooświecenia i romantyzmu, w XVIII stuleciu – kultura niemiecka, w XVII –kultura polskiego baroku, a w XV i XVI – kultura litewsko-ruska, z jednejstrony wypierająca prawie dwustuletnie wpływy tatarskiej niewoli,z drugiej zaś wzmacniająca bizantyjskie korzenie religijne, będące poprzezprawosławną Cerkiew podstawą wszelkiej kultury na Rusi.Polskie diabły i aniołowieNie dziwi zatem nikogo fakt, że przyszedł czas, „jak bóle na rodzącą”, i napolską kulturę, co skutkowało niesłychaną modą na język, obyczaj i strojepolskie w państwie moskiewskim na początku XVII wieku. Dziwić może