SPIS RZECZY

zawiniliśmy – pisał Artur Górski – to w tym, żeśmy tych krain, o włączeniewołających, do związku Rzeczypospolitej nie włączyli”.Jednak skoro było tak dobrze, to dlaczego skończyło się tak źle? Wielupróbowało odpowiedzieć na to pytanie, na czele z przedstawicielami dwóchnajważniejszych polskich szkół historycznych: krakowskiej i warszawskiej.29Obecny system szkolnictwa wyższego jest jużtak blisko dna, że wkrótce jedynie rewolucjabędzie mogła go uratować. Kluczowe będzieto, kto ją przeprowadzi. Dlatego pierwszymkrokiem do republikańskiej odnowy powinnobyć szerzenie postsarmackiej idei wśródekspertów i przyszłych decydentów.Pierwsi upatrywali przyczyn upadku Rzeczpospolitej w jej wewnętrznejsłabości, w niezdolności do nadążenia za oświeconą Europą, w fałszywymprzekonaniu o doskonałości swojego ustroju, podczas gdy był on efemerydąi anachronizmem, i jako taki musiał paść ofiarą nowoczesnych imperiów.Drudzy twierdzili, że I RP w porę zdała sobie sprawę ze swojej słabości,podejmując niezbędne reformy, zwieńczone wspaniałą Konstytucją 3 maja, aleodrodzenie przerwała agresja zaborców. Podstawowym założeniem obu tychkoncepcji jest wewnętrzna słabość republikańskiej Rzeczpospolitej. Nawetjeśli upadła nie ze swojej winy, to jednak zawiniła słabością właśnie, i tym, żereformy – zmierzające w kierunku westernizacji – podjęła zbyt późno.Nie zgadzam się z takim ujęciem. Przecież republikanizm zapewnił EuropieŚrodkowo-Wschodniej z Polską na czele kilkaset lat największego znaczeniamiędzynarodowego, bogactwa materialnego, intelektualnego i duchowegow całej jej historii. To nie jego wewnętrzne sprzeczności, ale historycznezaniechania wynikające z niepełnego rozwinięcia się sarmatyzmu doprowadziłydo odcięcia go od życiodajnych soków I RP – od ekspansji na Wschodzie.Kiedy w roku 1610 hetman Stanisław Żółkiewski wyruszał do Moskwy,wszystko było przygotowane. I zgoda parlamentu, i pieniądze na wyprawę,Sarmacja - niedokończona przygoda