SPIS RZECZY

303reżysera, aktora czy piosenkarza są oznaką ich osiągnięć i kompetencji. I to misię podoba.Słyszałem coś takiego o Wysockim: mimo że był wielkim mistrzem,wychodził za każdym razem na scenę, jak by to było po raz pierwszy, zeskromnością. To oznaka mocy. To, co podoba mi się w naszym filmie, coujmowało mnie w momencie, gdy go kręciliśmy i co ujmuje mnie w jego„Kościół jest zgromadzeniem grzeszników,którzy się nawracają”. Oto czym jest Kościół.wersji końcowej – to fakt, iż jest to film bardzo dyskretny. Nie ma w nimżadnych uporczywych pewności, żadnych żądań, że sprawy się mają tak a nieinaczej. Pan wie, że istnieje pewne delirium, jakoby tylko w prawosławiu byłozbawienie, a pozostałe wyznania znikną: katolicy i inni. Głupota! Skąd to siębierze? Wierzysz? Cudownie. Bóg dla ciebie wygląda tak? Wspaniale. Dość,nie dręczyć innych! Tego typu skromność pulsuje w filmie.Jestem zadowolony z reżysera, którego znam od dawna. Pracowaliśmyrazem przy Taxi Blues. Potem kręcił filmy, jak to się mówi otwarcie, wszelkiegorodzaju. Rozumie Pan, o czym mówię? W związku z tym podchodziłem dotego filmu z wielką ostrożnością. Zacząłem stawiać własne wymagania,z pychy. Byłem przekonany, że ja rozumiem wszystko, a on nic. Jednymz imion diabła jest „ten, który dzieli”. Jeśli ludzie są podzieleni, każdyprzekonany o posiadaniu przez siebie prawdy, cóż, wszyscy wyrządzająsobie przez to krzywdę. W tym filmie nie ma takiego podziału. Być możeistnieje niepewność: „cóżeśmy wyprodukowali?”, „jaki jest tego rezultat?”Ale żadnego narzucania, widz może poruszać się, jak chce. Rozumie Pan? Dlaartysty ważne jest wypowiedzenie własnego stanowiska, ale pozostawiającjakieś niedomówienie, nie domykając wszystkiego. Pozostawić przestrzeńwidzowi czy czytelnikowi, tak aby mógł się rozwijać. Jeśli wypowiadamwszystko, jestem jak ci, co uważają się za oświecone umysły – wszystkich ichprzepuściłem przez sito – Bergman, Tarkowski, Godard, ponieważ narzucająmi na siłę własne zdanie. Po cóż mi to? Sztuka raczej stawia pytania.Robota dla grzesznika