SPIS RZECZY

wszelkich znamion obłędu”, ale jakie to są znamiona? EkstrawagancjaAnatolija polega na tym, że wybiera ubóstwo zamiast dostatku, surowośćzamiast wygody, pracę zamiast odpoczynku, nie przejmuje się przy tymżadnymi ogólnie przyjętymi konwenansami międzyludzkimi, nawet w życiuwewnątrzklasztornym. A może to nie obłęd, tylko wolność? Wolność odnarzucanych z zewnątrz konwencji, od dyktatu środowiska i opinii publicznej,a podążanie tylko za głosem ducha.Choć okoliczna ludność traktuje szalonego mnicha jak gorliwego robotnikawinnicy Pańskiej, on sam wie jednak, że jest tylko „robotnikiem ostatniejgodziny”. Nosi w sobie gorzką tajemnicę, ciężar popełnionej przed latyzbrodni i potrzebę przebaczenia. Świadomość własnej grzeszności sprawia, żeczuje się niegodny okazywanego mu szacunku. Zdaje sobie sprawę, że żadnezasługi nie są w stanie przemienić go w „dobrego człowieka”. Wie, iż możeliczyć tylko na Boże miłosierdzie. Finałowa scena tłumaczy opinię reżyseraPawła Łungina, który powiedział krótko: „To jest film o tym, że Bóg istnieje”.Paradoksalnie, źródłem bogactwa duchowego Anatolija jest jegoduchowe... ubóstwo. Jedno z ośmiu błogosławieństw Chrystusa dotyczywłaśnie „ubogich duchem” – tych, którzy mają świadomość własnejgrzeszności i wiedzą, że w środku są puści, a tę pustkę może zapełnić tylkoBóg. Im mniej miejsca zostawiają dla siebie, dla drążącego każdego z nasrobaka egoizmu, owego dyktatora własnego „ja” – tym więcej miejscapozostawiają do działania Bogu. I to właśnie ON jest naprawdę głównym,choć niewidzialnym bohaterem tego filmu. █299