SPIS RZECZY

państwem nie wykroczyła poza pożyteczny dla niej „zakres częstotliwości”.Sporadycznym ingerencjom politycznym takiej władzy towarzyszysystematyczne przenikanie przez nią do „pajęczyn” niepaństwowych, abyprzekierować kierunki ich działania w pobliże celów państwa.Przemiany współczesnego świata degradują więc państwo. W konsekwencjizwiększają pole działania dla społeczeństwa, organizującego się już nietylko we wspólnotę polityczną, ale też choćby w organizacje pozarządowe.Choć mogłoby się wydawać, że oznacza to marginalizację polityki, jest taktylko do pewnego stopnia. Jakkolwiek tradycyjna rywalizacja przenosi siębowiem coraz bardziej na pole gospodarki i kultury, następuje jednocześniepolityzacja tych dziedzin, wynikająca właśnie z coraz mniejszych możliwościbezpośredniego oddziaływania państwa, podczas gdy sama potrzeba politykinie maleje. W chaosie globalizacji kluczowym problemem dla narodu 1 stajesię więc znalezienie odpowiednich ram dla tych procesów, aby wykorzystaćje na swoją korzyść. Innymi słowy: najbardziej palącym problemem stajesię znalezienie stosownej tradycji, starej lub nowej 2 . Te złożone przemianyotwierają również pole do popisu dla wolności. I to nie tylko tej rozumianejjako niezależność, ale także wolności jako możliwości działania. Osłabionepaństwo wymaga wzmocnionych obywateli.Ta nowa rzeczywistość międzynarodowa przypomina zasadniczootoczenie państwa średniowiecznego. Brak suwerenności władzy 3 , wielośćpodmiotów decyzyjnych, konieczność osiągania celów raczej poprzezwpływ i metaregulację niż przez ścisłą kontrolę – to punkty styczne„wieków średnich” i epoki globalizacji. Stąd popularny wśród politologów(np. Hendley’a Bulla, a u nas Włodzimierza Anioła) stał się poglądo neomediewalizmie we współczesnych stosunkach międzynarodowych.1 Wbrew postmodernistycznej modzie uznaję kategorię „narodu” za jak najbardziej adekwatną do opisu współczesnejrzeczywistości, a sam naród za byt o niesłabnącej sile i znaczeniu. Polemika ze zwolennikami tezy o „końcunarodu” wymagałaby osobnego wywodu, dlatego w tym miejscu nadmienię jedynie, że podczas gdy narody Zachoduzajmują się demontażem państwa narodowego i samych siebie, Wschód – z Chinami i Indiami na czele – idziedokładnie w przeciwną stronę, w czym upatruję jednej z istotnych przyczyn tak gwałtownego zmniejszenia się dystansurozwojowego między nimi. Natomiast europejskim prozelitom „końca narodu” można zarzucić, że w istociewcale nimi nie są, ponieważ dekonstruując stare narody, jednocześnie tworzą nowy – europejski.2 Przy czym tradycja już istniejąca ma tę przewagę nad projektowaną, że – o ile posiada cechy użytecznewe współczesności – jest samoistnym źródłem siły, podczas gdy ta druga może być trudna do urzeczywistnienia,w związku z coraz mniejszymi możliwościami oddziaływania na kulturę przez państwo.3 Trzeba mieć bowiem świadomość, że średniowieczny „suweren” nie miał nic wspólnego z suwerennościąw jej nowoczesnym, Bodinowskim rozumieniu. Większość swojej władzy delegował, chcąc nie chcąc, w ręcewasali, nad którymi nie miał często realnej kontroli. Zmuszony był też tolerować istnienie – i polityczną aktywność– wielu niepaństwowych (nie będących częścią dominium) podmiotów, z jednocześnie transnarodowym,międzynarodowym i supranarodowym Kościołem na czele.Sarmacja - niedokończona przygoda21