SPIS RZECZY

Freiheit”. Czy kiedy domagał się publicznie anulowania przez Czechydekretów Beneša, to reprezentował poglądy austriackich narodowców, czywypełniał dyrektywy izraelskiej centrali?Dla nas, Polaków, tego rodzaju kontrowersje mogą być interesującezwłaszcza w kontekście sporów o przeszłość Lecha Wałęsy czy MarianaJurczyka. Kiedy wybuchła awantura o agenta „Bolka”, Bronisław Wildsteinprzypomniał w jednym ze swych tekstów wypowiedź Jacka Kuronia, któryprzywoływał casus bolszewickiego przywódcy Jakowa Swierdłowa. Otóżpo zwycięstwie Sowietów ów Swierdłow zajrzał do archiwów bezpiekii dowiedział się, że w jego rewolucyjnej jaczejce wszyscy komuniści – jedynieoprócz niego – byli bez wyjątku agentami Ochrany. – No i patrzcie – miałmówił Kuroń – a jednak obalili carat.Można byłoby też dodać, że agentami Ochrany byli tuż przed rewolucjączterej najbardziej zaufani współpracownicy Lenina: Gurowicz, Czernomazow,Żytomirski i Malinowski. Ten ostatni w 1913 roku zadenuncjował policjiStalina, skazanego wówczas na cztery lata zsyłki, a w IV Dumie był nawetz rekomendacji Lenina przewodniczącym frakcji parlamentarnej bolszewików.I co z tego? Nie pomogło to ocalić caratu.Dlaczego tak się stało? Przekonującą odpowiedź daje VladimirVolkoff w swej powieści Carskie sieroty. Otóż służby specjalne działają napoziomie operacyjnym, zaś kluczowe decyzje podejmuje się na poziomiestrategicznym. Cóż z tego, że Ochrana miała rozpracowanych bolszewików,skoro ostateczne losy rewolucjonistów leżały w rękach osób tak chwiejnychi niezdecydowanych, jak car Mikołaj II czy premier Kiereński? W książceVolkoffa pułkownik Ochrany Bazyl Psarski wścieka się, że władza carska maskrupuły i nie chce skorzystać z jego doświadczeń, zaprzepaszczając owocedługofalowych prac rozbudowanej agentury. Składa więc ofertę komunistom,których ręce nie będą spętane żadnymi skrupułami. W powieści ową ciągłośćsłużb specjalnych – mimo krachu całego systemu – oddaje scena rozmowyprzy herbacie między Leninem a Psarskim. I na tym polega zasadnicza różnicamiędzy Rosją carską a obecną – dziś nie ma sprzeczności między poziomemstrategicznym a operacyjnym, gdyż obie te sfery opanowali ludzie z tegosamego środowiska. Jak powiedział Nikołaj Patruszew, do niedawna szefFederalnej Służby Bezpieczeństwa: to my, czekiści, jesteśmy teraz współczesnąrosyjską arystokracją. █