SPIS RZECZY

W tym samym 1908 roku, w którym Chesterton opublikował swojąpowieść, w Rosji jako agent carskiej Ochrany zdemaskowany został szefkonspiracyjnej Organizacji Bojowej Partii Socjalistów Rewolucjonistów– Jewno Azef. Okazało się, że ten przywódca terrorystycznej bojówkieserowców z jednej strony organizował udane zamachy na najwyższeosoby w państwie (w których zginęli m.in. brat cara, wielki książę Sergiuszczy minister spraw wewnętrznych Wiaczesław von Plehwe), z drugiej zaśstrony wydawał w ręce policji swoich towarzyszy z konspiracji (choćby lideraeserowców Grigorija Gerszuniego). Po otwarciu akt Ochrany okazało się,że zamachy na premiera Rosji Piotra Stołypina organizowane były właśniez inspiracji… Stołypina. Miały być jednak przeprowadzane w ten sposób,by sam premier wychodził z nich z życiem (choć w jednym z nich zginęłydzieci Stołypina). Jak pisał Stanisław Cat-Mackiewicz: „Doszło do tego, żekonkurujące ze sobą departamenty policyjne tworzyły rozłamy w partiachrewolucyjnych, aby mieć własne partie, własnych prowokatorów”.Po upadku caratu metody Ochrany przejęli i udoskonalili czekiści,a następnie służby specjalne wszystkich krajów komunistycznych. W aktachInstytutu Gaucka szczegółowo udokumentowana jest działalność choćbySaschy Andersona – legendarnej postaci berlińskiej opozycji. Kierowanaprzez niego grupa Prenzlauer-Berg, uchodząca za centrum berlińskiej scenyalternatywnej wrogiej enerdowskiemu systemowi, w rzeczywistości była –jak określił to Wolf Biermann – „kwitnącym ogródkiem działkowym Stasi”.Legenda samego Andersona budowana zaś była przez jego aresztowaniai fikcyjne pobyty w więzieniu.Można utrzymywać, że tego rodzaju działalność charakterystycznabyła dla ustroju komunistycznego, a po jego upadku służby specjalnew krajach demokratycznych nie stosują już takich metod. Można byłobytak twierdzić, gdyby nie decyzja niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego,który w 2000 roku odmówił zdelegalizowania Narodowo-DemokratycznejPartii Niemiec (NPD). Ministerstwo spraw wewnętrznych, które żądałolikwidacji tego ugrupowania, twierdziło, że posiada ono charakter rasistowskii antysemicki, a jego działalność jest sprzeczna z konstytucją RFN. Jakodowód przedstawiono publikacje i wypowiedzi czołowych przedstawicielitej formacji. W trakcie procesu okazało się jednak, że niemal wszyscywyżsi funkcjonariusze partii, którzy głosili owe ksenofobiczne hasła, byliw rzeczywistości oficerami lub agentami niemieckich służb specjalnych.Łącznie ujawniono nazwiska czternastu „wtyczek” wewnątrz NPD, wśródnich szefów partii w Berlinie i w Turyngii – Michaela Layera i Augusta BrandtaFoto: Jan van Eycka – Zaślubiny Arnolfinich, fragment