SPIS RZECZY

Efektem międzyludzkich relacji jest kultura, w której stale jesteśmyzanurzeni. Język, poglądy, zachowania, słowa i melodyjki, które krążąw naszych głowach. To są zjawiska kulturowe. Wszystko, czegodoświadczamy, albo jest bezpośrednio kulturą, albo przez filtr kultury zostajeprzepuszczone. Dlatego łatwo pomylić kulturę z rzeczywistym światem.Różnie próbowano nazwać jednostki informacji, którą między sobąwymieniamy. Najwłaściwszą byłaby nazwa „instrukcje kulturowe”, jednakostatecznie przyjęło się określenie „mem” zaproponowane przez RichardaDawkinsa. W jego wizji kulturę tworzą memy – jednostki informacji dążącedo powielania się i walczące o miejsce w naszych przepełnionych mózgach.Memy przenoszą się z głowy do głowy, z komputera do książki i takw kółko. Memów jest coraz więcej, a przez to coraz bardziej zażarta staje sięrywalizacja między nimi o naszą uwagę. Ponieważ chodzi o informację, którasteruje zachowaniem, wydawać by się mogło, że będziemy wybierać memykorzystne, a odrzucać szkodliwe. Tak jednak nie jest. Naszą uwagę zaprzątająte, które się sprawniej powielają, bez względu na ich obiektywną wartość 4 .Odkrycie memów zaowocowało rozwojem „memetyki” – tworu, któryaspiruje do rangi nauki, ale jeszcze nią nie jest. Pisma memetyków pełnesą nieweryfikowalnych dywagacji. Wszystkie przepojone są też zajadłymateizmem twórcy memetyki. Boga próbuje się opisać jako jeden z wielumemów. Próby takie rażą naiwnością przypominającą usiłowania ZygmuntaFreuda. Tamten uczony, dokonawszy odkrycia, że niektórych własnychprocesów psychicznych nie jesteśmy świadomi, próbował na tym odkryciuzbudować od razu całą naukę. Boga potraktował jako jedno z nieświadomychfałszywych przekonań 5 . Obecnie twórcy memetyki twierdzą, że Bóg jestmemem. Jak widać, zmieniają się mody, nie mija tylko moda na ateizm.Memy doczekały się też innych określeń. Niektórzy nazywają je wirusami 6 ,a nawet pasożytami umysłu 7 . Mówi się, że nasz mózg posiada ogromnemożliwości, które wykorzystujemy tylko w kilku procentach. Dzieje się takdlatego, że nasze umysły zapchane są informacją bezużyteczną. Powiela się4 R. Dawkins, Samolubny gen, tłum. M. Skoneczny, Warszawa 2007.5 Zygmunt Freud atakował Boga w kilku publikacjach. W Przyszłości pewnego złudzenia przepowiadał rychłyupadek religii, w Mojżeszu i monoteizmie w sposób dziecinny usiłował wyjaśnić powstanie religii, w Kulturze jakoźródle cierpień gloryfikował chciwość i żądzę, a wrażenie kontaktu z Bogiem tłumaczył wspomnieniami z okresupłodowego. Dziś jego prace czyta się z uczuciem rozbawienia. Widać, jak niewiele Freud wiedział o religii i jakszczerze nienawidził Boga. Trzeba jednak pamiętać, że przez dziesięciolecia jego prace były traktowane poważniei uczestniczyły w kreowaniu „postchrześcijańskiego” świata. Dziś podobnie poważnie traktowane są wynurzeniaDawkinsa na temat religii. Usiłując zaprezentować Boga w roli jednego z memów, Dawkins staje się równie niepoważnyjak Freud w Przyszłości pewnego złudzenia.6 R. Brodie, Wirus umysłu, Łódź 1997.7 C. Wilson, Pasożyty umysłu, tłum. B. Moderska, T. Zysk, Bydgoszcz 1990.