SPIS RZECZY

171z tego obowiązki. I nie jest tak, że nagle sobie wybiera miejsce, gdzie będziemu fajniej. To nie jest tak, że wystarczy zmienić swoje miejsce na ziemii będzie fajnie. Bardzo wielu ludzi wyjechało wtedy nie dlatego, że mogli sobiewybrać, ale bardziej ze świadomości, że nie mają wyboru. Po ’89 roku tacyludzie są w diametralnie innej sytuacji, jeśli chodzi o powrót, ale ta sytuacjaciągle nie jest oczywista. Pytanie, czy sytuacja się zmieniła, czy zmieniło sięto, co ich cisnęło, co zmuszało do wyjazdu.Cisnął ich system.WK: Tak, ale to zależy od indywidualnego przypadku, jedni wyjechaliz beznadziei, drudzy, bo kazali im wyjechać, inni myśleli, że wyjazdcoś odmieni.Te warianty sprowadzają się do jednej odpowiedzi, tj.do systemu. Ale po ’89 roku znowu system ich zmuszado wyjazdu.WK: W tych dwóch systemach co innego uwiera i uwiera w innychmiejscach. Teraz to uwieranie nie jest – powiedzmy sobie – „wspólnotowe”,bardziej dotyczy poszczególnych ludzi. Jeśli po wejściu do Unii Europejskiejwielu ludzi wyjeżdża, to nie tylko dlatego, by sobie poprawić byt, tylko zewzględu na tę beznadzieję tutaj. W totalizmie lat 80. „gniotło wszystkich”.Teraz „gniecie” poszczególnych ludzi i każdy musi sobie z tym radzić sam.Paradoksalnie mam wrażenie, że rozpad wspólnotowości, który mamy, bierzesię z tej świadomości, że „gniecie” tylko mnie, a sąsiada już nie.A czym w ogóle jest ten „system 09”, poza tym, że –jak rozumiem – można go nazwać bękartem systemukomunistycznego. I czym w ogóle jest dla was system?Andrzej Horubała: Dla nas system jest słowem-kluczem pozwalającymdiagnozować rzeczywistość i jej odmienność od tego, co istniało zarównow sferze marzeń, jak i w realu przed rokiem ’89. Pytając o system, pytamyo reguły rządzące rzeczywistością, pytamy zarówno o relacje społeczne,jak i o projektowanie swojej ścieżki kariery, o to, czym jest realny awans,Systemowcy czy systematyzatorzy?