SPIS RZECZY

znak zapytania. Czy ten człowiek, który zdołał przeżyć holocaust a następniewrócił do Niemiec, odebrałby sobie życie w 1974 roku, gdybyśmy my,studenci ’68, pochylili się nad jego pismami, zamiast w 1967 roku dryfowaćw kierunku niemającej związku z rzeczywistością „teorii faszyzmu”? Te samewątpliwości wobec nowolewicowego ruchu sformułował Jean Amery. HannahArendt w 1967 roku sucho i rzeczowo odpowiedziała pewnemu młodemu,pobudzonemu ideą światowej rewolucji Niemcowi: „Oczywiście dotyka nasto, gdy w Persji, Wietnamie czy w Brazylii panują «niegodne stosunki», aleprawdopodobnie to nie my odpowiadamy za ten stan rzeczy. Wydaje mi się,że jest to przykład odwróconej manii wielkości. Proszę spróbować uprawiaćpolitykę w Persji, zapewniam, że szybko Pan się z tego wyleczy. (...) W politycechodzi o to, aby tak nauczyć się myśleć, by narzucić sobie samoograniczenie” 3 .Praktycznie wszyscy emigranci z wyjątkiem Herberta Marcuse’a, którzypo 1933 roku musieli opuścić Niemcy, reagowali podobnie. Najpierwtowarzyszyła im radość z powodu niepokoju, którym ogarnięta była młodzież,ale już po kilku miesiącach narastał w nich strach przed dobrze im znanąniemiecką wściekłością, która tkwiła w uczestnikach pokolenia ’68, i miała sięwkrótce rozlać burzliwą falą.Basso continuo narodowego socjalizmu akompaniowałoruchowi protestacyjnemu ’68. I stąd właśnie brał się ten nieprzyjemnyton podstawowy, słyszalny wyraźnie mimo wszystkich miłych dla uchawariantów tonów wyższych. Film Alma Mater z 1969 roku ilustrował ówjakże niemiecki problem. Został nakręcony przez Rolfa Hädricha na WolnymUniwersytecie w Berlinie dla publicznej telewizji NDR (NorddeutscherRundfunk). Hädrich bezkompromisowo dokumentował przebieg rewoltyw oryginalnych miejscach akcji. Niekiedy zdjęcia były zakłócane przezrealne czynniki zewnętrzne. Także takie sytuacje były rejestrowanei wykorzystywane w filmie, bez żadnego uszczerbku dla narracji obrazu.Scenariusz napisał Dieter Meichsner. Meichsner i Hädrich należeli dopokolenia założycieli Wolnego Uniwersytetu. Fabuła filmu była ściślezwiązana z wydarzeniami, rozmowami, obserwacjami i wrażeniami, któremiały miejsce podczas styczniowego strajku studenckiego w 1969 roku na tejuczelni. Zdjęcia kręcono w semestrze letnim. I tak powstał obfitujący w realiaobraz ilustrujący ówczesne burzliwe zajścia. Głównym bohaterem filmu jestreemigrant o liberalnych poglądach, profesor historii Freudenberg, któryrozczarowany nowymi stosunkami panującymi na uczelni, ostatecznie po3 H. Arendt, H.-J. Benedict, Korespondencja, w: Mittelweg 36, 17/1, 2008, s. 2-8.