Wybrane metody i formy pracy z uczniem zdolnym

Wybrane metodyi formy pracyz uczniem zdolnymOśrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.1

Proponowane formy pracypocząwszy od klas i szkół dlauzdolnionych, poprzez specjalneprogramy i indywidualny tok pracy,do wielopoziomowego nauczaniaw typowych zespołach klasowychOśrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.2

Formy pracy organizacyjnej:1. WzbogacaniePolega na przystosowaniu nauczania domoŜliwości intelektualnych ucznia.Zwiększamy intensywność jego pracy,poszerzamy zakres wiedzy (wzbogacaniepionowe), dostarczamy w trakcie naukiwiększej liczby zadań o tym samympoziomie trudności (wzbogacanie poziome).Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.3

2. Akceleracja (przyspieszenie). wcześniejsze rozpoczynanie nauki, podwójna promocja (przeskakiwania klas) szybsze przerabianie materiału system nauczania bezklasowego, wcześniejsze kończenie szkołyi przechodzenie na następny szczebelnauczania.Te formy pracy są odpowiednie dla dziecidojrzałych emocjonalnie,społecznie i fizycznieOśrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.4

3. Grupowaniea) wg poziomu zdolności.Kryterium - IQ oraz poziom umiejętnościszkolnych.Zajęcia z róŜnych przedmiotów odbywają sięrównocześnie. KaŜdy nauczyciel prowadzi zajęciana róŜnym poziomie, a uczniowie wybierająnauczyciela w zaleŜności od umiejętności.Podstawowy zarzut - zbytnie podkreślenieróŜnic indywidualnych oraz zmniejszenieefektywności nauczania w grupachjednorodnych.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.5

) według rodzaju zdolności – grupowanieprzedmiotoweKryterium – stan zaawansowania (wiedzy,zainteresowań i uzdolnień) w zakresieróŜnych przedmiotów dla tworzenia grupw obrębie przedmiotu.Wobec młodszych uczniów grupowaniewedług poziomu zdolności, a wobec uczniówstarszych – grupowanie według rodzajuzdolności. Grupowanie moŜe mieć miejscena zajęciach lekcyjnych jak i pozalekcjami.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.6

c) Specjalne klasy i specjalni nauczyciele.Nauczyciele prowadzą zajęciaz uczniami kilku klas lub szkół. Uczniowieci część czasu spędzają w typowychklasach, a część – w zespołachtematycznych.d) Ciągi klas na tym samym poziomienauczania. Skupiają one uczniów oodmiennych poziomach zdolności.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.7

e) Odrębne szkoły dla szczególnieuzdolnionych w róŜnych przedmiotachnauczania np.: szkoły średnie o profilumatematycznym lub szkoły dla uczniówuzdolnionych artystycznie (plastyczne,muzyczne itp.).Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.8

4. Nauka indywidualnaorganizowanie róŜnych form opieki nadwyróŜniającymi się uczniami w klasie lubszkole, a takŜe podczas zajęćpozalekcyjnych i pozaprogramowych –aŜ do nauki indywidualnej włącznieOśrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.9

5. KonsultacjeZadaniem konsultantów jest wskazywanienauczycielom sposobów pracyz dziećmi o róŜnym poziomie zdolności.6. DoradztwoStosowane jest wobec uczniówo szczególnych zdolnościach i specjalnychpotrzebach. Nową kompetencją nauczycielijest tutoring w pracy z uczniami zdolnymi.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.10

Ogólne zasady organizacji pracyucznia zdolnego:utrzymać wysoki poziom stawianych uczniowizadań i zapewnić sensowność zajmowania sięnietypowymi zadaniami, ćwiczeniami,doświadczeniami, badaniami, projektamiuczyć obszerniejszego materiału lub nawetinnego, stawiać uczniowi indywidualne cele np.udział w projektach międzynarodowych, kursache-learningowych, konkursach i olimpiadachprzedmiotowych, pomoc kolegom w nauce,wolontariat.Uczenie powinno być zbliŜone do procesu badawczegoi być dla ucznia wyzwaniem intelektualnym.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.11

osiągnięcia (tylko powaŜne) – powinny byćdocenione dobrze dobraną i uzasadnionąnagrodą,wszystkie pomysły i prace traktowaćz powagą i Ŝyczliwością..Wszystkie zasoby intelektualne i materialneszkoły powinny być do dyspozycji uczniówszczególnie zdolnych. Szkoła na co dzieńpowinna współpracować z rodzicami uczniówzdolnych, aby wspomagać rodziców w rozwijaniuzdolności ucznia.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.12

Proponowane metody pracy: metody kształcące poszukiwanie, porządkowanie metody problemowe,i wykorzystanie informacji z róŜnych źródeł, metody stosowania zdobytej wiedzyw praktyce, metody rozwijania zainteresowań, metody skutecznego porozumiewania sięw róŜnych sytuacjach,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.13

metody prezentowania własnychpoglądów, umiejętności argumentacji metody zarządzania swoim potencjałem metody kształcące prawidłowe stosunkiinterpersonalne, metody aktywizujące, metody pozwalające uczniowi ocenić stanswojej wiedzy.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.14

wykład,Metody nauczania pokaz pełniący dwie role: eksponującą i inspirującą, obserwacja - zadaniem ucznia jest analizowanieszczegółowych operacji,opis mający na celu wyzwolenie wyobraźni izastąpienie omawiania demonstracją, badaniem, pogadanka ucząca samodzielnego i prawidłowegopod względem logicznym myślenia uczniów,sterowanie przez nauczyciela poprzez zadawanieodpowiednich pytań,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.15

metoda algorytmiczna, podczas której uczeńdrogą samodzielnej analizy dochodzi dopotwierdzenia pełnej skutecznościi jednoznaczności algorytmu,praca z lekturą matematyczną - pogłębiającąwiadomości z tematu omawianego na zajęciach,praca z ksiąŜką w celu wyrabiania u uczniównawyk samodzielnej pracy,analiza wyników obserwacji - w wynikuobserwacji uczeń jest zdolny wytworzyć swojąwizję modelu czy procesu,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.16

sporządzanie planu rozumowania – stwarzanieuczniom moŜliwości wielokierunkowego myślenia,nauczanie problemowe – wykorzystywanierozwiązania jednego problemu do tworzeniai rozwiązywania innych,metoda heurystyczna - umoŜliwiająca rozwójtwórczego działania w zakresie formułowaniazadań, wykrywania nowych faktów, związkówzachodzących między nimi, budowaniai weryfikacji hipotez,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.17

projektowanie,gry dydaktyczne – rozwijające sprawnośćinstrumentalną i kierunkową,praca z całą grupą – dyskusja,praca pozaszkolna – udział w konkursachpozaszkolnych.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.18

Formy pracy praca indywidualna, praca w grupach, praca w parach, przydzielanie uczniom zdolnymtrudniejszych zadań podczas pracygrupowej lub indywidualnej, stwarzanie uczniom zdolnym sytuacjiwyboru zadań, ćwiczeń o większej skalitrudności lub prac dodatkowych,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.19

óŜnicowanie stopnia trudności pracdomowych i prac klasowych:− stopniowe zwiększanie wymagań,− przydzielanie uczniom zdolnymspecjalnych ról: asystenta, lidera itp.,− praca pozalekcyjna,−organizacja konkursów i olimpiad.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.20

Metody i formy prowadzenia zajęć oparte na przyswajaniu gotowych informacji:− wykład,− pokaz,− obserwacja,− opis,− pogadanka, oparte na tworzeniu wiedzy teoretycznej:− analiza wyników obserwacji,− projektowanie,− sporządzanie planu rozumowania,− nauczanie problemowe,− metody heurystyczne,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.21

praca w grupach – uczeń zdolny pełni waŜną rolęaktywnego uczestnika, konkurs – uczniowi zdolnemu powierza się rolękapitana druŜyny albo uczeń sam przygotowujekonkurs,liga zadaniowa – cotygodniowa lista zadańdo samodzielnego rozwiązania,praca indywidualna – rozmowa z uczniem,zadawanie prac dodatkowych, asystowanienauczycielowi na lekcji,projekt – dłuŜsza forma umoŜliwiającaprzeprowadzenie badań i analizy ciekawegozadania,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.22

przygotowanie przez uczniówreferatów, filmów, spektaklipo przeczytaniu odpowiedniejliteratury,prowadzenie przez uczniówfragmentów lekcji,zachęcanie do czytania fachowychczasopism,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.23

stworzenie uczniom najzdolniejszym okazjizwiększenie wymagań, co do ścisłościi precyzji wypowiedzi,do swobodnego wyboru zadańtrudniejszych,organizowanie konkursów, seminariów,spotkań z innymi zdolnymi.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.24

ciekawe prowadzenie lekcji —wprowadzanie inspirujących elementówmateriału, wykorzystanie wiadomościpozaszkolnych, prowadzenie zajęćw oparciu o pracę grupową uczniówi samopomoc koleŜeńską,realizacja indywidualnych programówkształcenia z jednego lub kilkuprzedmiotów,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.25

podejmowanie indywidualnego toku naukiz poszczególnych przedmiotów lubprzenoszenie do klas programowowyŜszych,uczenie twórczego rozwiązywaniaproblemów, motywowanie dosamodzielności i podejmowania inicjatyw,zachęcanie do konfrontacji wiedzyw konkursach i olimpiadach,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.26

wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy,inspirowanie do korzystania z rozmaitychzajęć pozalekcyjnych w celu rozwijaniazainteresowań oraz aktywnościpoznawczej,stwarzanie atmosfery akceptacji,wyraŜanie zadowolenia (docenianie)z sukcesów i radzenia sobiez niepowodzeniami,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.27

udział w wykładach i prelekcjachorganizowanych przez wyŜsze uczelnie,powierzanie uczniom prowadzenia lekcji,samodzielnego opracowywania zagadnień,organizowanie obozów tematycznych,zachęcanie do samodzielnego studiowanialiteratury zagranicznej.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.28

wprowadzenie metody projektu, prace dodatkowe długoterminowe, referaty, opracowanie programu pracy z uczniem zdolnym- komisje przedmiotowe, tworzenie kółek zainteresowań w oparciuo specyfikę zdolności uczniów, organizacja konsultacji grupowych lubindywidualnych dla uczniów przygotowujących siędo udziału w konkursach, olimpiadach,prezentacjach szkolnych i pozaszkolnych,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.29

wyeksponowanie sukcesów uczniów uzdolnionych(gablota, strona internetowa, gazetka szkolna), indywidualizacja pracy podczas lekcji, stosowanie aktywizujących metod nauczania, wdraŜanie ucznia zdolnego do roli lidera zespołui asystenta nauczyciela, wykorzystanie IT oraz zainteresowań ucznióww dziedzinie informatyki do przygotowaniapomocy dydaktycznych oraz róŜnych opracowańdotyczących Ŝycia szkoły, udział w kursach.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.30

kontaktowanie się z osobami lubinstytucjami wspierającymi rozwój uczniazdolnego, wycieczki edukacyjne, spotkania z ciekawymi osobami ze światanauki, biznesu, sportu, z udziałemabsolwentów szkoły,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.31

Formy pracy indywidualnejkrótkie, kilkuminutowe rozmowy nauczycielaz uczniem komentujące w sposóbrozszerzający bieŜący materiał lub kończącesię sformułowaniem problemu i rozwiązaniemgo,zadawanie dodatkowych zadań podczas pracklasowych i domowych,przygotowanie przez ucznia referatówpo przeczytaniu odpowiedniej literatury,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.32

korygowanie błędów kolegów (szukaniebłędów w rozumowaniu),prowadzenie przez uczniów fragmentówlekcji (czasami przygotowanie całej lekcji),zachęcanie do czytania fachowychczasopism,zwiększanie wymagań, co do ścisłościi precyzji ich wypowiedzi,Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.33

stworzenie uczniom najzdolniejszymokazji do swobodnego wyboru zadańtrudniejszych,organizowanie konkursów w rozwiązywaniuzadań trudniejszych.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.34

Inne formy pracy z uczniem zdolnym:praca w grupach o podobnym poziomieuzdolnień, gdzie zadawane są zadaniatrudniejsze dla grup zdolniejszych (kołaprzedmiotowe).praca w grupach, w których uczniowieuzdolnieni pełnią role liderów, praca moŜebyć formą konkursów.Ośrodek Rozwoju Edukacji,Zespół ds. budowania KSWZiT,CODN 2009 r.35