Stadsontwikkeling in transitie

Een nieuwewerkelijkheid?Economisch laagtijHet is mei 2013 en de wereld zit alweer vier jaar ineen hardnekkige financiële crisis. Economen noemenhet zelfs de zwaarste crisis sinds de jaren ’30van de vorige eeuw. Kranten staan vol over bezuinigingenbij de overheid, toenemende werkloosheid,kopschuwe banken, strengere hypotheekregels eneen dalend consumentenvertrouwen. Als gevolgdaarvan heerst op de markt van woningen en kantoreneen malaise waarvan het einde nog niet inzicht is. Dat geldt ook voor Amsterdam. Veel lopendebouwprojecten raken vertraagd, ruim 1 miljoen m 2kantoren zijn uit plannen weggestreept en op diverseplekken stoppen ontwikkelaars en woningcorporatiesmet bouwen. Als gevolg daarvan zou het AmsterdamseVereveningsfonds – het stedelijk fondswaarin onrendabele plannen met winstgevende wordenverevend – dit jaar op een aanzienlijk tekort zijnafgestevend, als er geen extra maatregelen warengenomen. Kortom, een somber plaatje waarop maaréén antwoord mogelijk lijkt: wachten tot het overwaaiten daarna weer verder waar we geblevenwaren. Betrokkenen uit de bouwwereld wijzenechter op een paar belangrijke maatschappelijkeontwikkelingen, een dieperliggende onderstroomwaaraan we wellicht meer belang moeten hechtendan aan het toevallig economisch tij.Kwalitatieve vraagDe huidige markt voor woningen, kantoren en bedrijvenis niet te vergelijken met die van een generatiegeleden. Bewoners en gebruikers stellen nuveel specifiekere eisen aan kwaliteit en locatie. Projectendie zich vooral op kwantiteit richten, rakenhun product duidelijk moeilijker kwijt. Dat fenomeenvalt te verklaren uit het feit dat er landelijk geziengeen sprake meer is van een schrijnend tekort aanwoningen of bedrijfsruimte. Wie echt een dak bovenzijn hoofd nodig heeft kan morgen ergens terecht.We ontkennen niet dat mensen en bedrijven vaak aljaren op zoek zijn naar iets anders, maar hun vraagis vooral kwalitatief van aard. Bedrijven willen naareen betere locatie of in een ander type kantoor.Huishoudens zoeken iets passends voor hun levensfase,op een leukere plek, misschien naar eigen ontwerpof met andere voorzieningen, oud en sfeervolof nieuw en luxueus, iets bijzonders of gewoongoedkoop. In jargon uitgedrukt: het productiemodelis gekanteld van aanbodgestuurd naar vraaggestuurd.Als dat waar is, dan zou ook het productiemodelin Amsterdam zich aan moeten passen. Latenwe dat vooral niet als probleem benaderen, maar alseen innovatie met interessante kansen voor de stad.Veranderende samenlevingIn zijn recente en veelbesproken boek In het oogvan de orkaan beschrijft duurzaamheidshoogleraarJan Rotmans een transitieproces dat al jaren geledenbegon, maar zich nog grotendeels aan ons oogonttrekt; de volledige impact ervan wordt pas dekomende decennia voelbaar. ‘Onze samenleving isin een overgangsfase en bevindt zich op een kantelpunt.Van een verticale, centrale en verzuilde samenlevingnaar een horizontale, decentrale netwerksamenleving(…). Burgers en bedrijven hebbenhet stuur nu in handen en de overheid volgt opsteeds grotere afstand (…). In deze kantelperiodeworden oude systemen afgebroken en nieuwe opgebouwd.Oude waarden verdwijnen, nieuwe waardenontstaan. Dit gaat gepaard met pijn, angst en6