Stadsontwikkeling in transitie

Verhalen uitde projectenNieuwe rolopvattingvan de gemeente‘Een bedrijventerrein herontwikkelen is misschien nietde corebusiness van een gemeente. Dat kun je ookdoor marktpartijen laten doen, waaromheen je alsgemeente een minimum aan maatschappelijke piketpaaltjesslaat.’ Zo kijkt het gemeentelijk projectteamaan tegen de grote vernieuwingsoperatie van hetFood Center Amsterdam. Die rolopvatting is exemplarischvoor veel van de huidige projecten in destad. Projecten realiseren zich dat we in andere tijdenleven. De gemeente begint een wezenlijk andere rolaan te nemen, vooral door een stap terug te doen.Gemeente als facilitatorDie andere rol zien we in de eerste plaats terug in deregie over een project. De gemeente is dikwijls nietmeer de ‘hoofdontwikkelaar’ van een plan die er eenpaar uitvoerende partijen bijhaalt, maar wordt steedsvaker een regisseur die op hoofdlijnen maatschappelijkebelangen veiligstelt. Daarnaast verschuift bij veelprojecten ook het initiatief. Een ervaren manager vatdie verschuiving kernachtig samen: ‘In plaats van eenactieve gebiedsontwikkelaar wordt de gemeente eenhaast neutrale leverancier van bouwrijpe grond aanmarktpartijen.’ Die faciliterende rol neemt allerlei vormenaan, afhankelijk van de opgave van een project.We kunnen ze zo samenvatten, in volgorde van oplopendegemeentelijke invloed:1. Puur faciliterend. Er is sprake van een marktpartijdie weet wat hij wil en oog heeft voor maatschappelijkebelangen. De gemeente doet daarop zijnbest om de markpartij goed te informeren, de wegte wijzen en de nodige vergunningen te leveren. Inhet Overamstel project hebben zij er zelfs een missievan gemaakt: ‘Voor ons is de werking van de gemeenteeen open boek, maar voor marktpartijen isdat niet altijd het geval. Wij helpen ze daarom actiefdoor de ambtelijke en bestuurlijke procedures heen,plegen zo nodig wat telefoontjes, regelen een overleg,zorgen dat stukken op de juiste bureaus liggen.’2. Sturend faciliteren. In dit geval is een actievevorm van regie gewenst. Bijvoorbeeld om marktpartijenmet elkaar te verbinden, te matchen of ertussente bemiddelen. Bij het Station RAI project bleekdie rol vruchtbaarder dan gedacht, ondanks het feitdat de gemeente weinig financiële middelen hadom op klassieke wijze te sturen. Op IJburg 2e fasewordt het verbinden zelfs een kerntaak, omdat daartal van individuele, kleine en middelgrote marktpartijenworden aangetrokken, die bovendien voor deuitdaging staan om gezamenlijk een paar gemeentelijkedoelstellingen te realiseren (duurzaamheid,parkeren). Maar de meest sturende vorm van faciliterenzien we aan het werk in het Project 1012. Ditpostcodegebied omvat ondermeer de Wallen en hetalleroudste deel van de stad. In een aantal pandenbevinden zich zogeheten ‘criminogene functies’.Project 1012 beijvert zich om de betreffende vastgoedeigenarenmet zachte dwang uit het gebied teverwijderen, waarna de gemeente bonafide investeerderszoekt om die plekken te herontwikkelen.Om die investeerders over de streep te trekken trektde gemeente op het gebied van faciliteren alles uitde kast, inclusief maatwerk regels voor monumentenen welstand, en het stimuleren van een oplossingsgerichteambtelijke cultuur.11