Polityka równości płci Polska 2007

Mimo że rola biegłych psychiatrów i psychologów jest często kluczowa dla właściwej kwalifikacjiprawnej czynu przestępnego, dopiero w 2006 r. rozpoczęto program badawczy „Przestępstwaprzeciwko rodzinie – kontekst psychospołeczny, medyczny i prawny” w celu szczegółowejcharakterystyki sprawców przestępstw przeciwko rodzinie na podstawie informacji zawartychw opiniach wydanych przez biegłych psychiatrów i psychologów.Przemoc seksualna i gwałtW sprawach o zgwałcenie zapada w Polsce rocznie około 200 wyroków. Na podstawie badańwiktymizacyjnych przyjmuje się, że do ujawnienia dochodzi w około 8% popełnionych przestępstwseksualnych (Siemaszko, 1998). Zatem w ponad 90% przypadków zgwałceń sprawcypozostają bezkarni, do czego może przyczyniać się wnioskowy tryb wszczynania postępowaniakarnego. Wiele kobiet przed złożeniem wniosku o ściganie powstrzymuje obawa przed długotrwałąi poniżającą procedurą, prowadzącą do tzw. wtórnej wiktymizacji w trakcie procesu karnego(Przemoc wobec..., 1994; Prawa kobiet..., 1993; por. też Kobiety..., 2003). Wśród przedstawicieliorganów ścigania i sędziów nadal pokutują mity na temat gwałcicieli i zgwałconych kobiet 13 . Onepowodują, że w procesie o zgwałcenie ustala się często przeszłość seksualną kobiety, przypisuje sięjej lekkomyślność lub „winę” na podstawie analizy jej stroju lub zachowania, co zostało wsparteprzez orzecznictwo Sądu Najwyższego wydawane na tle kodyfikacji z 1969 r.Obowiązujący Kodeks postępowania karnego nie stawia wystarczającej tamy dla takiego przebiegupostępowania dowodowego (Kobiety..., 2003). Zdarza się również warunkowanie skazaniasprawców zgwałcenia istnieniem dowodów na to, że pokrzywdzona stawiała czynny opór, mimo iżw świetle znamion tego przestępstwa wystarczające jest wykazanie, że sprawca stosował przemoc,groźbę lub podstęp (Tomaszewska, 2006). Przed złożeniem wniosku o ściganie sprawcy zgwałceniapowstrzymać mogą wątpliwości, czy zostanie on sprawiedliwie ukarany z uwagi na niewielką liczbęskazań na karę bezwzględnego pozbawienia wolności oraz niską wysokość orzekanych kar.W latach 1993–1997 (tzn. na gruncie poprzednio obowiązującego k.k.) liczba orzekanych karbezwzględnego pozbawienia wolności wykazywała tendencję spadkową: z 68,3% do 60,6%. Większośćorzekanych kar, nawet w przypadku zgwałceń zbiorowych i popełnionych ze szczególnymokrucieństwem, to wyroki w granicach dolnego zagrożenia. Traktowanie przez organy ściganiai sądy ofiar przestępstwa zgwałcenia budzi nadal poważne zastrzeżenia. Niekiedy bez wyraźnejprzyczyny pokrzywdzone są wielokrotnie przesłuchiwane, często w konfrontacji ze sprawcą (lubsprawcami) gwałtu 14 . W wielu sądach brak wydzielonych pomieszczeń dla świadków, dochodzi dokontaktu osoby pokrzywdzonej w czasie oczekiwania na przesłuchanie ze sprawcą (jeśli odpowiadaon z wolnej stopy) albo z jego rodziną, która nierzadko znieważa i poniża ofiarę lub zarzuca jej,że „złamała sprawcy gwałtu życie” (ibidem).Handel kobietamiSzacuje się, że ofiarami handlu ludźmi rocznie staje się kilka tysięcy kobiet. W „Gazecie Policyjnej”(4/2004) czytamy, że według Interpolu ponad 300 tys. kobiet pochodzących w EuropyŚrodkowo-Wschodniej jest zmuszanych do pracy jako prostytutki w Europie Zachodniej.Ściganie tych przestępstw utrudniają niedostatki regulacji kodeksu karnego, skutkujące rozbieżnościamiw interpretacji użytego w przepisie art. 253 k.k. określenia „uprawia handel ludźmi”i relacji tego przepisu do art. 204 § 4 (dotyczącego zwabiania lub uprowadzania innej osoby w celuuprawiania prostytucji zagranicą). Proces doskonalenia prawa w tym zakresie utrudnia spór, czydefinicja handlu ludźmi przewidziana m.in. w protokole dodatkowym do Konwencji o zwalczaniumiędzynarodowej przestępczości zorganizowanej ludźmi może obowiązywać bezpośrednio, czypowinna być implementowana do prawa polskiego.Zaledwie 3 (z 261) w 2003 r. i 2 (z 98) w 2004 r. ofiary handlu ludźmi zostało objęte ochroną zestrony policji. Jednocześnie Fundacja Przeciwko Handlowi Kobietami La Strada w samym 2004 r.udzieliła pomocy socjalnej i psychologicznej aż 99 osobom, w tym 38 cudzoziemkom.Przestępczość kobiet i problem ich równego traktowaniaprzez wymiar sprawiedliwościWśród osób podejrzanych o zabójstwo kobiety stanowiły 14,6% w 2006 r. i 13,1% w 1996 r., podejrzanycho spowodowanie uszczerbku na zdrowiu – odpowiednio 7,44% i 7,39%, podejrzanycho udział w bójce lub pobiciu – 7,42% i 7,25%, podejrzanych o zgwałcenie – 0,82% i 0,57%, podejrzanycho wymuszenie rozbójnicze i kradzież rozbójniczą – 4,58% i 4,46%. Wyraźny wzrost widać8613W literaturze amerykańskiej słusznie zwraca się uwagę, że przyjęcie tych mitów uniemożliwia kobiecie uzyskanie rzetelnegoprocesu (fair trial) (por. Torrey, 1991).14W jednej ze spraw o zgwałcenie zbiorowe pokrzywdzona kobieta była przesłuchiwana 26 razy, przy czym 12 w konfrontacjiz każdym ze sprawców gwałtu. Sąd Apelacyjny, potępiając taką praktykę, podkreślał, że zeznania pokrzywdzonej odpoczątku były spójne i logiczne, nie było więc potrzeby ponawiania przesłuchań.Rozdział 7