Polityka równości płci Polska 2007

3. Zagrożenie ubóstwem ze względu na miejsce zamieszkania – w Polsce występują obszaryszczególnie nasycone biedą (np. województwa z tzw. ściany wschodniej: warmińsko-mazurskie,podlaskie czy podkarpackie). Obok spauperyzowanych obszarów wiejskich (popegeerowskich),można także zaobserwować koncentrację przestrzenną biedy w miastach,tzw. enklawy biedy.4. Zagrożenie ubóstwem ze względu na brak kwalifikacji – niekorzystna sytuacja na rynkupracy jest często wynikiem m.in. braku kompetencji w jakiejkolwiek dziedzinie oraz miękkichumiejętności gwarantujących zatrudnienie i zarobki. Nieadekwatne wykształceniei umiejętności nie są przy tym wyłącznie konsekwencją błędnych indywidualnych decyzji.Mają także podłoże „systemowe”, związane z niedostosowaniem (lub zbyt powolnym dostosowywaniem)oferty systemu edukacji do wymagań rynku pracy, zjawiskiem segregacjiszkolnej czy wzrostem roli pozaszkolnego odpłatnego dokształcania. Ponadto, obserwowalnapreferencja do kształcenia dziewczynek i dokształcania lub przekwalifikowania kobietw kierunkach humanistycznych i zawodach „typowo kobiecych” już na poziomie kształceniastymuluje przyszłe zarobkowe upośledzenie kobiet.5. Zagrożenie ubóstwem za względu na przynależność do mniejszości – mniejszości etniczne(np. Romowie), religijne, seksualne (bariery w zatrudnieniu, np. większe narażenie nadyskryminację gejów niż lesbijek, ponieważ są bardziej „widoczni” i naznaczeni), osobyniepełnosprawne, stare i/lub chore (coraz częściej sam wiek staje się czynnikiem wykluczenia),imigranci, którzy są w większym stopniu zagrożeni ubóstwem i wykluczeniemspołecznym.6. Pojawienie się „nowych biednych” – w Polsce na przestrzeni ostatnich lat pojawiły się nowegrupy i nowe formy biedy. Coraz częściej problemem tym zagrożone są osoby pracujące(których zazwyczaj nie obejmuje gwarancja płacy minimalnej, ponieważ nie są etatowymipracownikami). Także wykształcenie nie stanowi już dostatecznej ochrony przed niedostatkiem– absolwenci studiów wyższych (zwłaszcza niepożądanych na rynku pracy kierunków,np. humanistycznych) często borykają się z bezrobociem i niskimi zarobkami. Od początkulat 90. XX w. obserwuje się nowe skutki ubóstwa dla jednostek i dla społeczeństwa jakocałości: coraz więcej obszarów życia ulega upośledzeniu na skutek ubóstwa lub ubożenia,np. przy dostępie do opieki zdrowotnej, edukacji, kultury czy technologii (Internet).7. Zjawisko dziedziczenia biedy – zjawisko utrwalania się ubóstwa przekracza często ramyjednego pokolenia. Dzieci wychowujące się w biednych rodzinach są w znacznym stopniuzagrożone powtórzeniem losu swoich rodziców.Opis obszaru ubóstwa z perspektywy równości płciNajważniejsze problemyTermin „ubóstwo” (bieda) najogólniej odnosi się do sytuacji deprywacji potrzeb: niemożności ichzaspokojenia ze względu na niedostateczne dochody i niewystarczające środki finansowe, którymidysponują jednostka, rodzina lub gospodarstwo domowe. Ubóstwo nie jest zjawiskiem wyłącznieekonomicznym, lecz wielopłaszczyznowym; to nie tylko kwestia niskich dochodów, ale też niedoborówi niedostatków w wielu sferach zaspokajania potrzeb: w sferze zdrowia, edukacji, uczestnictwaw kulturze, życiu politycznym i innych dziedzinach. Deprywacja ta dotyczy wielu wymiarów, zarównoniemożności zaspokajania potrzeb podstawowych (w zakresie pożywienia, ubrania i dachunad głową), jak i potrzeb społecznych, np. samorealizacyjnych, czyli odnoszących się do edukacji,rekreacji, aktywności w kulturze oraz różnych form uczestnictwa w życiu społecznym i rozwojuosobistego. Przyjęta przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) definicja ubóstwa bierzepod uwagę – obok niskich dochodów – takie czynniki, jak: stan zdrowia, posiadane wykształcenie,upośledzenie w dostępie do wiedzy i komunikacji, niemożność realizacji uprawnień politycznychi praw człowieka oraz niemożność realizacji potrzeb godności, zaufania i szacunku.Obok pojęcia „ubóstwo” pojawiają się terminy „wykluczenie społeczne” (ekskluzja) i „marginalizacja”.Niekiedy termin „ubóstwo” przypisuje się wymiarowi ekonomicznemu tego zjawiska,a wykluczenie i marginalizacja odnoszą się do szerszych niż ekonomiczne wymiarów. Wyróżniasię ubóstwo absolutne i relatywne, obiektywne i subiektywne, materialne i społeczne, statycznei dynamiczne. Jeszcze trudniej ustalić jest uniwersalne linie wyznaczające sferę ubóstwa. Linieubóstwa, czyli jego granice, to miary przyjęte w badaniu tego zjawiska.Współcześnie zwraca się uwagę na następujące wymiary zróżnicowania polskiej biedy:• wymiar przestrzenny – bieda na wsi różni się od biedy „miejskiej”;73Ubóstwo