Polityka równości płci Polska 2007

że należą oni do pokolenia, które już nie pracuje. Widoczna jest tu zatem piętrowość dyskryminacjiosób starszych – ze względu na płeć (ten rodzaj dyskryminacji jest obecny w podręcznikachniezależnie od wieku opisywanych osób), jak również ze względu na wiek.Podręczniki dla starszych uczniów i uczennic pogłębiają stereotypy płciowe nie tylko za pomocąprzekazu ilustrowanego, ale także przez przekaz zawarty w warstwie słownej. Wszystkiepolecenia formułowane są męskoosobowo, z góry uznaje się bowiem, że „uczeń” jest rodzajemnie tyle męskim, ile uniwersalnym. Wyjątek stanowią podręczniki do religii, ale w nich obie formynie są używane w celu promowania równości, tylko na rzecz wzmocnienia różnicy płci. Pozasposobem komunikowania się z młodzieżą, autorzy i autorki podręczników nie podejmują truduodnalezienia ważnych kobiet w historii czy literaturze (o naukach ścisłych i przyrodniczych niewspominając), które mogłyby stanowić przeciwwagę dla męskiego modelu bohatera, artysty czynaukowca.Jeśli jednak znajdą się postaci kobiece, których pominąć nie można, sposób ich przedstawianiajest marginalny i wybiórczy – casus Orzeszkowej, Konopnickiej czy Żmichowskiej, gdzie zwracasię uwagę na twórczość literacką, a nie na działalność społeczną czy emancypacyjną. Zdarza się,że kobiety są pokazywane jednoznacznie negatywnie – skrajnym przykładem jest tu Katarzyna II,przedstawiana na ogół jako osoba, najogólniej mówiąc, ulegająca kaprysom i żądzom, a nie jakowielka władczyni. Wyraźne jest tu stosowanie podwójnych standardów wobec mężczyzn i kobietoraz powielanie odmiennych oczekiwań wobec obu płci. Ten model przekazywania wiedzy możnanazwać „ukrytym programem nauczania”, w którym implicite zawarta jest negatywna ocena rolikobiet lub też deprecjonowanie ich osiągnięć.Programy i podręczniki charakteryzują się stereotypizacją, tradycjonalizmem, „nieobecnością”kobiet oraz brakiem rzetelnych informacji o ruchach emancypacyjnych.TradycjonalizmDo podstawowych ról kobiet należą: rola żony, matki, córki; zbiór ról męskich obejmuje aktywnościpubliczne i zawodowe. Kobiety w podręcznikach nie pełnią funkcji publicznych, nie pracująw zawodach związanych z władzą i prestiżem. W jednej z książek dwukrotnie zamieszczono lekcjeo różnych zawodach i wszystkie wykonywali mężczyźni, nie pojawiła się nawet wzmianka o pracyzawodowej kobiet. Podkreśla się takie cechy kobiet, jak opiekuńczość, skłonność do poświęceń,zależność od innych. Mężczyźni natomiast są aktywni i ambitni, samodzielni i skuteczni, racjonalnii opanowani, są przywódcami i ekspertami. Jeśli w czytance pojawia się dialog między dziećmia rodzicami to najczęściej jest to rozmowa ojca z synem, chłopiec pyta (np. o działanie prąduelektrycznego), a ojciec objaśnia. Chłopcy są ciekawi świata, poszukujący, aktywni, dziewczynkiuległe, spokojne, zainteresowane sprawami domowymi: gotowaniem, strojeniem się, często pokazujesię je przed lustrem (chłopców nigdy).StereotypizacjaProgramy i podręczniki hołdują rodzinocentrycznemu typowi społeczeństwa i stereotypowymukładom rodzinnym (mama, tata, dwójka dzieci). Nie ma problemu „inności” i prób oswajaniajej. Bohaterami czytanek, opowiadań, przykładów są zawsze grzeczne, ciekawe świata, zdrowedzieci. Nie ma więc dzieci niepełnosprawnych, pochodzących z odmiennego kręgu kulturowego(choć w Polsce żyją Romowie i Romki, Wietnamki i Wietnamczycy, dzieci uchodźców i uchodźczyńz Czeczenii), nie ma dzieci lub dorosłych wyznających religię inną niż katolicka, nie ma teżsamotnych matek wychowujących dzieci, nie ma rodzin alternatywnych (partnerskich, przyjacielskich,po rozwodach), nie ma rodzin rozdzielonych z powodu emigracji zarobkowej, nie ma lesbijeki gejów. W podręcznikach nie porusza się tematów trudnych, jak bieda i bezrobocie, problemalkoholizmu, molestowania, przemocy domowej czy zagadnienie samobójstwa.W polskich szkołach nie ma w ogóle edukacji seksualnej. Od roku 1993 jest natomiast „Przygotowaniedo życia w rodzinie”, przedmiot, którego treści stanowią „stereotypizację podawaną w pigułce”.Oto przykłady z dwóch podręczników o wysokim nakładzie: „Wypisz cechy powszechnie uznawaneza typowo męskie i typowo kobiece. Czyje zeszyty i książki są na ogół bardziej zadbane, a czyjebardziej zniszczone?”, ćwiczenie: „Odpowiedz i uzasadnij, czy następujące sytuacje: a) poślubieniedziewczyny tylko z powodu ciąży; b) pokochanie i poślubienie panny z dzieckiem mieszczą się w wymiarzemiłości osobowej?”. „Najważniejszą potrzebą kobiet jest pragnienie miłości […] równocześniez tą potrzebą występuje pragnienie zdobycia partnera, [...] który opiekowałby się nią i dzieckiem(wierność i opiekuńczość)”. „Bez miłości kobieta traci poczucie bezpieczeństwa”. Najważniejszympragnieniem kobiety jest „chęć posiadania ogniska domowego”. Kobieta również „oczekuje uznaniadla swojej urody, dzięki czemu czuje się akceptowana”. Kobietę w ogóle „bardzo boli brak stabilizacjifinansowej”. Potrzebuje „odmiany w codziennym życiu, potrzebuje nowych drobiazgów w domu,nowych ubrań i to nie tylko w czasie narzeczeństwa”. Kobieta „stara się o wygląd domu i o to, bybyło posprzątane i by sprzęty pasowały do siebie, łatwo ją zranić, krytykując jej dom”. „Można jąporównać do szyby – uderzona w jednym miejscu rozpada się cała”.50Rozdział 4