Stosowanie prawa pracyKontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy (PIP), podległabezpośrednio Sejmowi RP, a sprawy sporne między pracownikami a pracodawcami rozstrzygająsądy pracy. Sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności PIP nie zawiera danychpozwalających stwierdzić, w jakim stopniu prawa pracownicze (inne niż rodzicielskie) są łamanew odniesieniu do kobiet, a w jakim do mężczyzn. Nie można też stwierdzić, czy i w jakim stopniuobie <strong>płci</strong>e korzystają z obrony swoich praw pracowniczych za pośrednictwem PIP, ponieważdane o wynikach kontroli, skargach i wnioskach, sprawach kierowanych do sądów czy poradachnie uwzględniają kryterium <strong>płci</strong>. Wiadomo jednak, że stale rosnąca liczba skarg o dyskryminacjęnadal pozostaje niewielka (w 2005 r. było to 747 skarg – niecałe 2,5% wszystkich). Dotyczyły onenajczęściej przesłanki wieku, stanu zdrowia i niepełnosprawności, wymiaru czasu pracy, przynależnościzwiązkowej, w mniejszym stopniu <strong>płci</strong>. Dyskryminacja nie była też zazwyczaj głównymmotywem skargi, występując obok zasadniczych problemów.W roku 2005 w Krakowie zapadł pierwszy w Polsce wyrok w sprawie o dyskryminację ze względuna płeć w zatrudnieniu, którego wymowa ma szczególne znaczenie dla praktyki <strong>równości</strong>owejw naszym kraju – skarżącym, któremu sąd przyznał rację, był mężczyzna. Dotychczas w odczuciuspołecznym dyskryminacja ze względu na płeć w zatrudnieniu była traktowana jako tzw. problemkobiet, z którym same powinny sobie poradzić. Tymczasem zarówno kobiety, jak i mężczyźni spotykająsię z dyskryminacją. Choć podane w tym rozdziale dane wskazują, że dyskryminacja ze względuna płeć w zatrudnieniu (szczególnie w odniesieniu do kobiet) ma wiele wymiarów i jest dość powszechna,liczba skarg pracowników i pracownic z tego powodu do PIP jest relatywnie niewielka.Wynika to z wciąż niewielkiej świadomości społeczeństwa polskiego w zakresie nie<strong>równości</strong> <strong>płci</strong>,niskiej znajomości prawa pracy i sposobów egzekwowania praw oraz obawy przed utratą pracy.Kodeks rodzinny i opiekuńczyKodeks rodzinny i opiekuńczy mówi expressis verbis o pracach domowych w rozdziale drugim„Prawa i obowiązki małżonków”, stwierdzając w art. 27, że oboje małżonkowie, zgodnie ze swymisiłami i możliwościami zarobkowymi, mają przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny.Obowiązek ten może także dotyczyć, częściowo lub w całości, podejmowania osobistych starańo wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym. Z jednej strony artykułten stwierdza, że praca zarobkowa jest dla rodziny ważniejsza niż praca w gospodarstwie domowym,choć wykonywanie tej ostatniej może być alternatywą dla pracy zawodowej.Kodeks rodzinny nie ustanawia zasady, że prace w gospodarstwie domowym powinny byćdzielone między żonę i męża, nawet w sytuacji, gdy oboje zarabiają na utrzymanie rodziny. Z drugiejstrony Kodeks nie stwierdza, że istnieje obowiązek wykonywania pracy w gospodarstwiedomowym w odniesieniu do jednej, konkretnej <strong>płci</strong>. Nie ma więc przeszkód natury prawnej, bypodział obowiązków domowych został przeorganizowany tak, aby oboje małżonkowie byli w niewłączeni w zrównoważony sposób.<strong>Polityka</strong> równych szans42W obszarze pracy nie istnieje w Polsce żadna wyraźna polityka <strong>równości</strong> <strong>płci</strong>. Elementy takiej politykizawiera rządowy projekt polityki prorodzinnej przedstawiony w marcu <strong>2007</strong> r. Koncentruje się onjednak przede wszystkim na godzeniu życia zawodowego i rodzinnego przez kobiety, zawierając m.in.propozycje wprowadzenia telepracy, czyli pracy w domu oraz zwiększenia dostępności i liczebnościinstytucji sprawujących opiekę nad dzieckiem. Za próbę zabezpieczenia kobiet przed negatywnymiskutkami społecznego podziału pracy należy uznać np. propozycję traktowania kapitału gromadzonegona emeryturę jako majątku wspólnego małżonków, co wzmacnia tradycyjną rolę kobiety i nie niwelujedotychczasowych różnic między <strong>płci</strong>ami w zaangażowaniu w życie rodzinne.Projekt polityki prorodzinnej nie zawiera natomiast propozycji rozwiązania różnicy, którapowstaje między kobietami niepracującymi zawodowo a tymi, które prowadzą działalność gospodarczą.Im bowiem w przypadku urodzenia dziecka nie przysługują żadne świadczenia z tytułurodzicielstwa, nie są też one zwolnione z odprowadzania comiesięcznych składek do ZakładuUbezpieczeń Społecznych (ZUS). Podobnie propozycja stopniowego wydłużania urlopów macierzyńskichz 18 do 26 tygodni jest kontrowersyjna w kontekście równych szans kobiet i mężczyznna rynku pracy. Projekt nie zawiera mianowicie propozycji obligatoryjnego podziału urlopu macierzyńskiego,ani wychowawczego na oboje rodziców, co znacząco wyrównałoby szanse obu <strong>płci</strong>,gdyż pracodawcy nie mogliby już robić dotychczasowego rozróżnienia, według którego zatrudnianiekobiety jest mniej opłacalne ze względu na ewentualny urlop macierzyński i wychowawczy.Dotychczasowe propozycje rządowe nie przyczynią się zatem do zmiany pozycji kobiet narynku pracy, a przede wszystkim do redystrybucji pracy płatnej i nieodpłatnej. Dopiero przyjęcieperspektywy <strong>równości</strong> <strong>płci</strong>, a nie perspektywy pomocy kobietom w odniesieniu do rodziny będziemiało wpływ na skuteczną realizację zasady <strong>równości</strong>.Rozdział 3
Cele polityki <strong>równości</strong> <strong>płci</strong> w sektorze pracySpołeczny podział pracy obciążający kobiety pracami nieodpłatnymi, a mężczyzn płatnymi,spowodowany jest głęboką nie<strong>równości</strong>ą <strong>płci</strong> i ją reprodukuje. <strong>Polityka</strong> <strong>równości</strong> <strong>płci</strong> w kontekściepracy wymaga działań na rzecz osiągnięcia dwóch celów strategicznych:• równego podziału prac nieodpłatnych między kobietami i mężczyznami, szczególnie w gospodarstwachdomowych;• równego udziału oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w pracy zarobkowej.W krótszej perspektywie czasowej polityka społeczna powinna m.in.:• zapobiegać negatywnym dla kobiet skutkom społecznego podziału pracy (np. przez płacenieprzez mężów składki emerytalnej dla pracujących w domu żon, płacenie przez państwoskładki emerytalnej kobietom na urlopach wychowawczych, w przypadku rozwodu małżonków– podział kapitału emerytalnego obojga małżonków, bez względu na to, czy kobietawykonuje też pracę zarobkową);• ułatwiać obu <strong>płci</strong>om godzenie życia zawodowego z rodzinnym (np. przez elastyczny dlaobu <strong>płci</strong> czas pracy, rozbudowę sieci opieki instytucjonalnej nad dziećmi).Decydenci i główni aktorzyOrgany rządu – przede wszystkim Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej oraz Departamentds. Kobiet, Rodziny i Przeciwdziałania Dyskryminacji w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego– monitorowanie i nadzór nad pracami rządu w kwestiach <strong>równości</strong> <strong>płci</strong>, a takżebieżące monitorowanie powstającego prawa pod kątem <strong>równości</strong> <strong>płci</strong> oraz pracy odpłatneji nieodpłatnej.Państwowa Inspekcja Pracy – monitorowanie prawa pracy z uwzględnieniem perspektywy<strong>płci</strong>.Jednostki Samorządu Terytorialnego – tworzenie lokalnych strategii rozwoju z uwzględnieniempolityki <strong>równości</strong> <strong>płci</strong>.Organizacje pozarządowe – w szczególności organizacje zajmujące się kwestiami przeciwdzałaniadyskryminacji ze względu na płeć w zatrudnieniu oraz organizacje kobiece – udziałw konsultacjach społecznych pro<strong>równości</strong>owych projektów rządowych w dziedzinie pracy, tworzenierekomendacji dla strony rządowej, dzielenie się dobrymi praktykami działań promującychi wzmacniających równość kobiet i mężczyzn na rynku pracy.Instytucje rynku pracy – tworzenie lokalnych, regionalnych, krajowych strategii zatrudnieniai rozwoju rynku pracy z uwzględnieniem perspektywy <strong>równości</strong> <strong>płci</strong>.Organizacje pracodawców – udział w konsultacjach społecznych, promowanie pro<strong>równości</strong>owychrozwiązań jako standardu w przedsiębiorstwach.Pracownicze związki zawodowe – monitorowanie przestrzegania praw pracowniczychz uwzględnieniem <strong>równości</strong> <strong>płci</strong>, lobbowanie u pracodawców wprowadzania zmian tworzących<strong>równości</strong>owe środowisko pracy.Jednostki akademickie – prowadzenie analiz i badań diagnozujących zmiany status quo w zakresiepracy płatnej i nieodpłatnej, projektowanie pro<strong>równości</strong>owych rozwiązań i modeli ekonomicznych.Media – podnoszenie poziomu świadomości społecznej w zakresie równych praw kobieti mężczyzn w zatrudnieniu i w rodzinie, podnoszenie świadomości praw pracowniczych i wiedzyo środkach ich egzekwowania.Wskaźniki polityki <strong>równości</strong> <strong>płci</strong> w sektorze pracyW obszarze pracy nieodpłatnej – wskaźniki segregowane ze względu na płeć:• rodzaj czynności wykonywanych w gospodarstwie domowym;• czas pracy w gospodarstwie domowym;• czas pracy związany z opieką nad dziećmi, osobami niepełnosprawnymi, starszymi;43Praca
- Page 1: Politykarówności płciPolska 2007
- Page 4 and 5: Wydawca:Fundacja „Fundusz Współ
- Page 6 and 7: Rozdział 3. Praca 35Danuta Duch-Kr
- Page 8 and 9: Wnioski i rekomendacje ............
- Page 10 and 11: 8Spis treści
- Page 12 and 13: PrzedmowaBożena Chołuj, Marta Raw
- Page 14 and 15: Równość płci do dzisiaj nie jes
- Page 16 and 17: W tym rozdziale szczególna uwaga z
- Page 18 and 19: Ważnym czynnikiem determinującym
- Page 20 and 21: za powiązań między wydatkami bud
- Page 22 and 23: zawodową emerytek - chodzi tu o in
- Page 24 and 25: Punkty odniesieniaStowarzyszenie Ws
- Page 26 and 27: Rozdział 2.Rządy i uczestnictwoMa
- Page 28 and 29: nieuzyskania przez nie wystarczają
- Page 30 and 31: • Ogólnopolskie Porozumienie Zwi
- Page 32 and 33: sceny politycznej oznacza w praktyc
- Page 34 and 35: Opis dobrych praktykSystem kwotowy
- Page 36 and 37: W roku 1997 Parlamentarna Grupa Kob
- Page 38 and 39: Opis sektora pracy z perspektywy r
- Page 40 and 41: Tabela 3.1. Wybrane mierniki aktywn
- Page 42 and 43: wynagrodzenie kobiet stanowi zaledw
- Page 46 and 47: • czas nieodpłatnej pracy wykony
- Page 48 and 49: Rodziny i Praw Kobiet - w obszarze
- Page 50 and 51: Rozdział 4.EdukacjaMagdalena Środ
- Page 52 and 53: że należą oni do pokolenia, któ
- Page 54 and 55: Wolność kobiet - w oczach autoró
- Page 56 and 57: Dodatkowo:• ankiety pozwalające
- Page 58 and 59: organizuje się obozy, w trakcie kt
- Page 60 and 61: Fundacja FeminotekaWenDo to metoda
- Page 62 and 63: 60nie z rokiem 1970, w którym ten
- Page 64 and 65: Kolejnym znaczącym czynnikiem ryzy
- Page 66 and 67: • artykułów 12(1) i 16(1) oraz
- Page 68 and 69: W Polsce nie prowadzi się badań i
- Page 70 and 71: gów już 75%, farmaceutki stanowi
- Page 72 and 73: Raport na temat zdrowia kobiet w wi
- Page 74 and 75: Rozdział 6.UbóstwoIza Desperak, M
- Page 76 and 77: • wymiar czasowy - bieda może st
- Page 78 and 79: • obserwuje się zjawisko „szkl
- Page 80 and 81: tycznego przesunięcia do kategorii
- Page 82 and 83: • uruchomienie mechanizmów opiek
- Page 84 and 85: Międzynarodowa Fundacja Kobiet - o
- Page 86 and 87: wadzone przepisy sprzyjają ochroni
- Page 88 and 89: Mimo że rola biegłych psychiatró
- Page 90 and 91: Z badań przeprowadzonych pod konie
- Page 92 and 93: prawnej trwają od 2004 r. i wydaj
- Page 94:
• liczba programów edukacyjnych
- Page 97 and 98:
Prawo do życia prywatnego i rodzin
- Page 99 and 100:
Rozdział 8. Nauka, badania i nowe
- Page 101 and 102:
odzaju i roku studiów, według wie
- Page 103 and 104:
W dotychczasowych dokumentach zwią
- Page 105 and 106:
• liczba i/lub proporcja kobiet i
- Page 107 and 108:
Komisja złożona z wybitnych autor
- Page 109 and 110:
Przydatne strony wwwhttp://equal.ws
- Page 111 and 112:
Współpraca mediów i organizacji
- Page 113 and 114:
Gender meanstreaming a ideologiczne
- Page 115 and 116:
ez względu na tematykę, są to m
- Page 117 and 118:
Wskaźniki polityki równości płc
- Page 119 and 120:
organizacja ta przeprowadziła akcj
- Page 121 and 122:
Warsztaty „Redakcja Równości”
- Page 123 and 124:
Trzeciej Ministerialnej Konferencji
- Page 125 and 126:
Na studiach doktoranckich w dziedzi
- Page 127 and 128:
Jako niepowodzenie należy potrakto
- Page 129 and 130:
Wskaźniki polityki równości płc
- Page 131 and 132:
Winnica, Pokrzywnica i Zatory reali
- Page 133 and 134:
Opis obszaru polityki obronnej w od
- Page 135 and 136:
Realizowany w resorcie Program prze
- Page 137 and 138:
Przegląd obowiązującego ustawoda
- Page 139 and 140:
umożliwiających zawodowym żołni
- Page 141 and 142:
• promowanie dobrych wzorców rel
- Page 144:
Fundacja „Fundusz Współpracy”