Polityka równości płci Polska 2007

W tym rozdziale szczególna uwaga zostanie zwrócona na:• produkt krajowy brutto i brak w nim wartości nieodpłatnych usług domowych oraz opiekuńczych;• budżet państwa, którego konstrukcja nie uwzględnia perspektywy płci;• liberalizację gospodarki w kontekście wpływu na kobiety i mężczyzn oraz siły nabywczejkobiet i mężczyzn.Opis sektora makronomii i handlu z perspektywy równości płciOgólnie można powiedzieć, że prowadzona w Polsce polityka makroekonomiczna jest niewrażliwana kwestie równości płci.Jednym z najważniejszych instrumentów tak polityki makroekonomicznej państwa, jak i politykiprowadzonej przez samorządy na niższych szczeblach administracji jest budżet. Z jednejstrony określa on poziom dochodów i zatrudnienie w kraju, z drugiej zaś jest odbiciem priorytetówpolityków. Chociaż na pierwszy rzut oka budżet wygląda na neutralny z punktu widzeniapłci, to badania empiryczne pokazują, że zarówno wydatki z budżetu, jak i sposoby generowaniawpływów do budżetu mają odmienny wpływ na kobiety i dziewczynki oraz na mężczyzn i chłopców,przy czym często się zdarza, że mniej korzystnie wpływają na żeńską połowę społeczeństwa(Schneider, 2006). Jest to wynikiem społecznie determinowanych ról, które odgrywają kobietyi mężczyźni, podziału pracy opartego na płci, różnic w możliwościach i odpowiedzialności.Wszystko to powoduje, że kobieta tradycyjnie zajmuje nierówną w porównaniu z mężczyznąpozycję w społeczeństwie – posiada mniejszą władzę ekonomiczną, społeczną i polityczną.Nierówność ta ma również wymiar finansowy. Odsetek osób o dochodach poniżej 60% mediany(europejski wskaźnik ubóstwa relatywnego) wzrósł na przestrzeni lat 1997–2003 z 15,8% do18,2% w przypadku kobiet (o blisko trzy punkty procentowe) i z 15,0% do 16,6% w przypadkumężczyzn (o blisko dwa punkty procentowe). Wskaźnik ten jest wyższy w gospodarstwachdomowych, w których głową rodziny jest kobieta, niż w tych, w których jest nią mężczyzna.Jednocześnie we wszystkich grupach wykształcenia ubóstwo relatywne dotyczy częściej kobietniż mężczyzn. Wzrost ubóstwa relatywnego wynika ze wzrostu nierówności dochodowych, czyliz tego, że wzrost zamożności dotyczy głównie ludzi bogatych (Jóźwiak, 2006). Inicjatywa tworzeniabudżetów wrażliwych na płeć ma na celu określenie, w jaki sposób rządy generują przychody,jak wydają publiczne pieniądze oraz jaki to ma wpływ na położenie kobiet i mężczyznw społeczeństwie (Gender Budget..., 2002).Finanse publiczne wpływają w sposób bezpośredni i pośredni na kobiety i mężczyzn. Bezpośredniwpływ dokonuje się przez różnego rodzaju transfery i usługi kierowane do określonych grupspołecznych. Wpływ pośredni to kształtowanie się struktury budżetu czasu, w tym zakres czasuwolnego kobiet i mężczyzn. Jeśli w budżecie państwa ogranicza się środki na instytucjonalne formyopieki nad dziećmi i osobami starszymi bądź chorymi, to tym samym zrzuca się na barki kobietobowiązki opiekuńcze, a więc ogranicza ich czas wolny w stosunku do czasu wolnego pozostającegow dyspozycji mężczyzn. Projektując wydatki państwa, powinno się zatem brać pod uwagę sposób,w jaki będą one przyczyniały się do funkcjonowania kobiet i mężczyzn w społeczeństwie (w sferzeprywatnej i publicznej), a w dalszej perspektywie – do dobrobytu przedstawicieli obu płci.Rodzaje narzędzi i sposoby analizy wykorzystywane w ocenie budżetów z punktu widzeniarówności płci są zróżnicowane. Niektóre koncentrują się na metodach uczestniczących, inne naanalizie danych statystycznych. Jedne inicjatywy skupiają się na audycie i ewaluacji przeszłychprzychodów i rozchodów, inne zaś na oszacowaniu oczekiwanego wpływu planowanych przychodówi rozchodów budżetowych. Celem jednoczącym te różne podejścia jest doprowadzenie dowiększej przejrzystości budżetów i uwypuklenia związku między budżetem kraju a powszechniewystępującą nierównością płci. Połączenie wiedzy z zakresu finansów i usług publicznych orazwiedzy dotyczącej różnic w doświadczeniach życiowych kobiet i mężczyzn umożliwia bardziejsprawiedliwe społecznie dzielenie środków publicznych (ibidem).W Polsce konstrukcja budżetu państwa nie jest poprzedzona analizą jego wpływu na sytuacjękobiet i mężczyzn, dziewcząt i chłopców, a autorzy budżetu nie biorą pod uwagę genderowegopunktu widzenia. Inaczej mówiąc, autorzy budżetu nie doceniają i w konsekwencji nie uwzględniająwpływu stereotypów na położenie kobiet i mężczyzn w społeczeństwie oraz nie mają nauwadze konieczności wyrównywania szans kobiet (lub mężczyzn) we wszystkich tych sferach,gdzie nierówności występują na niekorzyść jednej z płci.Budżet państwa jest tworzony w wąskim gronie specjalistów i nie jest poddawany społecznejkonsultacji (choćby w postaci umieszczenia go na stronie internetowej Ministerstwa Finansów14Rozdział 1