Polityka równości płci Polska 2007

PrzedmowaBożena Chołuj, Marta RawłuszkoOd momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej (UE) realizowanie polityki równości płci stało sięobowiązkiem wszystkich, którzy korzystają ze środków unijnych. Każdy projekt finansowany z funduszyUE powinien sprzyjać urzeczywistnieniu idei równości kobiet i mężczyzn. Ma temu służyć strategiagender mainstreaming (GM) tłumaczona na potrzeby tej publikacji jako polityka równości płci.Warto podkreślić najważniejsze elementy tej strategii. Po pierwsze, polityka równości płcistanowi politykę horyzontalną, a więc obowiązuje we wszystkich działaniach władz publicznychoraz wszędzie tam, gdzie wykorzystywane są środki publiczne. Z jednej strony zasada gender main--streaming obejmuje wszystkie zagadnienia, na których skupia się polityka państwa, województwa,powiatu czy gminy, z drugiej zaś powinna znaleźć swoje odzwierciedlenie w projektach realizowanychprzez instytucje sektora pozarządowego czy prywatnego, które korzystają ze środkówpublicznych. Po drugie, zgodnie ze strategią gender mainstreaming, kwestie równości płci powinnybyć brane pod uwagę i uwzględnianie na wszystkich etapach tworzenia i wdrażania danej polityki,programu czy projektu. GM stanowi gwarancję jakości, poziomu i trwałości wszelkich przedsięwzięćspołecznych, ponieważ szerzej uwzględnia zróżnicowanie społeczeństwa. Powinny się oneznaleźć w tzw. głównym nurcie na każdym poziomie podejmowania decyzji. Mówimy tutaj zarównoo analizie sytuacji, wyznaczeniu celów, planowaniu i realizacji działań, jak i o ich monitorowaniui ewaluacji. Po trzecie, celem polityki równości płci jest rzeczywiste wyrównanie sytuacji życiowejkobiet i mężczyzn. Jednym słowem, celem gender mainstreaming jest równość płci. Równość płci rozumianajako stan, w którym kobietom i mężczyznom „przypisuje się taką samą wartość społeczną,równe prawa i równe obowiązki oraz gdy mają oni równy dostęp do zasobów (środki finansowe,szanse rozwoju), z których mogliby korzystać” 1 .Zgodnie z podstawami strategii gender mainstreaming kwestie równościowe powinny przenikaćnaszą codzienną pracę oraz działania większości instytucji. Często jednak okazuje się, że– oprócz dobrej woli i kompetencji – brakuje nam odpowiedniej wiedzy i informacji, aby właściwiezrozumieć politykę równości płci i umieć ją stosować, zwłaszcza w konkretnym obszarze problemowym.Mamy nadzieję, że to opracowanie będzie pomocne w tym zakresie.Raport, który oddajemy do Państwa rąk, jest bardzo specyficzny. Przedstawia on stan równościpłci w Polsce w jedenastu obszarach życia społecznego, mimo że tylko pojedyncze resorty państwarealizują niektóre z założeń polityki równościowej. Jest to w zasadzie przede wszystkim zbiór informacjio tym, gdzie jest wiele do zrobienia, a nie opis kwestii już rozwiązanych. Raport nie zawieraklasycznego materiału na temat stanu rzeczy wynikającego z badań przeprowadzonych w ramachjego przygotowania (z wyjątkiem rozdziału o mediach). Jest raczej odzwierciedleniem już istniejącychbadań i dostępnej wiedzy na temat równości płci w Polsce oraz sposobu, w jaki same autorkii jeden autor, zaproszeni do pracy nad poszczególnymi rozdziałami, rozumieją politykę równościpłci. Różnice w podejściu do tego zagadnienia wynikają nie tylko z wiedzy, jaką dysponują autorkii autor, ale przede wszystkim z tego, że istnieje więcej badań nad sytuacją kobiet w Polsce niż nadsytuacją mężczyzn. Ten stan badań wynika z kolei z faktu, że po przełomie politycznym sytuacjakobiet uległa drastycznemu pogorszeniu. Fakt ten zbiegł się ponadto w czasie ze staraniami UniiEuropejskiej i Organizacji Narodów Zjednoczonych o wyrównywanie statusu mężczyzn i kobiet.W dawnych krajach członkowskich zaczęły obowiązywać nowe standardy ułatwiające kobietomdostęp do rynku pracy, w Polsce natomiast kobiety zaczęły nie tylko tracić przywileje z dawnychczasów, ale także konkurencyjność w nauce i na wolnym rynku pracy z powodu tych przywilejów,które jeszcze zachowano lub na nowo wprowadzono, jak np. wydłużony urlop macierzyński. Kobietaznalazła się też w centrum zainteresowania w związku z walką nowo formującej się władzyo symbole i wartości na początku lat 90. XX w., jednak nie jako podmiot polityczny.W sytuacji, kiedy można już mówić o naukowym rozeznaniu w sytuacji polskich kobiet, niemamy tylu badań na temat problematyki płci (gender) w odniesieniu do mężczyzn, do osób wciążjeszcze określanych dyskryminującym pojęciem „niepełnosprawność”, do mniejszości etnicznychi narodowych oraz ludzi o orientacji homoseksualnej, co potwierdza nasz Raport. Dlatego w nimdominuje wiedza na temat sytuacji kobiet, przez co nie wykracza on poza ramy binarnego porządkupłci, mimo że naszym głównym założeniem było jak najszersze rozumienie gender mainstreaming.Nie chodziło nam bowiem tylko o różnice między sytuacją kobiet i mężczyzn w wybranych obszarach,ale także o promowanie takiej polityki równościowej, która uznaje różnicę jako wartość pozytywną,a nie kategorię decydującą o sytuowaniu ludzi w hierarchii społecznej lub poza nią. Niestety,cel ten udało nam się zrealizować w niewielu miejscach Raportu. Czasami można było tylko zwrócićuwagę na to, że wiedza o sytuacji innych grup poza kobietami jest niepełna, albo że nie ma takichbadań w ogóle, albo że problem dyskryminacji nie istnieje w społecznej świadomości.101Polityka równości płci w praktyce. Podręcznik (2006), Warszawa: Biuro Koordynacji Kształcenia Kadr, s. 131.Wstęp