Polityka równości płci Polska 2007

Gender meanstreaming a ideologiczne zróżnicowanie mediówZasadnicze znaczenie dla omawianych tu kwestii ma zróżnicowanie mediów ze względu naprzyjętą ideologię czy wartości leżące u podstaw ich przekazów, ponieważ w dość literalny sposób„przekładają się” na ich stosunek do równouprawnienia mężczyzn i kobiet – uznawanie koniecznościdziałania na tym polu albo też lekceważenie tego zagadnienia, czy wręcz dostrzeganie w nimzagrożenia dla „normalności”.Trudno dokonać prostego, przejrzystego podziału mediów pod kątem ideologicznym. W przeważającejczęści media wykazują nastawienie neoliberalne, niektóre środki przekazu jawnieprzyjmują opcję prawicową i ultraprawicową, natomiast media lewicowe i feministyczne stanowiąwyraźną niszę (np. tygodnik „Przegląd”, kwartalniki „Zadra. Pismo feministyczne” i „Krytykapolityczna”). Trzeba podkreślić, że te czasopisma – z wyjątkiem „Przeglądu” – sprzedawane sąw niskich nakładach przez co mają mniejsze znaczenie dla reklam komercyjnych.W mediach o nastawieniu prawicowym (np. „Nasz Dziennik”, „Fronda” i „Wprost”) naturalizujesię nierówne relacje społeczne kobiet i mężczyzn, zaprzeczając tym samym istnieniu dyskryminacjii wzmacniając patriarchalny model relacji społecznych. Wymienione tu pisma są otwarciei ekspansywnie mizoginiczne. Na przykład we „Wprost” regularnie pojawiają się artykuły nienawistnew stosunku do feministek i przeciwne równouprawnieniu, artykuły kreujące negatywnestrony emancypacji, nawołujące do powrotu do „naturalnego ładu”. Dziennikarze i dziennikarkipiszący te teksty dowodzą, że żyjemy w coraz większym chaosie czy kryzysie wartości, który zażegnaćmoże jedynie powrót na tradycyjne pozycje, np. „Kobieta największym wrogiem kobiety”(Karolina Biela, Marek Zieleniewski, „Wprost”, nr 41, 2002) czy „Kobiecizm kontra kobiecość.Feministki największymi wrogami kobiet” (Bronisław Wildstein, „Wprost”, nr 10, 2005).Najwięcej jest wydawnictw, programów, portali, które nie głoszą otwarcie swoich wartości, aleujawniają je nie wprost. Media o neoliberalnym nastawieniu cechuje ambiwalentne podejście dokwestii równouprawnienia. Z jednej strony pojawiają się omówienia problematyki równościowej,z drugiej zaś, np. w reklamach, mamy do czynienia z podważaniem znaczenia czy sensu równegostatusu mężczyzn i kobiet. Media te dokonują swoistego wyzwolenia kobiet z konieczności reprodukcyjnych,ze stereotypowych ról społecznych na rzecz celów rynkowych. Feministki zwracająuwagę, że media neoliberalne stawiają sobie za cel emancypację kobiet-konsumentek, a nie nazwrot ku rzeczywistej równości kobiet i mężczyzn w sferze publicznej i prywatnej.Media nastawione są na rynek, który dyktuje targetowanie odbiorców i odbiorczyń, odpowiadaniena ich opcje ideologiczne oraz docenianie tych odbiorców i odbiorczyń, którzy i któredysponują największymi środkami finansowymi. W ten sposób modelowymi odbiorcami tychmediów są mężczyźni (młodzi i w średnim wieku, o średnich i wysokich zarobkach). Oczywiście,nie wyklucza się innych odbiorców/odbiorczyń, ale są oni zmuszani do dostosowania się do obowiązującejnormy – modelu androcentrycznego. Są oni użyteczni o tyle, o ile dostrzega się w nichpotencjalnych konsumentów/konsumentki określonych produktów i usług (chodzi tu np. o osobystarsze czy mniejszości seksualne).Można tu doszukać się dobrych stron rynkowych mechanizmów, które kreują pewien rodzajrówności i inkluzji grup marginalizowanych. Na przykład starsze osoby stają się głównymi odbiorcamii odbiorczyniami usług turystycznych poza sezonem urlopowym czy różnych form aktywnegospędzania czasu. Inny przykład dotyczy mężczyzn, którzy zostają „wyzwoleni” z ograniczającegoich sztywnego wzorca „macho”. Mężczyźni są dostrzegani jako potencjalni konsumenci produktów,które do tej pory uważane były za „kobiece” (np. kosmetyków). Takim rynkowym produktemjest tzw. mężczyzna metroseksualny, który dba o siebie, pielęgnuje swoje ciało, zaprzecza tym samymstereotypowemu obrazowi mężczyzny (brutalny, szorstki, twardy). Ale zarówno mężczyźni,jak i kobiety mają być – według mechanizmów rynkowych – przede wszystkim uległymi i dobrzeprzystosowanymi konsumentami.Podział rzeczywistości na „kobiecą” i „męską” w mediachMedia automatycznie dokonują segregacji/podziału rzeczywistości na „męską” i „kobiecą” 2 ,przy czym stereotypowo za rzeczywistość męską uważa się świat polityki, gospodarkę, sport,motoryzację, technikę, czemu towarzyszy przedstawianie pięknych i młodych modelek w seksualnychkontekstach (np. TNV Turbo, „Playboy”), natomiast świat kobiecy to świat domu, rodziny,mody, urody, relacji społecznych. Podobnie rzecz wygląda na portalach informacyjnych, gdzieistnieją odrębne działy.W przestrzeni „kobiecej” – czy to w mediach drukowanych, audiowizualnych, czy elektronicznych– promuje się najczęściej stereotypowe wizerunki kobiet; potwierdzane są więc potoczneprzekonania o kobietach jako osobach zajętych swoją urodą, partnerem/mężem, dziećmi, domem.2Pisząc o mediach czy treściach wyróżnionych ze względu na płeć, celowo stosujemy cudzysłowy, podkreślają one stereotypowycharakter tego rozróżnienia.111Środki masowego przekazu