Richtlijnen borgen onbevooroordeeld DNA-onderzoek

Richtlijnen borgen onbevooroordeeld DNA-onderzoekD18S51. Hij moet hier namelijk rekening houden methet feit dat niet alleen personen met voor D18S51 deDNA-kenmerken 15/15, maar ook personen die naastDNA-kenmerk 15 een ander DNA-kenmerk voor dit locushebben, niet zijn uit te sluiten als donor van het spoor.Hoewel de situatie voor locus TPOX vergelijkbaar is, achtde deskundige de kans zeer klein dat de DNA-kenmerkenvan de donor van het spoor voor locus TPOX anders zijndan 8/8. Het is echter niet onmogelijk en daarom moethiermee bij de statistische berekening rekening wordengehouden.Omdat spoor S in het onderzoekslaboratorium is gemaakten in werkelijkheid een zeer sterk verdund DNA-extractis van een bekende donor, zijn de daadwerkelijke DNAkenmerkenbekend: D19S433 (14/15), VWA (14/16), TPOX(8/8) en D18S51 (12/15). Door het DNA-onderzoek vanspoor S te herhalen en te interpreteren op basis van reproduceerbaarheidzijn DNA-kenmerken vastgesteld(tabel 3) die in overeenstemming zijn met het daadwerkelijkeDNA-profiel van het spoor. Hierbij valt op datspoor S voor locus D18S51 naast DNA-kenmerk 15, hetDNA-kenmerk 12 heeft, terwijl dit DNA-kenmerk maarin slechts één van de vier analyses (analyse 2) zichtbaarwas.Pas nu de analyse en interpretatie zijn afgerond envastgelegd vindt het vergelijken plaats met de DNAprofielenvan personen. De deskundige vergelijkt de lociéén voor één en laat zich bij dit proces niet beïnvloedendoor de resultaten van de vergelijkingen van de andereloci. Nadat alle loci zijn vergeleken kan de deskundigeconcluderen dat er sprake is van een match, van geenmatch of dat geen uitspraak kan worden gedaan. Er issprake van een match als de DNA-kenmerken van hetene DNA-profiel, bijvoorbeeld van een persoon, ookvoorkomen in het andere DNA-profiel, bijvoorbeeld vanhet spoor. In dat geval kan het celmateriaal van het spoor(mede) afkomstig zijn van de desbetreffende persoon.Indien mogelijk zal de wetenschappelijke bewijswaardevan de overeenkomst statistisch worden berekend. Hetkan ook zijn dat er geen zekerheid kan worden gebodenomtrent het antwoord op de vraag of er sprake is vaneen match of geen match. Dit geval betreft doorgaanscomplexe, onvolledige DNA-mengprofielen. Soms is danslechts te concluderen dat de desbetreffende persoonniet is uit te sluiten als één van de personen van wie hetcelmateriaal in de bemonstering afkomstig kan zijn. 21Vergelijkt men nu de DNA-profielen van verdachte X,verdachte Y en verdachte Z met het DNA-profiel vanspoor S, dan blijkt dat alleen in het geval van verdachteZ sprake is van een match. Verdachte X is uit te sluitenvanwege DNA-kenmerken 13/15 op locus D19S433 ende verdachte Y is uit te sluiten omdat hij voor locus VWADNA-kenmerken 14/14 heeft. Zowel verdachte X, alsverdachte Y kunnen daarom worden uitgesloten als degenenvan wie celmateriaal in spoor S aanwezig is. Dezeconclusie staat haaks op de conclusie die volgde uit debenaderingswijze waarin men het DNA-profiel van deverdachte als uitgangspunt nam, hierboven uiteengezetonder de kop ‘Painting the target around the arrow’. Dezecasus illustreert dat voor onbevooroordeeld DNA-onderzoekvan (minimale) biologische sporen de reproduceerbaarheidvan de resultaten van het DNA-onderzoek eneen transparante procedure voor onbevooroordeeldvergelijken van DNA-profielen belangrijke waarborgenzijn.Tot slot zullen deze door de deskundige gerapporteerderesultaten worden beschouwd in de context van alle anderefeiten en omstandigheden in de zaak. Nu is vastgestelddat het DNA-profiel van verdachte Z matcht metspoor S zal deze informatie in samenhang met de overigetechnische en tactische informatie in de zaak moetenuitwijzen of het spoor daadwerkelijk van verdachte Zafkomstig kan zijn. Het vastgestelde onvolledige DNAprofiel(tabel 3) heeft immers een relatief lage wetenschappelijkebewijswaarde. Daarnaast is van belang ofer verband is tussen het spoor en het misdrijf. Deze casusillustreert ook het belang van het beschouwen vande bevindingen van het DNA-onderzoek in de contextvan de overige informatie in zaak. Hoewel het DNAprofielvan verdachte Z matcht met de vastgestelde DNAkenmerkenvan het minimale biologische spoor S, isverdachte Z niet degene van wie het spoor afkomstig is:hij heeft voor locus D18S51 de DNA-kenmerken 15/15en niet de DNA-kenmerken die de donor van het spoorheeft: namelijk 12/15!Complexe DNA-mengprofielenBovenstaand voorbeeld vormt een beschrijving van hetstapsgewijs DNA-onderzoek van een relatief eenvoudig,enkelvoudig DNA-profiel van een minimaal biologischspoor. Echter, in het geval van complexe (onvolledige)DNA-mengprofielen van sporen met celmateriaal vanmeerdere personen wordt het onderzoek veel ingewikkelder.Zo zal het aantal mogelijkheden om te matchenmet een complex onvolledig DNA-mengprofiel van meerdan twee personen vele malen groter zijn. Stel, van eenminimaal biologisch spoor is een complex onvolledigDNA-mengprofiel verkregen van ten minste drie personen,waarin voor locus TPOX de DNA-kenmerken 8, 9,10 en 11 reproduceerbaar aanwezig zijn. Het is echteronduidelijk of er door allele drop-out nog DNA-kenmerkenonzichtbaar zijn gebleven. Op basis van alleen ditlocus kunnen dan zeer veel personen niet worden uitgesloten.Dit geldt voor personen met voor TPOX een typering8/8, 8/9, 8/10, 8/11, 9/9, 9/10, 9/11, 10/10, 10/11en 11/11. Deze DNA-kenmerken komen immers ook voorin het DNA-mengprofiel. Maar als bijvoorbeeld de mogelijkheidbestaat van een allele drop-out van DNA-kenmerk7, kunnen ook alle personen die DNA-kenmerken 7/7,7/8, 7/9, 7/10 en 7/11 hebben, op basis van dit locus,niet worden uitgesloten. Omdat bij dergelijke complexe(‘low level’) DNA-mengprofielen zelfs de mogelijkheidbestaat van een allele drop-out van twee DNA-kenmerkenop één locus, zouden zelfs personen met voor TPOX21.Voor uitgebreide informatie over wetenschappelijke bewijswaarde van het resultaat van vergelijkend DNA-onderzoek: A.J. Meulenbroek, De Essenties van forensischbiologisch onderzoek; Humane biologische sporen en DNA, Zutphen: Uitgeverij Paris 2009, (Samenvatting conclusies DNA-onderzoek, p. 223-230,ISBN 978 90 77320 82 2).Expertise en Recht 2009-5/6127