duhet <strong>të</strong> kishin ato. Ata kanë zhvilluar tashmë përshkrues/tregues <strong>të</strong> cilët mund <strong>të</strong> testohen dhe<strong>të</strong> ndahen.3.Mjaft projekte kombëtare dhe rajonale kanë punuar, ose janë duke punuar për <strong>të</strong> identifikuarkarakteristikat e lidhura me kualifikime <strong>të</strong> vecanta HE, dhe për <strong>të</strong> zhvilluar elemen<strong>të</strong> dhestruktura që qar<strong>të</strong>sojnë marrëdhëniet midis kualifikimeve. Puna e grupit <strong>të</strong> JQI-së përfshiumendime <strong>të</strong> hollësishme mbi projeke <strong>të</strong> tilla dhe për më tepër, nxorri rezultatet e diskutimevenë Helsinki mbi karekteristikat e Diplomave. Diskutimet në Helsinki e karakterizuanDiplomën në varësi <strong>të</strong> shtrirjes së studimit (vitet ose ECTS); puna e grupit <strong>të</strong> JQI-së upërqëndrua në identifikimin e kërkesave akademike ose kërkesave <strong>të</strong> tjera, <strong>të</strong> cilat, ashtu sirezultati i studimit, karakterizojnë dhe bëjnë dallimin midis Diplomës së thjesh<strong>të</strong> dheMasterit.4.Ësh<strong>të</strong> bërë një sondazh me pjesëmarrësit e projektit <strong>të</strong> JQI-së për <strong>të</strong> përgatitur diskutimet mbifomat e mundshme, përmbajtjen dhe aplikimin e treguesve <strong>të</strong> BaMa. Përgjigjet evidentuanshumë nevoja dhe përdorime <strong>të</strong> mundshme për përshkrues <strong>të</strong> tillë, si dhe rëndësinë e <strong>të</strong> pasurit<strong>të</strong> një kuptimi <strong>të</strong> veçan<strong>të</strong> <strong>të</strong> termave <strong>të</strong> përdorura brenda përshkruesve dhe për <strong>të</strong> përshkruarkontekstin/kontekstet në <strong>të</strong> cilat ato mund <strong>të</strong> aplikohen.5.Të gjithë pjesëmarrësit ranë dakord se secili element përshkrimor duhet <strong>të</strong> tregojë njëpërmbledhje <strong>të</strong> rezultateve <strong>të</strong> <strong>të</strong> <strong>të</strong>rë programit <strong>të</strong> studimit. Ata duhet <strong>të</strong> marrin parasysh <strong>të</strong> <strong>të</strong>rëstudimin, si dhe mundësi<strong>të</strong> dhe atributet e studen<strong>të</strong>ve <strong>të</strong> cilat i kanë mundësuar atyre marrjen ekualifikimeve. Treguesi nuk duhet <strong>të</strong> kufizohet ve<strong>të</strong>m thjesht në përshkrimin e rezultateve <strong>të</strong>njësisë së vlerësimit në nivelin e kualifikimit. Në kë<strong>të</strong> mënyrë, grupi ka filluar <strong>të</strong> zhvillojë njëpërshkrues kualifikimi, jo një nivel <strong>të</strong> ndarë përshkrimi. Gjithsesi, ësh<strong>të</strong> vënë re se brendakonteksteve kombëtare, rajonale dhe institucionale, mund <strong>të</strong> ke<strong>të</strong> gjithashtu një kërkesë përzhvillimin lokal <strong>të</strong> nivelit <strong>të</strong> elemen<strong>të</strong>ve përshkrimorë.6.Grupi diskutoi rreth meritave <strong>të</strong> <strong>të</strong> kërkuarit elemen<strong>të</strong> <strong>të</strong> veçan<strong>të</strong> për Diplomat dhe për Masterat,kundrejt kërkimit <strong>të</strong> një procesi për <strong>të</strong> demonstruar “përputhshmëri” midis elementeve <strong>të</strong>zhvilluar për qëllime kombëtare, rajonale ose institucionale, dhe <strong>të</strong> cilat reflektojnë detajet ekonteksteve lokale. Në përputhje me esencën e procesit <strong>të</strong> Bolonjës, grupi doli nëkonkluzionin se ai do <strong>të</strong> kërkonte një përshkrues/tregues <strong>të</strong> ve<strong>të</strong>m gjenerik për <strong>të</strong> gjithëMaster-at. Grupi njeh faktin se zhvillimet e këtyre elemen<strong>të</strong>ve nuk duhet <strong>të</strong> pengojnë asnjëkërkesë kombëtare, rajonale dhe lokale për elemen<strong>të</strong> shtesë.7.Ka një gamë <strong>të</strong> gjërë programesh <strong>të</strong> cilat <strong>të</strong> drejtojnë tek Diplomat, por <strong>të</strong> cilat ndryshojnë ngapërmbajtja, dhënia, procesi, dhe nomenklatura; për shembull disa vende japin DiplomaProfesionale dhe Diploma Akademike. Në <strong>të</strong> njëj<strong>të</strong>n mënyrë, ka shumë programe <strong>të</strong> cilat <strong>të</strong>çojnë në tipe <strong>të</strong> ndryshme <strong>të</strong> studimeve pasuniversitare. U ra dakord që vlera e përshkruesvegjenerikë do <strong>të</strong> rritej në mënyrë <strong>të</strong> ndjeshme nëse ata mund <strong>të</strong> përfshinin profile më <strong>të</strong>hollësishme ose specifikime <strong>të</strong> kësaj natyre.8.Një profil programi/specializim do <strong>të</strong> indentifikojë komponen<strong>të</strong>t e veçan<strong>të</strong> <strong>të</strong> programit <strong>të</strong>cilët <strong>të</strong> çojnë në kualifikim; për shëmbull, kjo gjë mund <strong>të</strong> kërkojë plo<strong>të</strong>simin e disa kërkesavepërpara se <strong>të</strong> hyet në program, detaje për komponen<strong>të</strong>t, dhënien dhe vlerësimin e tyre, si dhe
çdo kërkesë <strong>të</strong> lidhur me funksionet e rregulluara. Forma dhe komponen<strong>të</strong>t brenda profilitduhet <strong>të</strong> pasqyrojnë kontekstet kombëtare, rajonale ose institucionale dhe duhet <strong>të</strong> jenë <strong>të</strong>lidhura me nevojat dhe përgjegjësi<strong>të</strong> e atyre që hyjnë në programe <strong>të</strong> veçanta.9.Grupi nënvizoi se, duke pasur parasysh procesin e Bolonjës, elemen<strong>të</strong>t përshkrimorë <strong>të</strong>veçan<strong>të</strong> do <strong>të</strong> formulohen në një gjuhë dhe stil që <strong>të</strong> je<strong>të</strong> “i lexueshëm” nga <strong>të</strong> gjithë ata qëjanë <strong>të</strong> interesuar, veçanërisht për studen<strong>të</strong>t, sponsorët e tyre, punëdhënësit, akademikët e HEdhe menaxherët e tyre, si dhe për publikun e gjërë. Më posh<strong>të</strong> do <strong>të</strong> gjeni propozime <strong>të</strong> lidhurame elemen<strong>të</strong>t përshkrimorë gjenerikë <strong>të</strong> cilët mund <strong>të</strong> jenë <strong>të</strong> dobishëm si elemen<strong>të</strong>përshkrimorë ose pika referimi për af<strong>të</strong>si<strong>të</strong> dhe cilësi<strong>të</strong> e atyre që kanë Diploma ose Master <strong>të</strong>dhëna nga një vend që i përket hapsirës <strong>Europian</strong>e <strong>të</strong> shkollave <strong>të</strong> larta.II. Elemen<strong>të</strong>t përshkrimorë <strong>të</strong> veçan<strong>të</strong> për Diplomat dhe Master-at10. Diplomat u jepen studen<strong>të</strong>ve <strong>të</strong> cilët:• kanë demonstruar njohuri dhe kuptimshmëri në një fushë studimi e cila ësh<strong>të</strong> ndërtuar mbishkollën e tyre <strong>të</strong> mesme dhe e ka zevendësuar a<strong>të</strong>, dhe ësh<strong>të</strong> në një nivel që, ndërkohë qëmbështetet në tekste <strong>të</strong> avancuara, përfshin dhe disa aspekte <strong>të</strong> cilat duhet <strong>të</strong> mbulohen nganjohuri<strong>të</strong> <strong>të</strong> tjera që i paraprijnë fushës së tyre <strong>të</strong> studimit;• mund <strong>të</strong> aplikojnë njohuri<strong>të</strong> dhe kuptimshmërinë e tyre duke demonstruar af<strong>të</strong>siprofesionale në punën ose profesionin e tyre, dhe kanë kompetencë, shpesh <strong>të</strong> treguar dukedhënë dhe argumentuar fakte dhe duke zgjidhur probleme në fushën e tyre <strong>të</strong> studimit;• kanë mundësi <strong>të</strong> mbledhin dhe <strong>të</strong> interpretojnë <strong>të</strong> dhëna përka<strong>të</strong>se (në përgjithësi brendafushës së studimit) për <strong>të</strong> dhënë gjykime që përfshijnë reflektime mbi çështjet sociale,shkencore dhe etike;• mund <strong>të</strong> komunikojnë informacione, ide, probleme dhe zgjidhje tek specialis<strong>të</strong>t dhe jospecialis<strong>të</strong>t;• kanë zhvilluar af<strong>të</strong>si<strong>të</strong> e tyre <strong>të</strong> <strong>të</strong> mësuarit <strong>të</strong> cilat janë <strong>të</strong> domosdoshme për ta për <strong>të</strong>vazhduar <strong>të</strong> ndërmarrin studime <strong>të</strong> tjera me një shkallë më <strong>të</strong> lar<strong>të</strong> autonomie.………………………………………………………….1 FjalaFjala 'profesional' ësh<strong>të</strong> përdorur tek elemen<strong>të</strong>t përshkrimorë në kuptimin e saj më <strong>të</strong> gjërë,duke u lidhur me ato atribute që përkojnë me marrjen përsipër <strong>të</strong> një pune ose profesioni dheku përfshihen dhe aplikimi i disa aspekteve <strong>të</strong> <strong>të</strong> mësuarit <strong>të</strong> përparuar. Kjo fjalë nuk ësh<strong>të</strong>përdorur në lidhje me kërkesat specifike që lidhen me profesionet e rregulluara. Këto <strong>të</strong> funditmund <strong>të</strong> indentifikohet me profilin/specializimin.2 Fjala 'kompetencë' përdoret tek elemen<strong>të</strong>t përshkrimorë në kuptimin e saj më <strong>të</strong> gjërë, dukelejuar rritjen e af<strong>të</strong>sive dhe mundësive. Ajo nuk përdoret në kuptimine saj më <strong>të</strong> ngush<strong>të</strong>, iidentifikuar ve<strong>të</strong>m mbi bazën e vlerësimit 'po/jo'.………………………………………………………….