PREŠEVO

STRATEŠKI PLANRAZVOJA OPŠTINE2011-2016. PREŠEVOOpština Preševo

Strateški plan razvojaopštine Preševo 2011-2016.Izdavač:Centar za regionalizam, Opština Preševo,Friedrich Ebert Stiftung, Fond za otvoreno društvowww.presevo.rswww.centarzaregionalizam.org.rswww.fosserbia.orgwww.fes.rsZa izdavača:Radomir ŠovljanskiAutori:Maja Sokić - EkonomijaJovica Damnjanović - InfrastrukturaDijana Spalević - Zaštita životne sredineMladen Cvetanović - Društveni razvojMilijana Zdravković-Mihajlov - Razvoj lokalne samoupraveTatjana Pavlović KrižanićMarija NikolićSanda ĆoracVesna StojakovićRadomir ŠovljanskiDizajn: Igor OrsagŠtampa: Krimel, BudisavaTiraž: 300Godina 2011Stručnu i finansijsku pomoć u radu na Strateškom planu razvoja opštinePreševo pružili su Friedrich Ebert Stiftung i Fond za otvoreno društvo.

SADRŽAJSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ..............................................7PROFIL OPŠTINE PREŠEVO .................................................................................111. Osnovne karakteristike ..................................................................................112. Ljudski resursi .........................................................................................133. Analiza stanja privrede u opštini Preševo .............................................................154. Infrastruktura .........................................................................................315. Stanje životne sredine .................................................................................356. Društvene delatnosti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387. Lokalna samouprava ..................................................................................41STRATEGIJA RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO ..............................................................44AKCIONI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO ............................................................72ANEKS .......................................................................................................95

STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINEPREŠEVO 2011-2016.1. UvodStrateško planiranje je jedan od najvažnijih instrumenata lokalne samouprave u vršenju njene osnovne uloge obezbeđivanjarazvoja i konstantnog unapređivanja privrednog i institucionalnog ambijenta za privlačenje investicija i jačanje lokalneekonomije, razvijanje partnerskih odnosa sa privatnim sektorom i povezivanja sa drugim opštinama radi realizacije zajedničkihciljeva i jačanja fiskalnog kapaciteta.Bez strateškog planiranja danas je teško zamisliti efikasan i uspešan razvoj lokalnih zajednica jer je ono instrument za oblikovanjebudućnosti, koji pomaže da se odrede prioriteti ciljevi, mere, sredstva i načini za dostizanje ciljeva.Skupština opštine Preševo je još 27. 03. 2007. usvojila „Strategiju ekonomskog razvoja opštine Preševo 2007-2017“. Usledpromenjenih socio-ekonomskih okolnosti odlučeno je da se uradi revizija Strateškog plana i da se ciljevi i projekti prilagodeovim novonastalim okolnostima.Izradu novog plana podržao je Centar za regionalizam, fondacija Friedrich Ebert Stiftung i Fond za otvoreno društvo. Telokoje bi imalo zadatak da na lokalnom nivou podrži ovaj proces formirano je Rešenjem o formiranju komisije za konsultaciju saCentrom za regionalizam sa sedištem u Novom Sadu (Anex), u vezi izrade strategije o ekonomskom razvoju opštine Preševo,koje je doneto 24. 06. 2010. godine. Osnovni zadatak ove Komisije je da tokom rada na izradi Strategije, nosiocu izrade ovogdokumenta, pruži potrebne informacije i podršku. Prvi sastanak Komisije održan je 24. 09. 2010. godine.Iako je proces planiranja i izrade Strateškog plana iniciran od strane lokalne samouprave, njegovo sprovođenje je zasnovanona bottom up principu koji podrazumeva definisanje prioriteta kroz konsultativne procese svih nivoa vlasti i svih sektora društva.Formirano je pet ključnih grupa – ekonomija, društveni razvoj, infrastruktura, zaštita životne sredine i lokalna samouprava za kojeje izrađena socio-ekonomska analiza (profil zajednice), kao i SWOT analiza na osnovu kojih su definisani ciljevi i projekti.Zašto strateško planiranje razvoja?Zakon o lokalnoj samoupravi kaže da „(...) jedinice lokalne samouprave sarađuju i udružuju se radi ostvarivanja zajedničkihciljeva, planova i programa razvoja“ (član 13), da „ (...) opština, preko svojih organa, u skladu s Ustavom i zakonom: 1) donosiprograme razvoja, 9) donosi programe i sprovodi projekte lokalnog ekonomskog razvoja i stara se o unapređenju opšteg okviraza privređivanje u jedinici lokalne samouprave“ (član 20), i da „ (...) skupština opštine, u skladu sa zakonom: 4) donosi programrazvoja opštine i pojedinih delatnosti.“ (član 23).Strateško planiranje je kontinuirani proces utvrđivanja ciljeva lokalne zajednice i načina njihovog postizanja koji je participativani koji se ostvaruje kroz partnerstvo svih zainteresovanih strana. Na ovaj način postiže se i vlasništvo nad procesom inad dokumentom koji je rezultat procesa, ali i konsenzus i podela odgovornosti za postavljane ciljeve i izbor načina za njihovopostizanje. Time što jasno definiše prioritete i pravce razvoja, njime se daje jasan okvir za buduće infrastrukturne investicije i stvarapretpostavke da razvoj bude vođen realnim potrebama zajednice a ne potrebama donatora.Partnerstvo i participacija podrazumevaju zajednički rad na strategiji kojim se garantuje angažovanje većih resursa, većeznanje i povećava se poverenje u proces u kome dobrovoljno učestvuju i sarađuju svi relevantni akteri, čime se obezbeđujetransparentnost rada organa lokalne samouprave.Usvajanje strateškog plana od strane skupština opštine predstavlja znak donatorima i investitorima da postoji socijalni konsenzusoko toga šta su razvojni prioriteti na lokalnom nivou. Ovako kreiran plan jača pregovaračku poziciju opštine i pomažeinvestitorima i donatorima da svoje planove prilagode definisanim i budžetiranim potrebama opštine, a ne da projekti i planovibudu vođeni isključivo ponudom donatora.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016.7

Loše makroekonomsko okruženje, kao i smanjen interes investitora za ulaganje u Srbiju, dovelo je do zaoštravanja konkurencijeizmeđu lokalnih samouprava za privlačenje investitora, jer je logično da će investitori birati prvenstveno opštine sajasnim ciljevima, stabilnim institucijama, konkurentnom radnom snagom, nižim lokalnim taksama,i sl. Postojanje strateškogplana prvi je korak u jačanju konkurentske pozicije opštine.Pored toga što je planiranje razvoja zakonska nadležnost lokalne samouprave, važan razlog za uspostavljanje ovog procesaproizilazi iz činjenice da svi projekti u bilo kojoj oblasti lokalnog razvoja zahtevaju sinhronizovanu i koordinisanu plansku aktivnostna različitim nivoima opštine. Njime se predupređuju situacije, koje su se dosta često pojavljivale, da im se nude finansijskasredstva za određene namene, a da one nemaju urbanističke i planske akte, nisu rešile odnose na zemljištu, nemaju partnereza regionalne projekte i sl. Takođe, poznato je da je povlačenje sredstava iz većine fondova i programa nemoguće ukoliko nepostoji usvojen dokument u kome se definišu ciljevi i prioriteti lokalne zajednice za koje se traže sredstva.U tom smislu, glavni cilj strateškog planiranja jeste donošenje plana kojim se podržava vizija i vrednost zajednice. Takođe, cilj jeostvariti čvrsto partnerstvo na lokalnom nivou i zajedničko definisanje, procenu i aktiviranje razvojnih šansi i ciljeva putem zajedničkihakcija i projekata. Kako bavljenje razvojem zahteva znanje i kompetencije, cilj ovog procesa jeste da jača kapacitete lokalnihljudskih resursa kroz stalne edukacije i obuke. Optimalna raspodela budžetskih sredstava treba da bude zasnovana na prioritetimarazvoja opštine, te stoga cilj strateškog planiranja jeste da inicira i da uvede praksu višegodišnjeg planiranja lokalnog budzeta ucilju pravovremenog izdvajanja budzetskih sredstava za realizaciju opštinskih prioriteta. Zakonom o budžetskom sistemu predviđase da se u procesu izrade budžeta vrši višegodišnja raspodela resursa, kako bi se obezbedilo optimalno funkcionisanje lokalnesamouprave. Ovakvim planiranjem, koje povezuje planske ciljeve i aktivnosti sa sredstvima potrebnim za njihovu realizaciju, utvrđujuse osnovni razvojni pravci opštine i pomaže u optimalnoj alokaciji ograničenih sredstava.Strateški, zakonski i institucionalni okvir za planiranje lokalnog razvojaOd 2005. godine do danas Narodna skupština i Vlada RS donele su više strateških dokumenata u kojima su navedeni nacionalniciljevi, prioriteti i mere i koji predstavljaju okvir za razmatranje i planiranje i lokalnog razvoja. Takođe je ratifikovano i višemeđunarodnih dokumenata u kojima se uspostavljaju obaveze organa javne vlasti uključujući i lokalnu samoupravu u procesuevropskih integracija.Najširi okvir LS predstavlja Evropska povelja o lokalnoj samoupravi koja je ratifikovana 2007. godine. Pored nje, značajne sutakođe i Strategija regionalnog razvoja (SRR), Nacionalna strategija održivog razvoja i sl.Kada je u pitanju institucionalni okvir za regionalni i lokalni razvoj, ključna institucija na nacionalnom nivou jesteMinistarstvo za ekonomiju i regionalni razvoj (MERR). Pored nje, značajne su i aktivnosti Nacionalne službe za zapošljavanje(filijale), Privredne komore i sl., dok je na nivou Pčinjskog okruga, kome pripada i Preševo od izuzetnog značaja Centar za razvojJablaničkog i Pčinjskog okruga.Osnovni zakon kojim se određuje okvir lokalne samouprave jeste Zakon o lokalnoj samoupravi. Pored ovog zakona, zakoniod značaja za rad lokalne samouprave su i Zakon o teritorijalnoj organizaciji, Zakon o finansiranju lokalne samouprave, Zakono porezima na imovinu, Zakon o lokalnim izborima i sl. Ovim zakonima su, najvećim delom u skladu sa evropskim zakonodavstvom,proširene ingerencije opštinama i gradovima i njima je znatno pojačana finansijska baza, neophodna za podsticanjelokalnog ekonomskog razvoja i privlačenje kapitala, investicija i novih projekata.Nadležnosti opštinaPrilikom planiranja lokalnog razvoja, moraju se uzeti u obzir nadležnosti koje su dodeljene lokalnoj samoupravi. Gradovi iopštine nemaju mogućnosti da utiču na makroekonomsko okruženje, ali imaju instrumente da deluju u sledećim oblastima:Kreiranje lokalnog razvoja i unapređenje okvira za privređivanje- Politika javnih finansija- Prostorno i urbanističko planiranje i zemljišna politika- Infrastrukturno opremanje lokacija za investiranje- Komunalna politika- Osnivanje ustanova i organizacija- Ljudski resursi.8

Dakle, najvažnije nadležnosti lokalne samouprave obuhvataju planiranje razvoja, urbanističko planiranje, komunalne delatnosti(vodosnabdevanje, daljinski sistemi za grejanje, gradski i prigradski prevoz putnika, održavanje čistoće i deponija,uređivanje i održavanje javnih prostora i dr.), uređivanje i korišćenje građevinskog i poljoprivrednog zemljišta, raspolaganjeposlovnim prostorom, razvoj i unapređenje turizma, zanatstva, ugostiteljstva i trgovine, izgradnju i održavanje lokalnih puteva,zaštitu životne sredine, prosvetu, kulturu, zdravstvenu i socijalnu zaštitu, dečju zaštitu, sport i fizičku kulturu, zaštitu pravanacionalnih manjina i zaštitu od elementarnih nepogoda.Za planiranje lokalnog razvoja najznačajnije su nadležnosti, koje gradovi i opštine imaju u pogledu prostornog i urbanističkogplaniranja, uređivanja građevinskog i poljoprivrednog zemljišta, uređivanja obavljanja komunalnih delatnosti, upravljanjaposlovnim prostorom, donošenje programa i akcionih planova unapređenja stanja životne sredine, kao i nadležnosti u vezi salokalnom infrastrukturom. Posebno su važne nadležnosti u vezi sa onim što se neformalno naziva malom privredom (auto-taksiprevoz putnika, ugostiteljstvo, zanatstvo i trgovina), ali i sa delatnostima koje imaju potencijal da u nekim sredinama prerastukategoriju male privrede (korišćenje područja sa prirodnim lekovitim svojstvima i razvoj turizma).Javne finansije su moćan ali složen instrument politike razvoja. Ono što je najtipičnije za vođenje lokalne budžetske politikejeste činjenica da povećanje prihoda vlasti znači da više sredstava mora biti uzeto od građana i privrede. Donošenje odluke otome koliko i od koga uzeti i na šta potrošiti a da to ima optimalan efekat po društvo je najveći izazov u sferi javnih finansija.Upravljanje finansijama treba da podrazumeva konsultacije sa onima na koje ova politika ima najdirektniji uticaj (privreda ibudžetski korisnici). Značajnu ulogu i u sprovođenju ove politike ima i strateški plan razvoja opštine.Što se tiče prostornog planiranja, građevinskog zemljišta i komunalne politike, postoje i tu velika opterećenja i ograničenja,koja treba imati u vidu prilikom planiranja. Glavno ograničenje je to što opštine nisu vlasnici imovine koju koriste što predstavljaveliko ograničenje za dobro upravljanje imovinom i umanjuje pravnu sigurnost svih učesnika u ovom procesu i umanjujevrednost koju lokalna samouprava može da dobije za veliki deo imovine kojom raspolaže. Kada je u pitanju građevinsko zemljište,najčešće se dešava da nema odgovarajuće evidencije građevinskog zemljišta koje koristi lokalna samoupava, nema strateškogplana raspolaganja tim zemljišteem, nema objedinjenog upravljanja građevinskim zemljištem i sl. Vrednost građevinskogzemljišta pored površine i lokacije i stepena opremljenosti određuje i postojanje prostornih i urbanističkih planova, sadržinaplanskih akata, lokalni prihodi u vezi sa građevinskim zemljištem i efikasnost uprave.Institucionalna infrastruktura za bavljenje razvojemVažna nadležnost opštine jeste osnivanje institucija i ustanova koje se bave lokalnim razvojem. Kancelarija za lokalni ekonomskirazvoj opštine Preševo zvanično je počela da funkcioniše od 02. 12. 2008 godine. U septembru 2008. godine, opštineBujanovac, Preševo i Medveđa pridružile su se USAID-ovom Programu za podsticaj ekonomskom razvoju opština i u tom smisluuživale su ciljanu finansijsku i tehničku pomoć u oblastima strateškog ekonomskog razvoja, marketinga i promocije i izgradnjeopštinske infrastrukture do sredine novembra 2010. godine, kada se program završio. Novi USAID program razvojne podrškeopštinama u Republici Srbiji Program održivog lokalnog razvoja (Sustainable Local Development) koji je počeo sa radom ujanuaru 2011. godine takođe će imati u fokusu opštine Pčinjskog i Jablaničkog okruga, uključujući i Preševo. Otvaranje kancelarijaza lokalni ekonomski razvoj u ovim opštinama prvi je projekat koji je realizovan u okviru novog partnerstva s USAID-om.Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj kao segment Fonda za komunalne, građevinske i stambene poslove predstavljaorganizacionu jedinicu koja u ime lokalne samouprave sprovodi aktivnosti od značaja za lokalni ekonomski razvoj.Kancelarija trenutno zapošljava dvoje ljudi. Zaposleni u Kancelariji za LER su obučeni za obavljanje poslova iz oblasti: podrškeMSP sektoru, privlačenju investicija, marketinga i promocije, strateškog planiranja razvoja, izrade i praćenja sprovođenjaprojekata, itd, u cilju:- Otvaranja novih radnih mesta;- Otvaranja novih privrednih subjekata;- Privlačenja investicija;- Uspostavljanja partnerstva izmеđu javnog i privatnog sektora.Poslovi u nadležnosti Kancelarije za LER su veoma široki, u rasponu od pisanja razvojnih projekata, pa do poslova kojeproizilaze iz širih nadležnosti, izrade predloga strateškog plana, uključivanje u izradu budžeta i prostornih planova pa do sprovođenjarazvojnih strategija. Za obavljanje ovih poslova, veoma je važno konstantno raditi na edukaciji kadrova.Kada je u pitanju institucionalna infrastruktura, pored institucija na lokalnom nivou, važno je ostvariti saradnju i na širem,STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016.9

međuopštinskom nivou, kao i saradnju sa oblasnim razvojnim asocijacijama i sa institucijama pokrajinske i republičke vlasti.Za opštinu Preševo, veoma je važan i značajan Centar za razvoj Jablaničkog i Pčinjskog okruga. Osnivači Centra su op štine ovadva okruga: Leskovac, Medveđa, Bojnik, Lebane, Vlasotince, Crna Trava, Vranje, Surdulica, Vladičin Han, Bosilegrad, Trgovište,Preše vo i Bujanovac. Suosnivači su predstavnici lokalne privrede i investitori: ‘’Zdravlje Actavis’’ Leskovac, ‘’Knauf Insulation’’Surdulica i ‘’British Ame rican Tobacco” Vranje kao i Regionalna privredna komora i predstavnici nevladinog sektora: ‘’Resurscentra’’ Leskovac, ‘’Generatora’’ Vranje i ‘’Veća za ljudska prava’’ iz Bujanovca. Ova forma razvojne agencije ne može da dobijabudžetska sredstva u vidu budžetske aproprijacije jer nije budžetski korisnik u smislu Zakona o budžetskom sistemu. Jedinamogućnost za budžetsko finansiranje iz republičkog budžeta je projektno finansiranje (NIP ili posebni projekti koje sprovodesektorska ministarstva).Sve ove nadležnosti i ovlašćenja, nemaju mnogo smisla ukoliko ne postoje finansijski i institucionalni kapaciteti za donošenjei sprovođenje razvojnih programa.Strateški plan opštine PreševoRad na izradi Strategije lokalnog razvoja opštine Preševo otpočeo je u septembru mesecu 2010. godine. U periodu od septembra2010. godine do februara 2011. godine, održano je sedam sastanaka radnih grupa.FORMIRANJE TELAKomisija za izradu StrategijeAKTERI- lokalni eksperti- spoljni eksperti- javna komunalna preduzeća- zdravstvene i obrazovne ustanove- zaposleni u lokalnoj samoupravi- privrednici i poljoprivrednici i sl.PROFIL ZAJEDNICEKLJUČNA PITANJAVIZIJA I CILJEVIOBLASTI:- glavna obeležja opštine- ekonomija- infrastruktura- zaštita životne sredine- društveni razvoj- lokalna samoupravaPROJEKTIAKCIONI PLANMONITORING EVALUACIJASTRUKTURA STRATEŠKOG PLANA RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVOI Analitički deo II Strateški deo III Operativni deoProfil zajednice(socio-ekonomska i SWOT analiza).Ključna pitanja;Opšti i specifični ciljevi;Projekti.Akcioni plan za realizaciju ciljeva.10

PROFILOPŠTINEPREŠEVO1. Osnovne karakteristikeGeografski položajOpština Preševo se nalazi na krajnjem Jugu Srbije, na 450 km južno od Beograda pored koridora 10. na razvodju crnomorskogi egejskog sliva, u dolini reke Moravice, izmedju zapadnih planina Skopske Crne Gore i istočnih obronaka planine Rujani opštine Bujanovac i Gnjilane, dok se na jugu graniči sa Republikom Makedonijom,odnosno otvorena je prema Kumanovskojkotlini. Preko njene teritorije prolaze najvažniji infrastukturni koridori: železnička pruga i putni pravac Beograd-Niš-Skoplje.Opština Preševo, zahvata prostor Preševske kotline i njenog planinskog oboda. Opština zahvata prostor od 264 km. Ima 35naselja u kojima živi oko 36.000 stanovnika i 12.000 stanovnika koji se nalaze na privremenom radu u inostranstvu. Područjeopštine Preševo raspolaže sa nekoliko hiljada hektara obradive površine. Poljoprivredne površine se nalaze u dolini, formiranesu između masiva skopske Crne Gore na zapadnoj strani i planine Kozjak na istočnoj strani. Dolina je fizički podeljena na dvaslična dela auto-putem Beograd – Skoplje, kao i vodotokom reke Južna Moravica. Sama dolina je ispresecana jarugama i lokalnimvodotocima i teren je dosta talasast. Na višim terenima sustrećemo aluvijalna zemljišta a na nižim deluvijalna.Opština se sastoji od 35 naselja od čega je jedno gradsko. Postoji 24 katastarske opštine čija je prosečna veličina 7.5 km 2 .ReljefReljef je veoma karakterističan: složena geografska građa /viši delovi sastoje se od gnajseva, filita, sa čestim interkalacijamamermera/, teritorija je izdužena na oko 30 km, sa prosečno dužinom dna od 423 do 462 m, posebnu specifičnost reljefa predstavljatektonska depresija u kojoj je razvodje slivova Morave i Vardara.HidrografijaGeneralno posmatrano, region grada Preševa, bogat je vodom, budući da je ova dolina ograđena planinama pa se voda uvidu snega akumulira na višim planinskim delovima odakle njegovim topljenjem ponire kroz krečnjačke masive i kasnije javljase u podnožju planina u vidu izvora. Voda sa izvora je čista, bistra i kvalitetna kako za piće tako i za navodnjavanje. Režim vodotokaje prirodno regulisan tako da u vegetacionim periodu često nedostaje voda a u periodima van vegetacije postoje viškovivoda. Zbog navedenog javlja se potreba za veštačkim regulisanjem režima vodotoka u cilju postizanja mogućnosti za veći nivonavodnjavanja obradivih površina. (Oraovica i selo Buštranje gde su izgrađena veštačka jezera). U toku vegetacije šuma padavinesu oko 270mm odnosno 2 700 m3/ha što je svakako nedovoljno za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju.Hidrografska mreža je dosta razvijena, ali su osnovne karakteristike strukture tokova nestalnost, periodičnost. Jedini značajnijitok je Moravica, desna pritoka Južne Morave. Postoje još: Preševska reka, Rajunska rečica, Trnavska reka i Reljanska reka,reka Banjka kod sela Miratovac.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO11

2. Ljudski resursiPrema popisu iz 2002. godine u opštini Preševo bilo je 34904 stanovnika, što je prvo smanjenje od popisa 1948. godine.Stanovništvo opštine je tada činilo 13.7% stanovništva okruga.Grafik 1: Kretanja broja stanovnika u opštini Preševo, prema rezultatima popisa 1948-2002.40000350003000025000200001500010000500001948 1953 1961 1971 1981 1991 2002Broj stanovnika u opštiniPrema projekcijama kretanja broja stanovnika 1 , u opštini Preševo je od 2002. pa do 2006. godine ovaj broj rastao, pa je takoprocenjeno da je 2006. godine u opštini Preševo živelo 38.385 stanovnika, dakle broj stanovnika je uvećan. Takože, ovom brojutreba dodati i procenjenih 13000 stanovnika na privremenom radu u inostranstvu.U 2009. godini prema podacima Republičkog zavoda za razvoj, u opštini Preševo, prirodni priraštaj je iznosio 198 lica.6%Značajno je napomenuti da je to najviši prirodni priraštaj i u Jablaničkom i u Pčinjskom okrugu. Sve ostale opštine u ovim okruzimabeleže minimalan ili negativan prirodni6%priraštaj.2.1. Strukture stanovništva1%6%Polno - starosna struktura: Prema polnoj strukturi, simbolično preovlađuje ženska populacija (50,26%).Privatni sektorProsečna starost stanovništva u opštini Preševo je 28.92 godina (u Srbiji je 40.89 godina). Najbrojnije je stanovništvo uZadružnastarosnoj grupi 5-9 godina (11.33%) a zatim u starosnoj grupi 10-14 (10.63%). Mešovita Udeo stanovnika starosti preko 65 godina iznosi7.54%. Ove karakteristike svrstavaju opštinu Preševo u grupu opština sa najmlađom Državna populacijom što čini dobar uslov za normalanpopulacioni razvitak opštine. 81%DruštvenaOčekivano trajanje života je veće kod žena (75.27 godina) nego kod muškaraca (71.62 godina).1 projekcije Republičkog zavoda za statistiku.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO13

Grafik 2: Starosne grupe u opštini Preševo, prema popisu stanovništva 2002. godine7,7%7,7%60,0%60,0%32,3%32,3%0-14 (32,3%)15-65 (60%)65+ (7,7%)0-14 (32,3%)15-65 (60%)65+ (7,7%)Socio-ekonomska struktura: U opštini Preševo aktivno stanovništvo čini 33.23% ukupnog stanovništva od čega je 54.6%aktivno stanovništvo koje obavlja zanimanja. Izdržavano stanovništo čini najveći deo ukupne populacije (59.7%). Poželjno jeda neka populacija ima veliku kategoriju izdržavanog stanovništva ukoliko ga čine deca. Imajući u vidu podatke o starosnojstrukturi stanovništva, može se reći da je to slučaj u opštini Preševo, ali je zabrinjavajuć podatak da svega 6.4% ukupnog stanovništvaima lična primanja.Grafikon 3: Aktivnosti stanovništva opštine Preševo, prema rezultatima popisa stanovništva 2002. godine59,7%59,7%33,2%33,2%6,4%6,4%Aktivno stanovništvo (33,2%)Lica sa ličnim prihodom (6,4%)Izdržavano stanovništvo (59,7%)Aktivno stanovništvo (33,2%)Lica sa ličnim prihodom (6,4%)Izdržavano stanovništvo (59,7%)U aktivnom stanovništvu udeo žena iznosi 30.1%. U kategoriji lica sa ličnim prihodom žene učestvuju sa 35.7%, dok njihovudeo u izdržavanim licima iznosi 62.4%. Među aktivnim stanovništvom, prema zanimanju koje obavljaju dominira stanovništvoangažovano poljoprivredi, lovu i šumarstvu i u prerađivačkoj industriji.Obrazovna struktura stanovništva: U ukupnoj strukturi stanovništa prema završenoj školskoj spremi dominantan je udeostanovništa opštine Preševo koje je stekla osnovnoškolsko obrazovanje (42,46%), što je znatno više od republičkog proseka(22,26%). Međutim, udeo stanovništa koja je steklo srednješkolsko obrazovanje je (18,16%), što je znatno manje u odnosu narepublički prosek (38,28%). Udeli lica iz opštine Preševo koji su stekli više i visoko obrazovanje su skoro dvostruko niži u odnosuna republički prosek i iznose (2,27%) za više obrazovanje i (2,73%) za visoko obrazovanje. Muško stanovništno opštine Preševoima veće učešće u svim kategorijama sa većim stepenom obrazovanja počev od srednješkolskog. Udeo nepismenog stanovništvau stanovništvu opštine Preševo starijem od 15 godina iznosi 8.75% (2088 lica).14

Etnička struktura i struktura stanovništva prema veroispovesti i maternjem jeziku: Prema rezultatima popisa iz 2002. godine, uetničkoj strukturi opštine Preševo dominiralo je albansko stanovništvo (89.21% od ukupnog stanovništva), a zatim srpsko. Odukupnog albanskog stanovništva koje živi u Srbiji 50.1% živi u opštini Preševo. Posledično, među stanovništvom dominira onoislamske veroispovesti (87.4%), zatim pravoslavna (9.7%), katolička i protestantska za vrlo malim udelom. Albanski je maternjijezik za 89.21% stanovništva.Domaćinstva i porodice: Broj domaćinstava u opštini Preševo iznosi 7986. Najbrojnija su ona sa pet članova (20,07%), sačetiri člana (18.9%), a zatim sa dva člana (14.07%). Međutim, nije zanemarljiv ni broj domaćinstava sa sedam članova (13,77%).Broj porodica u opštini je prema podacima iz popisa 2002. godine iznosi 8324. Dominiraju porodice sa decom (80,3%) međukojima one sa dvoje dece (28,8%) i sa troje dece (27,1%).3. Analiza stanja privrede u opštini PreševoAnaliza stanja u oblasti privrede u opštini Preševo, polazeći od svih raspoloživih resursa, treba da omogući identifikovanjedistinktivnih prednosti i nedostataka privrede opštine, kao i eksternih mogućnosti i pretnji razvoju. Na temelju identifikovanihfaktora, definisaće se strateški ciljevi i pravci razvoja opštine čija realizacija treba da doprinese maksimiziranju njenih potencijalai ublažavanja posledica negativnih spoljnih uticaja.Kao analitička osnova korišćeni su statistički podaci za period od 2000. godine, dok je poslednja godina posmatranogperioda uslovljena raspoloživim podacima. Radi bolje interpretacije vrednosti ekonomskih indikatora za opštinu Preševo, oviindikatori se porede sa odgovarajućim indikatorima za Pčinjski okrug, kao i sa podacima za Srbiju. Pored zvaničnih podataka,za analizu i za opis stanja korišćeni su tzv. meki podaci, odnosno podaci prikupljeni putem ankete koja je sprovedena međuzaposlenima u opštinskoj upravi, Kancelariji za razvoj opštine Preševo, kao i u privrednim subjektima koji svojim poslovanjemčine nosioce razvoja opštine.Prema većini analiziranih indikatora, radi se o sredini u veoma neopovoljnim socio-ekonomskim uslovima. Tradicionalnopoljoprivredna sredina, sa značajnim ali nedovoljno iskorišćenim i valorizovanim prirodnim i privrednim potencijalima, opštinaPreševo donošenjem strategije i akcionog plana za njeno sprovođenje, kreira pretpostavke za društveni aktivizam i organizovanopristupanje rešavanje lokalnih problema i njenog bržeg oporavka i razvoja.U pogledu razvoja ekonomije, trenutno stanje privrede pokazuje da ona ne može biti nosilac razvoja opštine Preševo imajućiu vidu da na njenoj teritoriji ne posluje ni jedno veliko preduzeće i da dominiraju mala preduzeća i preduzetnici. Takođe,sama strukture privrede pokazuje da nijedan sektor nije dovoljno razvijen da bi generisao novo zapošljavanje i doprineo sveukupnomrazvoju opštine. Poljoprivreda je, s druge strane, delatnost koja iako se suočava sa velikim problemima, uz adekvatnemere i uz uspešno organizovanje ljudskih i materijalnih resursa, može da doprinese ukupnom razvoju opštine.Fokus takođe, ne samo kada je u pitanju privreda, treba da bude na unapređenju ljudskih resursa i na jačanju saradnjeizmeđu privatnog i javnog sektora. Dijalog i podizanje svesti o uzajamnim potrebama i mogućnosti ovih aktera može i treba dabude polazna tačka u kreiranju strategije.Opština Preševo je suviše mala i nerazvijena da bi sama mogla da sprovede veće i ozbiljnije projekte. Iz tog razloga, trebarazmotriti mogućnosti jačanja regionalne i međuopštinske saradnje i prilikom definisanja strateških pravaca uzimati u obzirregionalne priorietete i prioritete susednih opština. Pozitivna okolnost je postojanje Centra za razvoj Jablaničkog i Pčinjskogokruga čiji je jedan od osnovnih zadataka iniciranje i kreiranje objedinijenih evidencija i zajedničkih projekata i traganja zapotencijalnim donatorima i izvorima finansiranja.Takođe Kancelarija za lokalni ekonomski razvoj koja funkcioniše u okviru opštinske uprave je važan resurs opštine koji trebaiskoristiti kao mehanizam za povezivanje javnog, privatnog i civilnog sektora. Postojanje baza podataka i uvođenje standardnihmehanizama uzajamne komunikacije ovih sektora doprinelo bi boljem uzajamnom razumevanju ali i jačanju poverenja itransparentnosti rada.Dakle, pored prioriteta koji se direktno odnose na podršku performansi privrednih subjekata u opštini, oni treba da obuhvatei aspekt unapređenja ljudskih resursa i izgradnje i jačanja insititucionalne infrastrukture.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO15

3.1. Analiza postojećeg stepena privredne razvijenostiOsnovni uvid u stepen razvijenosti opštine Preševo može se steći na osnovu podataka o visini društvenog proizvoda i visininarodnog dohotka (ND) 2 opštine Preševo i učešća ovih sintetičkih pokazatelja privredne razvijenosti u društvenom proizvodu600.000i narodnom dohotku Srbije i Pčinjskog okruga. Tabele iz kojih 521.704 se može videti učešće ovih indikatora opštine Preševo u istimindikatorima Srbije i Pčinjskog okruga nalaze se u prilogu ovog izveštaja. 494.019500.000Grafik br. 1: Društveni proizvod, u hilj. RSD, Opština Preševo400.000300.000600.000200.000500.000272.503 251.286165.594521.704494.019344.269100.000400.0000300.000200.000165.594344.269272.503 251.2862000 2001 2002 2003 2004 2005*100.00002000 2001 2002 2003 2004 2005*Grafik br. 2: Narodni dohodak, u hilj. RSD, Opština Preševo900.000800.000700.000600.000500.000900.000400.000800.000300.000700.000200.000600.000100.000500.0000400.000817.418759.413656.651533.842447.940289.514817.418759.413656.651533.842447.940289.5142000 2001 2002 2003 2004 2005*300.000*Obračunato je bez PDV zbog čega nije uporediv sa podacima iz prethodnih godinaIzvor: 200.000 Republički zavod za statistiku. Opštine u Srbiji, 2000-2006.100.000Narodni dohodak u opštini Preševo je od 2000. do 2004. godine imao tendenciju rasta. Na grafiku 2. se vidi da je u 2005.0godini zabeležen značajan 2000 pad, međutim 2001 iz metodoloških 2002 razloga 2003 ovaj podatak 2004 nije uporediv 2005* sa prethodnim godinama. Uslednedostatka podataka za period nakon 2005. godine, ne može se reći da li je ovaj trend nastavljen, ali se na osnovu nekih drugihindikatora (kretanja broja preduzeća, broja zaposlenih i nezaposlenih, produktivnosti rada, nacionalne makroekonomske slike)120%može naslutiti da to nije slučaj.100%2 Društveni proizvod izražava vrednost svih finalnih proizvoda proizvedenih u jednoj godini, a narodni dohotak predstavlja izraz novostvorene vrednosti, jer sedobija kada 80% se od društvenog proizvoda oduzme amortizacija, odnosno vrednost utrošenih sredstava za rad.120%1660%100%SrbijaPreševo

Gledano prema sektoru delatnosti, sektori A-poljoprivreda i E-Trgovina na velikom i malo najviše učestvuju u kreiranju narodnogdohotka - 49.9% i 18.63% respektivno, osim 2003. godine kada je značajno učešće zabeležio i sektor G-Prerađivačkaindustrija (Tabela br.1). Podaci o društvenom proizvodu i nacionalnom dohotku se ne vode na regionalnom nivou niti na nivouopština od 2006. godine, te su u tabeli i na grafiku prikazani poslednji raspoloživi podaci.Tabela 1: ND po sektorima delatnosti, opština PreševoSektorGodina2002. 2003. 2004. 2005.*A - poljoprivreda, lov, šumarstvo i vodoprivreda 328539 290107 356279 327516B – ribarstvo - - - -V – vađenje ruda i kamena 764 202 289 351G – prerađivačka industrija 102135 165231 102978 60878D – proizvodnja i snabdevanje el.energijom, gasom i vodom -16394 36432 45481 35394Đ – građevinarstvo 14012 72081 93723 60676E – trgovina na veliko i malo, opravka 68405 149128 171915 122353Ž – hoteli i restorani 2678 4241 4805 6287Z – saobraćaj, skladištenje i veze 30046 37380 39040 40216J – aktivnosti u vezi sa nekretninama, iznajmljivanje 1008 2092 2411 2442LJ – zdravstveni i socijalni rad 2649 2519 497 538M - ostale komunalne, društvene i lične usluge - - -Izvor: Republički zavod za statistiku, Statistički godišnjak 2000-2005. godine*Obračunato je bez PDV zbog čega nije uporediv sa podacima iz prethodnih godina3.2. Analiza zaposlenosti i zaradaOsim zabeležene niske vrednosti ali i pada vrednosti društvenog dohotka i narodnog dohotka ukupno i u odnosu na republičkiprosek, stalni porast nezaposlenosti i smanjenje zaposlenosti je najkrupniji socio-ekonomski problem lokalne privrede.Tabela 2: Zaposleni u opštini PreševoGodina Opština Preševo Pčinjski okrugUkupnoZaposleni upreduzećima,ustanovama,zadrugama iorganizacijamaLica kojasamostalnoobavljajudelatnostiUkupnoZaposleni upreduzećima,ustanovama,zadrugama iorganizacijamaLica kojasamostalnoobavljajudelatnosti2004. 3.604 2.828 776 51.326 42.068 9.2582005. 3.620 2.755 865 49.666 39.114 10.5522006. 3.698 2.576 1.122 46.728 36.495 10.2332007. 3.702 2.484 1.218 44.207 34.411 9.7972008. 3.589 2.509 1.080 43.673 33.816 9.8572009. 3.372 2.440 932 40.104 31.602 8.5022010. (31.3) 3.212 2.349 863 37.931 30.059 7.87218

Grafik br. 5: Kretanje broja zaposlenih, godišnji prosek, opština Preševo3.8003.7003.6003.604 3.6203.698 3.7023.5893.5003.4003.3723.3003.2002004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.U prvom kvartalu 2010. godine, u opštini Preševo bilo je zaposleno 3.212 lica što čini 8.47% od ukupnog broja zaposlenihu Pčinjskom okrugu. Trend opadanja broja zaposlenih, započet 2007. godine nastavljen je i u prvom kvartalu 2010. godine.Gledano prema sektorima delatnosti preduzeća, najveći broj lica bio je zaposlen u sektoru Obrazovanje, zatim sektorPrerađivačke industrije, dok je na trećem mestu po broju zaposlenih sektor Trgovina na veliko i malo. Ovakva raspodela zaposlenihprema sektorima delatnostima prisutna je i u prethodnim godinama sa primetnim opadanjem broja zaposlenih usektoru 35.000Prerađivačka industrija.29.007Tabela 30.000 3: Zaposleni u opštini Preševo prema sektorima, stanje 31.marta 2010. godine26.832Sektor24.07025.000Broj zaposlenihUkupno19.5763212Zaposleni 20.000 u preduzećim, ustanovama i organizacijama 2349Poljoprivreda, lov, šumarstvo 15.186 i vodoprivreda 1315.000Ribarstvo 11.1810Vađenje ruda i kamena10.0001Prerađivačka industrija 514Proizvodnja 5.000 i snabdevanje el.energijom, gasom i vodom 32Građevinarstvo; 590Trgovina na veliko i malo, opravka 2072005.Hoteli i restorani2006. 2007. 2008. 2009.22010.Saobraćaj, skladištenje i veze 154Finansijsko posredovanje 7Aktivnosti u vezi sa nekretninama, iznajmljivanje 12Državna uprava i socijalno osiruranje 147Obrazovanje 822Zdravstveni 7.000 i socijalni rad 304Ostale komunalne, društvene i lične usluge 75Preduzetnici 6.500863Izvor: Republički zavod za statistiku. Saopštenje br.223, Zaposleni u Republici Srbiji - po sektorima delatnosti i opštinama, mart 2010. (ZP21)6.000195.5005.3265.7386.1556.3606.778STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO

3.50040203.400 03.3722005. 2006. 2007. 2008. 2009.Struktura zaposlenih prema pravnom obliku zaposlenja (poslodavca) u opštini Preševo se razlikuje u odnosu na strukturu3.300zaposlenih na nivou okruga, jer je učešće lica koja samostalno obavljaju delatnost u ukupnom broju zaposlenih veći u opštiniPreševo Pčinjski okrug SrbijaPreševo. Međutim, i na nivou opštine i na nivou okruga prisutan je trend opadanja broja preduzetnika. Trend smanjenja brojaove kategorije 3.200 zaposlenih u opštini Preševo započinje 2007. godine dok u Pčinjskom okugu započinje 2008. godine.Grafik 6: Dinamika 2004. broja lica 2005. koja samostalno 2006. obavljaju 2007. delatnost u 2008. ukupnom broju 2009. zaposlenih35%30%25%22%24%30%33%30%28%20%35.00015%30.00010%5%25.0000%20.00015.00011.18121% 22% 22% 23%21%18%29.00726.83224.0702004 2005 2006 2007 2008 2009Preševo15.18619.576Pčinjski okrug10.000Relativno visoko učešće ove kategorije zaposlenih u ukupnom broju zaposlenih ukazuje na postojanje preduzetničkogduha u opštini koje može biti predmet dalje analize u pravcu njegovog jačanja i iskorišćavanja radi bržeg privrednog razvoja5.000opštine. Poređenja radi, učešće preduzetnika u ukupnom broju zaposlenih na nivou okruga u 2008. godini je čak za 9% manjenego na nivou opštine.02005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.3.3. NezaposlenostU opštini Preševo se u posmatranom periodu uočava trend povećanja broja nezaposlenih od 5326 lica u 2005. godini do6778 u 2009. godini.Grafik 7: Broj nezaposlenih lica u opštini Preševo, stanje na kraju godine7.0006.7786.5006.1556.3606.0005.7385.5005.3265.0004.5004.0002005. 2006. 2007. 2008. 2009.Izvor: RZS. Opštine u Srbiji 2005-2009.Za 2009. godinu izvor podatka je: NSZ, Mesečni statistički bilten, decembar 2009.20

4.500 60%SrbijaPreševo4.000 40%2005. 2006. 2007. 23,45%19,84%2008. 2009.18,50% 14,10%Mnogo 20% bolji uvid 15,75% u nezaposlenost, pružaju podaci o broju nezaposlenih na 1000 stanovnika pa se tako može zaključiti daje opština Preševo u veoma nepovoljnom položaju u odnosu na okrug i republiku, jer se taj broj kreće od 141 u 2005. godinido 170 u 2009. godini (grafik 8).0%Grafik br. 8: 2001. Broj nezaposlenih 2002. na 1000 stanovnika 2003. 2004. 2005.180160148158158 1621701403.8001201003.700 80603.60040141149137120 1243.698 3.702 1063.604 3.62012213399 1003.589203.50003.4003.3722005. 2006. 2007. 2008. 2009.Preševo Pčinjski okrug Srbija3.300Izvor: RZS. Opštine u Srbiji 2005-2009.3.2003.4. Zarade2004. 2005. 2006. 2007. 2008. 2009.33%U opštini 35% Preševo su zarade od 2005. godine nominalno 30% rasle. U privredi prosečna 30% zarada po zaposlenom u 2009. godiniiznosila je 14.103 RSD a u vanprivredi 40.228 RSD. Najviše zarade ostvarene su u sektoru zdravstvo I 28% socijalni rad (51.182 RSD)30%državna uprava i socijalno osiguranje 24% (34.459 RSD) dok je među privrednim delatnostima, najviša zarada ostvarena u sektoru22%proizvodnja 25% el. energije, gasa i vode (34952 RSD).20%Grafik br.9: Kretanje zarada bez poreza i doprinosa, opština Preševo15%35.00010%30.0005%0%25.00020.00015.00010.0005.0000Izvor: RZS18%21% 22% 22% 23%21%2004 2005 2006 2007 2008 2009Preševo15.18611.18119.57624.070Pčinjski okrug29.00726.8322005. 2006. 2007. 2008. 2009. 2010.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO21

Grafik 10: Struktura privrede – broj preduzeća po sektoru, podaci od APR-a95244 11 14%32235249322391A – poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (5)C – prerađivačka industrija (24)F – građevinarstvo (23)G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (91)H – saobraćaj i skladištenje (32)M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (9)P – obrazovanje (4)Ostalo (11)A – poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo (5)C – prerađivačka industrija (24)F – građevinarstvo (23)G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (91)H – saobraćaj i skladištenje (32)M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (9)Izvor: Agencija za privredne registre, podaci dostavljeni na lični zahtev autora P – obrazovanje (4)Napomena: u ostalo spadaju sektori B (1), D (Ø), E (2), I (1), J(3), K (1), L (Ø), N (1), O (Ø), Q (1), R (Ø), S (1), T (Ø), U (Ø).Ostalo (11)4 11 14%15%15%Najznačajnija preduzeća u opštini Preševo posluju u sektorima prerađivačke industrije (prerada hrane, drveta, metala i sl.)i građevinarstva.91Prerađivačka industrija:5%IGM Budućnost, PUST Fluidi, Čeliku, Fontana, Nura.Građevinarstvo: 6% D.O.O Vlora com, Saba Belča, Zenit, Tobler Skele.Preduzetništvo: 3%kada je u pitanju preduzetništvo, prema podacima Agencije za privredne registre, broj aktivnih preduzetnikau 2009. godini iznosi 566, od čega je samo jedno preduzeće u stranom C – prerađivačka vlasništvu industrija (zemlja (80)2%porekla Kina).F – građevinarstvo (37)7%Grafik br. 11: Struktura preduzetnika prema sektoru delatnosti G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (257)H – saobraćaj i skladištenje (17)5%I – usluge smeštaja i ishrane (84)6%K – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja (11)M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (15)3%S – ostale uslužne delatnosti (36)C – prerađivačka industrija (80)2%Ostalo (29)F – građevinarstvo (37)3%7%G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala (257)H – saobraćaj i skladištenje (17)I – usluge smeštaja i ishrane (84)K – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja (11)45%M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti (15)S – ostale uslužne delatnosti (36)Ostalo (29)3%45%Izvor: Agencija za privredne registre, podaci dostavljeni na lični zahtev autoraNapomena: u ostalo spadaju sektori: J (9), Q (8), R (5), N (7).STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO23

Kod preduzetnika dominiraju oni u oblasti trgovine na veliko i malo i prerađivačke industrije. Iako je broj lica koja samostalnoobavljaju delatnost opao zu 2009. godini u odnosu na 2008. godinu, prema broju preduzetnika može se zaključiti da jepreduzetnička aktivnost relativno razvijena, ali da treba raditi na poboljšanju ambijenta za njihovo poslovanje.3.6. Osnovni privredni sektori - PoljoprivredaStrateški okvir razvoja sektora poljoprivrede u Republici Srbiji je definisan Strategijom razvoja poljoprivrede Srbije. Prelazaksa višedecenijskog planskog upravljanja privredom na model privrede vođen tržišnim mehanizmima, kao i deset godina obeleženihkonfliktima i izolacijom zemlje predstavljaju osnovu za neophodno definisanje strateških pravaca daljeg razvoja sektorapoljoprivrede i njene integracije u globalna tržišta. Pod takvim okolnostima će i uloga države i njen odnos prema poljoprivrediodnosno orijentacija poljoprivrednih proizvođača ka državi pretrpeti izmene. Krajnji cilj je da poljoprivreda postane efikasnija,produktivnija i profitabilnija grana privrede.Opšti strateški ciljevi poljoprivrede Srbije podrazumevaju:- izgradnju održivog i efikasnog poljoprivrednog sektora koji može da se takmiči na svetskom tržištu, doprinoseći porastunacionalnog dohotka- obezbeđenje hrane koja zadovoljava potrebe potrošača u pogledu kvaliteta i bezbednosti- osiguranje podrške životnom standardu za ljude koji zavise od poljoprivrede a nisu u stanju da svojim razvojem prateekonomske reforme- osiguranje podrške održivom razvoju sela- očuvanje životne sredine od uticaja efekata poljoprivredne proizvodnje- priprema poljoprivrede Srbije za integraciju u EU- priprema politike domaće podrške i trgovine u poljoprivredi za pravila Svetske trgovinske organizacijePrilikom definisanja strateških pravaca opštine Preševo u oblasti poljoprivrede treba voditi računa o nacionalnim strateškimciljevima. Takođe, važno je uzeti u obzir i ciljeve definisane i u Strategiji dugoročnog ekonomskog razvoja juga Srbije – opštinePreševo, Bujanovac i Medveđa, među čijim razvojnim prioritetima stoji i poljoprivreda i ruralni razvoj.Posmatrajući podatke iz popisa iz 2002. godine, u Opštini Preševo ima 6223 poljoprivrednih stanovnika, što iznosi 17,8%ukupnog broja stanovnika u opštini.Opština Preševo u svom sastavu ima 35 naselja od kojih je većina seoskog tipa i u kojima je većinom poljoprivredno stanovništvo.Na jednog poljoprivrednog stanovnika u opštini Preševo dolazi u proseku oko 2,5 hektara poljoprivrednih površina(u Srbiji je taj odnos 6,2 hektara po poljoprivrednom stanovniku), odnosno na jednog aktivnog poljoprivrednog stanovnika 5,5hektara poljoprivrednih površina, što je ispod proseka za celu Srbiju (oko 9,6 hektara).Opština Preševo poseduje relativno povoljne uslove za razvoj pojedinih vidova poljoprivrede i prehrambene industrije.Brdsko-planinsko područje pogoduje razvoju voćarstva, vinogradarstva i stočarstva.Poljoprivredno zemljište obuhvata 60,3% teritorije opštine odnosno oko 15.972 ha, u kojem dominiraju oranice i bašte sa55,74% ili 8904 ha poljoprivredne površine. Zatim slede pašnjaci koje obuhvataju 32,46% (5184 ha), pa livade sa 9,39% (1499ha), vinogradi sa 1,37% (218 ha) i voćnjaci sa 1,04% (166 ha) ukupne poljoprivredne površine (Tabela 5).Preovlađivanje prirodnih i semiprirodnih ekosistema (šume, pašnjaci i livade) u strukturi korišćenja brdsko-planinskog prostorapredstavlja povoljnu okolnost za ofanzivniji pristup primeni organskih metoda u stočarskoj proizvodnji, kao i u proizvodnji krompira.Najznačajniji vodotok opštine Preševo je Moravica, dok su ostali vodotokovi Preševska reka, Trnavska reka, Reljanska reka iRajinska rečica. Padavine iznose oko 600 mm godišnje.Imajući u vidu da je poljoprivredna uglavnom ekstenzivna, da se obavlja na malim i usitnjenim parcelama koje onemogućavajuorganizovanu proizvodnju pa je samim tim njena produktivnost niska, da je mehanizacija zastarela, da je stanovništvoneedukovano o savremenim načinima i metodama proizvodnje ali i o mogućnostima finansiranja poljoprivrede iz različitihizvora, neophodno je sprovesti određene mere kako bi se ovo stanje promenilo.Kao i u drugim krajevima Srbije, sektor poljoprivrede zahteva promenu njene strukture, a od posebnog su značaja dalji razvojzadrugarstva i poljoprivrednog savetodavstva, kao ustanova koje u interesu poljoprivrede treba da usklade ciljeve državei ciljeve poljoprivrednika i budu institucije za implementaciju agrarne politike.24

Iz tih razloga osnovni cilj opštine Preševo u oblasti poljoprivrede treba da bude usmeravanje napora na poboljšanje uslovadržanja životinja, ispunjavanje higijenskih propisa, poboljšanje saradnje između primarnih proizvođača i prerađivača poljoprivrednihproizvoda i unapređenje agrarne mehanizacije i tehnologije. Usitnjene parcele predstavljaju prepreku povećanjupoljoprivredne proizvodnje, a razvojne mere treba usmeriti na dalje povećanje gajenja intenzivnih kultura.Tabela 5: Poljoprivredna površina prema načinu korišćenja, preduzeća, zadruge i porodična gazdinstva u periodu 2004-2008 (ha)PoljoprivrednapovršinaOranice i bašte Voćnjaci Vinogradi Pašnjaciukupno Od togaŽito IndustrijskobiljePovrtnobiljeKrmnobilje2004 15972 8665 4744 488 843 1068 164 198 53892005 15972 8754 4892 313 779 1072 192 186 52602006 15972 8564 4283 253 845 1650 183 186 56782007 15971 8833 4613 191 781 1284 173 179 52582008 15972 8904 5056 195 808 1196 166 218 5184Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005Biljna proizvodnja: U posmatranom periodu (2004-2008) u opštini Preševo je proizvodnja hlebnog žita – pšenice u prosekuiznosila 8237,6 tona na godišnjem nivou (najniža je bila u 2007. godini 5840t, dok je najviše proizvedeno 2008. godine – 104380t) uz prosečan prinos od 3286,2 kilograma po hektaru, što je neznatno iznad prosečnog prinosa u istom periodu na nivouCentralne Srbije (3258,2 kg/ha). Godišnje oscilacije u proizvodnji pšenice su pre svega rezultat kolebanja prinosa, koji su najvišibili 2008. godine (3908 kg/ha) a najniži 2007. godine (2580kg/ha).Grafik br.12: Kretanje prosečnog prinosa pšenice u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)5000400030003.6953.5312.7172.5803.9082000100002004 2005 2006 2007 2008Proizvodnja kukuruza je u posmatranom periodu imala tendenciju opadanja sa 7236 tona u 2004. godini na 2265 tona u2007., uz oporavak registrovan 2008. (3371t). Prosečna godišnja proizvodnja je u celom pomenutom periodu bila 4736,6 tona.Prinos se kretao između maksimalnih 4111 kg/ha u 2004. i 1444 kg/ha u 2007., što prosečno iznosi 3051 kg/ha u periodu 2004-50002008 i niži je od prosečnog prinosa za Centralnu Srbiju u istom periodu (4074,4 kg/ha).400030002000100004.111 3.8483.4361.4442.4162004 2005 2006 2007 2008STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO25

300002.7172.5802004 2005 2006 2007 20082000Grafik br.13: Kretanje prosečnog prinosa kukuruza u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)1000500004000300020005000100040000300020004.111 3.8483.4362.4161.4444.111 3.8483.4362004 2005 2006 2007 2008Proizvodnja povrtnog bilja (pasulj i krompir) je u opštini Preševo izraženija od proizvodnje industrijskog bilja (šećerna repa1000i suncokret), te će se u nastavku teksta dati pregled kretanja proizvodnih parametara pasulja i krompira. Pasulj je kultura koja jezastupljena kod seljačkih domaćinstava u opštini Preševo. Proizvodnja se u posmatranom periodu (2004-2008) kretala između0minimalnih 69t u 2008. godini do veoma značajnih 290t u 2006. godini. Prosečna proizvodnja je tako dostigla 123,8 t u pomenutom900 periodu. Osetna su variranja i kod prinosa po jedinici površine. Najniži prinos je zabeležen 2008. godine (506 kg/ha) dok2004 2005 2006 2007 2008820je najviši 800bio 2006. (820 kg/ha). Prosečan prinos u periodu 2004-2008 iznosi 641 kg/ha što je znatno ispod prosečnog godišnjegprinosa u istom periodu 693 za Centralnu 675 Srbiju (1082,4 kg/ha).700511 506Grafik 600br. 14: Kretanje prosečnog prinosa pasulja u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)500400 900300 800200 700100 600500 04003002001000100002004 2005 2006 2007 20082004 2005 2006 2007 20087.768 7.6921.4442.416820693 675511 5062004 2005 2006 2007 20088.9908000Krompir je usev koji takođe ima određene oscilacije u proizvodnji u opštini Preševo. U periodu koji je anliziran (2004-2008)najmanje krompira je proizvedeno 2007. godine (1020 5.995 t) dok su proizvedene količine najviše iznosile 2008. godine (1798 t).60005.574Prosečan prinos se kretao u granicama od minimalnih 5574 kg/ha (2007. god.) i maksimalnih 8990 kg/ha (2008. god.).10000 40002000 80006000 07.768 7.6925.995 5.5748.99040002004 2005 2006 2007 20082000260

600500511 5062004 2005 2006 2007 2008400300Grafik br. 15: Kretanje prosečnog prinosa krompira u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)200100100000800060007.768 7.6925.995 5.5748.9902004 2005 2006 2007 200840001000020008000060008.9907.768 7.6925.995 5.5742004 2005 2006 2007 20084000Zemljište u opštini Preševo je povoljno za povrtarstvo i dobro uspevaju tradicionalne vrste povrća: paprika, paradajz i krompir.2000 Proizvodnja pod plastenicima je slabo razvijena te je potrebno dodatno ulaganje u ovaj vid proizvodnje, jer omogućavaplaniranu berbu u periodu manje ponude na tržištu.2.8413000 Kada 0 se posmatra proizvodnja krmnog bilja (2004-2008), može se videti da se proizvodnja deteline u opštini Preševo kretalaizmeđu 830 tona 2004 (2006. god.) 1638 2005 tona (2004. god.). 2006 Prosečan prinos 2007se u istom periodu 2008 kretao između 1262 kg/ha u 2006.2500godini i 2841 kg/ha u 2004. godini (Tabela 5 u Aneksu). U istom periodu je prosečan prinos deteline na nivou Centralne Srbijebio znatno viši (4137 kg/ha).20001.782Grafik br.16: Kretanje prosečnog prinosa deteline u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)15001000 300025002.8411.2621.5121.7362000 0150010004200 5003500 028002004 2005 2006 2007 20083.5662.1601.7022.3152100 Proizvodnja lucerke se kretala između 210 tona 2006. i 570 tona 2008. godine tako da je prosečna proizvodnja u periodu2004-2008 u opštini Preševo je iznosila 399 tona. Prosečan prinos je u posmatranom periodu iznosio 2166,2 kg/ha (najniži je1400bio 2006. godine – 1088 kg/ha a najviši 2004. godine 1.088 – 3566 kg/ha) što je ispod proseka za Centralnu Srbiju u istom periodu4200(5277,8 kg/ha).700350002800210014003570027301.7821.2621.5122004 2005 2006 2007 20082.1601.70232,2 31,71.08828,3 27,71.7362004 2005 2006 2007 20083.5662.315STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO

0250020002004 2005 2006 2007 2008Grafik br. 17: Kretanje prosečnog prinosa lucerke u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/ha)150042001000350050028000210014007001.7823.5662.1601.2621.0881.5121.7021.7362.3152004 2005 2006 2007 20084200035003.5662004 2005 2006 2007 20082.3152800Brdsko-planinsko područje opštine Preševo pogoduje razvoju voćarstva i vinogradarstva. Broj rodnih stabala jabuka u posmatranom352.1602100 periodu 32,2 (2004-2008) beleži konstantan rast sa 11350 rodnih stabala (2004.) na 26088 (2008.). Shodno tome je i31,7proizvodnja zabeležila rast. Najmanje proizvedenih jabuka 28,31.70230je bilo 2006.27,7godine (346 tona) a najviše 2008. godine (557 tona).Prosečan 1400broj rodnih stabala je u posmatranom periodu 1.088 godišnje iznosio oko 14777 a prosečna godišnja proizvodnja 397 tona.25Sa druge strane, prosečan prinos jabuke po stablu se smanjivao tokom posmatranih godina. 21,4 2004. godine je prosečan prinos700po stablu 20 bio najviši i iznosio je 32,2 kg dok je najniži bio 2008. godine i iznosio 21,4 kg. I pored tog smanjenja, u svim godinamaposmatranog perioda, prosečan prinos jabuke po stablu je bio dosta iznad prosečnog prinosa na nivou Centralne Srbije, tako da150je prosečan prinos u periodu 2004-2008 u opštini Preševo bio 28,26 kg po stablu dok je u Centralnoj Srbiji bio 13,44 kg po stablu.2004 2005 2006 2007 200810Grafik br.18: Kretanje prosečnog prinosa jabuke u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/stablo)5035302520601550 1032,2 31,728,3 27,72004 2005 2006 2007 200821,449,35400302004 2005 2006 2007 200824Šljive 20 su takođe zastupljene u opštini Preševo. Broj rodnih stabala se u posmatranom periodu (2004-2008) povećavao iz15,4godine u godinu. Najmanji broj rodnih stabala je zabeležen 14,12004. godine (13730) a najveći 2007. godine (15170). Proizvodnjašljiva nije 60 pratila povećanje broja stabala, što se može pripisati nepovoljnim 8,8 vremenskim prilikama u pojedinim posmatranim10godinama. Proizvodnja šljiva je opadala sa 329 tona u 2004. godini na 134 tona u 2007. godini, sa izrazitim skokom na 742 tone49,3u 2008. 50godini. Opadanje proizvodnje je rezultat umanjenog prosečnog prinosa po stablu. Prosečan prinos je bio 24 kg po0stablu (2004. god.) i opao na 8,8 kg (2007) uz skok na značajnih 49,3 kg u 2008. godini. U svim posmatranim godinama, izuzev2007. Prosečan prinos 2004 šljiva po stablu 2005 je bio veći od prosečnog 2006 prinosa na 2007 nivou Centralne Srbije. 200840302428203102,5015,4 14,12,68,82,3

2001521,42004 2005 2006 2007 200810Grafik br. 19: Kretanje prosečnog prinosa šljive u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/stablo)56005049,32004 2005 2006 2007 200840603050204010300202449,315,4 14,18,8242004 2005 2006 2007 2008Grožđe ne dominira u strukturi poljoprivredne proizvodnje u opštini Preševo ali površine pod vinogradima nisu zanemarljive.Broj rodnih čokota u posmatranom periodu (2004-2008) ima tendenciju smanjivanja. Najviše je iznosio 2004. godine10(1211 rodnih čokota) a najmanje 2008. godine (453 rodnih čokota). Prosečan broj rodnih čokota u posmatranom periodu je na0godišnjem nivou iznosio oko 987. Proizvodnja grožđa varira u rasponu od minimalnih 880 tona (2005. god.) do maksimalnih2952 tona (2006. 2004 god.). Prosečna godišnja 2005 proizvodnja 2006 je u periodu 2004-2008 2007 iznosila 1776 2008 tona. Prinosi su u svim godinamaposmatranog 3 perioda bili iznad proseka za Centralnu Srbiju. Najmanji prinos je registrovan 2005. godine – 0,8 kg po čokotu dokje najviši registrovan u 2006. godini – 2,6 kg po čokotu. 2,6 Prosečan godišnji prinos po čokotu je u posmatranom periodu iznosio1,84 kg 2,5dok je taj iznos na nivou Centralne Srbije bio 1,02 kg.2,2Grafik br.20: Kretanje prosečnog prinosa grožđa u opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine (kg/stablo)231,52,51215,4 14,18,82,32,6 1,32,22,30,80,51,5010,500,82004 2005 2006 2007 2008Stočarstvo: U stočarstvu opštine Preševo u glavnom dominira govedarstvo i ovčarstvo. Pašnjaci obezbeđuju dovoljnu ispašuovaca, a omogućavaju i povećanje gajenja ovaca. Prosečan broj goveda u posmatranom periodu 2003-2007 је oko 3374grla na godišnjem nivou. Primetan je trend smanjenja sa 3725 grla (2003. god.) na 3157 (2007. god.). Svinjarstvo nije rašireno uopštini, tako da ne iznenađuje ni podatak da se broj svinja, posle relativno konstantanog početnog perioda, opao na 366 grla u2007. godini. Prosečan broj svinja je u periodu 2003-2007 iznosio oko 400 grla. Kretanje broja svinja se može objasniti gotovoredovnim trogodišnjim „ciklusom svinja“. Pokazatelji kretanja broja ovaca se takođe ne mogu okarakterisati kao pozitivni. Ugodini 2003. u opštini Preševo registrovano je 2642 ovaca i taj broj se smanjio na 1588 u 2007. Njihov prosečan broj je u posmatranomperiodu iznosio oko 1859 na godišnjem nivou.1,32004 2005 2006 2007 2008STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO29

Tabela 6: Kretanje stočnog fonda u opštini Preševo u periodu 2003-20072003 2004 2005 2006 2007 Prosek 2003-2007Ukupno 3725 3419 3406 3167 3157 3374,8GovedaOd toga: krave i steone junice 2513 2146 2263 2165 2080 2233,4Od toga: krmače i suprasnenazimice74 48 42 15 18 39,4OvceUkupno 2642 2105 1550 1409 1588 1858,8Od toga: ovce za priplod 1915 1466 1317 1107 1243 1409,6Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2008, 2007, 2006, 2005, 2004Prilikom analize stočarstva se mora obratiti pažnja na jedan od osnovnih naturalnih pokazatelja intenzivnosti poljoprivredneproizvodnje, a to je stepen zastupljenosti odnosno koncentracija stoke. Koncentraciju stoke posmatramo kroz:- broj goveda na 100 ha obradivih površina- broj ovaca na 100 ha oraničnih površinaU tom smislu se može konstatovati da je govedarstvo na višem stepenu zastupljenosti od svinjarstva i ovčarstva jer sepokazatelji koncentracije goveda u opštini Preševo ne razlikuju mnogo u odnosu na Centralnu Srbiju u celini. Broj goveda na100 hektara obradivih površina u opštini Preševo u posmatranom periodu (2003-2008) u proseku iznosi 30 grla i prilično jekonstantan i ne odstupa značajno od proseka za Centralnu Srbiju (31 grla).Prosečni stepen koncentracije ovčarske proizvodnje u opštini Preševo u posmatranom periodu (2003-2007) pokazuje negativnutendenciju i takođe zaostaje za prosekom Centralne Srbije. Prosečan broj ovaca na 100 hektara oraničnih površina upetogodišnjem periodu iznosi 12 grla dok je taj broj na nivou Centralne Srbije 41 grla.Tabela 6: Kretanje koncentracije stočarske proizvodnje u opštini Preševo u periodu 2003-2007*Broj goveda na 100 ha obradivihpovršinaBroj ovaca na 100 ha oraničnihpovršina2003 2004 2005 2006 2007 Prosek 2003-200735(34)17(42)32,3(33,3)13,2(41,6)32(33)10(42)31(33)9(40)20(25)10(42)30,06(31,66)11,84(41,52)Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2008, 2007, 2006, 2005, 2004*Brojevi u zagradi označavaju brojčano stanje na nivou Centralne SrbijeNa osnovu navedenih pokazаtelja može se konstantovati da koncentracija stoke veoma zaostaje za intenzivnom poljoprivredomEU, tako da ima dosta prostora za njen dalji razvoj. Rezultati u stočarstvu su u velikoj meri uslovljeni konkretnimmerama prerađivačke industrije (mlekare i klanice) i stimulativnim merama države za proizvodnju mleka i priplodnog podmlatka.Uloga države ne treba da bude isključivo usmerena na kreditiranje stočarstva, već značajnim delom na zaštitu tržišta odnelojalne konkurencije. Problematični odnosi između primarnih proizvođača sa jedne i prerađivača sa druge strane moguće jeprevazići interesnim udruživanjem primarnih proizvođača.3.7. Osnovni privredni sektori - TurizamNa teritoriji opštine Preševo postoje potencijali i resursi za razvoj turizma i za njihovu ekonomsku valorizaciju (kultura, religija,priroda ...). Međutim, da bi ovi resursi proizveli dodatu vrednost u budućnosti, oni zahtevaju velika ulaganja koja bi efektedala tek na dugi rok. Trenutni stepen razvijenosti turističkih kapaciteta nije dovoljan da bi ostvario značajnije ekonomske efektei generisao razvoj. Jedan od pokazatelja loše razvijenosti sektora turizma jeste broj noćenja turista u opštini Preševo, koji jenajniži u okrugu i koji je u 2009. godini iznosio 119 (na nivou okruga broj noćenja je bio 24132).Preduslov za razvoj turizma je unapređenje svih vidova infrastrukture – i meke i čvrste, kako bi se privukli eventualni investitoriili motivisalo lokalno stanovništvo da se okrene pokretanju sopstvenog posla u sektoru turizma.30

Mogućnosti opštine leže u tranzitnom turizmu, imajući u vidu da se nalazi u blizini koridora 10 i magistralnog puta M25.Obezbeđivanjem adekvatne fizičke infrastrukture, stvoriće se preduslovi za razvoj etnoturizma, lovnog turizma, kao i turizmakoji podrazumeva aktivni odmor (planinarenje, šetnja, biciklizam i sl.). Turizam pruža značajne mogućnosti za razvoj preduzetništvau ovoj oblasti. U razvoju gastronomskog i etno turizma treba razmotriti mogućnost većeg uključivanja i angažovanjaženskog stanovništva.U pravcu boljeg definisanja i upotrebe turističkih resursa, neophodno je razviti institucionalnu infrastrukturu, odnosnopodržati osnivanje turističke organizacije opštine Preševo. U ovoj oblasti moguće je razviti međuopštinske projekte koji bi bilifinansirani iz nacionalnih i evropskih fondova.4. Infrastruktura4.1. Saobraćajna infrastrukturaOpština Preševo (površine oko 264 km 2 ) zahvata prostor Preševske kotline i njenog planinskog oboda. Nalazi se na krajnjemjugu Srbije, na razvođu crnomorskog i egejskog sliva, u dolini reke Moravice, između zapadnih planina Skopske Crne Gore iistočnih obronaka planine Rujan, odnosno opština Bujanovac i Gnjilane, dok se na jugu graniči sa Republikom Makedonijom,t.j. otvorena je prema Kumanovskoj kotlini. Preko njene teritorije prolaze najvažniji infrastrukturni koridori: železnička pruga iputni pravac Beograd – Niš - Skoplje. U skladu sa položajem opštine Preševo, koja prema teritorijalnoj i administrativnoj organizacijiRepublike Srbije ulazi u sastav Pčinjskog okruga (zajedno sa Bosilegradom, Bujanovcem, Vladičinim Hanom, Surdulicom,Trgovištem i Vranjem, koje je ujedno i centar Okruga), potrebno je sagledati prostorno-fizički aspekt svih veza i međuodnosa,koje integrišu prostor i funkcije u tom prostoru.Drumski saobraćaj: Na teritoriji opštine Preševo prevoz ljudi i robe se obavlja drumskim i železničkim saobraćajem.Postojeću mrežu drumskog saobraćaja na području opštine Preševo, čine:1) Državni putevi I reda (magistralni putevi), ukupne dužine 34 km2) Državni putevi II reda (regionalni putevi), ukupne dužine 12 km3) Lokalni putevi, ukupne dužine oko 171 kmTabela 1: Magistralni, regionalni i lokalni puteviOpština (km)Udeo u dužini puteva istekategorije u okrugu (%)Okrug (km)Dužina puteva – ukupno 217 7,87 2787Savremeni kolovoz 103 11,11 927MagistralniUkupno 34 18,88 180Savremeni kolovoz 34 18,88 180RegionalniUkupno 12 2,05 584Savremeni kolovoz 12 3,26 368LokalniUkupno 171 8,45 2023Savremeni kolovoz 57 15,04 379Kao što Tabela 1 i prikazuje, ukupna dužina puteva na teritoriji opštine Preševo iznosi 217 km, što čini samo oko 8 % ukupnedužine puteva u Pčinjskom okrugu, od ukupno 2 787 km. Očigledno je i to da najveću dužinu puteve čine lokalni putevi, od kojije savremeni kolovoz samo na 57 km lokalnih puteva.I stanje državnih putnih pravaca na pojedinim deonicama je loše, zbog čega je neophodno izvršiti njihovu rekonstrukciju imodernizaciju. Na teritoriji opštine nalazi se granični prelaz sa Republikom Makedonijom (“Preševo”), koji nema izgrađene svepotrebne sadržaje. U ovom trenutku, radi se na izgradnji deonice autoputa E-75 (čime se uspostavlja funkcionisanje saobraćajana pravcu sever-jug, t.j. uključivanje u mrežu savremenih evropskih saobraćajnica i autoputeva), dok je deonica puta R-214 (kaoalternativnog putnog pravca autoputa E-75) renovirana. Trasa puta br. M-25.2 prolazi kroz sam centar gradskog naselja, takoda je neophodno njegovo izmeštanje u tom delu, kao i hitna rekonstrukcija od planirane petlje “Preševo” do obilaznice. Ovimće se izbeći mešanje saobraćaja različite strukture, povećati bezbednost i efikasnost kretanje putničkih automobila i javnogSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO31

prevoza, odnosno ljudi, a smanjiti negativne posledice na životnu sredinu. Putnom mrežom su povezana sva naselja u opštinisa opštinskim centrom, kao i međusobno, ali i pored toga treba težiti njenoj modernizaciji i proširenju.Železnički saobraćaj i infrastruktura: Od železničke saobraćajne infrastrukture, na području opštine Preševo, nalazi sedeonica magistralne elektrificirane jednokolosečne železničke pruge Niš-granica Republike Makedonije (dužine oko 19,3 km),kao i železnička stanica “Preševo”. Na području železničke stanice nalazi se putni prelaz, gde se pruga ukršta sa magistralnimputem, pa je neophodno obezbediti njihovo denivelisano ukrštanje ili izmeštanje puta iz staničnog područja.Povoljnom geografskom položaju opštine Preševo, osim izgradnje autoputa E-75, doprineće i osavremenjavanje državnihi opštinskih putnih pravaca, kao i modernizacija železničke pruge (pruga za velike brzine E-85), što će omogućiti direktnu vezukontaktnog područja sa infrastrukturnim koridorom X, odnosno uzrokovati formiranje železničko-drumskog saobraćajnogčvorišta na teritoriji Opštine.4.2. Komunalna infrastrukturaVodoprivredna infrastruktura – Vodosnabdevanje: Vodoprivredna infrastruktura na teritoriji opštine Preševo ima sledećekarakteristike:- relativno oskudni vodni resursi.- nepovoljan vodni režim, koji karakteriše veoma izražena vremenska neravnomernost protoka, sa vrlo bujičnim velikimvodama i sve dužim periodima malih voda.- ozbiljnije korišćenje vodotokova iziskuje izgradnju akumulacija.- vodovodi se oslanjaju na obližnja lokalna izvorišta, koja zbog širenja naselja i brzog rasta potrošnje vode postaju ugroženai nedovoljna, pa vodosnabdevanje u letnjim mesecima postaje kritično.- vodovodi imaju velike gubitke u mreži.- zbog nepostojanja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda pogoršan je kvalitet voda, zbog čega su ugrožena ilokalna izvorišta vodosnabdevanja.- kod vodotokova je izražen i problem nekontrolisane eksploatacije šljunka- Naselja u opštini Preševo se snabdevaju vodom preko zajedničkog sistema vodosnabdevanja (Preševo, Čukarka iOraovica), a sva ostala naselja individualno po domaćinstvima.Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: “ Žujince”, Toplik”, „Ilince“, „Čukarka“ i“Livade”. Kapacitet izvorišta “Čukarka” je oko 5 l/s. Kapacitet izvorišta “Ilince” sa koga se snabdeva Oraovica je 7 l/s. Kapacitetizvorišta “Trnavska reka” je oko 3 l/s i kapacitet izvorišta “Banjka” je 10 l/s predstavljaju potencijalne vodosnabdevače i nisutrenutno u funkciji.Cela teritorija naselja Preševo je pokrivena vodovodnom mrežom. Vodosnabdevanje potrošača u naseljima Žujince,Oraovica, Trnava i Čukarka je relativno dobro, osim u letnjim mesecima, dok je stanje vodosnabdevanja u ostalim naseljimaloše. Generalno gledano, stanje vodosnabdevanja na teritoriji opštine nije na zadovoljavajućem nivou.Na osnovu planiranog broja stanovnika i procenjene norme potrošnje vode, Prostornim planom RS i Vodoprivrednomosnovom RS predviđeno je trajno rešenje vodosnabdevanja Preševa sa gornje-južnomoravskog regionalnog sistema vodosnabdevanjai to Pčinjskog podsistema. Uz podzemne vode, akumulaciju “Prvonek” na Banjskoj reci, izvorište ovog podsistemapredstavljaće i planirana akumulacija na Pčinjskoj reci.Do realizacije regionalnog sistema, vodosnabdevanje Preševa i ostalih naselja obavljaće se iz lokalnih izvorišta vodosnabdevanja.Za vodosnabdevanje sela Miratovac i Cakanovac koristiće se izvorište “Banjka”. Sela Crnotince, Bukarevac i Rajincesnabdevaće se vodom iz bunara pored reke Moravice.Od lokalnih izvora za vodosnabdevanje Preševa razmatrana je mogućnost korišćenja sliva reke Lapušnice. Izgradila bi seakumulacija zapremine 7.480.000 m3, koja bi obezbeđivala oko 250 l/s, što bi rešilo pitanje vodosnabdevanja Preševa vodom.Pored brane potrebno bi bilo izgraditi crpnu stanicu, postrojenje za pripremu vode za piće, dovod i rezervoar.Izgradnja sistema vodosnabdevanja “Lapušnica” omogućila bi povezivanje ostalih naselja u Opštini na vodovodni sistem Preševa.Odvođenje otpadnih voda: Sistem za odvođenje otpadnih voda u naselju Preševo je separatan, tj. posebno se odvodesanitarne, a posebno atmosferske vode. Primarni fekalni kolektor je urađen je duž Preševske reke i izliva se u nju, blizu njenog32

uliva u Moravicu. Dva sekundarna fekalna kolektora se ulivaju u primarni kolektor. Cela teritorija naselja je pokrivena fekalnomkanalizacijom. Atmosferske vode iz većeg dela naselja se kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala.U ostalim naseljima sanitarne otpadne vode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje,Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava, Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične i septičkejame. Atmosferske vode otiču površinski. Može se konstatovati da je fekalna kanalizacija izgrađena u najvećem broju dolinskihnaselja i da se ispuštene otpadne vode ne prečišćavaju.Elektroenergetska / Gasovodna / Termoenergetska infrastruktura: Naselja na području opštine Preševo snabdevaju seelektričnom energijom iz trafostanice 110/10 kV “Preševo”, preko dalekovoda 110kV Bujanovac - Preševo. U ovoj trafostaniciinstaliran je jedan transformator snage 31.5MVA, a moguće je proširenje još jednim iste snage. Ova trafostanica trenutno napaja140 trafostanica 10/0,4kV na teritoriji opštine Presevo. Kapacitet trafostanice 110/10kV danas nije u potpunosti iskorišćentako da trenutno rezerve ima. Međutim, sa razvojem privrede, ukoliko se javi nedostatak kapaciteta potrebno je u postojećutrafostanicu ugraditi još jedan transformator snage 31.5MVA.Niskonaponska i mreža 10kV su u relativno lošem stanju i potrebna je rekonstrukcija. Instalacija javnog osvetljenja je izgrađena,a dominantni su živini izvori svetlosti. Da bi instalacija javnog osvetljenja bila funkcionalnija i ekonomičnija potrebno jesvetiljke sa živinim izvorima zameniti svetiljkama sa natrijumovim izvorima visokog pritiska.Prostornim planom područja infrastrukturnog koridora Niš - Granica BJR Makedonije predviđena je izgradnja razvodnoggasovoda koji prolazi kroz područje opštine Preševo.Uz izgradnju odgovarajuće glavne merno regulacione stanice Preševo i potrebnih merno regulacionih stanica, pružiće semogućnost sukcesivnog priključivanja potrošača široke potrošnje i industrijskih potrošača na distributivni sistem prirodnoggasa. Kod Preševa je planirano i merno primopredajno mesto između Republike Srbije i Republike Makedonije.Na području opštine Preševo ne postoje izgrađeni sistemi proizvodnje i korišćenja toplotne energije. Kao izvor energije zazadovoljenje grejnih potreba stanovništva, koriste se u najvećoj meri drva, pa onda električna energija i ugalj.Zbog neizvesnosti rokova za izgradnju magistralnog razvodnog gasovoda, potrebno je planirati mogućnost izgradnje toplifikacionogsistema za daljinsko grejanje, gde bi se kao izvorišta toplotne energije koristile kotlarnice, koje bi kao energentkoristile mazut. Za zadovoljenje grejnih i tehnoloških potreba industrijskih potrošača potrebno je planirati pojedinačne kotlarnicena mazut.Nakon sprovedene gasifikacije, kotlarnice bi bile modifikovane tako da mogu kao energent da koriste i prirodni gas.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO33

4.3. Telekomunikacioni sistemMreža fiksne telefonije nije dovoljno izgrađena, a teritorija opštine Preševo nije u potpunosti pokrivena signalom mobilnetelefonije. Telekomunikaciona infrastruktura, na području opštine Preševo, kojom su obuhvaćeni telekomunikacioni objekti,telefonske centrale, spojni putevi i primarna mreža u naseljima većim delom, i po kvalitetu, i po kapacitetu nije podjednakorazvijana na celokupnom području opštine.U narednom periodu predviđena je potpuna digitalizacija telefonske mreže, što podrazumeva uvođenje digitalnih komutacionihcentara i digitalnih sistema prenosa u svim ravnima mreže. Ovo podrazumeva i polaganje kablova sa optičkim vlaknima,kao medijumom prenosa na svim nivoima, kako međumesne mreže, tako i mesne mreže. U svim naseljima, potrebno je izgraditii proširiti primarnu i sekundarnu kablovsku mrežu.Mobilna telefonija u zahvatu plana nije dovoljno razvijena jer trenutno postoji 7 aktivnih baznih stanica mobilne telefonije.Izgradnjom antenskih sistema i baznih stanica mobilne telefonije u skladu sa planovima razvoja mobilnih telekomunikacija,omogućiće se rad ovog sistema telekomunikacija na celom planskom području. Planira se izgradnja još 17 baznih stanica mobilnetelefonije.Postoje i 3 objekta Pošte, jedan u centru Preševa, drugi u naselju “Železnička stanica”, a treći na graničnom prelazu “Preševo”.Tabela 2: PTT saobraćajOpština Udeo u okrugu (%)Broj pošta 3 7,89Broj telefonskih pretplatnika 4153 8,24PTT promet pismonosne pošiljke (1000) 50 2,70(otpremljeno)Paketi (1000) - -4.4. Vodni resursiTeritorija opštine Preševo nalazi se na razvođu crnomorskog i egejskog sliva. Najznačajniji tok je reka Moravica, desna pritokaJužne Morave. Njene značajnije pritoke su: Preševska (Kurbalijska) reka, Reljanska reka, Rajinska i Trnavska reka.Osnovnekarakteristike svih vodotokova su nestalnost, periodičnost i bujični karakter. Kod sela Oraovica i Buštranje urađene su miniakumulacije,koje su predviđene za navodnjavanje. U blizini sela Žujince su urađene dve mikroakumulacije koje se ne koriste.Preševska (Kurbalijska) reka ima površinu sliva od oko 9 km2, protiče kroz grad Preševo i uliva se u reku Moravicu kod selaŽujince. Dužina toka reke je oko 13 km. Od svih vodotokova na teritoriji opštine Preševska reka je regulisana u dužini od oko1,3 km, što je izuzetno malo u odnosu na stvarno potrebne regulacione radove na vodotokovima.U blizini sela Žujince su izgrađene dve mikroakumulacije, koje su trenutno zatrpane otpadom.U cilju zaštite naselja, industrijskih kompleksa i poljoprivrednih površina od spoljnih i unutrašnjih voda predviđa se regulacijasledećih vodotokova:- reka Moravica- Preševska reka.- Oraovačka reka.- Trnavska reka- Rajinska rekaTakođe se predviđa regulacija potoka kroz sela: Miratovac, Norča, Čukarka, Donja Šušaja, Crnotince, Buštranje, Reljane,Aliđerce, Strezovce, Slavujevac i Ašane.34

5. Stanje životne sredineOpština Preševo ne raspolaže zvaničnom statistikom o utvrđivanju stanja i stepena ugroženosti životne sredine. Opšta procenastanja, ovog važnog aspekta zajednice, data je na osnovu zajedničkog i pojedinačnog doprinosa znanja članova Komisijeza strateško planiranje (KSP) uključujući dostupnost pojedinih opštinskih dokumenata (Profil zajednice, Strategija ekonomskograzvoja, Prostorni plan opštine) u okviru kojih je bilo moguće pronaći paragrafe sa informacijama relevantnim za daljeplaniranje konkretnih programa i projekata iz oblasti zaštite životne sredine.U Preševu, sektor životne sredine ne tretira se adekvatno te time ne zadovoljava minimum standarda. Ne postoje osnovnimehanizmi upravljanja i uopšte zaštite životne sredine. Razlozi za to nalaze se u nedostatku finansijskih sredstava za uspostavljanjeosnovnih institucionalnih okvira pomoću kojih bi se definisale i sprovodile konkretne akcije za rešavanje problemazagađenosti sredine komunalnim i ostalim otpadom uključujući i druge oblike zagađenosti. Opština ima status devastiranogpodručja u kategoriji najnerazvijenih opština što znači da je dostupnost finansijskih i tehničkih resursa uglavnom preusmeravanana rešavanje gorućih socioekonomskih problema i infrastrukture.5.1. Kvalitet vazduhaOpština ne raspolaže podacima o kvalitetu vazduha i nema katastar emisije zagađivača vazduha. Procena je da se najvećakoncentracija štetnosti vazduha javlja u radno-privrednoj zoni u Preševu i kamenolomu u Trnavi. U radno-privrednoj zoni postojišest privrednih subjekata (“PGM Budućnost”, “Duvanska industrija Vranje’’, “7.jul’’, “Grafoleks’’, “Metal’’, “Simpo-RJ Preševo’’)koji emituju štetne materije u vazduhu. Među njima, najveći zagađivač je preduzeće “PGM Budućnost” koje se bavi proizvodnjomgrađevinskog kreča – problem se vezuje za zaprašenost vazduha kamenom prašinom usled transporta materijala lokalnimputevima nepovoljnih vremenskih prilika (visoka temperatura vazduha i pojačana vetrovitost) kada vetrovi raznosekamenu prašinu po okolini. Takođe, zagađenosti vazduha doprinose ložišta domaćinstava i poljoprivredni otpad, komunalni iindustrijski otpad (gde usled samozapaljenja dolazi do oslobađanja metana i čestica čađi) i funkcionisanje saobraćaja (prisustvopovećane koncentracije sumpor dioksida, ugljen-monoksida, azotovih oksida, formaldehida, dima, čađi i olova kao posledicaizduvnih gasova iz motornih vozila).5.2. Šumski fondNajznačajniji kompleksi pod šumama su u zapadnom delu opštine Preševo dok je u istočnom delu planirano obimnije selektivnopošumljavanje. Osnovni problemi u oblasti šuma i šumskog zemljišta je nekontrolisana seča šuma što je dovelo dobrojnih negativnih posledica na prirodu (erozija) i životnu sredinu (povećanje zagađenosti).Tabela 1: Pošumljene površine i posečena drvna masa, 2006.Opština Udeo u Srbiji (%)Ukupna površina opštine (ha) / /Obrasla šumska površina (ha) 9724 0,49Pošumljeno u šumi (ha) lišćarima / /četinarima / /Pošumljeno van šume (ha) lišćarima / /četinarima / /Posečena drvna masa – ukupno (m2) lišćara 8603 0,36četinara 19 0,01Posečan drvna masa – tehničko drvo (%) lišćara / /Četinara 89 104,71STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO35

5.3. Struktura i kvalitet zemljištaPreševo se nalazi u zoni prirodnih i antropogeno prirodnih ekosistema. Pojava i razvoj erozionih procesa predstavljajujedan od osnovnih uzroka degradacije zemljišta, odnosno pogoršanja njegovog kvaliteta – preko 75% teritorije opštine zahvaćenoje erozijom na koju utiču mnogi faktori kao što su: reljef, klima, stanje vegetacije, osobine zemljišta, hidrografija, načiniskorišćavanja zemljišta, odsustvo zaštitnih mera, raspored seoskih puteva u brdovitom delu terena i drugi.U strukturi zemljišnih površina, najveći udeo imaju poljoprivredne površine (60,61% ) i obrasla šumska površina (36.74%).Tabela 2. Struktura zemljišnih površina, 2006.Opština(km2)Udeo uukupnojpovršiniopštine (%)Udeo opštine upovršini istog tipau okrugu (%)Okrug(km2)Udeo okruga upovršini istogtipa u Srbiji(%)Ukupna površina 264 100 7,50 3.520 3,98 88361Poljoprivredna površina 160 60,61 8,28 1.932 3,78 51123Srbija (km2)Obradive površine 88 33,33 11,40 772 2,32 33299Obrasla šumskapovršina97 36,74 7,02 1.381 6,96 19845Za opštinu Preševo nisu rađena detaljna ispitivanja stanja zemljišta u pogledu njegove zagađenosti teškim metalima i pesticidima.Imajući u vidu da opština raspolaže velikim poljoprivrednim zemljišnim fondom, zagađenosti zemljišta preti nekontrolisanaupotreba pesticida, herbicida, veštačkih đubriva i sredstava za zaštitu bilja u poljoprivredi. Značajniji izvori zagađivačazemljišta svakako predstavljaju i neuređene deponije i smetlišta komunalnog i industrijskog otpada. U neposrednoj okolinikamenoloma pedološki supstrat je značajno ugrožen taloženjem čestica kamene prašine. U manjoj meri, degradaciji zemljištadoprinose i saobraćajna frekvencija duž magistralnih i regionalnih putnih pravaca, usled taloženja čestica olova koje se produkujuputem izduvnih gasova motornih vozila i zaslanjivanja zemljišta (kao posledica posipanja soli natrijum-hlorida radiodržavanja puteva tokom zimske sezone). “Institut za zemljište” iz Beograda trenutno radi na izradi detaljne analize zemljišta uvezi sa pedološkim, agrohemijskim i vodno-fizičkim karakteristikama područja opštine Preševo što će predstavljati osnov u vezisa planiranjem i primenom mera neophodnih za rešavanje problema i prevenciju zagađenosti zemljišta.36

5.4. Kvalitet vodaVoda u vidu snega se akumulira na višim planinskim delovima odakle njegovim topljenjem ponire kroz krečnjačke masive ikasnije javlja se u podnožju planina u vidu izvora. Voda sa izvora je čista, bistra i kvalitetna za piće i navodnjavanje. Režim vodotokaje prirodno regulisan tako da u vegetacionim periodu često nedostaje voda a u periodima van vegetacije postoje viškovivoda. U toku vegetacije šuma padavine su oko 270mm odnosno 2 700m3/ha što je svakako nedovoljno za intenzivnu poljoprivrednuproizvodnju. Hidrografska mreža je dosta razvijena, ali su osnovne karakteristike strukture tokova nestalnost, periodičnost.Jedini značajniji tok je Moravica, desna pritoka Južne Morave. Postoje još: Preševska reka, Rajunska rečica, Trnavska reka iReljanska reka, reka Banjka kod sela Miratovac.Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: “Toplik”, “Šuplji kamen”, “Valjevo”, “Žujince”i “Livade”. Otpadne vode odvode se duž Preševske reke i izlivaju se u nju, blizu njenog uliva u Moravicu. Atmosferske vode seiz većeg dela naselja kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala. U ostalim naseljima sanitarne otpadnevode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje, Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava,Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične septičke jame, a atmosferske vode otiču površinski.Određene delatnosti lokalnih privrednika, kao i loši komunalno-higijenski uslovi, naročito u ruralnim sredinama, zagađuju pojedinevodene površine i tokove. Kontaminacija vode za piće u centralnom sistemu za vodosnabdevanje, velikim delom potičeod poljoprivrednih delatnosti, ispiranja zemljišta tretiranog komercijalnim organskim đubrivom, što ukazuje na nedovoljnuzaštićenost područja izvorišta vodosnabdevanja.U opštini Preševo ne sprovodi se planska kontrola sadržaja nitrita kao ni ostalih parametara kvaliteta vode za piće – problemnedovoljnog broja mernih stanica za analize hemijskog zagađivanja i malog broja baketirioloških analiza. Takođe, nepostoje podaci o kvalitetu podzemnih voda. Zagađivanje površinskih i podzemnih voda posledica je upuštanja neprečišćenihkomunalnih otpadnih voda iz naselja u prirodne recipijente bez odgovarajućeg tretmana; neizgrađenosti kanalizacione infrastruktureu seoskim naseljima, odnosno nepropisno izgrađenih septičkih jama i kopanih bunara u plitkim izdanima; depozicijekamene prašine iz kamenoloma; deponija i smetlišta otpada u blizini rečnih tokova; odlaganja komunalnog kabastog otpada uneposrednoj blizini rečnih korita; upotrebe agrohemijskih sredstava u poljoprivrednoj proizvodnji; neadekvatnog načina odlaganjatečnog i čvrstog otpada iz objekata za smeštaj stoke; spiranja zaprljanih kolovoznih površina atmosferskim padavinama5.5. Upravljanje čvrstim komunalnim otpadomKritično stanje po zdravlje ljudi i uopšte životno okruženje predstavljaju postojeće deponije – glavna deponija koja se nalaziu Pržaru na samo 1200 m udaljenosti od naselja uključujući 35 divljih deponija na teritoriji Opštine (procena JKP Moravica).Lokacija ²Pržar² u Preševu je neuslovna lokacija na kojoj se deponuje otpad u postojećem stanju, a za koju je obavezna sanacijai rekultivacija prostora i bezbedno zatvaranje. Postojeće stanje u prikupljanju i deponovanju otpada svodi se na improvizaciju,koja nije u skladu sa sanitarnim uslovima i principima zaštite životne sredine. Ne vrši se selektivno otklanjanje otpada, niti sereciklira. Prikupljanje i upravljanje industrijskim čvrstim otpadom je ključna slabost opštine Preševo. U mnogim slučajevima,industrijski otpad se odlaže bilo gde, budući da, najbliža sanitarna deponija "Meteris" u Vranju ne prima industrijski otpad.Komunalni otpad se uglavnom odlaže na opštinsku deponiju. Ruralna područja su izostavljena iz ciklusa sakupljanja otpada,što za posledicu ima postojanje lokalnih smetlišta, odnosno divljih deponija u mnogim selima5.6. Sistem organizacije zaštite životne sredineU Preševu, postoji organizaciona jedinica čija je jedna od nadležnosti zaštita životne sredine: Odeljenje za urbanizam, imovinsko-pravneposlove i zaštitu životne sredine. Delatnost ovog Odeljenja u domenu zaštite životne sredine je u ograničenomobimu kako zbog nedostatka finansijskih, ljudskih tako i tehničkih resursa. Jedini pomak koji je učinjen u stvaranju preduslovaza podršku inicijativa rešavanja problema ugroženosti životnog okruženja je formiranje Fonda za zaštitu životne sredine koji,nažalost, još uvek postoji u formi Odluke bez detaljnije razrade primene i kriterijuma dodeljivanja sredstava. Takođe, ulogu’’pasivnog’’ delovanja u domenu zaštite životne sredine karakteriše neprimena kaznenih mera i naknada za zagađivače. Lokalniekološki akcioni plan i izrada lokalnog plana upravljanja komunalnim i ostalim otpadom u opštini bitni su preduslovi koje ćelokalna samouprava kreirati merama predviđenim akcionim planom razvoja opštine u cilju rešavanja problema životnog okruženjapo sistemu ’’korak po korak’’.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO37

6. Društvene delatnosti6.1. Zdravstvena i socijalna zaštitaZdravstvena zaštita u opštini Preševo sprovodi se u okviru doma zdravlja, 3 zdravstvene stanice i 4 ambulante u okolinimselima. Podaci radnicima zaposlenim u zdravstvu odnose se na period 2006 godine. Ukupan broj radnika u domu zdravlja je 202od čega 48 su lekari. Više od polovine ukupnog broja lekara (58,33%) su lekari specijalisti, zatim slede lekari opšte prakse (39,58%).Prema podacima iz 2006. godine broj stanovnika opštine Preševo na jednog lekara je 1022, što je znatno manje u odnosu naprosek u okrugu i republički prosek.Tabela 1: Lekari, stomatolozi i diplomirani farmaceuti u zdravstvenim službama, 2006.Opština Udeo u ukupnom broju lekara (%)Lerkari – ukupno 48 100Lekari opšte medicine 19 39,58Lekari na specijalizaciji 1 2,08Lekari specijalisti 28 58,33Stomatolozi 13 /Farmaceuti 10 20,8Broj stanovnika na jednog lekara u opštini 1022 /Broj stanovnika na jednog lekara u okrugu 422 /Broj stanovnika na jednog lekara u Srbiji 368 /Potreba za unapređenjem usluga i kreiranjem novih u oblasti socijalne zaštite je veća u odnosu na ono što Centar za socijalnirad uspeva da realizuje shodno svojim finansijskim, tehničkim pa i ljudskim resursima (11 radnika od čega je 8 stručnih radnika).Posledica lošeg privrednog stanja i opadanja životnog standarda je porast broja korisnika usluga Centra za socijalni rad.Prema podacima iz 2006 godine registrovano je ukupno 2874 korisnika socijalne zaštite, od čega čak 1228 ili (42,72%) su maloletnalica, tabela 88. Najviše maloletnih korisnika socijalne zaštite su u kategoriji ugroženih lica porodičnom situacijom je (83,31%).Prema istim podacima iz 2006 godine najviše punoletnih korisnika socijalne zaštite su iz kategorije materijalno neobezbeđenihlica 1251 ili (76,00%).Tabela 2. Korisnici socijalne zaštite – maloletna lica, 2006.Opština Udeo u ukupnom broju korisnika (%)Ukupno 1228 100Ugroženi porodičnom situacijom 1023 83,31Lica sa poremećaijma u ponašanju 102 8,31Mentalno zaostali 19 1,55Ometeni u fizičkom razvoju 18 1,47Lica sa kombinovanim smetnjama 48 3,91Ostali maloletni korisnici socijalne zaštite 18 1,4738

Tabela 3: Korisnici socijalne zaštite – punoletna lica, 2006.Opština Udeo u ukupnom broju korisnika (%)Ukupno 1646 100Lica sa poremećaijma u ponašanju 5 0,30Psihički i fizički ometena lica 231 14,03Materijalno neobezbeđena lica 1251 76,00Nezbrinuta lica 0 0,00Ostarela lica 116 7,05Ostali punoletni korisnici socijalne zaštite 43 2,616.2. Obrazovni kapacitetiPrema podacima na kraju školske 2006/2007 godine, u Preševu postoji jedna predškolska ustanova “8 mart”. Ustanovazapošljava 65 radnika i i svake godine kroz ustanovu prođe 590 dece. Postoji potreba za proširivanjem kapaciteta predškolskeustanove u gradu i prigradskim naseljima.U opštini Preševo postoji 8 osnovnih škola u kojima svake godine osnovno obrazovanje stiče 5 584 đaka. Škole imaju izmeštenaodeljenja u selima opštine Preševo.Što se tiče srednješkolskog obrazovanja, osim preševske Gimnazije (85 radnika, 1000 učenika), u Preševu postoji Tehničkaškola (100 radnika, 1 138 učenika) koja nudi 4 smerova i 17 obrazovnih profila. Ukupan broj učenika u srednjim školama je 2 138. Najveće interesovanje u stručnoj tehničkoj školi je za smer saobraćajnog tehničara.Prema podacima iz 2007. godine u Preševu ne postoje više ustanove i fakulteti. Međutim od 2008 godine sa radom supočele dva odeljenja visokoškolskih ustanova; istureno odeljenje Visoke škole poslovnih studija iz Čačka i istureno odeljenjeMeđunarodnog stručnog univerziteta iz Struge.Tabela 4. Kapaciteti obrazovnih institucija, 2007.Broj ustanova Broj obrazovnih profila Broj učenika/studenataPredškolske ustanove 1 / 590Osnovne škole 8 / 5584Srednje škole 2 5 2138Više škole 0 / /Fakulteti 0 / /Tabela 5. Broj i struktura obrazovnih ustanova, 2006.Osnovne školeSrednje školeOpštinaUdeo u ukupnom broju ustanovau okrugu (%)Ukupno 8 3,57Odeljenja 245 19,02Ukupno 2 9,52Odeljenja 74 16,97STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO39

Osnovna škola „ Ibrahim Kelmendi”Srednje školeTabela 6. Ukupan broj učenika, studenata i korisnika obrazovnih ustanova, 2006.OpštinaUdeo u ukupnom broju učenika/studenata/korisnika u okrugu (%)Osnovne škole – učenici Ukupno 5853 22,92Završili školu 781 24,82Srednje škole – učenici Ukupno 2985 26,01Završili školu 559 22,52Tabela 7. Ukupan broj učenika u osnovnim školama, 2008.OpštinaUdeo u ukupnom broju učenikaosnovnih škola u okrugu (%)Učenici osnovnih škola Ukupno 5341 100Učenice 2622 49,09Učenici 2719 50,91BioskopiTabela 8. Broj bioskopa, bioskopskih sedišta, projekcija i posetilaca, 2006.Opština Okrug SrbijaBroj bioskopa 1 3 104Broj sedišta u bioskopskim salama 500 1194 42097Broj projekcija / / /Broj posetilaca / 1075 1393610Iskorišćenost bioskopskih sala (%) 30 6,3 7,8Broj posetilaca na 1000 stanovnika 50 1 206.3. KulturaMreža objekata kulture na području opštine Preševo je nerazvijena, sa koncentracijom objekata u opštinskom centru, kojisu nedovoljno opremljeni i nezadovoljavajućeg kvaliteta. Kulturna aktivnost u opštini Preševo odvija se u okviru objekta Domakulture “Abdulah Krašnica” u opštnskom centru, gde je smeštena i Gradska biblioteka (fond 35.000 primeraka), kao i multifunkcionalnadvorana (scenske izvedbe, bioskop, ustanova “Dom kulture” se bavi i izdavačkom delatnošću (izdaje časopis koji izlazijednom mesečno).U objektu Doma kulture radi kulturno-umetničko društvo, a postoji još 4 kulturno-umetnička društva čiji je rad povremen.Van opštinskog centra postoje jedino mesne biblioteke u pojedinim naseljima sa nešto više od stotinak knjiga. Od 1992. godine,u mesecu junu, u Preševu se organizuje festival albanskog kulturnog stvaralaštva (folklor, drama, poezija i proza). Prioritetni40

zadatak u narednom periodu predstavljaće uspostavljanje bolje organizacije, kako u pogledu teritorijalne distribucije, tako i upogledu zastupljenosti pojedinih vidova kulturnog stvaralaštva.6.4. Fizička kultura i sportOsnovne škole u Preševu, Crnotincima, Ceravajki i Reljanu imaju fiskulturne sale. U ostalim osmogodišnjim i četvorogodišnjimosnovnim školama ne postoje izgrađene prostorije za fizičko vaspitanje.Gimnazija i Srednja tehnička škola iz Preševa obavljaju nastavu u fiskulturnoj sali Srednje tehničke škole, koja je donekle opremljenapotrebnim rekvizitima, ali svojim kapacitetom ne može da zadovolji potrebe prema broju učenika (oko 1.800). Retke suškole koje imaju izgrađen sportski teren u školskom kompleksu (za odbojku, mali fudbal, košarku, rukomet i sl.). U opštinskomcentru postoji Gradski fudbalski stadion, bez drugih pratećih terena, ali je i ovaj teren ruiniran. Retki su pojedinačni tereni za malesportove i dečja igrališta u okviru stambenih blokova gradskog naselja, a isto važi i za ostala naselja. Ne postoji Gradska sportskahala, niti Gradski bazen (otvoreni ili zatvoreni). Na području Opštine postoji organizovani fudbalski i šahovski klub.7. Lokalna samoupravaOpština Preševo je teritorijalna jedinica u kojoj građani ostvaruju pravo na lokalnu samoupravu u skladu sa Ustavom, zakonomi Statutom opštine. Opština Preševo pripada krugu najnerazvijenijih opština u Republici i ima status prvog ranga prioritetau razvojnoj politici Republike.Opština Preševo vrši poslove iz svoje nadležnosti utvrđene Ustavom i zakonom, kao i poslove iz okvira prava i dužnostiRepublike koji su joj zakonom povereni. Poslove opštine Preševo vrše organi Opštine u okviru svoje nadležnosti utvrđene zakonomi Statutom opštine. Organi opštine Preševo su:- Skupština opštine- Predsednik Opštine- Opštinsko veće- Opštinska uprava.Opštinska uprava: Opštinska uprava opštine Preševo obrazovana je kao jedinstveni organ sa organizacionim jedinicama završenje srodnih upravnih, stručnih i drugih poslova. Organizacione jedinice Opštinske uprave su odeljenja i službe:- Odeljenje za opštu upravu i zajedničke poslove- Odeljenje za društvene delatnosti- Odeljenje za finansije, privredu, privatno preduzetništvo i javne nabavke- Odeljenje za urbanizam, imovinsko-pravne poslove i zaštitu životne sredine- Odeljenje za inspekcijske poslove- Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)- Odeljenje za utvrđivanje i naplatu javnih prihoda- Stručna služba za normativno pravne i skupštinske poslove- Posebna služba - Opštinski uslužni centar i informatika- Kabinet predsednikaSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO41

Tabela 1. Struktura odbornika u skupštini opštine, 2008.Broj odbornika u skupštini Udeo u ukupnom broju odbornika u skupštini opštine (%)opštineUKUPNO 38 100PDD 13 34,21DPA 12 31,58DUAD 5 13,16Grupa građana 4 10,53LBD 2 5,26Koalicija DSS,DS,RS,SPS, 2 5,26Za ostvarivanje svojih prava i dužnosti i za zadovoljenje potreba lokalnog stanovništva Opština može posebnom odlukomosnovati: preduzeća, ustanove i druge organizacije koje vrše javnu službu.Na Statut Javnih preduzeća i javne ustanove gde je osnivač Opština saglasnost daje Skupština opštine.7.1. Javne finanasijePrihodi opštinskog budžetaZa obavljanje poslova Opštine utvrđenih Ustavom, zakonom, kao i za poverene poslove iz okvira prava i dužnosti Republike,Opštini Preševo pripadaju prihodi i primanja utvrđeni zakonom.Poslovi Opštine finansiraju se iz izvornih i ustupljenih prihoda, transfera, primanja po osnovu zaduženja i drugih prihoda iprimanja utvrđenih zakonom. Svi prihodi Opštine predstavljaju opšti prihod budžeta i mogu se koristiti za bilo koju namenu,osim onih prihoda čiji je namenski karakter utvrđen Zakonom.Skupština donosi Budžet Opštine za svaku kalendarsku godinu, i u njemu se iskazuju svi prihodi i primanja, zaduživanja idruge finansijske transakcije, rashodi i drugi izdaci, u skladu sa Zakonom. Po isteku godine za koju je budžet donet, sastavlja sezavršni račun o izvršenju budžeta. Odluka o budžetu i završnom računu Skupština donosi većinom glasova od ukupnog brojaodbornika.Tabela 2: Struktura prihoda opštinskog budžeta, 2006. godinaOpština (€)*Strukturaprihoda u opštini(%)Ukupni prihodi 4015713 100 100Ukupni prihodi po stanovniku 115 / 258Tekući prihodi 4012458 99,92 96,25Primanja od prodaje nefinansijske imovine 0 0 0Primanja od zaduženja i prodaje finansijske imovine 3254 0,08 3,75* po prosečnom srednjem kursu NBS za 2006. godinuStruktura prihoda (uproseku) u Srbiji (%)42

Rashodi opštinskog budžetaZa izvršenje budžeta Opštine, odgovoran je predsednik Opštine i odgovara Skupštini opštine. Opštinska uprava obaveznaje da redovno prati izvršenje budžeta i po potrebi, a najmanje dva puta godišnje, informiše predsednika Opštine.Tabela 3. Struktura rashoda opštinskog budžeta, 2006.Opština (€)*Strukturarashoda u opštini(%)Ukupni rashodi 4014893 100 100Ukupni rashodi po stanovniku 103 / 264Izdaci za nabavku nefinansijske imovine 23005 0,57 23,48Izdaci za otplatu kredita i nabavku finansijske imovine 0 0 1,02Ostvareni suficit ili deficit 819 / 45211235* po prosečnom srednjem kursu NBS za 2006. GodinuStruktura rashoda (uproseku) u Srbiji (%)Javna komunalna preduzećaOpština Preševo ima samo jedno komunalno preduzeće koje se bavi svim komunalnim pitanjima na nivou Opštine.Osnovna delatnost JKP „Moravica” je prikupljanje i odlaganje otpada, proizvodnja i distribucija vode, održavanje higijene najavnim površinama, održavanje komunalnih sistema, vodovoda i kanalizacije.JKP „Moravica” trenutno zapošljava 50 radnika i raspolaže sa 2 kamiona smećara i sedam traktora koji se koriste za prikupljanjesmeća na teritoriji grada i sela Oraovica. Komunalno preduzeće vrši naplatu za utrošak vode svojih korisnika i odnošenje smeća.Direktora Javnog preduzeća imenuje Skupština opštine na period od 4 godine posle sprovedenog konkursa. Preduzeće jepo Statutu Opštine dužno da svake godine podnese izveštaj o programu rada i poslovanju Skupštini i to najkasnije do 30. aprilatekuće godine za prethodnu godinu. Skupština opštine takođe imenuje članove Upravnog i Nadzornog odbora.Tabela 4. Spisak javno-komunalnih preduzećaBr. Naziv preduzeća Delatnost1 JKP MORAVICA Prikupljanje i odlaganje otpada, proizvodnja i distribucija vode,održavanje higijene u javnimpovršinama, održavanje komunalnih sistema,vodovod i kanalizacijeOlakšice koje nudi lokalna zajednica:- 10 god, oslobođenja od poreza na dobit za investicije preko 7,5 mil. evra i 100 zaposlenih radnika- Porez na dobit umanjuje se 80% vrednosti ulaganja u osnovna sredstva- Opština Preševo nudi najniže komunalne takse na nivou Pčinjskog okruga7.2. Proces izdavanja dozvolaCentar za izdavanje dozvola opštine Preševo je mesto gde se investitor prvi put susreće sa lokalnom samoupravom. Centarkoji se nalazi na samom ulazu u zgradu Opštinske uprave, pruža brzu i efikasnu informaciju vezanu za proceduru izdavanjadozvola. Investitor može dobiti Zahtev za izdavanje dozvole u Centru, sa svim elementima potrebnim za dobijanje iste, jer su unjemu evidentirane administrativne takse, žiroračuni i pozivi na broj za uplatu koju je moguće izvršiti u Centru.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. PROFIL OPŠTINE PREŠEVO43

STRATEGIJARAZVOJAOPŠTINE PREŠEVOVIZIJA OPŠTINE PREŠEVOVizija opštine Preševo jeste da do 2015. godine postane opština koja je ekonomski održiva, ekološki čista, privredno i turističkirazvijena, infrastrukturno opremljenija i saobraćajno povezanija i da do kraja 2015. godine postane jedna od vodećih opština najugu Srbije i u regionu.Vizija opštine Preševo je i da postane prostor koji će svojim žiteljima nuditi bolje ekonomske, socijalne, kulturne i političkeuslove za rad i život, a privrednicima uslove za perspektivan i dinamičan razvoj. Definisana vizija opštine zasnovana je na realnimrazvojnim mogućnostima i pretpostavka u narednih deset godina, međutim sve će se to ostvariti samo ako se strateškikoraci ka viziji aktivno sprovode.MISIJA OPŠTINE PREŠEVOMisija opštine Preševo je da kao lokalna samouprava bude istinski predstavnik političke volje građana, koja će poštujućiprincip dobrog menadžmenta, raditi na što boljem pružanju usluga građanima i poboljšanju kvaliteta kroz:- Infrastrukturno izgrađivanje- Podizanje nivoa ljudskih sposobnosti u lokalnoj samoupravi- Podizanje nivoa tehničke sposobnosti- Očuvanje zdrave životne sredine- Otklanjanje postojećih i potencijalnih zagađivača- Stvaranje uslova za privredni razvoj i razvoj malih i srednjih preduzeća- Stvaranje uslova za turistički razvoj i bolje saobraćajno povezivanje- Stvaranje potrebnih uslova da opština Preševo postane ekonomski održiva opština.Profil zajednice poslužio je kao osnova za postavljanje pet ključnih pitanja iz kojih su generisani predlozi projekata i definisanakcioni plan.Postavljena ključna pitanja su:I EkonomijaII InfrastrukturaIII Zaštita životne sredineIV Društvene delatnostiV Lokalna samouprava44

KLJUČNO PITANJE 1: EKONOMIJAPoboljšanje pozicije lokalne ekonomije opštine Preševo u nacionalnoj privredi i globalnoj ekonomiji, podizanje kvalitetatekućih aktivnosti kroz restrukturiranje i uključivanjem novih veština i kapitalno intenzivnih aktivnosti je osnovni cilj povećanjakonkurentnosti njene privrede.Većina faktora od kojih zavise rast i razvoj i konkurentnost su u domenu republičke ili pokrajinske vlade, a tek manji brojzavisi od lokalne samouprave. Međutim, brojnost faktora privrednog rasta i složenost sistema za podsticanje rasta i razvojakonkurentnosti (politike, aktivnosti, mere i sl., kao i organizacije i institucije za podršku) zahteva povezanost i usklađenost aktivnostii nosilaca tih aktivnosti na različitim nivoima podrške.Ključni nosioci aktivnosti podrške privrednom rastu i razvoju i povećanju konkurentnosti lokalne ekonomije su organi lokalnesamouprave. Ovakav stav potvrđuju i rezultati istraživanja koje je KLER sproveo u privatnom sektoru i koji je značaj LSocenio veoma visoko, ali njene performanse u pogledu podške privredi kao veoma niske.U uslovima skromnih i ograničenih resursa na lokalnom nivou, kao što je situacija u opštini Preševo, potrebno je pronaći optimalnukombinaciju raspoloživih resursa sa mogućnostima koje se u datim socio-ekonomskim okolnostima nudi. Treba voditiračuna o ograničenim nadležnostima lokalne samouprave u pogledu mogućnosti unapređenja poslovno okruženja ne samo zaosnivanje novih nego i za razvoj i uspešno poslovanje postojećih preduzeća, i razmotriti njihovo najoptimalnije angažovanje.Mala i srednja preduzeća se smatraju nosiocima privrednog razvoja i glavnim kreatorima radnih mesta. Međutim, da biona ostvarila ovu ulogu, pored podrške njihovom osnivanju i poslovanju, važno je omogućiti i niz kvalitativnih usluga – obuke,informacije, tehnička podrška i sl. U tom smislu, prioritet treba dati izgradnji institucionalne infrastrukture i njenom razvijanjui jačanju.Specifične mere lokalne samouprave mogu biti usmerene su na podsticanje investicija i privlačenje domaćih i stanih direktnihinvesticija, kao i na kreiranje povoljnog poslovnog ambijenta za poslovanje preduzeća.Kao i na nivou cele države, i za opštinu Preševo može se reći da samo investicije mogu dovesti do bržeg napretka. Ali dabi došlo do tih investicija, neophodno je da se učine konkretni koraci koji bi olakšali dolazak i ostanak investitora na ovimprostorima.Nužnost razvoja preduzetništa podsticanjem osnivanja novih preduzeća i preduzetničkih radnji, kao i podsticanje rasta irazvoja postojećih MSP i radnji stvaranjem povoljnog privrednog ambijenta za njihovo poslovanje, proističe iz značaja koji ovajsegment preduzeća ima u privredi opštine Preševo, kao i iz mogućih pozitivnih efekata njihovog bržeg razvoja. Prema raspoloživimpodacima, većina preduzeća spada u grupu malih preduzeća. Kada se tome doda relativno veliki broj preduzetničkihradnji jasno je da sektor MSP i preduzetničkih radnji čine okosnicu privrede opštine Preševo. Situaciona analiza privrede i sektoraMSP, pokazala je da je iskorišćenost svih potencijala sektora MSP i preduzetničkih radnji niska, te da je stoga razvijenostovog sektora MSP ispod realnih mogućnosti. To je dovelo do toga da je opština Preševo ostala bez potrebnih poluga razvoja, atime i do velike nezaposlenosti i sive ekonomije koja ozbiljno ugrožava dalji razvoj opštine.Stvaranjem podsticajnog ambijenta za osnivanje novih i brži rast postojećih MSP i preduzetničkih radnji može se očekivatipovećanje zaposlenosti, diversifikovanje privredne strukture, inovativna aktivnost i tehnički progres, kao i realizacija širih društvenihciljeva.Razvoj sektora MSP i preduzetničkih radnji doprineće obogaćivanju njihove ponude, čvršćem međusobnom povezivanju.Sve će se to nužno pozitivno odraziti na konkurentnost privrede opštine Preševo.Ovaj prioritetni cilj može se realizovati različitim merama, a pre svega osnivanjem novih opštinskih institucija za podsticanjelokalnog ekonomskog razvoja i pokretanje klasterskih inicijativa za šire reprodukciono povezivanje MSP u prioritetnimgranama.Mala i srednja preduzeća u Preševu se suočavaju sa pronalaženjem novih tržišta. Finansije su ozbiljna blokada brzom razvojuMSP sektora u Preševu. Posebno veliki problem je velika needukovanost menadžmenta u pisanju biznis planova, nemogućnostobezbeđivanja garancija, a sve to onemogućava pristup sredstvima banaka.Zbog nedovoljne razvijenost privrede opštine Preševo, lokalni ekonomski razvoj ne može se zasnivati samo na razvoju postojećihpreduzeća. Stoga, da bi se mogli valorizovati brojni i raznovrsni ali još uvek nedovoljno iskorišćeni prirodni i privrednipotencijali Opštine, prioritetni cilj razvoja privrede opštine Preševo treba da bude podsticanje investicija i privlačenje domaćegi stranog kapitala, odnosno podsticanje direktnih investicija u kapitalna dobra.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA45

Direktne investicije imaju niz neposrednih i posrednih pozitivnih efekta na razvoj ekonomije opštine Preševo. Pre svega,direktne investicije doprinose nastanku i razvoju novih privrednih grana, a time i diverzifikovanju privredne strukture lokalneprivrede opštine Preševo, poboljšanju materijalne osnove poslovanja i povećanju efikasnosti poslovanja i konkurentnostiprivređivanja. Nove investicije doprinose kreiranju novih radnih mesta i poboljšanju životnog standarda stanovništva. Razvojprivredne aktivnosti, kao neposredna posledica novih direktnih investicija, doprinosi povećanju fiskalnih prihoda lokalne zajednice,čime se, posledično, stvaraju mogućnosti za potpunije zadovoljavanje raznovrsnih opštih i zajedničkih potreba lokalnezajednice. Bez novih investicija nije moguće čvršće reprodukciono povezivanje preduzeća u opštini Preševo, pre svega preduzećaiz oblasti primarne poljoprivredne proizvodnje i prerađivačke industrije, kao i između preduzeća unutar ovih privrednihgrana i oblasti. Direktne investicije omogućavaju rešavanje problema zamene postojeće, u velikoj meri, fizički porabaćene iekonomski zastarele opreme preduzeća u opštini Preševo i uvođenje novih tehnologija. Bez novih direktnih investicija ne bibilo moguće izvršiti restrukturiranje tradicionalnih industrijskih grana i revitalizacija procesa prizvodnje i pružanja usluga.Osim navedenih neposrednih efekata, direktne investicije proizvode i posredne efekte (nova menadžerska znanja i veštine,kao i inovacije u tehnologiji, pristupu tržištu i sl). Takođe, svaka nova investicija povećava šanse lokalne ekonomije da privučedodatne investicije, a istovremeno se time poboljšava imidž investicione destinacije.Sposobnost lokalne ekonomije da privuče direktne investicije zavisi, međutim, od velikog broja faktora, od kojih je samomanji broj pod neposrednom kontrolom lokalne samouprave. Opredeljujući fator u privlačenju direktnih investicija je atraktivnostinvesticione klime. Lokalnoj samoupravi stoje na raspolaganju više instrumenata kojima se može podsticajno delovati naprivlačenje domaćih i stranih direktnih investicija.Lokalna samouprava različitim merama i politikama može podstaći direktne investicije i razvoj lokalne privrede. Pre svega,tako što će istrajno raditi na pojednostavljivanju i olakšavanju procesa investiranja, kao i procesa poslovanja postojećih preduzećana teritoriji Opštine. Nizom mera, kao i boljim organizovanjem funkcionisanja opštinskih službi, lokalna samouprava možeznačajno smanjiti novčane troškove i utrošak vremena prilikom prikupljanja neohodnih dozvola za investiranje, kao i prilikomispunjavanja brojnih administrativnih obaveza. Jedna od prvih mera kojima se može značajno olakšati obavljanje brojnih administrativnihobaveza je osnivanje jedinstvenog šaltera za dobijanje dozvola, kao i za obavljanje drugih administrativnih poslova(one stop shop). Osim toga, lokalna samouprava može podstaći priliv direktnih investicija davanjem olakšica za određene investicije(kao npr. investicije u preradu poljoprivrednih proizvoda, investicije u radno intenzivne delatosti, investicije sa značajnimeksternim efektima i sl.), subvencionisanjem određenih ulaganja, pojednostavljenjem procedura izdavanja građevinskihdozvola, pružanjem pomoći investitorima prilikom rešavanja imovinsko-pravnih odnosa, pružanjem informacija o pogodnimlokacijama i infrastrukturi, razvojem javno-privatnog partnerstva i sl.Polazeći od činjenice da opština Preševo raspolaže solidnim pretpostavkama da sa malim ulaganjima osnuje industrijskuzonu/park, jedan od prioritetnih ciljeva razvoja privrede i sektora MSP trebalo bi da bude stvaranje uslova za privlačenjeinvestitora (stranih i domaćih). Realizacija ovog cilja podrazumeva promovisanje investicionih mogućnosti opštine Preševo,razvoj kapaciteta lokalne samouprave za privlačenje domaćih i stranih direktnih investicija i promociju, kao i opremanje i razvojradnih/industrijskih zona.Postoje definisane tri lokacije koje su povoljne za brownfield investicije (stara zgrada bioskopa. AD „Grafofleks“ i preduzeće„Kristal“). Greenfield lokacije nalaze se u selu Čukarka, selu Strezovce (Mamic 1 i 2).Da bi stimulisala endogeni razvoj i ciljano privlačila investicije, opština treba da u partnerstvu sa privredom izradi Strategijuza privlačenje investicija.Razvoj kadrovskih i organizacionih kapaciteta lokalne samouprave, kao i povećanje senzibiliteta lokalne samouprave zapotrebe investitora može značajno uticati na odluku investitora da svoj kapital ulože u opštini Preševo. Kako se zahtevi investitorane odnose samo pojednostavljivanje procesa koji prethode aktiviranju investicija (nalaženje lokacija, dobijanje potrebnihdozvola, infrastrukturna opremljenost, gradnja objekata, montiranje opreme i sl.) već, često mnogo više, na stvaranje stabilnogposlovnog ambijenta i posticajne poslovne klime, to većina mera koje imaju za cilj privlačenje direknih investicija istovremenodorinose razvoju preduzetništva, odnosno podsticanju osnivanja novih preduzeća i rastu i razvoju postojećih MSP i preduzetničkihradnji.Kao prioritetna grana privrede u opštini Preševo, unapređenje poljoprivrede odnosno agrokompleksa treba da bude prioritetnaoblast intervencije. Poljoprivreda obezbeđuje ulazne elemente za prehrambene proizvode i sirovine za industriju a ima inezamenjivu ulogu u očuvanju biodiverziteta i životne sredine. Cilj budućeg razvoja poljoprivrede u opštini Preševo mora bitiintenziviranje konvencionalne poljoprivrede kao i unapređenje multifunkcionalnosti poljoprivrede. U tom kontekstu bi bilokorisno osnovati poljoprivrednu savetodavnu službu u opštini Preševo čiji bi zadatak bio organizovanje i obrazovanje poljoprivrednihproizvođača. Strateški pravac za razvoj poljoprivrede treba da obuhvata:46

Potrebno je racionalnije koristiti državno poljoprivredno zemljište formiranjem eksperimentalnog dobra koje bi bilo ufunkciji povećanja zaposlenosti u opštini. Takođe, preporuka je da se mere usmere na:- Unapređenje prerađivačkih kapaciteta za sopstvenu preradu poljoprivrednih proizvoda uz istovremeno tehničko itehnološko unapređenje poljoprivrednih gazdinstava- Stvaranje uslova za vertikalnu integraciju od proizvodnje primarnih proizvoda preko prerade do plasmana- Stvaranje uslova za razvoj zadrugarstva i ukrupnjavanje zemljišnih poseda- Edukaciju ruralnog stanovništva i poboljšanje sistema razmene znanja i informacija- Zastupljenost stočarske proizvodnje je potrebno dovesti do ekološkog optimuma- Poboljšanje kvaliteta proizvoda uz uvažavanje međunarodnih standarda.Poljoprivredni proizvođačima je potrebno obezbediti pravovremen pristup informacijama o dostupnim konkursimaMinistarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije kao i konkursima koje raspisuje Fond za razvoj RepublikeSrbije. Pored toga, preporučuje se korišćenja usluga Poljoprivredne stručne službe Srbije. Zakon o poljoprivredi i ruralnomrazvoju predviđa primenu sistema budžetske podrške u funkciji ostvarenja određenih razvojnih ciljeva. U te ciljeve spadaju:- jačanje konkurentnosti poljoprivrednih proizvoda na tržištu- obezbeđivanje kvalitetne i zdravstveno ispravne hrane- obezbeđivanje podrške životnom standardu za poljoprivrednike koji ne mogu svojom proizvodnjom da obezbedeekonomski opstanak na tržištu- obezbeđivanje podrške ruralnom razvoju- zaštita životne sredine od negativnih uticaja poljoprivredne proizvodnjeZakonom o poljoprivredi i ruralnom razvoju utvrđene su tri vrste podsticaja poljoprivredi: neposredni, tržišni i strukturni.Sredstva iz budžeta se preko Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede najvećim delom dodeljuju u vidu subvencijai usmeravaju poljoprivredi i ruralnom razvoju, a zatim u oblasti veterine, zaštite bilja, zaštite šuma i vodoprivrede. Ovo trebaimati u vidu prilikom planiranja budućih aktivnosti.Razvoj poljoprivrede nije moguće izolovati od opšteg društvenog i ekonomskog razvoja. U tom smislu treba kapacitete usmeritika edukaciji i tehničko-tehnološkoj modernizaciji ruralnog stanovništva kako u opštini Preševo tako i na nivou cele Srbije.Uvođenje standarda kvaliteta proizvodnje mora da bude prioritet jer bez toga nije moguće ni razmišljati o osmišljavanjunastupa poljoprivrednih proizvođača na inostranim tržištima.Jedna od mera koja bi mogla da ima najsveobuhvatnije efekte jeste osnivanje klastera u poljoprivredi. Uspeh klastera zasnivase na činjenici da oni predstavljaju oblik endogenog razvoja zasnovanog na MSP i preduzetničkim radnjama koji je snažnoukorenjen u lokalnu zajednicu i koji, stoga, doprinosi ne samo konkurentnosti, već i socijalnoj sigurnosti lokalne zajednice.Osim toga, klasteri mogu doprineti lokalnom razvoju privlačenjem direktnih stranih investicija, jer u oblastima sa većim brojemspecijalizovanih preduzeća i institucija za podršku postoje uslovi za efikasnije poslovanje.Nosioci aktivnosti osnivanja klastera u opštini Preševo mogu biti zainteresovani privredni subjekti, lokalna samouprava, opštinskaorganizacija za lokalni ekonomski razvoj ili neka od obrazovnih ili istraživačkih institucija. Iskustvo govori da je najboljeda klasterska inicijativa potekne od zainteresovanih preduzeća, jer to povećava verovatnoću uspeha osnivanja klastera i doprinosinjihovoj održivosti, ali je ipak narealnije očekivati da pokretač klasterske inicijative bude lokalna samouprava. Situacionaanaliza privrede i malih i srednjih preduzeća i preduzetništva opštine Preševo ukazuje da, po dostignutom stepenu razvoja iteritorijalnoj koncentraciji, primarna poljoprivredna proizvodnja ima najveći potencijal za klastersko povezivanje. Obzirom nabogatu sirovinsku osnovu, veliki potencijal za klastersko povezivanje ima i prerada poljoprivrednih proizvoda. Članice klasteranajčešće su MSP i preduzetničke radnje, tako da su klasteri jedan od najefikasnijih načina povećanja konkurentnosti ovihprivrednih subjekata. Pre pokretanja konkretnih aktivnosti za osnivanje klastera značajno bi bilo da opštinska organizacija zalokalni ekonomski razvoj izvrši mapiranje klastera i detaljniju analizu izvodljivosti klastera, kako bi se jasnije identifikovali najpogodnijitipovi klastera, delatnost klastera, članice klastera, faktori uspeha i sl.Na teritoriji opštine Preševo postoje potencijali i resursi za razvoj turizma i za njihovu ekonomsku valorizaciju (kultura,religija, priroda ...). Međutim, da bi ovi resursi proizveli dodatu vrednost u budućnosti, oni zahtevaju velika ulaganja koja biefekte dala tek na dugi rok. Preduslov za razvoj turizma je unapređenje svih vidova infrastrukture – i meke i čvrste, kako bi seSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA47

privukli eventualni investitori ili motivisalo lokalno stanovništvo da se okrene pokretanju sopstvenog posla u sektoru turizma.Mogućnosti opštine leže u tranzitnom turizmu, imajući u vidu da se nalazi u blizini koridora 10 i magistralnog puta M25, zatimu etnoturizmu, lovnom turizmu, kao i turizmu koji podrazumeva aktivni odmor (planinarenje, šetnja, biciklizam i sl.). Turizampruža značajne mogućnosti za razvoj preduzetništva u ovoj oblasti. U razvoju gastronomskog i etno turizma treba razmotritimogućnost većeg uključivanja i angažovanja ženskog stanovništva. U pravcu boljeg definisanja i upotrebe turističkih resursa,neophodno je razviti institucionalnu infrastrukturu, odnosno podržati osnivanje turističke organizacije opštine Preševo.SWOT ANALIZASnage1. Dobar geografski položaj2. Dobri privredni resursi3. Kapaciteti za proizvodnju zdrave hrane4. Podmlađena radna snaga5. Raznovrsnost reljefa6. Kvalitetni pašnjaci7. Prirodni resursi (planine, jezera, položaj)Slabosti1. Nedovoljna iskorišćenost preduzetničkih potencijala2. Zastareli tehnički kapaciteti3. Nedovoljna organizovanost privrednika4. Visok nivo sive ekonomije5. Neorganizovan nastup na tržištu6. Nedovoljna edukovanost poljoprivrednika7. Nedovoljna institucionalna povezanost u poljoprivredi– nepostojanje udruženja poljoprivrednika8. Zastarela mehanizacija9. Nepostojanje turističkog brenda10. Loš imidž opštine kao investicione destinacije11. Kapaciteti za proizvodnju zdrave hrane12. Nepostojanje turističke agencije opštine Preševo13. Nepostojanje konkretne turističke ponude14. Neorganizovan nastup15. Loš imidž opštine16. Neadekvatan marketing – nepostojanje strategijeMogućnosti1. Edukacije lokalnog stanovništva2. Interesno udruživanje primarnih proizvođača3. Državne subvencije i krediti4. Brendiranje poljoprivrednih proizvoda i subvencije zate namene5. Povećanje interesovanja za seoski turizam(gastronomija, rekreacija ... )6. Razvoj preduzetništva7. Razvoj lovnog turizmaOpasnosti1. Konkurencija iz okolnih opština i regiona2. Nezainteresovanost investitora za ulaganje u opštinu3. Odliv stanovništva4. Politička nestabilnost48

Opšti cilj 1:Unapređenja okvira za privrednirazvoj i novo zapošljavanjePODCILJEVI:Poseban cilj 1.1:Poseban cilj 1.2.:Poseban cilj 1.3.:Razvoj sektora malih i srednjih preduzeća i preduzetništva i privlačenje investicijaRuralni razvojUnapređenje fizičke i institucionalne infrastrukture kao pretpostavke razvoja turizmaPROJEKTI:Poseban cilj 1.1: Razvoj sektora malih i srednjih preduzeća i preduzetništva i privlačenje investicija1.1.1. Formiranje opštinske agencije za razvoj MSP1.1.2. Izrada baza podataka relevantnih za privredu1.1.3. Organizovanje zajedničkih nastupa opštine i privrednika na domaćim i stranim sajmovima privrede (izrada vodiča)1.1.4. Uspostavljanje sistema u okviru opštinske uprave za informisanje postojećih i potencijalnih preduzetnika o otvaranjunovih kreditnih linija za razvoj MSP, za redovno praćenje svih konkursa1.1.5. Detaljna analiza potreba za obukama zaposlenih u lokalnoj samoupravi1.1.6. Analiza potreba za obukama privrednika i potencijalnih preduzetnika1.1.7. Organizovanje edukacija za MSP o načinima za uspešno apliciranje kod fondova i banaka.1.1.8. Organizovanje edukacija za preduzetnike i one koji planiraju da započnu sopstveni biznis.1.1.9. Jačanje kapaciteta zaposlenih u lokalnoj samoupravi za bolju saradnju sa privatnim i civilnim sektorom.1.1.10. Usklađivanje karakteristika ponude radne snage sa potrebama privrede - analiza potreba privrede za određenimobrazovnim profilima i vrsti specifičnih znanja i veština koja su potrebna privredi u pravcu njihovog usklađivanja.1.1.11. Analiza potrebe i mogućnosti osnivanja biznis inkubatora1.1.12. Podsticanje preduzetništva žena, naročito u oblasti turizma1.1.13. Povezivanje privrednih subjekata sa obrazovnim institucijama, radi olakšavanja uključivanja mladih u svet rada1.1.14. Kreiranje programa stimulisanja volonterske prakse za nezaposlena lica radi sticanja radnog iskustva.1.1.15. Analiza potencijala za klasterizaciju1.1.16. Izrada studije izvodljivosti za industrijskog parka/radne zone,1.1.17. Osnivanje i uređenje industrijskog parka/radnih zona1.1.18. Osnivanje one-stop-shop šaltera1.1.19. Program podsticanja i davanja olakšica za investitore1.1.20. Izrada Strategije privlačenja investicija – promocija investicionih mogućnosti1.1.21. Jačanje kapaciteta zaposlenih u lokalnoj samoupravi za privlačenje investicija (materijalnih i ljudskih),1.1.22. Izrada software-a za praćenje realizacije opštinskih projekata i ažuriranje podataka od značaja za investitore.1.1.23. Detaljna analiza privrede i definisanje prioritetnih sektora za privlačenje investicijaPoseban cilj 1.2.: Ruralni razvoj1.1.1. Kreiranje baze podataka o svim preduzećima koja posluju u agrokompleksu, o svim poljoprivrednim proizvođačimai pružaocima usluga.1.1.2. Osnivanje strukovnih udruženja koja bi između ostalog pružala podršku i potencijalnim poljoprivrednimproizvođačima1.1.3. Podrška uvođenju međunarodnih standarda kvaliteta i sistema bezbednosti hrane – edukacije i subvencije.1.1.4. Edukacija poljoprivrednih proizvođača iz oblasti menadžmenta i preduzetništva od strane eksperata u ovoj oblastisa ciljem većeg stepena finalizacije proizvodnje i formiranje MSP u agrobiznisu.1.1.5. Stimulisanje povećanja investiranja u ruralna područja1.1.6. Uređenje infrastrukture i razvoj ustanova u ruralnim područjima1.1.7. Uređenje i racionalno korišćenje zemljišnog fonda1.1.8. Jačanje primarne poljoprivredne proizvodnje1.1.9. Organizovanje korišćenja stočnog fonda1.1.10. Revitalizacija stočnog fonda, unapređenje rasnog sastava stoke1.1.11. Povećanje proizvodnje i kvaliteta mleka1.1.12. Organizovani uzgoj, obrada i plasman lekovitog bilja1.1.13. Edukacije i informisanje o mlekarstvu (organizovanje proizvodnje, finansiranje i sl.) –1.1.14. Utvrditi pravo korišćenja zemljišta u nadležnosti opština (definisanje katastarskih parcela)STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA49

1.1.15. Komasacija poljoprivrednog zemljišta1.1.16. Podrška učešću poljoprivrednika na sajmovima (organizaciona i finansijska)1.1.17. Izrada mape klastera – identifikacija najpogodnijih tipova klastera, delatnosti klastera, članice klastera, faktoriuspeha i sl.1.1.18. Razvoj institucija za razvoj malog agrobiznisa i preduzetništva1.1.19. Osnivanje kluba poljoprivrednika1.1.20. Osnivanje edukativnog centra1.1.21. Osnivanje savetodavne službePoseban cilj 1.3.: Unapređenje fizičke infrastrukture kao pretpostavke razvoja turizma1.1.1. Modernizacija graničnih prelaza i otvaranje malograničnih prelaza1.1.2. Podizanje kvaliteta pratećih sadržaja na tranzitnim pravcima1.1.3. Poboljšanje usluga javnog saobraćaja i povezanosti turističkih destinacija1.1.4. Renoviranje i modernizacija postojećih smeštajnih kapaciteta1.1.5. Edukacija domaćinstava za pružanje usluge smeštaja i boravka turista u seoskim naseljima1.1.6. Unapređivanje standarda smeštajnih kapaciteta u skladu sa međunarodnim standardima1.1.7. Usvajanje i primena međunarodnih standarda kvaliteta (ISO, HACCP)1.1.8. Podsticaji za očuvanje i uređenje tradicionalne arhitekture podneblja za potrebe pružanja ugostiteljskih usluga1.1.9. Identifikovanje turističkih proizvoda koji na kratak rok mogu postati konkurentni na međunarodnom turističkom tržištu1.1.10. Povezivanje turističke ponude kroz razvoj klastera, saradnju opština1.1.11. Nuditi kombinaciju više vrsta turizma i doživljaja na različitim lokacijama: posete kulturnim dobrima, manifestacije,pešačenje, eko kampovi, biciklizam, zabava, poslovni motivi, degustacija gastronomske ponude sa ovog prostora itd.1.1.12. Uređenje zaštićenih prirodnih dobara za turističke posete (formiranje vizitorskih centara, eko kampova,biciklističkih staza, staza zdravlja i slično)1.1.13. Rekonstrukcija i revitalizacija kulturnog nasleđa1.1.14. Negovanje i podsticanje domaće radinosti i starih zanata u turističke svrhe1.1.15. Promovisanje multikulturalnosti i tradicije i običaja različitih etničkih grupa koje žive na ovom prostoru1.1.16. Podsticati korišćenje evropskih fondova u svrhe razvoja turizma i kreiranja zajedničkih turističkih proizvodaprekograničnih regiona1.1.17. Informisanje lokalnog stanovništva o turističkim vrednostima u okolini i podsticanje domaće turističke tražnje daposećuje domaće destinacije1.1.18. Izrada višejezičnih štampanih promotivnih materijala o turističkim proizvodima, na nivou destinacija1.1.19. Formiranje Turističke organizacije opštine Preševo1.1.20. Formiranje turističko-informativnih centara na graničnom prelazu, uz važnije saobraćajnice, u zaštićenim prirodnimdobrima i bolja snabdevenost promotivnim materijalima1.1.21. Postavljanje i održavanje turističke signalizacije1.1.22. Kontrola i sprečavanje bespravne gradnje, naročito u zaštićenim prirodnim dobrima i njihovoj neposrednoj blizini1.1.23. Praćenje trendova na međunarodnom turističkom tržištu i prilagođavanje turističke ponude istim1.1.24. Istraživanje tržišta i upravljanje posetiocima1.1.25. Osposobljavanje lokalnog stanovništva putem edukacije za aktivno učešće u razvoju i implementaciji turizma1.1.26. Organizovanje edukacije za specifične vidove turizma1.1.27. Podsticaji i programi za zapošljavanje mladih i visokoobrazovanih i naročito stimulisanje njihovog povratka useoska naselja1.1.28. Podrška pokretanju porodičnog biznisa, naročito u ruralnim oblastima1.1.29. Poboljšanje kadrovske strukture i menadžmenta u turističkoj organizaciji (ako se osnuje)50

KLJUČNO PITANJE 2: INFRASTRUKTURARAZVOJ INFRASTRUKTUREOpština Preševo (površine oko 264 km 2 ) zahvata prostor Preševske kotline i njenog planinskog oboda. Nalazi se na krajnjemjugu Srbije, na razvođu crnomorskog i egejskog sliva, u dolini reke Moravice, između zapadnih planina Skopske Crne Gore iistočnih obronaka planine Rujan, odnosno opština Bujanovac i Gnjilane, dok se na jugu graniči sa Republikom Makedonijom,t.j. otvorena je prema Kumanovskoj kotlini. Preko njene teritorije prolaze najvažniji infrastrukturni koridori: železnička pruga iputni pravac Beograd-Niš-Skoplje. U skladu sa položajem opštine Preševo, koja prema teritorijalnoj i administrativnoj organizacijiRepublike Srbije ulazi u sastav Pčinjskog okruga (zajedno sa Bosilegradom, Bujanovcem, Vladičinim Hanom, Surdulicom,Trgovištem i Vranjem, koje je ujedno i centar Okruga), potrebno je sagledati prostorno-fizički aspekt svih veza i međuodnosa,koje integrišu prostor i funkcije u tom prostoru.Na teritoriji opštine Preševo prevoz ljudi i robe se obavlja drumskim i železničkim saobraćajem. Postojeću mrežu drumskogsaobraćaja na području Prostornog plana, čine:1. Državni putevi I reda (magistralni putevi), ukupne dužine oko 32,2km.2. Državni putevi II reda (regionalni putevi), ukupne dužine oko 11,2 km.3. Lokalni putevi, ukupne dužine oko 170 km.Stanje državnih putnih pravaca na pojedinim deonicama je loše, zbog čega je neophodno izvršiti njihovu rekonstrukciju imodernizaciju. Na teritoriji opštine nalazi se granični prelaz sa Republikom Makedonijom („Preševo”), koji nema izgrađene svepotrebne sadržaje. U ovom trenutku, radi se na izgradnji deonice autoputa E-75 (čime se uspostavlja funkcionisanje saobraćajana pravcu sever-jug, t.j. uključivanje u mrežu savremenih evropskih saobraćajnica i autoputeva), dok je deonica puta R-214 (kaoalternativnog putnog pravca autoputa E-75) renovirana. Trasa puta br. M-25.2 prolazi kroz sam centar gradskog naselja, takoda je neophodno njegovo izmeštanje u tom delu, kao i hitna rekonstrukcija od planirane petlje „Preševo” do obilaznice. Ovimće se izbeći mešanje saobraćaja različite strukture, povećati bezbednost i efikasnost kretanje putničkih automobila i javnogprevoza, odnosno ljudi, a smanjiti negativne posledice na životnu sredinu. Putnom mrežom su povezana sva naselja u opštinisa opštinskim centrom, kao i međusobno, ali i pored toga treba težiti njenoj modernizaciji i proširenju.Od železničke saobraćajne infrastrukture, na području opštine Preševo, nalazi se deonica magistralne elektrificirane jednokolosečneželezničke pruge Niš-granica Republike Makedonije (dužine oko 19,3 km), kao i železnička stanica „Preševo”. Napodručju železničke stanice nalazi se putni prelaz, gde se pruga ukršta sa magistralnim putem, pa je neophodno obezbeditinjihovo denivelisano ukrštanje ili izmeštanje puta iz staničnog područja.Povoljnom geografskom položaju opštine Preševo, osim izgradnje autoputa E-75, doprineće i osavremenjavanje državnihi opštinskih putnih pravaca, kao i modernizacija železničke pruge (pruga za velike brzine E-85), što će omogućiti direktnu vezukontaktnog područja sa infrastrukturnim koridorom X, odnosno uzrokovati formiranje železničko-drumskog saobraćajnogčvorišta na teritoriji Opštine.Vodoprivredna infrastruktura na teritoriji opštine Preševo ima sledeće karakteristike:- relativno oskudni vodni resursi.- nepovoljan vodni režim, koji karakteriše veoma izražena vremenska neravnomernost protoka, sa vrlo bujičnim velikimvodama i sve dužim periodima malih voda.- ozbiljnije korišćenje vodotokova iziskuje izgradnju akumulacija.- vodovodi se oslanjaju na obližnja lokalna izvorišta, koja zbog širenja naselja i brzog rasta potrošnje vode postaju ugroženai nedovoljna, pa vodosnabdevanje u letnjim mesecima postaje kritično.- vodovodi imaju velike gubitke u mreži.- zbog nepostojanja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda pogoršan je kvalitet voda, zbog čega su ugrožena ilokalna izvorišta vodosnabdevanja.- kod vodotokova je izražen i problem nekontrolisane eksploatacije šljunkaSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA51

Naselja u opštini Preševo se snabdevaju vodom preko zajedničkog sistema vodosnabdevanja (Preševo, Čukarka i Oraovica),a sva ostala naselja individualno po domaćinstvima.Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: „Toplik”, „Šuplji kamen”, „Valjevo”, „Žujince”i „Livade”. Kapacitet izvorišta „Čukarka” je oko 5 l/s. Kapacitet izvorišta „Ilince” sa koga se snabdeva Oraovica je 7 l/s. Kapacitetizvorišta „Trnavska reka” je oko 3 l/s. Kapacitet izvorišta „Banjka” je 10 l/s. Ukupan kapacitet ovih izvorišta je oko 55 l/s. Ovaj kapacitetje nedovoljan, pa u sušnim periodima dolazi do restrikcija.Cela teritorija naselja Preševo je pokrivena vodovodnom mrežom. Vodosnabdevanje potrošača u naseljima Žujince,Oraovica, Trnava i Čukarka je relativno dobro, osim u letnjim mesecima, dok je stanje vodosnabdevanja u ostalim naseljimaloše. Generalno gledano, stanje vodosnabdevanja na teritoriji opštine nije na zadovoljavajućem nivou.Na osnovu planiranog broja stanovnika i procenjene norme potrošnje vode, Prostornim planom RS i Vodoprivrednomosnovom RS predviđeno je trajno rešenje vodosnabdevanja Preševa sa gornje-južnomoravskog regionalnog sistema vodosnabdevanjai to Pčinjskog podsistema. Uz podzemne vode, akumulaciju „Prvonek” na Banjskoj reci, izvorište ovog podsistemapredstavljaće i planirana akumulacija na Pčinjskoj reci.Do realizacije regionalnog sistema, vodosnabdevanje Preševa i ostalih naselja obavljaće se iz lokalnih izvorišta vodosnabdevanja.Za vodosnabdevanje sela Miratovac i Cakanovac koristiće se izvorište „Banjka”. Sela Crnotince, Bukarevac i Rajincesnabdevaće se vodom iz bunara pored reke Moravice.Od lokalnih izvora za vodosnabdevanje Preševa razmatrana je mogućnost korišćenja sliva reke Lapušnice. Izgradila bi seakumulacija zapremine 7.480.000 m3, koja bi obezbeđivala oko 250 l/s, što bi rešilo pitanje vodosnabdevanja Preševa vodom.Pored brane potrebno bi bilo izgraditi crpnu stanicu, postrojenje za pripremu vode za piće, dovod i rezervoar.Izgradnja sistema vodosnabdevanja „Lapušnica” omogućila bi povezivanje ostalih naselja u Opštini na vodovodni sistemPreševa. U kasnijoj fazi opštinski sistem bi se povezao sa regionalnim podsistemom.Sistem za odvođenje otpadnih voda u naselju Preševo je separatan, tj. posebno se odvode sanitarne, a posebno atmosferskevode. Primarni fekalni kolektor je urađen je duž Preševske reke i izliva se u nju, blizu njenog uliva u Moravicu. Dva sekundarnafekalna kolektora se ulivaju u primarni kolektor. Cela teritorija naselja je pokrivena fekalnom kanalizacijom. Atmosferskevode iz većeg dela naselja se kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala.U ostalim naseljima sanitarne otpadne vode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje,Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava, Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične i septičkejame. Atmosferske vode otiču površinski. Može se konstatovati da je fekalna kanalizacija izgrađena u najvećem broju dolinskihnaselja i da se ispuštene otpadne vode ne prečišćavaju.Teritorija opštine Preševo nalazi se na razvođu crnomorskog i egejskog sliva. Najznačajniji tok je reka Moravica, desna pritokaJužne Morave. Njene značajnije pritoke su: Preševska (Kurbalijska) reka, Reljanska reka, Rajinska i Trnavska reka.Osnovnekarakteristike svih vodotokova su nestalnost, periodičnost i bujični karakter. Kod sela Oraovica i Buštranje urađene su miniakumulacije,koje su predviđene za navodnjavanje. U blizini sela Žujince su urađene dve mikroakumulacije koje se ne koriste.Preševska (Kurbalijska) reka ima površinu sliva od oko 9 km2, protiče kroz grad Preševo i uliva se u reku Moravicu kod selaŽujince. Dužina toka reke je oko 13 km.Od svih vodotokova na teritoriji opštine Preševska reka je regulisana u dužini od oko 1,3km, što je izuzetno malo u odnosu na stvarno potrebne regulacione radove na vodotokovima.Kod sela Oraovica i Buštranje izgrađene su mini akumulacije, koje su predviđene za navodnjavanje. U blizini sela Žujince suizgrađene dve mikroakumulacije, koje su trenutno zatrpane otpadom.U cilju zaštite naselja, industrijskih kompleksa i poljoprivrednih površina od spoljnih i unutrašnjih voda predviđa se regulacijasledećih vodotokova:- reka Moravica.- Preševska reka.- Oraovačka reka.- Trnavska reka.- Rajinska reka.Takođe se predviđa regulacija potoka kroz sela: Miratovac, Norča, Čukarka, Donja Šušaja, Crnotince, Buštranje, Reljane,Aliđerce, Strezovce, Slavujevac i Ašane.52

Na području opštine Preševo ne postoje izgrađeni sistemi proizvodnje i korišćenja toplotne energije. Kao izvor energije zazadovoljenje grejnih potreba stanovništva, koriste se u najvećoj meri drva, pa onda električna energija i ugalj.Prostornim planom područja infrastrukturnog koridora Niš - Granica BJR Makedonije predviđena je izgradnja razvodnoggasovoda koji prolazi kroz područje opštine Preševo.Uz izgradnju odgovarajuće glavne merno regulacione stanice Preševo i potrebnih merno regulacionih stanica, pružiće semogućnost sukcesivnog priključivanja potrošača široke potrošnje i industrijskih potrošača na distributivni sistem prirodnoggasa. Kod Preševa je planirano i merno primopredajno mesto između Republike Srbije i Republike Makedonije.Zbog neizvesnosti rokova za izgradnju magistralnog razvodnog gasovoda, potrebno je planirati mogućnost izgradnje toplifikacionogsistema za daljinsko grejanje, gde bi se kao izvorišta toplotne energije koristile kotlarnice, koje bi kao energentkoristile mazut. Za zadovoljenje grejnih i tehnoloških potreba industrijskih potrošača potrebno je planirati pojedinačne kotlarnicena mazut.Nakon sprovedene gasifikacije, kotlarnice bi bile modifikovane tako da mogu kao energent da koriste i prirodni gas.Naselja na području opštine Preševo snabdevaju se električnom energijom iz trafostanice 110/10 kV “Preševo”, preko dalekovoda110kV Bujanovac - Preševo. U ovoj trafostanici instaliran je jedan transformator snage 31.5MVA, a moguće je proširenjejoš jednim iste snage. Ova trafostanica trenutno napaja 140 trafostanica 10/0,4kV u zahvatu plana. Kapacitet trafostanice110/10kV danas nije u potpunosti iskorišćen tako da trenutno rezerve ima. Međutim, sa razvojem privrede, ukoliko se javinedostatak kapaciteta potrebno je u postojeću trafostanicu ugraditi još jedan transformator snage 31.5MVA.Niskonaponska i mreža 10kV su u relativno lošem stanju i potrebna je rekonstrukcija. Instalacija javnog osvetljenja je izgrađena,a dominantni su živini izvori svetlosti. Da bi instalacija javnog osvetljenja bila funkcionalnija i ekonomičnija potrebno jesvetiljke sa živinim izvorima zameniti svetiljkama sa natrijumovim izvorima visokog pritiska.Mreža fiksne telefonije nije dovoljno izgrađena, a teritorija opštine Preševo nije u potpunosti pokrivena signalom mobilnetelefonije. Telekomunikaciona infrastruktura, na području opštine Preševo, kojom su obuhvaćeni telekomunikacioni objekti,telefonske centrale, spojni putevi i primarna mreža u naseljima većim delom, i po kvalitetu, i po kapacitetu nije podjednakorazvijana na celokupnom području opštine.U narednom periodu predviđena je potpuna digitalizacija telefonske mreže, što podrazumeva uvođenje digitalnih komutacionihcentara i digitalnih sistema prenosa u svim ravnima mreže. Ovo podrazumeva i polaganje kablova sa optičkim vlaknima,kao medijumom prenosa na svim nivoima, kako međumesne mreže, tako i mesne mreže. U svim naseljima, potrebno je izgraditii proširiti primarnu i sekundarnu kablovsku mrežu.Mobilna telefonija u zahvatu plana nije dovoljno razvijena jer trenutno postoji 7 aktivnih baznih stanica mobilne telefonije.Izgradnjom antenskih sistema i baznih stanica mobilne telefonije u skladu sa planovima razvoja mobilnih telekomunikacija,omogućiće se rad ovog sistema telekomunikacija na celom planskom području. Planira se izgradnja još 17 baznih stanica mobilnetelefonije.Postoje i 3 objekta Pošte, jedan u centru Preševa, drugi u naselju „Železnička stanica”, a treći na graničnom prelazu „Preševo”.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA53

SWOT ANALIZASnage1. Blizina Koridora 102. Blizina granice sa BJR Makedonijom3. Mala površina naseljenog mesta Preševo4. Regionalni put M 25 i elektrifikovana železnička pruga5. Putna i električna infrastruktura u svim selima6. Definisane 3 industrijske zone u blizini Koridora 10 uProstornom Planu opštine7. Postojanje Prostornog Plana opštine Preševo8. Urađena studija o vodosnabdevanju opštine Preševo9. Pripremljena 3 projekta za izgradju pružnih prelaza uPreševu i selima10. Pripremljena studija o izgradnji zemljane brane na reciLapušniciŠanse1. Izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda2. Izgradnja toplovoda3. Unapređivanje postojeće komunalne infrastrukture4. Pristup EU / IPA fondovima5. Priključenja na sistem regionalnog vodosnabdevanja,,Prvonek,, u Vranju6. Izgradnja vodovodne i kanalizacione mreže u selima7. Priključenja na sistem regionalne deponije ,,Meteris,, uVranju8. Uređenje pružnih prelaza9. Blizina aerodroma u Nišu10. Pristup republičkim fondovima (NIP)11. Greenfield investicijeSlabosti1. Nedovoljno kapaciteta za preradu i proizvodnju pijaćevode2. Dotrajala i zastarela postojeća vodovodna mreža3. Nedovoljno razvijena vodovodna mreža na celoj teritorijiopštine Preševo4. Nepostojanje uređene deponije5. Nepostojanje postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda6. Nepostojanje kanalizacione mreže u svim selima7. Loše stanje regionalnih i lokalnih putnih pravaca8. Nepostojanje gasovoda9. Neadekvatno održavanje puteva u naseljenim mestima10. Nepostojanje daljinskog grejanja (toplovoda) u Preševu11. Neuređeni pružni prelazi12. Neuređen katastar podzemih instalacija13. Nedostatak tehničke dokumentacije za rekonstrukcijupostojeće vodovodne mreže14. Nedostatak kontrole ispravnosti vode u seoskimsredinama15. Veliki gubici u vodovodnoj mreži16. Izbacivanje fekalnog otpada u rečne tokove17. Nedostatak kompletne tehničke dokumentacije zaizgradnju planirane transfer stanice za čvrsti otpad18. Nedostatak stručnjaka za pripremu i sprovođenjeinfrastrukturnih projekata19. Lokalna putna mreža je u lošem stanju20. Nerešeni pravno-imovinski odnosi nad zemljištem koje jepredviđeno za razvoj IZ21. Nepostojanje komunalne infrastrukture u industrijskimzonama22. Nepostojanje projekta za izgradnju brane na reciLapušniciPretnje1. Finansijska i ekonomska situacija u Srbiji, nedovoljnosredstava u lokalnom i republičkom budžetu2. Udaljenost predviđene regionalne deponije (Meteris /Vranje)3. Divlja gradnja4. Nedovoljno investitora54

Opšti cilj 2:Razvoj infrastrukturePOSEBNI CILJEVI CILJEVI:Poseban cilj 2.1:Poseban cilj 2.2:Poseban cilj 2.3:Poseban cilj 2.4:Poseban cilj 2.5:Poseban cilj 2.6:Poseban cilj 2.7:Izrada urbanističke, planske i tehničke dokumentacijeUnapređenje postojeće i izgradnja nove vodovodne i kanalizacione mreže i sistema za prećišćavanje otpadnih vodaRekonstrukcija postojeće i izgradnja nove saobraćajne infrastruktureRegulisanje i uređenje vodenih tokovaUnapređenje elektroenergetske mrežeUnapređenje telekomunikacione mrežeOstali projektiPROJEKTIPOSEBAN CILJ 2.1: Izrada urbanističke, planske i tehničke dokumentacijeProjekat 2.1.1 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju obilaznice u Preševu (M 25.2)Projekat 2.1.2Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju nadvožnjaka preko magistralnog puta M 25.2 iželezničke pruge (Niš – Skoplje – Solun) u PreševuProjekat 2.1.3 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju vodovodne mreže u PreševuProjekat 2.1.4 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu CakanovacProjekat 2.1.5 Izrada projektno tehničke dokumentacije za Izgradnju vodovodne mreže u selu Trnavska RekaProjekat 2.1.6 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu BuštranjeProjekat 2.1.7 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu ŽujinceProjekat 2.1.8 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju vodovodne mreže u selu SlavujevacProjekat 2.1.9Izrada projektno tehničke dokumentacije za regulaciju toka reke u selima Miratovac, Buštranje,Crnotince, Reljan, Ašane, Slavujevac i NorčaProjekat 2.1.10 Izrada projektno tehničke dokumentacije za proširenje telefonske mreže u selu AliđerceProjekat 2.1.11 Izrada projektno tehničke dokumentacije za proširenje telefonske mreže u selu Golemi DolProjekat 2.1.12 Izrada projektno tehničke dokumentacije za proširenje telefonske mreže u selu NorčaProjekat 2.1.13 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu Donja ŠušajaProjekat 2.1.14 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu SlavujevacProjekat 2.1.15 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu StrezovceProjekat 2.1.16 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju telefonske mreže u selu CakanovacProjekat 2.1.17Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju i dogradnju postojeće elektro – energetskemreže u Preševu i drugim naseljenim mestimaProjekat 2.1.18 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju ulice Braća Frašeri u PreševuProjekat 2.1.19 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju ulice od Žujinskog puta (fabrika Fluidi) do sela OraovicaProjekat 2.1.20 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju ulice 15. Novembra do Železničke StaniceProjekat 2.1.21 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju nove saobraćajnice od Preševa do sela RainceProjekat 2.1.22Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od rampe u selu Crnotince do petlje naautoputuProjekat 2.1.23 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Bukurevac do regionalnog puta R 214Projekat 2.1.24 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Žujince do regionalnog puta R 214Projekat 2.1.25 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju puta od sela Čukarka do regionalnog puta R 214Projekat 2.1.26 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju puta od sela Žujince do sela OraovicaProjekat 2.1.27Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Bujić, preko sela Stanevce dosela KurbalijaProjekat 2.1.28 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Svinjište do sela LjanikProjekat 2.1.29Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju puta od sela Donja Šošaja, preko sela GornjaŠošaja do sela BukovacProjekat 2.1.30 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju brane na reci LapušniciProjekat 2.1.31 Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekostrukciju i uređenje gradskih ulica i sokaka u PreševuSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA55

Projekat 2.1.32Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju novog malo-graničnog prelaza u selu Miratovacprema MakedonijiProjekat 2.1.33Izrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju postojeće mreže javnog osvetljenja u ciljupoboljšanja energetske efikasnosti u Preševu, naselju Železnička Stanica i selima Raince, Crnotince i ŽujinceProjekat 2.1.34 Izrada plana detaljne regulacije za industrijsku zonu ,,Čukarka,,Projekat 2.1.35 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju sistema za prečišćavanje otpadnih vodaProjekat 2.1.36Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju atmosferske kanalizacije u ulici 15. Novembar donaselja Železnička StanicaProjekat 2.1.37Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju lokalnog toplovoda (za osnovnu školu, srednješkole, Dom Zdravlja, Dom Kulture i Policiju)Projekat 2.1.38Izrada projektno tehničke dokumentacije za uređenje prostora bivše pijace i izgradnju parking prostora (Ifaza izgradnje parkinga)Projekat 2.1.39 Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju poslovno-stambenog objekta u centru PreševaProjekat 2.1.40Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju stambenog bloka (200 – 250 stanova / 50 stanovaza socijalno ugrožene kategorijeProjekat 2.1.41 Izrada elaborata (studije opravdanosti) o formiranju i izgradnji slobodne carinske zone Čukarka u PreševuPOSEBAN CILJ 2.2: Unapređenje postojeće i izgradnja nove vodovodne i kanalizacione mreže i sistema za prećišćavanje otpadnih vodaProjekat 2.2.1 Rekonstrukcija vodovodne mreže u PreševuProjekat 2.2.2 Rekonstrukcija vodovodne mreže u selu OraovicaProjekat 2.2.3 Rekonstrukcija vodovodne mreže u naselju Železnička StanicaProjekat 2.2.4 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selu RainceProjekat 2.2.5 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selima Crnotince, Donja Šušaja i BukurevacProjekat 2.2.6 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selima Reljan, Golemi Dol i AljiđerceProjekat 2.2.7 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selu MiratovacProjekat 2.2.8 Izgradnja vodovodne mreže i rezervoara sa crpnom stanicom u selu BuštranjeProjekat 2.2.9 Izgradnja sistema za prečišćavanje otpadnih vodaProjekat 2.2.10 Izgradnja atmosferske kanalizacije u ulici 15. Novembar do naselja Železnička StanicaProjekat 2.2.11 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u PreševuProjekat 2.2.12 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu CrnotinceProjekat 2.2.13 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu OraovicaProjekat 2.2.14 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u naselju Donja ŠosajaProjekat 2.2.15 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu RainceProjekat 2.2.16 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu NorčaProjekat 2.2.17 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu TrnavaProjekat 2.2.18 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu MiratovacProjekat 2.2.19 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu CakanovacProjekat 2.2.20 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu AljiđerceProjekat 2.2.21 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu Trnavska RekaProjekat 2.2.22 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u naselju Železnička StanicaProjekat 2.2.23 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu ČukarkaProjekat 2.2.24 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu ŽuinceProjekat 2.2.25 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu BukarevacProjekat 2.2.26 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu BuštranjeProjekat 2.2.27 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu ReljaneProjekat 2.2.28 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu Golemi DolProjekat 2.2.29 Završetak izgradnje kanalizacione mreže u selu AljiđercePOSEBAN CILJ 2.3: Rekonstrukcija postojeće i izgradnja nove saobraćajne infrastruktureProjekat 2.3.1 Izgradnja obilaznice u Preševu (M 25.2)Projekat 2.3.2 Izgradnja nadvožnjaka preko magistralnog puta M 25.2 i železničke pruge (Niš – Skoplje – Solun) u PreševuProjekat 2.3.3 Izgradnja pomoćnog pružnog prelaza kod IGM BudućnostProjekat 2.3.4 Izgradnja tri (3) automatske rampe preko železničke pruge u Preševu, Raincu i CrnotincuProjekat 2.3.5 Rekonstrukcija ulice Braća Frašeri u PreševuProjekat 2.3.6 Rekonstrukcija ulice od Žujinskog puta (fabrika Fluidi) do sela OraovicaProjekat 2.3.7 Rekonstrukcija puta od rampe u selu Crnotince do regionalnog puta R 21456

Projekat 2.3.8 Rekonstrukcija puta od sela Bukurevac do regionalnog puta R 214Projekat 2.3.9 Rekonstrukcija puta od sela Žujince do regionalnog puta R 214Projekat 2.3.10 Izgradnja puta od sela Čukarka do regionalnog puta R 214Projekat 2.3.11Projekat 2.3.12Projekat 2.3.13Projekat 2.3.14Projekat 2.3.15Projekat 2.3.16Projekat 2.3.17Projekat 2.3.18Projekat 2.3.19Projekat 2.3.20Projekat 2.3.21Projekat 2.3.22Izgradnja puta od sela Žujince do sela OraovicaRekonstrukcija puta od sela Donja Šošaja, preko sela Gornja Šošaja do sela BukovacRekonstrukcija magistralnog puta M 25.2 (od ulaza do izlaza u Preševo)Rekonstrukcija regionalnog puta R214 (od Biljače do Makedonske granice)Rekonstrukcija Omladinske ulice u PreševuRekonstrukcija lokalnog puta Žujince - Bukurevac - CrnotinceRekonstrukcija lokalnog puta Bukurevac – OraovicaRekonstrukcija lokalnog puta Preševo – KurbalijaRekonstrukcija lokalnog puta Bujić – Ilince – Mađere – Ranatovac do administrativne linije sa KosovomIzgradnja puta Oraovica – BukovacIzgradnja novog malo-graničnog prelaza u selu Miratovac prema MakedonijiIzgradnja trotoara / šetališta pored ulice 15. Novembra (od autobuske stanice do reskrsnice sa ulicom Ć. Šehu)POSEBAN CILJ 2.4: Regulisanje i uređenje vodenih tokovaProjekat 2.4.1 Regulacija toka Kurbalijske reke kroz PreševoProjekat 2.4.2 Regulacija toka Oraovačke rekeProjekat 2.4.3 Regulacija toka Rainske rekeProjekat 2.4.4 Regulacija toka Trnavske rekeProjekat 2.4.5 Regulacija toka reka u selima Miratovac, Buštranje, Crnotince, Reljan, Ašane, Slavujevac i NorčaPOSEBAN CILJ 2.5: Unapređenje elektroenergetske mrežeProjekat 2.5.1 Izgradnja nadzemnog kablovskog voda (10 KV) od STS Vodovod Žujince do STS BukurevacProjekat 2.5.2 Rekonstrukcija i dogradnja postojeće elektro – energetske mreže u Preševu i drugim naseljenim mestimaProjekat 2.5.3Rekonstrukcija postojeće mreže javnog osvetljenja u cilju poboljšanja energetske efikasnosti u Preševu idrugim naseljenim mestimaPOSEBAN CILJ 2.6: Unapređenje telekomunikacione mrežeProjekat 2.6.1 Proširenje postojeće telefonske mreže u PreševuProjekat 2.6.2 Proširenje postojeće telefonske mreže u naselju Železnička StanicaProjekat 2.6.3 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu ŽujinceProjekat 2.6.4 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu BuštranjeProjekat 2.6.5 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu ReljaneProjekat 2.6.6 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu ČukarkaProjekat 2.6.7 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu OraovicaProjekat 2.6.8 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu AliđerceProjekat 2.6.9 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu Golemi DolProjekat 2.6.10 Proširenje postojeće telefonske mreže u selu NorčaProjekat 2.6.11 Izgradnja telefonske mreže u selu TrnavaProjekat 2.6.12 Izgradnja telefonske mreže u selu BukurevacProjekat 2.6.13 Izgradnja telefonske mreže u selu RainceProjekat 2.6.14 Izgradnja telefonske mreže u selu Donja ŠušajaProjekat 2.6.15 Izgradnja telefonske mreže u selu CrnotinceProjekat 2.6.16 Izgradnja telefonske mreže u selu SlavujevacProjekat 2.6.17 Izgradnja telefonske mreže u selu StrezovceProjekat 2.6.18 Izgradnja telefonske mreže u selu CakanovacPOSEBAN CILJ 2.7: Ostali projektiProjekat 2.7.1. Izgradnja lokalnog toplovoda (za osnovnu školu, srednje škole, Dom Zdravlja, Dom Kulture i Policiju)Projekat 2.7.2 Postavljanje montažne garaže na prostoru bivše pijace (II faza izgradnje parkinga)Projekat 2.7.3 Izgradnja poslovno-stambenog objekta u centru PreševaProjekat 2.7.4 Izgradnja stambenog bloka (200 – 250 stanova / 50 stanova za socijalno ugrožene kategorije)STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA57

KLJUČNO PITANJE 3: ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINEOpština Preševo ne raspolaže zvaničnom statistikom o utvrđivanju stanja i stepena ugroženosti životne sredine. Opšta procenastanja, ovog važnog aspekta zajednice, data je na osnovu zajedničkog i pojedinačnog doprinosa znanja članova Komisijeza strateško planiranje (KSP) uključujući dostupnost pojedinih opštinskih dokumenata (Profil zajednice, Strategija ekonomskograzvoja, Prostorni plan opštine) u okviru kojih je bilo moguće pronaći paragrafe sa informacijama relevantnim za daljeplaniranje konkretnih programa i projekata iz oblasti zaštite životne sredine.Podaci o kvalitetu vode i vazduha nisu poznati. Ne postoji katastar zagađivača vazduha, tj. katastar emisije. Najveća koncentracijaštetnosti vazduha javlja se u radno-privrednoj zoni u Preševu i kamenolomu u Trnavi – “PGM Budućnost”, “Duvanskaindustrija Vranje’’, “7.jul’’, “Grafoleks’’, “Metal’’, “Simpo-RJ Preševo’’ emituju štetne materije u vazduhu. „PGM Budućnost” iz Preševa,izvršila je detaljna geološka istraživanja mermera kao industrijskog karbonata u ležištu „Duškina Mala”. S obzirom da se preduzeće„PGM Budućnost” bavi proizvodnjom građevinskog kreča, geološka istraživanja u ležištu „Duškina Mala” vršena su prevashodnou cilju utvrđivanja novih rezervi mermera koji bi se koristio kao industrijski karbonat za proizvodnju građevinskog kreča.Glavni izvor zagađenja vazduha je pogon za proizvodnju građevinskog kreča ²Budućnost². Osnovni problemi vezani su za zaprašenostvazduha kamenom prašinom usled transporta materijala lokalnim putevima, kao i u slučaju nepovoljnih vremenskihprilika (visoka temperatura vazduha i pojačana vetrovitost) kada vetrovi raznose kamenu prašinu po okolini.Zagađenosti vazduha doprinose i individualna ložišta domaćinstava (naročito tokom zimskog perioda godine), kao i saobraćajsvojim funkcionisanjem. U neposrednoj okolini saobraćajnih pravaca (autoput, državni putevi I i II reda, magistralnapruga) dolazi do povećane koncentracije sumpor dioksida, ugljen-monoksida, azotovih oksida, formaldehida, dima, čađi iolova kao posledica izduvnih gasova iz motornih vozila. Manja smetlišta i deponije komunalnog i industrijskog otpada, usledsamozapaljenja odloženog otpada i oslobađanja metana i čestica čađi, kao i poljoprivredni otpad odložen u dvorištima seoskihdomaćinstava, utiču na zagađenje vazduha.Naselje Preševo se snabdeva vodom sa više izvorišta. U eksploataciji su izvorišta: „Toplik”, „Šuplji kamen”, „Valjevo”, „Žujince”i „Livade”. Otpadne vode odvode se duž Preševske reke i izlivaju se u nju, blizu njenog uliva u Moravicu. Atmosferske vode seiz većeg dela naselja kišnim kolektorima odvode do Preševske reke i otvorenih kanala. U ostalim naseljima sanitarne otpadnevode se odvode delom fekalnom kanalizacijom (Rajince, Crnotince, Buštranje, Oraovica, Žujince, Reljan, Golemi dol, Trnava,Miratovac i Čukarka) koja se slobodno ispušta u vodotokove, i u obične i septičke jame, a atmosferske vode otiču površinski.Određene delatnosti, kao i loši komunalno-higijenski uslovi, naročito u ruralnim sredinama, zagađuju pojedine vodenepovršine i tokove. Problem za tačno i argumentovano ocenjivanje kvaliteta voda je nedovoljan broj mernih stanica za analizehemijskog zagađivanja voda. Veoma je mali broj i bakterioloških analiza, pa se ne mogu dati ni precizne ocene saprobnosti.Ne raspolaže se ni stalnim podacima o kvalitetu podzemnih voda. U opštini Preševo ne sprovodi se planska kontrola sadržajanitrita kao ni ostalih parametara kvaliteta vode za piće. Kontaminacija vode za piće u centralnom sistemu za vodosnabdevanje,velikim delom potiče od poljoprivrednih delatnosti, ispiranja zemljišta tretiranog komercijalnim organskim đubrivom, što ukazujena nedovoljnu zaštićenost područja izvorišta vodosnabdevanja.Zagađivanje površinskih i podzemnih voda posledica je upuštanja neprečišćenih komunalnih otpadnih voda iz naselja uprirodne recipijente bez odgovarajućeg tretmana; neizgrađenosti kanalizacione infrastrukture u seoskim naseljima, odnosnonepropisno izgrađenih septičkih jama i kopanih bunara u plitkim izdanima; depozicije kamene prašine iz kamenoloma; deponijai smetlišta otpada u blizini rečnih tokova; odlaganja komunalnog kabastog otpada u neposrednoj blizini rečnih korita;upotrebe agrohemijskih sredstava u poljoprivrednoj proizvodnji; neadekvatnog načina odlaganja tečnog i čvrstog otpada izobjekata za smeštaj stoke; spiranja zaprljanih kolovoznih površina atmosferskim padavinama.Preševo se nalazi u zoni prirodnih i antropogeno prirodnih ekosistema. Pojava i razvoj erozionih procesa predstavljajujedan od osnovnih uzroka degradacije zemljišta, odnosno pogoršanja njegovog kvaliteta – preko 75% teritorije opštine zahvaćenoje erozijom na koju utiču mnogi faktori kao što su: reljef, klima, stanje vegetacije, osobine zemljišta, hidrografija, načiniskorišćavanja zemljišta, odsustvo zaštitnih mera, raspored seoskih puteva u brdovitom delu terena i drugi. Prema preliminarnimispitivanjima, stanje kvaliteta zemljišta uglavnom zadovoljavajuće, jer nema teških metala i pesticida u zemljištu. “Institutza zemljište” iz Beograda trenutno radi detaljne analize uzoraka zemljišta za pedološke, agrohemijske i vodno-fizičke karakteristikepodručja opštine Preševo. S obzirom na visok procenat poljoprivrednog zemljišta u opštini Preševo, osnovni uzrok zagađivanjuzemljišnog resursa preti od prekomerene upotrebe pesticida, herbicida, veštačkih đubriva i sredstava za zaštitu biljau poljoprivredi. Značajniji izvori zagađivanja zemljišta su i neuređene deponije i smetlišta komunalnog i industrijskog otpada.58

Najznačajniji kompleksi pod šumama su u zapadnom delu opštine Preševo dok je u istočnom delu Opštine planirano obimnijeselektivno pošumljavanje. Osnovni problemi u oblasti šuma i šumskog zemljišta je nekontrolisana seča šuma što jedovelo do brojnih negativnih posledica na prirodu (erozija) i životnu sredinu (povećanje zagađenosti).Sa aspekta potencijale ugroženosti od elementarnih nepogoda područje je izloženo - opasnostima od atmosferskih nepogoda,poplava, odronjavanja i klizanja zemljišta, požara, zemljotresa, klimatske pojave nevremena (zime sa jakim vetrovima,smetovima, snegolomovima i leta sa električnim pražnjenjima, olujama, bujicama). Mere zaštite od elementarnih nepogodaobuhvataju: preventivne mere kojima se sprečava ili ublažava njihovo dejstvo; mere koje se preduzimaju u slučaju neposredneopasnosti ili kada nastupe elementarne nepogode; i mere ublažavanja i otklanjanja neposrednih posledica i izazvanih šteta.(Izvor: Prostorni plan Opštine).Članovi Komisije za strateško planiranje (KSP) uradili su internu i eksternu analizu pomoću koje su objektivno sagledaliunutrašnje prednosti i slabosti uključujući šanse i pretnje na državnom i međunarodnom nivou. Među prednostima, članoviKSP ustanovili su sledeće: usvojena Odluka o naknadi za zaštitu životne sredine uključujući Odluku o osnivanju budžetskogFonda za zaštitu životne sredine, u dobroj meri regulisani vodotokovi, potom, relativno nizak stepen zagađenosti u odnosu nadruge sredine u zemlji, delovanje JKP ‘’Moravica’’ u zaštiti životne sredine, direktna podrška Vlade preko resornih Ministarstavai Koordinacionog tela kao i prisustvo nevladinog sektora u Opštini.U opštini Preševo, sektor životne sredine ne tretira se adekvatno te time ne zadovoljava minimum standarda. Ne postojeosnovni mehanizmi upravljanja i uopšte zaštite životne sredine. Razlozi za to nalaze se u nedostatku finansijskih sredstavaza uspostavljanje osnovnih institucionalnih okvira pomoću kojih bi se definisale i sprovodile konkretne akcije za rešavanjeproblema zagađenosti sredine komunalnim i ostalim otpadom uključujući i druge oblike zagađenosti. Opština ima status devastiranogpodručja u kategoriji najnerazvijenih opština što znači da je dostupnost finansijskih i tehničkih resursa uglavnompreusmeravana na rešavanje gorućih socioeknomksih problema i infrastrukture.Na osnovu unutrašnjih slabosti koje su definisali članovi KSP, najdominantnije su one u vezi sa nedostatkom osnovnihinstitucionalnih parametara kao što su:- kancelarija za zaštitu životne sredine, čija bi osnovna delatnost bila upravljanje i rešavanje problema zaštite životnesredine, privlačenje i realizaciju finansijskih sredstava, uspostavljanje mehanizma za razvijanje svesti i znanja građanao štetnosti divljih deponija i uopšte, znanja o očuvanju životne sredine- služba za zootehničke delatnosti, čija bi osnovna delatnost bila stvaranje i/ili poboljšanje uslova života, zdravlja i bezbednostiživotinja time i umanjenje stepena rizika ugroženosti zdravlja i života čoveka- štab za delovanje u vanrednim situacijama i akcioni plan za reagovanje u kriznim situacijama- neprimena kaznenih mera i naknade za zagađivanje ‘’zagađivač plaća’’, nedovršen proces izrade kriterijuma o uslovimai primeni budžetskog Fonda za zaštitu životne sredine, Odluka Skupštine Opštine o iniciranju izrade strateških dokumenata,potom, neprimena mera za sistem pošumljavanja i kultivacije zelenih površina, nerešeno pitanje pripadnostiOpštine regionalnoj sanitarnoj deponiji ‘’Meteris’’ u Vranju ili postojećoj deponiji u Leskovcu uključujući neuređen sistemevakuacije i upravljanja komunalnim i ostalim otpadom- strateška dokumenta/planovi: lokalni ekološki akcioni plan (LEAP), lokalni plan upravljanja komunalnim i ostalimotpadom- nedovoljno aktivne lokalne nevladine organizacijeU nastavku slabosti, članovi KSP definisali su i one infrastrukturnog tipa koje se odnose na: nedostatak sistema za prečišćavanjeotpadnih voda, visok stepen zagađenosti vodotokova i nedovršeno uređenje vodotokova, potom, nepostojanjepo propisima uređena sanitarna deponija za odlaganje komunalnog otpada, veliki broj divljih deponija u urbanim i seoskimsredinama uključujući nedostatak azila za pse. Nedostatak ostalih infrastrukturnih sistema iz oblasti životne sredine, odlukomčlanova KSP, detaljnije su definisani u okviru ključnog pitanja infrastrukture.U novembru i decembru 2008.godine, Kancelarija za LER je sprovela anketu među lokalnim privrednicima u kojoj je učestovalo34 ispitanika. Rezultati ankete, između ostalog, pokazali su da je rad lokalne samouprave loše ocenjen u oblastima razvojainfrastrukture (3,56%) i odnošenju otpada (3,27) i da su to jedni od najvažnijih prioriteta koje treba unaprediti.Kritično stanje po zdravlje ljudi i uopšte životno okruženje predstavljaju postojeće deponije – glavna deponija koja senalazi na Pržaru na samo 1,200m udaljenosti od naselja uključujući 35 divljih deponija na teritoriji Opštine (prema proceni JKPMoravica). Strateškim planom treba predvideti neophodne mere upravljanja komunalnim i ostalim otpadom prvenstveno,STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA59

saniranja postojeće deponije i rešavanje pitanja izgradnje transfer stanice i pripadnosti Opštine regionalnoj deponiji u Vranjuili Leskovcu. Učestalost pojava divljih deponija, naročito u seoskim sredinama dovoljan su pokazatelj o nedovoljno razvijenojsvesti i kulturi stanovništva prema očuvanju životnog okruženja ujedno i nesagledavanja otpada kao resursa.U skladu sa gore navedenim, lokalna vlast Preševa, odlučna je da, izradom strategije razvoja, između ostalog, bude definisanalista prioritetnih programa i projekata koje je neophodno realizovati kako bi se stanje životne sredine unapredilou narednih 6 godina. To znači da će se na ravnomeran način tretirati svi segmenti / sektori lokalne zajednice i ravnomernoiskoristiti finansijska i tehnička podrška resornih Ministarstava i dostupnost centralnih fondova preko Koordinacionog tela zaPreševo, Bujanovac i Medveđu, Fonda za zaštitu životne sredine uključujući fondove međunarodnih institucija i organizacija.Tim povodom, Opština treba iskoristiti šanse u pogledu na uspostavljanju osnovnih institucionalnih parametara, unapređenjui/ili izgradnji infrstrukture kako bi se rešila goruća pitanja date oblasti. Takođe, Opština treba imati na umu kreiranje sadržajakonkretnih akcija putem partnerstva sa privatnim sektorom što može doprineti bržem razvoju sistema upravljanja i zaštitiživotne sredine u skladu sa evropskim standardima.SWOT ANALIZASnage1. Postojanje Odluke o naknadi za zaštitu i unapređenježivotne sredine2. Doneta Odluka o osnivanju budžetskog Fonda za zaštituživotne sredine3. U dobroj meri regulisani vodotokovi4. Relativno nizak stepen zagađenosti u odnosu na drugezagađene sredine u zemlji5. JKP ‘’Moravica’’ za obavljanje poslova i iz oblasti zaštiteživotne sredine6. Direktna podrška Vlade preko nadležnih Ministarstava iKoordinacionog tela7. Postojanje registrovanih nevladinih organizacija u OpštiniŠanse1. Izgradnja sistema za prečišćavanje otpadnih voda2. Dostupnost i upotreba republičkih i stranih fondova zarealizaciju infrastrukturnih3. Pristup Fondu za zaštitu životne sredine)4. Uspostavljanje i priključivanje Opštine regionalnojdeponiji ‘’Meteris’’Slabosti1. Neprimenjivanje Odluke o naknadi za zaštitu iunapređenje životne sredine (nedostatak primenekaznenih mera i naknade za zagađivanje- ‘’zagadjivačplaća’’)2. Nedovršen proces izrade kriterijuma o uslovima iprimeni budžetskog Fonda za zaštitu životne sredine3. Nepostojanje Kancelarije za zaštitu životne sredine4. Nepostojanje Službe za zootehničke delatnosti5. Nepostojanje kriznog štaba i akcionog plana zareagovanje u kriznim situacijama6. Nedostatak lokalnog ekološkog akcionog plana (LEAP)7. Neizgrađen sistem za prečišćavanje otpadnih voda8. Nurađena tehničko investiciona dokumentacija zaprečišćavanje otpadnih voda9. Neuređen sistem evakuacije i upravljanja komunalnim idrugim otpadom u Opštini10. Nedostatak Odluke za upravljanje komunalnim i drugimotpadom u Opštini11. Nedostatak lokalnog plana za upravljanje komunalnim idrugim otpadom12. Nepostojanje po propisima uređena sanitarna deponijeza odlaganje komunalnog otpada13. Veliki broj divljih deponija u urbanoj i ruralnoj sredini14. Nerešeno pitanje pripadnosti regionalnoj sanitarnojdeponiji ‘’Meteris’’ u Vranju ili postojećoj u Leskovcu15. Visok stepen zagađenosti vodotokova16. Nedovršeno uređenje vodotokova17. Nedovoljno finansijskih sredstava za zaštitu životnesredine18. Nerazvijena svest i znanje građana o divljim deponijama iuopšte očuvanju životne sredine19. Nepostojanje azila za prihvat pasa i mačaka iz urbane iruralne sredine20. Nedovoljno aktivne nevladine organizacije u domenuzaštite životne sredine21. Devastacija šumskih resursa22. Neprimena pošumljavanja i kultivacije zelenih površina23. Degradirano zemljištePretnje1. Politička nestabilnost2. Ekonomska kriza3. Degradacija životne sredine ‘’ tla i vode’’60

Opšti cilj 3:Zaštita životne sredinePOSEBNI CILJEVI CILJEVI:POSEBAN CILJ 1:POSEBAN CILJ 2:POSEBAN CILJ 3:POSEBAN CILJ 4:POSEBAN CILJ 5:Institucionalna podrška u oblasti zaštite životne sredineRazvoj infrastrukture za zaštitu životne sredineUpravljanje komunalnim i ostalim otpadomEdukacija građana o unapređenju i očuvanju životne sredinePodsticaj energetske efikasnostiPROJEKTI:POSEBAN CILJ 1: Institucionalna podrška u oblasti zaštite životne sredineProjekat 4.1.1Izrada i usvajanje lokalnog ekoloskog akcionog plana (LEAP)Projekat 4.1.2Izrada i usvajanje lokalnog plana upravljanja otpadomProjekat 4.1.3Izrada i usvajanje programa edukacije građana o unapređenju i očuvanju životne sredineProjekat 4.1.4Formiranje i opremanje službe za zaštitu životne sredine i zootehničke delatnostiProjekat 4.1.5Formiranje i opremanje službe za delovanje u kriznim situacijamaProjekat 4.1.6Osnivanje saveta za delovanje u kriznim situacijamaProjekat 4.1.7Izrada i usvajanje akcionog plana za delovanje u kriznim situacijamaProjekat 4.1.8Izrada i usvajanje plana i programa energetske efikasnostiProjekat 4.1.9Formiranje i opremanje službe za izgradnju i održavanje zelenih površina u okviru JKP ‘’Moravica’’POSEBAN CILJ 2: Razvoj infrastrukture za zaštitu životne sredineProjekat 4.2.1Izrada tehničko projektne dokumentacije za radove na sanaciji i rekultivaciji zemljišta postojećedeponijeProjekat 4.2.2Sanacija i rekultivacija zemljišta postojeće deponijeProjekat 4.2.3Izrada tehničko projektne dokumentacije za sanaciju i rekultivaciju zemljišta ‘’divljih’’ deponija uurbanom i ruralnom delu OpštineProjekat 4.2.4Sanacija i rekultivacija zemljišta ‘’divljih’’ deponija u urbanom i ruralnom delu OpštineProjekat 4.2.5Projekat 4.2.6Projekat 4.2.7Projekat 4.2.8Projekat 4.2.9Projekat 4.2.10Projekat 4.2.11Projekat 4.2.12Projekat 4.2.13Projekat 4.2.14Projekat 4.2.15Izrada studije isplativosti i izvodljivosti za izgradnju azila za pseObezbeđivanje lokacije za izgradnju azila za pseIzrada projektne dokumentacije za izgradnju azila za pseIzgradnja azila za pseIzrada projektne dokumentacije za uređenje javnih i zelenih površina u urbanom i ruralnom deluOpštineUređenje javnih i zelenih površina u urbanom i ruralnom delu OpštineIzrada tehničko projektne dokumentacije za radove na čišćenju i uređenju vodotokovaRadovi na čišćenju i uređenju vodotokovaIzrada tehničko projektne dokumentacije za izgradnju objekta – staklenika za čuvanje sezonskog cvećaOpremanje objekta – staklenikaNabavka sadnica i reproduktivnog materijala za potrebe staklenika i održavanje javnih površinaPOSEBAN CILJ 3: Upravljanje komunalnim i ostalim otpadomProjekat 4.3.1Rešavanje imovinsko-pravnih pitanja i obezbeđivanje lokacije za izgradnju transfer staniceProjekat 4.3.2Izrada tehničko investicione dokumentacije za izgradnju transfer staniceProjekat 4.3.3Izgradnja i opremanje transfer staniceProjekat 4.3.4Izrada i realizacija edukativnih programa za zaposlene u upravljanju komunalnim i ostalim otpadomProjekat 4.3.5Izrada studije opravdanosti i izvodljivosti za formiranje Centra za prikupljanje i upravljanje komunalnim iostalim otpadom u okviru JKP ‘‘Moravica’’STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA61

Projekat 4.3.6Izrada projektne dokumentacije na fizičkom uređenju i tehničke specifikacije opremanja Centra zaprikupljanje i upravljanje komunalnim i ostalim otpadom u okviru JKP ‘’Moravica’’Projekat 4.3.7Uređenje i opremanje Centra za prikupljanje i upravljanje komunalnim i ostalim otpadom u okviru JKP‘’Moravica’’Projekat 4.3.8Određivanje lokacija i izrada plana lokacija za postavljanje kontejnera za razvrstavanje komunalnog iostalog otpada na teritoriji OpštineProjekat 4.3.9Nabavka i opremanje lokacija za razvrstavanje komunalnog i ostalog otpada na teritoriji OpštineProjekat 4.3.10Nabavka mehanizacije i druge opreme za potrebe rada JKP-a i upravljanja komunalnim i ostalimotpadom na teritoriji OpštinePOSEBAN CILJ 4: Edukacija građana o unapređenju i očuvanju životne sredineProjekat 4.4.1Nabavka potrebne opreme oko organizacija akcije čišćenja javnih površina urbanog i ruralnog delaOpštineProjekat 4.4.2Izrada i distribucija promotivnog materijaIa i organizacija edukativnih kampanja o unapređenju iočuvanju životne sredineProjekat 4.4.3Izrada i distribucija promotivnog materijala o sistemskom upravljanju komunalnim i ostalim otpadomProjekat 4.4.4Organizacija promotivnih - edukativnih kampanja na temu sistemskog odlaganja komunalnog i ostalogotpadaProjekat 4.4.5Organizacija edukativnih kampanja – radionica za građane o značaju i iskorišćenosti sekundarnihsirovina iz komunalnog otpadaPOSEBAN CILJ 5: Podsticaj energetske efikasnostiProjekat 4.5.1Izrada projektne dokumentacije i zamena stolarije u zgradama budžetskih korisnikaProjekat 4.5.2Izrada projektne dokumentacije i zamena postojećih prenosnih instalacija električne energije uzgradama budžetskih korisnikaProjekat 4.5.3Izrada projektne dokumentacije i izgradnja termo fasada na zgradama budžetskih korisnika62

KLJUČNO PITANJE 4: DRUŠTVENI RAZVOJDruštveni razvoj je važan segment funkcionisanja opštine Preševo. Mreža ustanova i organizacija iz oblasti društvenih delatnostine zadovoljava potrebe stanovništva Opštine. Neke od prednosti Opštine su: relativno zadovoljavajući sistem obrazovanja,postojanje lokalnih elektronskih medija, kvalitetan kadar u zdravstvu, postojanje sistema socijalne i dečje zaštite, postojanjeomladinskog servisa i aktivizam mladih, Talentovana školska populacija, jaka dijaspora i mogućnost podrške društvenomrazvoju, multietničnost i tolerancija.Kvalitet pružanja usluga u pojedenim segmentima društva nije na zadovoljavajućem nivou zbog nedostatka tehničke ikadrovske opremljenosti. U oblasti socijalne i dečje zaštite kao i ostalih kulturnih i sportskih programa najveći ograničavajućifaktor u adekvatnom pružanju usluga upravo predstavlja nedostatak finansijskih sredstava kako bi se unapredili postojeći irazvili novi programi. U nastavku slabosti u društvenom sektoru koje su identifikovali članovi Komisije za strateško planiranjesu: Slaba tehnička opremljenost lokalnih TV i radio stanica, nedovoljno razvijen nevladin sektor, nepostojanje ustanove “Dompenzionera”, ne priznavanje diploma fakulteta sa Kosova, nedovoljna savremena tehnička opremljenost institucija – škole,zdravstvo, opština, ne dovoljan broj kulturnih i sportsko-rekreativnih manifestacija, ne razvijen sistem kulturnih institucijakao što su muzej i pozorište, nedovoljna izgrađenost sportske infrastrukture, neusklađenost obrazovnih profila sa potrebamatržišta, visok procenat nezaposlenosti, negativna migracija stručnog kadra, nedovoljno finansijskih sredstava za podršku realizacijeprograma socijalne zaštite, kulturnih i sportskih programa, nedovoljna uključenost marginalizovanih grupa u društvenii javni život, nepostojanje strategija socijalne zaštite, nedovoljna uključenost građana u proces donošenja odluka, izumiranjesela (migracija selo-opština).Nerazvijenost opštine, dovelo je do toga da je nivo kulturnih dešavanja u Preševu umanjenog obima. Uprkos ograničavajućimfaktorima, ustanove iz oblasti kulture u Opštini uspevaju da održe kontinuitet i solidne sadržaje u paketu svojih usluga:Biblioteka i Dom kulture. U kulturnim ustanovama uposleno je 22 radnika (Dom kulture – 13 zaposlenih, Biblioteka 9 - zaposlenih).Obe ustanove nalaze se u novoj zgradi koja pruža dobre uslove za rad. Međutim problem je slaba tehnička opremljenostovih ustanova.U opštini Preševo u 2008. godini osnovana je Kancelarija za mlade uz podršku Ministarstva omaladine i sporta. Kancelarijaza mlade je servis mladih pri lokalanoj samoupravi i trenutno ima samo jednog zaposlenog. U maju 2009. je usvojen Lokalniakcioni plan za mlade.Informisanost: U Preševu trenutno postoje dve lokalne TV stanice (Informativno-javno preduzeće RTV Preševo i TV ALD).RTV Preševo ima 17 zaposlenih i emituje program na srpskom i albanskom jeziku. Ehnička opremljenost ovih televizija nije nazadovoljavajućem nivou.U Preševu postoji jedna predškolska ustanova “8 mart”. Ustanova zapošljava 65 radnika i i svake godine kroz ustanovuprođe 590 dece. Postoji potreba za proširivanjem kapaciteta predškolske ustanove u gradu i prigradskim naseljima. U opštiniPreševo postoji 8 osnovnih škola u kojima svake godine osnovno obrazovanje stiče 5 584 đaka. Škole imaju izmeštena odeljenjameđutim organizovanje nastave u seoskim sredinama je otežano zbog neadekvatne infrastrukture i nedostatka prevozaučenika. Što se tiče srednješkolskog obrazovanja, osim preševske Gimnazije (85 radnika, 1000 učenika), u Preševu postojiTehnička škola (100 radnika, 1 138 učenika) koja nudi 4 smera i 17 obrazovnih profila. Ukupan broj učenika u srednjim školamaje 2 138 . Broj učenika srednje škole u školskoj godini (2009/2010) u odnosu na prošlu godinu je manji za 400 pre svega zbogčinjenice da je veliki broj učenika već nakon osnovne škole napušta Preševo i zajedno sa članovima uže ili šire porodice odlaziu inostranstvo pre svega u visko razvijene zapadno evropske država. Najveće interesovanje u stručnoj tehničkoj školi je za smersaobraćajnog tehničara. Što se tiče visokog obrazovanja, u Preševu je aktivno istureno odeljenje Visoke škole poslovnih studijaiz Čačka i Međunarodnog stručnog univerziteta iz Struge.Potreba za unapređenjem usluga i kreiranjem novih u oblasti socijalne zaštite je veća u odnosu na ono što Centar za socijalnirad uspeva da realizuje shodno svojim finansijskim, tehničkim pa i ljudskim resursima (11 radnika od čega je 8 stručnihradnika). Posledica lošeg privrednog stanja i opadanja životnog standarda, posledica su porasta broja korisnika usluga Centraza socijalni rad - statistika novijeg datuma pokazuje da u svim kategorijama i kod maloletnih i kod punoletnih lica dolazi dopovećanja korisnika socijalne zaštite.Zakonom o socijalnoj zaštiti i obezbeđenju socijalne sigurnosti građana predvidjeno je da opštine finansiraju pravo na pomoću kući, pravo na dnevni boravak, pravo na privremeni smeštaj u prihvatilište i prihvatne stanice, itd međutim ove uslugenisu razvijene uprkos stvarnim potrebama korisnika - građana.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA63

Strategija razvoja socijalne zaštite naglašava važnost međusektorske saradnje (socijalne zaštite, obrazovanja, policije, udruženjagrađana) što se u praksi nedovoljno koristi i nije sistemski rešeno. Partnerstvo relevantnih institucija, lokalne vlasti inevladinog sektora je nedovoljno.Alternativni vidovi zbrinjavanja osmišljeni su da pomognu porodicama i pojedincima da korisnik ostane u prirodnom okruženjutako da određene usluge usluge budu dostupne i zadovolje svoje potrebe.Neophodno je rešiti problem specijalnog odelenja u okviru škola za decu ometenu u razvoju. Pored toga neophodno jerešiti problem smeštajnih kapaciteta za maloletna i punoletna lica - sama činjenica da u Opštini ne postoji ni jedna ustanovakoja zbrinjava decu i odrasle dovoljno govori u prilog tome da je nedostatak kapaciteta smeštaja ozbiljan problem i generalnaslabost u sektoru socijalne i dečje zaštite. U okviru Centra za socijalni rad postoji i radi Savetovalište za brak i porodicu koji svojimradom preventivno smanjuje slučajeve raskida braka i umanjuje probleme nastale kod dece iz porodica sa poremećenimodnosima.Stanje zdravstvene zaštite je nezadovoljavajuće. Nosilac zdravstvene zaštite u opštini Preševo je Dom zdravlja (202 radnika). Uokviru Doma zdravlja postoji i 3 zdravstvene stanice i 4 ambulante u okolinim selima. Prema podacima iz 2006 godine broj stanovnikaopštine Preševo na jednog lekara je 1022, što je znatno manje u odnosu na prosek u okrugu i republički prosek.Potrebe zdravstvenih ustanova u Preševu Doma zdravlja, zdravstvenih stanica i ambulanti ogledaju se u zameni zastareleaparature i voznog parka, rešavanju pitanja grejanja i nedovoljnog prostora.Teškoće u radu Organizacije za fizičku kulturu (7 radnika) je pre svega nepostojanje sportske hale za male sportove čimeje praktično onemogućeno aktivno bavljenje malim sportovima u zimskim mesecima. U opštini Preševo postoje 4 fudbalskakluba, odbojkaški i šahovski klub.Jedan od prioritetnih zadataka u oblasti razvoja sporta i fizičke kulture je razvoj masovnog sporta.U Preševu, registrovano je deset nevladinih organizacija koje deluju u raznim oblastima od čega su najaktivnije 3 nevladineorganizacije koje se bave pitanjima omladine, ekologije i kulture. Saradnja Opštine sa postojećim nevladinim sektorom je zadovoljavajuća.Opština će u narednom periodu raditi na unapređenju te saradnje kroz podsticaj razvoja i jačanja civilnog sektora.64

Opšti cilj 4:Društveni razvojPOSEBNI CILJEVI CILJEVI:Poseban cilj 4.1:Poseban cilj 4.2:Poseban cilj 4.3:Poseban cilj 4.4:Unapređenje socijalne i zdravstvene zaštiteJačanje kapaciteta za razvoj i promociju obrazovanja, kulture, sporta i lokalnih medijaJačanje civilnog društva i uključivanje građanaUnapređenje, zaštita i promocija kulturno-istorijskog nasleđaPROJEKTIOPŠTI CILJ 4: DRUŠTVENI RAZVOJPOSEBAN CILJ 4.1: Unapređenje socijalne i zdravstvene zaštiteProjekat 4.1.1Izrada projektno projektno- tehničke dokumentacije za vanbolničko porodilište i hitni medicinski centarProjekat 4.1.2Izgradnja i tehničko opremanje vanbolničkog porodilišta i hitnog medicinskog centra.Projekat 4.1.3Izrada projektno tehničke dokumentacije za stacionarno lečenje akutnih hroničnih bolesnika.Projekat 4.1.4Izgradnja i tehničko opremanje objekta za stacionarno lečenje akutnih hroničnih bolesnika.Projekat 4.1.5Izrada projektno tehničke dokumentacije i tehničko opremanje hitnog medicinskog centra.Projekat 4.1.6Izrada projektno tehničke dokumentacije i tehničko opremanje ambulatni u selima Žujince, Trnava iBustranje.Projekat 4.1.7Modernizacija medicinske tehničke opreme u Domu zdravlja.Projekat 4.1.8Projekat 4.1.9Projekat 4.1.10Projekat 4.1.11Projekat 4.1.12Projekat 4.1.13Projekat 4.1.14Projekat 4.1.15Projekat 4.1.16Projekat 4.1.17Projekat 4.1.18Projekat 4.1.19Projekat 4.1.20Projekat 4.1.21Projekat 4.1.22Projekat 4.1.23Projekat 4.1.24Projekat 4.1.25Projekat 4.1.26Projekat 4.1.27Projekat 4.1.28Obnova voznog parka Doma zdravljaIzrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju kluba i dnevnog centraza stara lica .Izgradnja i tehničko opremanje kluba i dnevnog centra za stara lica.Razvoj hraniteljstva za odrasla i stara licaServis integralne i zdravstvene zaštite “pomoć u kući za stara lica”Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju dnevnog centra za decuometenu u razvojuIzgradnja i tehničko opremanje dnevnog centra za decu ometenu u razvoju.Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju kluba za decu osoba sainvaliditetomIzgradnja i tehničko opremanje kluba za decu osoba sa invaliditetomIzgradnja prihvatilišta za decu ulice i decu iz readmisijeIzgradnja i tehničko opremanje kluba hranitelja i centra za dnevni boravak deceObezbedjivanje sredstava za preventivne programe za borbu protiv nasilja i zlostavljanja dece.Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanja prihvatiliste za žene idecu žrtve nasilja u porodiciIzgradna i tehničko opremanje prihvatilista za žene i decu žrtve nasilja u porodiciIzrada stategije i akcionog plana socijalne zaštite opštine Preševo.Obezbedjivanje sredstava za implementaciju preventivnih programa “škola bez nasilja”Obezbedjivanje sredstava za preventivne programe za borbu protiv bolesti zavisnosti -narkomanijeObezbeđivanje sredstava za realizaciju TV serijala koji će se baviti problemima maloletničkedelikvencije i trgovine ljudima.Renoviranje Centra za socijalni radOrganizovanje edukacija za medjusektorsku saradnju i prevenciju nasilja u porodiciOrganizovanje edukacija za rad sa decom sa poremećajima u ponašanjuPOSEBAN CILJ 4.2: Jačanje kapaciteta za razvoj i promociju obrazovanja, kulture, sporta i lokalnih medijaProjekat 4.2.1Rekonstrukcija kanalizacionog i vodovodnog sistema u osnovnoj školi “Ibrahim Kelmendi”Projekat 4.2.2Obnova vrata i prozora u osnovnoj školi “Ibrahim Kelmendi”STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA65

Projekat 4.2.3Projekat 4.2.4Projekat 4.2.5Projekat 4.2.6Projekat 4.2.7Projekat 4.2.8Projekat 4.2.9Projekat 4.2.10Projekat 4.2.11Projekat 4.2.12Projekat 4.2.13Projekat 4.2.14Projekat 4.2.15Projekat 4.2.16Projekat 4.2.17Projekat 4.2.18Projekat 4.2.19Projekat 4.2.20Projekat 4.2.21Projekat 4.2.22Projekat 4.2.23Projekat 4.2.24Projekat 4.2.25Projekat 4.2.26Projekat 4.2.27Zamena krovnog pokrivača u osnovnoj školi “Ibrahim Kelmendi”Rekonstrukcija fiskulturne sale osnovne škole “Ibrahin Kelmendi”Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju nove osnovne škole u Preševu.Izgradnja i tehničko opremanje osnovne škole u Preševu.Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju predškolske ustanove u PreševuIzgradnja i tehničko opremanje predškolske ustanove u PreševuIzrada projektno tehničke dokumentacije i izgradnja fiskulturnih sala u odvojenim odelenjima škola uŽujincima, Trnavi i Bukarevcu.Izrada projektno tehničke dokumentacije i izgradnja fiskulturne sale u Gimanziji “Skenderbeu”Izgradnja fiskultirene sale u Gimanziji “Skenderbeu”Obnova vrata i prozora u Gimanziji “Skenderbeu”Izrada projektno tehničke dokumentacije za izdradnju Muzičke škole.Izgradnja i tehničko opremanje Muzičke škole.Obezbeđivanje sredstava za bolju tehničku opremljenost svih kabineta u osnovni i srednjim školama.Nabavka i ugradnja tonske opreme za potrebe rada Doma kultureIzrada tehničke dokumentacije za izvođenje radova na zameni scenske rasvete u zgradi Doma kultureIzvođenje radova na zameni scenske rasvete u zgradi Doma kultureIzrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uređenju i opremanju centra za održivirazvoj i negovanje starih zanataIzgradnja sportske hale za male sportoveIzgradnja atletske stazeIzrada projektno tehničke dokumentacije za rekonstrukciju stadionaRekonstrukcija opštinskog stadiona.Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju zatvorenog bazena.Izgradnja zatvorenog bazena.Obezbeđivanja stredstava za organizaciju sportskih manifestacija lokalnog i regionalnog karaktera.Obezbeđivanje sredstava za bolju tehničku opremljenost RTV PreševaPOSEBAN CILJ 4.3: Jačanje civilnog društva i uključivanje građanaProjekat 4.3.1Jačanje kapaciteta kancelarije za mladeProjekat 4.3.2Formiranje BIZNIS INFO centra za mladeProjekat 4.3.3Edukacije mladih iz samozapošljavanjaProjekat 4.3.4Obezbedjivanje pripravničkih mesta za 100 mladihProjekat 4.3.5Organizovanje edukacija na temu domaćeg i stranih jezikaProjekat 4.3.6Organizovanje edukacija za rad na racunaruProjekat 4.3.7Promocija i podrška za socijalne usluge namenjene mladima sa posebnim potrebamaProjekat 4.3.8Organizovanje edukacije za mlade na temu zdravih stilova životaProjekat 4.3.9Organizovanje radionica za mlade na temu zaštite životne sredineProjekat 4.3.10 Organizovanje novinarske sekcije za mlade (sa edukacijama iz novinarstva)Projekat 4.3.11 Kreiranje i realizacija programa za stipendiranje i organizaciju studijskih programa za mladeProjekat 4.3.12 Osnivanje i opremanje volonterskog centra za mlade.Projekat 4.3.13 Obezbeđivanje sredstava za realizaciju TV serijala pod nazivom “Moja škola”Projekat 4.3.14 Izrada strategije civilnog društvaProjekat 4.3.15Povezivanje i edukacija seoskog stanovništva i vlasnika MSP u cilju proizvodnje zdrave hrane, izrade iprodaje suvenira, pružanja ugostiteljskih usluga za potrebe razvoja turizmaProjekat 4.3.16 Podrška i unapređenje rada udruženja koja se bave zaštitom životne okolineProjekat 4.3.17Obezbeđivanje lokacije i izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanjucentra za organizacije civilnog društvaProjekat 4.3.18 Obezbeđivanje sredstava za izgradnju i tehničko opremanje centra za organizacije civilnog društva.66

POSEBAN CILJ 4.4: Unapređenje, zaštita i promocija kulturno-istorijskog nasleđaProjekat 4.4.1Izrada plana i programa za promociju kulturno-istorijskog nasleđa opštine Preševo.Projekat 4.4.2Izrada digitalne baze podataka kulturno-istorijskog nasleđaProjekat 4.4.3Obezbeđivanje sredstava za istraživanje i zaštitu prirodne i kulturne baštine opštine Preševo.Projekat 4.4.4Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju opštinskog muzeja.Projekat 4.4.5Izgradnja i tehničko opremanje opštinskog muzeja.Projekat 4.4.6Unapređenje postojećih turističkih sadržaja i kreiranje novih u cilju promocije kulturno-istorijskognasleđaProjekat 4.4.7Izrada projektno tehničke dokumentacije za izgradnju istoriskog arhiva opštine Preševo.Projekat 4.4.8Projekat 4.4.9Projekat 4.4.10Projekat 4.4.11Projekat 4.4.12Projekat 4.4.13Projekat 4.4.14Projekat 4.4.15Izgradnja i tehničko opremanje istoriskog arhiva opštine Preševo.Modernizacija i digitalizacija biblioteke.Rekonstrukcija i adaptacija biblioteke.Izgradnja informativnog centra (digitalnog centra) opštine PreševoIzrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na rekonstrukciji starog bioskopa.Rekonstrukcija starog bioskopa.Izrada projektno tehničke dokumentacije za izvođenje radova na uspostavljanju podružne jediniceZavoda za zaštitu spomenikaIzgradnju i tehničko opremanje podružne jedinice Zavoda za zaštitu spomenikaSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA67

KLJUČNO PITANJE 5: LOKALNA SAMOUPRAVAOpština Preševo je teritorijalna jedinica u kojoj građani ostvaruju pravo na lokalnu samoupravu u skladu sa Ustavom, zakonomi Statutom opštine. Opština Preševo pripada krugu najnerazvijenijih opština u Republici i ima status prvog ranga prioritetau razvojnoj politici Republike.Opštinska uprava postupa prema pravilima struke, nepristrasno i politički neutralno i dužna je da svakom omogući jednakupravnu zaštitu u stvarivanju prava, obaveza i pravnih interesa. Dužna je da građanima omogući brzo i delotvorno ostvarivanjenjihovih prava, obaveza i pravnih interesa, da daje potrebne podatke i obaveštenja i da pruža pravnu pomoć, sarađuje sa njimai poštuje njihovu ličnost i dostojanstvo.Teritoriju opštine Preševo čini 35 naseljenih mesta i 23 mesne zajednice u kojima postoji dosta problema počevši od nedovoljnorazvijene infrastrukture, preko nedostatka objekata za kulturu, društveni i ekonomski razvoj. Stanovništvo naseljenihmesta je u isto vreme i prilično pasivno gledano sa stanovišta ekonomske aktivnosti, te na teritoriji mesnih zajednica gotovoda i nema privredne aktivnosti.Opština Preševo vrši poslove iz svoje nadležnosti utvrđene Ustavom i zakonom, kao i poslove iz okvira prava i dužnostiRepublike koji su joj zakonom povereni. Poslove opštine Preševo vrše organi Opštine u okviru svoje nadležnosti utvrđene zakonomi Statutom opštine. Organi opštine Preševo su:Skupština opštineSkupština opštine je najviši organ Opštine koji vrši osnovne funkcije lokalne vlasti, utvrđene Ustavom, Zakonom i Statutom.Aktuelni saziv Skupštine Opštine Preševo čini: 13 odbornika političke stranke Partija za demokratsko delovanje, 12 odbornikapolitičke stranke Demokratska partija Albanaca, 5 odbornika partije Demokratska unija doline, 4 odbornika grupe građana“Rami Zylfiu” 2 odbornika grupe građana Nacionalnog pokreta Albanaca i 2 odbornika iz Srpske liste za Preševo. Odbornici sebiraju na izborima svake četiri godine po proporcionalnom sistemu.Predsednik opštinePredsednika Opštine bira Skupština opštine, iz reda odbornika, na vreme od četiri godine, tajnim glasanjem. PredsednikOpštine predstavlja i zastupa Opštinu, naredbodavac je za izvršenje budžeta i obavlja druge poslove predviđene Zakonom.Opštinsko većeOpštinsko veće bira Skupština opštine na predlog predsednika Opštine. Opštinsko veće opštine Preševo ima 11 izabranihčlanova. Pored izabranih, na osnovu Zakona, član veća po funkciji je zamenik predsednika Opštine. Predsednik Opštine predsedavaOpštinskim većem. U nadležnosti Opštinskog veća je da utvrđuje predlog budžeta Opštine, da vrši nadzor nad radomOpštinske uprave, da odlučuje po žalbama na odluke Opštinske uprave i daje mišljenja predsedniku Opštine po pitanjima zakoja predsednik smatra da su od značaja.Opštinska upravaOpštinska uprava (OU) opštine Preševo obrazovana je kao jedinstveni organ sa organizacionim jedinicama za vršenje srodnihupravnih, stručnih i drugih poslova. Njome rukovodi načelnik, kojeg postavlja Opštinsko veće, na osnovu javnog oglasa naperiod od 5 godina. Pored poslova iz delatnosti lokalne samouprave, OU obavlja poslove iz nadležnosti Republike kao i povereneposlove. Unutrašnja organizacija Opštinske uprave je podložna promenama u zavisnosti od trenutnih potreba i ostvarenihrezultata.68

Organizacione jedinice Opštinske uprave su odeljenja i službe:- Odeljenje za opštu upravu i zajedničke poslove- Odeljenje za društvene delatnosti- Odeljenje za finansije, privredu, privatno preduzetništvo i javne nabavke- Odeljenje za urbanizam, imovinsko-pravne poslove i zaštitu životne sredine- Odeljenje za inspekcijske poslove- Fond za komunalne, građevinske, stambene poslove i lokalni ekonomski razvoj (LER)- Odeljenje za utvrđivanje i naplatu javnih prihoda- Stručna služba za normativno pravne i skupštinske poslove- Posebna služba - Opštinski uslužni centar i informatika- Kabinet predsednikaZa potrebe komunalne izgradnje i pružanja komunalnih usluga Skupština opštine Preševo, saglasno Zakonu o lokalnojsamoupravi i Zakonu o javnim preduzećima i obavljanju delatnosti od opšteg interesa, osnovala je sledeće javno preduzeće:“JKP Moravica” – U nadležnosti JKP Moravica je prikupljanje i odlaganje otpada, proizvodnja i distribucija vode, održavanjehigijene na javnim površinama, održavanje komunalnih sistema, vodovoda i kanalizacije.Generalni problem svih opština u regionu je nedovoljno učešće građana u procesu donošenja odluka, pa je osnovni ciljOpštine u narednom periodu orijentisanost na kupca/korisnika usluga. Imajući u vidu činjenicu da su građani korisnici uslugaOpštine, primarni cilj opštinskih organa će biti ispunjavanje potreba građana.Opština Preševo je u zadnjih nekoliko godina intenzivno radila na poboljšanju rada opštinske administracije kako bi odloše, spore i neefikasne prerasla u dobru, brzu i efikasnu. Kao jedan od uspešnih projekata za reformu lokalne administracije jei otvaranje Opštinskog uslužnog centra, koji je pored digitalizacije podataka, a samim tim i ubrzavanje procesa izdavanja dokumenatadoprineo i menjanju slike o Opštinskoj upravi, jer je prostor namenjen za Centar prijatno mesto u kome rade ljubaznii predusretljivi službenici.U isto vreme, Opština se povezala sa ostalim mesnim kancelarijama i sada je moguće u njima dobiti potrebnu dokumentacijuiz domena matične službe. Mogućnost da se putem interneta komunicira sa javnom administracijom daje prostor dajavne službe zaista postanu servis građana i privrede. U buduće će Opština Preševo nastaviti da radi na usavršavanju ovog većzapočetog procesa, kroz pronalaženje novih IT i softverskih rešenja i objedinjavanje svih lokalnih i republičkih institucija kojeposluju na lokalnom nivou na jednom mestu, u cilju još efikasnijeg poslovanja i pružanja usluga.U cilju efiksnog sprovođenja svih aktivnosti lokalne samouprave, uklapanja u savremene trendove razvoja i formiranja lokalnevlade koja brine o svojim građanima, opština Preševo će se u narednom periodu posvetiti i edukaciji zaposlenih u Upravi,tj. usavršavanju njihovih veština za postizanje određenog standarda, kako u efikasnom pružanju usluga i uključivanju građanau proces donošenja odluka, tako i intenziviranju ekonomskog razvoja. Obuka i obrazovanje lokalnih aktera u opštini Preševo ćeomogućiti stvaranje kvalitetnog kadra za različita područja rada u Opštini. Kroz primenu odgovarajućih funkcionalnih oblika iprograma obrazovanja oni će steći stručno-teorijska i praktično upotrebljiva znanja i veštine za uspešan rad u zanimanju, kaoi za razvoj profesionalne karijere. U ovu grupu aktivnosti spadaju i projekti razvoja industrijskih zona, geografsko-informacionogsistema, pripreme olakšica za privlačenje domaćih i stranih investitora, kao i formiranje efikasnog mehanizma za razvojpreduzetništva.Jedan od važnih problema koji je definisan u toku SWOT analize ključne oblasti Razvoj lokalne samouprave je i problemnedovoljno efikasnog sistema naplate komunalnih usluga, kao i njihovo efikasno pružanje. Kao posledica ovog nedostatka jei nedovoljan priliv sredstava u budžet lokalne samouprave, naročito posle uvođenja sistema naplate lokalnih poreza, koji jepreuzet od poreske uprave. Kako bi se prevazišao ovaj problem, opština Preševo je predvidela niz aktivnosti koje će doprinetipostepenom rešavanju komunalnih problema i efikasnijem radu i zadovoljavanju potreba građana.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA69

SWOT AnalizaSnage1. Postojanje Opštinskog uslužnog centra2. Postojanje eksterne mreže i povezanost Opštinskoguslužnog centra sa mesnim kancelarijama3. Postojanje on-line naručivanja dokumenata4. Digitalizovani podaci iz matičnih knjiga za Preševo imesne kancelarije5. Razvijena međuopštinska saradnja sa opštinama na jugu6. Dobra saradnja sa opštinama u inostranstvu7. Postojanje visokoškolskog kadra u Upravi8. Postojanje komunalnog preduzeća9. Postojanje javnih ustanova od društvenog značaja zalokalnu zajednicu10. Postojanje loklanih medija11. Postojanje Kancelarije za LER12. Postojanje Kancelarije za mlade13. Zadovoljavajuća opremljenost IT tehnikom u Upravi14. Nema viška zaposlenih u UpraviŠanse1. Proširenje nadležnosti lokalne samouprave2. Uspostavljanje NVO za razvoj društvenog sektora3. Edukacija zaposlenih u lokalnoj poreskoj administraciji oprikupljanju poreza4. Povećanje transfernih sredstava iz Republike(Koordinacionog tela)5. Intenziviranje i proširivanje saradnje sa opštinama uinostranstvu6. Marketinška promocija Opštinske uprave na nivouRepublike7. Poboljšanje zakonske regulative koja se odnosi nalokalnu samoupravu8. Reorganizacija sistema mesnih zajednica9. Uvođenje međunarodnih standarda kvaliteta u lokalnusamoupravu10. Elektronsko poslovanje i komunikacija sa klijentima (Euprava)11. Jačanje Kancelarije za LER u cilju intenzivnije ikvalitetnije podrške MSP sektoru i razvoju omladinskogpreduzetništva12. Osnivanje centra za razvoj poljoprivrede13. Postojanje lokalne poreske administracije koja može dautiče na povećanje opštinskih prihodaSlabosti1. Nepostojanje sistema za praćenje izdavanja dokumenata2. Nedovoljna opremljenost mesnih kancelarija3. Nedovoljna finansijska motivisanost zaposlenih uOpštinskoj upravi4. Odliv visokoškolskog kadra iz opštine zbog nepriznavanjadiploma stečenih na Kosovu5. Nepostojanje godišnjih planova razvoja ljuskih resursa uopštini6. Nedovoljna razvijenost komunikacije sa građanima7. Dugotrajne i komplikovane procedure u domenuizdavanja lokacijskih dozvola8. Nedovoljna efikasnost opštinskih javnih preduzeća9. Neadekvatan stručni kadar u pojedinim segmentimajavnog sektora10. Nedovoljan opštinski budžet za sprovođenje razvojnihaktivnosti i ulaganja u edukaciju zaposlenih i poboljšanjausluga prema građanima11. Nedovoljno sredstava za finansiranje mesnih zajednica12. Nepostojanje imovine lokalne samouprave13. Nedovoljna tehnička opremljenost javnih preduzećaPretnje1. Mala transferna sredstva od Republike za unapređenjerada LS2. Nedovoljna sredstva za prenete nadležnosti – zdravstvo,obrazovanje, socijalna zaštita3. Pojačana centralizacija Republike4. Nedovoljan priliv sredstava u budžet zbog celokupneekonomske situacije’’70

Opšti cilj 5:Razvoj lokalne samoupravePOSEBNI CILJEVI CILJEVI:POSEBAN CILJ 5.1:POSEBAN CILJ 5.2:POSEBAN CILJ 5.3:Jačanje kapaciteta lokalne samouprave u cilju efikasnog pružanja usluga građanima i privrediUnapređenje komunalnih usluga i prikupljanja prihoda u Opštini PreševoUnapređenje rada Opštinske uprave u cilju razvoja lokalne privrede, stvaranja konkurentnijegokruženja i promocije OpštinePROJEKTIPOSEBAN CILJ 5.1: Jačanje kapaciteta lokalne samouprave u cilju efikasnog pružanja usluga građanima i privrediFormiranje centra jedinstvenih usluga „Sve na jednom mestu“ (objedinjavanje izdavanja dokumentacijeProjekat 5.1.1u nadležnosti lokalne samouprave, SUP, PIO službe, socijalnog osiguranja i Nacionalne službe zazapošljavanje)Rekonstrukcija stare zgrade OU i dogradnja dela zgrade Opštinske uprave gde će biti smešten centarProjekat 5.1.2jedinstvenih usluga „Sve na jednom mestu“ i arhiv OpštineProjekat 5.1.3Sređivanje arhivske građe Opštine (prikupljanje, sistematizacija i otvaranje izložbenog prostora)Projekat 5.1.4Projekat 5.1.5Projekat 5.1.6Projekat 5.1.7Projekat 5.1.8Projekat 5.1.9Projekat 5.1.10Projekat 5.1.11Projekat 5.1.12Projekat 5.1.13Uvođenje menadžment procesa u Opštinsku upravu (standardi)Uvođenje sistema za praćenje izdavanja dokumenata u Opštinsku upravuInstitucionalizacija uključivanja građana u proces upravljanja (javne rasprave, razvijanje NVO sektora,formiranje Saveta za razvoj sastavljenog od građana, formiranje Saveta za zapošljavanje)Izrada plana edukacije zaposlenih u Opštinskoj upravi i komunalnim preduzećimaUspostavljanje bežičnog interneta u opštini PreševoJačanje kapaciteta postojeće Kancelarije za LER u cilju intenziviranja ekonomskih aktivnosti u OpštiniJačanje kapaciteta postojece Kancelarije za mlade u cilju intenzivnog zapošljavanja mladihFormiranje Turističke organizacije opštine PreševoOpremanje Skupštine tehnikom za simultano prevođenjeFormiranje Saveta za međunacionalne odnosePOSEBAN CILJ 5.2: Unapređenje komunalnih usluga i prikupljanja prihoda u Opštini PreševoProjekat 5.2.1Uvođenje novih softvera i tehnologija u naplati komunalnih usluga radi bolje efikasnostiProjekat 5.2.2Formiranje precizne baze podataka korisnika komunalnih usluga u cilju poboljšanja sistema naplateProjekat 5.2.3Uvođenje novih komunalnih usluga (naplata parkinga)Projekat 5.2.4Uspostavljanje Call centra za efikasno rešavanje komunalnih problema građanaProjekat 5.2.5Ažuriranje baze podataka Lokalne poreske administracije u cilju poboljšanja naplate i povećanja prihodalokalne samoupravePOSEBAN CILJ 5.3: Unapređenje rada Opštinske uprave u cilju razvoja lokalne privrede,stvaranja konkurentnijeg okruženja i promocije OpštineProjekat 5.3.1Uspostavljanje i razvoj jedinstvenog geografsko-informacionog sistema OpštineProjekat 5.3.2Pripremanje podsticajnih mera u cilju poboljšanja atraktivnosti Opštine za domaće i strane investitoreTehnički opremiti i kadrovski osposobiti organe Opštine za pružanje kvalitetnih usluga sadašnjimProjekat 5.3.3i potencijalno zainteresovanim preduzetnicima i preduzećima prilikom osnivanja radnji, rešavanjaimovinsko-pravnih odnosa, izdavanja građevinskih dozvola itd.Projekat 5.3.4Izrada plana i programa za promociju preduzetništva, preduzetničke kulture (uključuje i izradu vodiča zaMSP)Projekat 5.3.5Izrada turističkog vodiča kroz opštinu PreševoProjekat 5.3.6Projekat 5.3.7Projekat 5.3.8Projekat 5.3.9Izrada strategije sajamskih nastupaIntenziviranje saradnje sa SIEPA-om, NALED-om i Ministarstvom za ekonomiju i regionalni razvojSertifikacija Opštine kao pozitivnog poslovnog okruženja (NALED)Izrada institucionalnog identiteta OpštineSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. STRATEGIJA RAZVOJA71

AKCIONI PLANRAZVOJAOPŠTINE PREŠEVOAkcioni plan je deo strategije koji sadrži detaljniji opis prioriteta i mera iz Strateškog plana razvoja opštine. Akcioni planobuhvata period do 2015. godine, uključuje projekte za koje se u datim socio-ekonomskim okolnostima procenjuje da mogubiti realizovani u planskom periodu. Takođe, kriterijum za odabir projekata koji će ući u akcioni plan jeste i njihov doprinosstvaranju preduslova za realizaciju finansijski i vremenski zahtevnijih projekata.Predlozi projekata generisani su iz ciljeva i mera sadržanih u Strateškom planu razvoja opštine Preševo 2010-2015. godinei prikupljani na osnovu jedinstvenog obrasca.Akcioni plan sadrži projekte koji predstavljaju operacionalizovane ciljeve i predloge projekata i za svaki projekat porednaslova projekta, dati su podaci o:- Procenjenoj vrednosti projekta- Izvoru finansiranja- Nosiocu projekta;- Partnerima na projektu ;- Korisnicima/ciljnim grupama- Vreme realizacijeAkcioni plan obuhvata projekte iz svih oblasti za koje su postavljena ključna pitanja:- Ekonomija,- Infrastruktura,- Zaštita životne sredine,- Društvene delatnosti,- Lokalna samouprava.Potencijalni izvori finansiranja 5 projekata su sledeći:- Budžet Republike Srbije- Budžet opštine- Donacije – strane i domaće- Javno-privatno partnerstvo- Municipalne obveznice- Program prekogranične saradnje Bugarska-Srbija(za period 2007-2011 ukupna vrednost programa iznosi 21,264,404.00EUR) 65 više o dopunskim izvorima finansiranja može se pronaći u publikaciji „Vodič za planiranje lokalnog razvoja“, Vojvodina-CESS, Novi Sad, 2009, str. 39-63 http://www.vojvodina-cess.org/index.php?baseaction=content&mediumid=1&pagid=74&fontsize=126 http://www.evropa.gov.rs/CBC/PublicSite/Programme.aspx?Id=25#72

AKCIONI PLANOpšti cilj 1:UNAPREĐENJE OKVIRAZA PRIVREDNI RAZVOJ I NOVO ZAPOŠLJAVANJERB Naziv projekta Vrednostprojekta –procenaIzvorifinansiranjaNociociprojektaPartneri naprojektuKorisnici/ciljne grupeVremerealizacije1.1. Formiranje opštinskeagencije za razvojMSPP1.000.000,00 Donacija,budzet RS iopštineOpština, predsednikopštineOpštinskiMSPP, PIO,služba zazapošljavanjeMSP i potencijalnipreduzetnici2011/20121.2. Izrada baza podatakarelevantnih zaprivredu500.000,00 Donacija,opštinaKLEROpštinski MSPPMSPP2011/20121.3. Organizovanjezajedničkih nastupaopštine i privrednikana domaćim i stranimsajmovima privrede3.000.000,00 MSP, budzet RSi opštine, SIEPAOpštinskoodeljenje zaprivredu, KLERMSP MSP Kontinuirano1.4. Izrada vodiča zaučešće na sajamskimmanifestacijama400.000.00 Donacija,budzet RS iopštineOpštinskoodeljenje zaprivredu, KLERMSP MSP 20111.5. Razvijanje programaedukacije preduzetnikao uvođenjustandarda kvaliteta400.000,00 Opština,donacija,budžet RSOpštinskoodeljenje zaprivredu, KLERMSP MSP 2011/20121.6. Analiza potreba zaobukama privrednikai potencijalnih preduzetnika200.000,00 Opština,donacijaOpštinskoodeljenje zaprivredu, KLER,MSPP MSPP 2011/20121.7. Organizovanjeedukacija za MSP onačinima za uspešnoapliciranje kod fondovai banaka.1.8. Organizovanje edukacijaza preduzetnikei one koji planirajuda započnu sopstvenibiznis.300.000.00 Opština,Donacija500.000,00 Opština,DonacijaKLER, konsultantiOdeljenje zaprivreduBanke, MSP MSP 2011/2012.Služba zazapošljavanje,poslovne banke,konsultantiNezaposlenalica2011/2012.STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN73

1.9. Analiza potrebaprivrede za određenimobrazovnim profilimai vrsti specifičnihznanja i veština kojasu potrebna privrediu pravcu njihovogusklađivanja.400.000,00 Opština,donacijaSrednje škole Opština, MSP Nezaposlenalica,2011/2012.1.10. Analiza potrebe imogućnosti osnivanjabiznis inkubatora1.000.000.00 Opština,donacije,budžet RSOpštinska uprava,privredniciMSP, konsultantiPoslovni sektor,nezaposlenalica20121.11. Podsticanjepreduzetništva žena,naročito u oblasti turizmakroz edukacije500.000,00 Opština,donacije,budžet RSOpštinskauprava,KonsultantiNezaposlenalica2011-20151.12. Povezivanje privrednihsubjekata saobrazovnim institucijama,radi olakšavanjauključivanja mladih usvet rada100.000,00 Opština,donacije,budžet RSObrazovneinstitucijeOpštinskaupravaNezaposlenimladi ljudi20111.13. Kreiranje programastimulisanjavolonterske prakseza nezaposlena licaradi sticanja radnogiskustva.200.000,00 Opština,donacije,budžet RSSlužba zazapošljavanjeOpštinaNezaposlenimladi ljudi, studenti,učenicisrednjih škola20111.14. Analiza potencijala zaklasterizaciju u prioritetnimsektorima1.000.000,00 Opština,donacije,budžet RSOdeljenje zaprivredu, MSPMSPP MSP 2011/20121.15. Izrada studije izvodljivostiza industrijskipark/radnu zonu,2.500.000,00 Opština,donacije,budžet RS, JPPOpštinskaupravaKonsultanti MSP 2011/20121.16. Osnivanje i uređenjeindustrijskog parka/radnih zona15.000.000,00 Opština,donacije,budžet RS, JPPOpštinskauprava, javnapreduzećaKonsultanti MSP 2014/20151.17. Osnivanje one-stopshopšaltera1.500.000.00 Donacija,budzet RS iopštineNVO,Konsultanti,SIEPAInvestitori(postojeći ipotencijalni),MSP20111.18. Izrada paketa podsticanjai davanjaolakšica za investitore5.000.000,00 Opština,donacija,budžet LSOpštinskauprava,JavnapreduzećaInvestitori 20121.19. Izrada Strategijeprivlačenja investicija– promocija investicionihmogućnosti2.000.000,00 Opština,donacijaOpštinskauprava,KLER, Opština, MSP 20121.20. Izrada promotivnogmaterijala o opštinikao investicionojdestinaciji500.000.00 Opština,donacijaKLER,odeljenje zaprivredu, ITodeljenjeInvestitori,opština201274

1.21. Unapređenje internetstranice opštinePreševo radi njenepromocije kao investicionogproizvoda1.000.000,00 Opština,donacijaIT eksperti,opštinskaupravaMSP, Javnapreduzeća,ustanove iorganizacijeOpština(građani)2011.1.22. Jačanje kapacitetazaposlenih u lokalnojsamoupravi zaprivlačenje investicija(materijalnih iljudskih),1.500.000,00 Opština,donacijeKonsultanti Zaposleni u LS Investitori 20111.23. Izrada software-a zapraćenje realizacijeopštinskih projekatai ažuriranje podatakaod značaja za investitore.500.000.00 Donacija IT eksperti,opštinskaupravaKLER, konsultantiGrađani, investitori,MSP20111.24. Kreiranje bazepodataka o svimpreduzećima kojaposluju u agrokompleksu,o svimpoljoprivrednimproizvođačima ipružaocima usluga.500.000,00 Budžet opštine KLER MSP, zadruge KLER,opštinskauprava20111.25. Osnivanje strukovnihudruženja kojabi između ostalogpružala podrškui potencijalnimpoljoprivrednimproizvođačima500.000,00 Budžet opštine KLER MSP, PoljoprivredniciPoljoprivrednici 20121.26. Podrška uvođenjumeđunarodnihstandarda kvaliteta isistema bezbednostihrane – edukacije1.000.000,00 Budžet opštine,RepublikaSrbijaKLER Konsultante Poljoprivrednici,preduzetnici,turisti2013/1.27. Podrška uvođenjumeđunarodnihstandarda kvaliteta isistema bezbednostihrane –subvencije.1.28. Edukacija poljoprivrednihproizvođača iz oblastimenadžmenta ipreduzetništva, saciljem većeg stepenafinalizacije proizvodnjei formiranje MSP uagrobiznisu.1.29. Promocija ruralnihpotencijala radi stimulisanjeinvestiranja uta područja5.000.000,00 Budžet opštine,RepublikaSrbija1.000.000 Budžet opštine,RepublikaSrbija1.000.000,00 Opština, donatorKLER Konsultante Poljoprivrednici,preduzetnici,turistiKLER Konsultanti Poljoprivrednici,preduzetnici,turistiTurističkaorganizacija (poosnivanju),PoljoprivredniciPoljoprivrednici2012/20132013/STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN75

1.30. Revitalizacija stočnogfonda, unapređenjerasnog sastava stoke10.000.000,00 Budžet opštine,RepublikaSrbijaMinistarstvoPŠVPoljoprivredniciPoljoprivrednici1.31. Edukacije i informisanjeo mlekarstvu(organizovanje proizvodnje,finansiranjei sl.)300.000,00 Opština, donatoriOdeljenje zaprivreduPoljoprivredniciPoljoprivredniproizvođači1.32. Analiza mogućnostii izrada plana organizovanoguzgoja,obrade i plasmanalekovitog bilja300.000,00 Opština, KLER Poljoprivrednici,MSP/1.33. Komasacija poljoprivrednogzemljišta –elaborat predkomasacionogstanja2.000.000,00 Opština, donatoriRepublikaOpština / Poljoprivrednici Do 2015.1.34. Podrška učešćupoljoprivrednika nasajmovima (organizacionai finansijska)2.000.000,00 Opština,donacijaKLER, zadruge,udruženjaPoljoprivrednici / 20111.35. Izrada mape klastera– identifikacijanajpogodnijih tipovaklastera, delatnostiklastera, članiceklastera, faktori uspehai sl.2.000.000,00 Opština,donacijaKLER, eksternistručnjaci/ / 2011.1.36. Osnivanje Kluba poljoprivrednika400.000,00 Opštinskibudžet,članstvoKLER,opštinskoodeljenje zaprivreduPoljoprivrednici,zadrugePoljoprivrednici,zadruge20111.37. Osnivanje Savetodavnepoljoprivredneslužbe1.000.000,00 Opština, donatoriRepublikaOpština, / Poljoprivrednici 20121.38. Formiranje Turističkeorganizacije opštinePreševo1.000.000,00 Opština, donatoriRepublikaOpština,Svi akteri usektoru turizmaSvi akteri usektoru turizma,turisti2011/20121.39. Analiza mogućnostirenoviranja i modernizacijepostojećihsmeštajnih kapaciteta500.000,00 Opština, Turističkaorganizacija (poosnivanju)KLER,Turisti, vlasnicismeštajnih objekata2012/20131.40. Edukacijadomaćinstava zapružanje uslugesmeštaja i boravkaturista u seoskimnaseljima500.000,00 Turističkaorganizacija (poosnivanju)Turističkaorganizacija (poosnivanju)KonsultantiLokalnipreduzetnici,turisti201276

1.41. Identifikovanjeturističkih proizvodakoji na kratakrok mogu postatikonkurentni nameđunarodnomturističkom tržištu500.000,00 Turističkaorganizacija (poosnivanju)KonsultantiPreduzetnici,turisti/ 20121.42. Povezivanje turističkeponude kroz razvojklastera, saradnjuopština2.500.000 Turističkaorganizacija (poosnivanju)Potencijalnipartneri uklasteruLokalni preduzetnici20131.43. Negovanje i podsticanjedomaće radinostii starih zanata uturističke svrhe krozinformisanje i edukacije300.000,00 Opština, donatoriRepublikaTORLokalni akterii potencijalniakteri u oblastiturizma/ 2011/20121.44. Promovisanjemultikulturalnostii tradicije i običajarazličitih etničkihgrupa koje žive naovom prostoru500.000,00 Opština, donatoriTORLokalni akterii potencijalniakteri u oblastiturizma/ 2011/20121.45. Podsticati korišćenjeevropskih fondova usvrhe razvoja turizmai kreiranja zajedničkihturističkih proizvodaprekograničnihregiona500.000,00 Opština, donatoriTORLokalni akterii potencijalniakteri u oblastiturizma/ 2011/20121.46. Informisanje lokalnogstanovništva oturističkim vrednostimau okolini ipodsticanje domaćeturističke tražnje daposećuje domaćedestinacije500.000,00 Opština, donatoriTORLokalni akterii potencijalniakteri u oblastiturizma/ 2011/20121.47. Izrada višejezičnihštampanih promotivnihmaterijala oturističkim proizvodima,na nivoudestinacija1.48. Formiranje turističkoinformativnihcentara na graničnomprelazu, uz važnijesaobraćajnice1.49. Postavljanje iodržavanje turističkesignalizacije600.000,00 Opština, donatori2.000.000,00 Opština, donatori3.000.000,00 Opština, donatoriTOR / / 2011/2012TOR / / 2011/2012TORLokalni preduzetniciTuristi 2012/2013STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN77

1.50. Praćenje trendovana međunarodnomturističkom tržištui prilagođavanjeturističke ponudeistim300.000,00 Opština, donatoriTOR / / 2011/20151.51. Istraživanje tržišta iupravljanje posetiocima500.000,00 Opština, donatoriTOR Konsultanti / 20121.52. Osposobljavanjelokalnog stanovništvaputem edukacije zaaktivno učešće u razvojui implementacijiturizma500.000,00 Opština, donatoriTOR Konsultanti / 20121.53. Organizovanje edukacijeza specifičnevidove turizma300.000,00 Opština, donatoriTOR Konsultanti / 20121.54. Podsticaji i programiza zapošljavanjemladih i visokoobrazovanihi naročitostimulisanje njihovogpovratka u seoskanaselja5.000.000,00 Opština, donatori,RepublikaOpština NSZ Mladostanovništvo iopština20121.55. Podrška pokretanjuporodičnog biznisa,naročito u ruralnimoblastima500.000,00 Opština, donatori,RepublikaOpštinaUdruženjapreduzetnika/ 201278

Opšti cilj 2:RAZVOJ KOMUNALNE INFRASTRUKTURERB Naziv Projekta Procenjenavrednostprojekta(RSD)IzvorifinansiranjaNosilacprojekta /OdgovornaosobaPartneri naprojektuKorisnici /Ciljne grupeVremetrajanjarealizacije(od-do)2.1. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izgradnjunadvožnjaka prekomagistralnog putaM 25.2 i železničkepruge (Niš – Skoplje –Solun) u PreševuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP ŽelezniceSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.2. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza rekonstrukcijuvodovodne mrežeu PreševuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJKP MoravicaGrađani opštinePreševo2011 / 20122.3. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza regulacijutoka reke u selimaMiratovac, Buštranje,Crnotince, Reljan,Ašane, Slavujevac iNorčaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP Srbija VodeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.4. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza rekonstrukcijuulice Braća Frašeriu PreševuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/Građani opštinePreševo2011 / 20122.5. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza rekonstrukcijupostojeće mrežejavnog osvetljenja ucilju poboljšanja energetskeefikasnostiu Preševu, naseljuŽeleznička Stanicai selima Raince,Crnotince i Žujince2.6. Izrada plana detaljneregulacije za industrijskuzonu ,,Čukarka,,2.7. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izgradnju sistemaza prečišćavanjeotpadnih vodaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveED “Jugoistok”Niš - ED VranjeKancelarija zaLERGrađani opštinePreševoGrađani opštinePreševo/ Građani opštinePreševo2011 / 20122011 / 20122011 / 2012STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN79

2.8. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izgradnjuatmosferskekanalizacije u ulici 15.Novembar do naseljaŽeleznička StanicaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/ Građani opštinePreševo2011 / 20122.9. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza uređenjeprostora bivše pijacei izgradnju parkingprostora (I fazaizgradnje parkinga)Budžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJKP MoravicaGrađani opštinePreševo2011 / 20122.10. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izgradnjuposlovno-stambenogobjekta u centruPreševaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/ Građani opštinePreševo2011 / 20122.11. Izrada elaborata(studije opravdanosti)o formiranju i izgradnjislobodne carinskezone Čukarka uPreševuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveKancelarija zaLERGrađani opštinePreševo2011 / 20122.12. Rekonstrukcijavodovodne mreže uPreševuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPJKP Moravica / Građani opštinePreševo2011 / 20122.13. Završetak izgradnjekanalizacione mreže uselu OraovicaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPJKP Moravica / Građani opštinePreševo2011 / 20122.14. Završetak izgradnjekanalizacione mreže uselu Trnavska RekaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPJKP Moravica / Građani opštinePreševo2011 / 20122.15. Završetak izgradnjekanalizacione mrežeu naselju ŽelezničkaStanicaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPJP Moravica / Građani opštinePreševo2011 / 20122.16. Izgradnja pomoćnogpružnog prelaza kodIGM BudućnostBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP ŽelezniceSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.17. Izgradnja tri (3) automatskerampe prekoželezničke pruge uPreševu, Raincu iCrnotincuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP ŽelezniceSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 201280

2.18. Rekonstrukcija Omladinskeulice u PreševuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/Građani opštinePreševo2011 / 20122.19. Rekonstrukcija lokalnogputa Žujince -Bukurevac - CrnotinceBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/ Građani opštinePreševo2011 / 20122.20. Rekonstrukcija lokalnogputa Bukurevac– OraovicaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/ Građani opštinePreševo2011 / 20122.21. Rekonstrukcijalokalnog puta Bujić– Ilince – Mađere– Ranatovac doadministrativne linijesa KosovomBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/ Građani opštinePreševo2011 / 20122.22. Izgradnja putaOraovica – BukovacBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/ Građani opštinePreševo2011 / 20122.23. Izgradnja trotoara /šetališta pored ulice15. Novembra (odautobuske stanice doreskrsnice sa ulicomĆ. Šehu)Budžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove/ Građani opštinePreševo2011 / 20122.24. Regulacija tokaKurbalijske reke krozPreševoBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP Srbija VodeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.25. Regulacija toka Rainskereke2.26. Izgradnja nadzemnogkablovskog voda (10KV) od STS VodovodŽujince do STS Bukurevac2.27. Rekonstrukcijapostojeće mrežejavnog osvetljenja ucilju poboljšanja energetskeefikasnostiu Preševu i drugimnaseljenim mestimaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP Srbija VodeED “Jugoistok”Niš - ED VranjeED “Jugoistok”Niš - ED VranjeGrađani opštinePreševoGrađani opštinePreševoGrađani opštinePreševo2011 / 20122011 / 20122011 / 2012STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN81

2.28. Proširenje postojećetelefonske mreže uPreševuBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP TelekomSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.29. Proširenje postojećetelefonske mreže unaselju ŽelezničkaStanicaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP TelekomSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.30. Izgradnja telefonskemreže u selu TrnavaBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP TelekomSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.31. Izgradnja telefonskemreže u selu BukurevacBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP TelekomSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.32. Izgradnja telefonskemreže u selu RainceBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP TelekomSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 20122.33. Izgradnja telefonskemreže u seluCrnotinceBudžet OpštineKordinacionotelo DonatoriNIPFond zakomunalne,građevinske,stambeneposloveJP TelekomSrbijeGrađani opštinePreševo2011 / 201282

Opšti cilj 3:ZAŠTITE ŽIVOTNE SREDINERB Naziv Projekta Procenjenavrednostprojekta(RSD)IzvorifinansiranjaNosilacprojekta /OdgovornaosobaPartneri naprojektu / bitniakteriKorisnici /Ciljne grupeVremetrajanjarealizacije(od-do)3.1. Izrada i usvajanjelokalnog ekoloskogakcionog plana (LEAP)350,000 Budžet opštine Odeljenje zaurbanizam, imovinskepravneposlove i zaštituživotne sredine /NačelnikodeljenjaJKP ‘’Moravica“,NVO Greenworld,Kancelarija zaLEROpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani2011-2011(8 meseci)3.2. Izrada i usvajanjelokalnog plana upravljanjaotpadom350,000 Budžet opštine JKP ‘’Moravica’’ Odeljenje zaurbanizam, imovinskopravneposlove i zaštituživotne sredine,NVO Greenworld,Kancelarija zaLEROpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani i privreda2011-2011(8 meseci)3.3. Izrada i usvajanjeprograma edukacijegrađanao unapređenju iočuvanju životnesredine300,000 Budžet opštine JKP ‘’Moravica’’ NVO Greenworld,Kancelarija zaLEROpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani2011-2011(3 meseca)3.4. Formiranje i opremanjeslužbe zazaštitu životne sredinei zootehničke delatnosti800,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineOdeljenje zaurbanizam, imovinskopravneposlove i zaštituživotne sredineZavod za zaštituzdravlja iz Vranja,Kancelarijaza LEROpština /Građani2011 – 20113.5. Formiranje i opremanjeslužbe zadelovanje u kriznimsituacijama3.6. Osnivanje saveta zadelovanje u kriznimsituacijama3.7. Izrada i usvajanjeakcionog plana zadelovanje u kriznimsituacijama400,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineOdeljenje zaurbanizam, imovinskopravneposlove i zaštituživotne sredine500,000 Budžet opštine Odeljenje zaurbanizam, imovinskopravneposlove i zaštituživotne sredine,SkupštinaOpštine150,000 Budžet opštine Odeljenje zaurbanizam, imovinskopravneposlove i zaštituživotne sredineKancelarija zaLERČlanovi saveta,predstavnicirelevantnihjavnih institucija,organizacija,Kancelarija zaLERČlanoviopštinskogveća i saveta,predstavnicirelevantnihjavnih institucija,organizacija,Kancelarija zaLEROpština /GrađaniOpština /GrađaniOpština /Građani2011-20112011 – 2011(2 meseca)2011-2011(6 meseci)STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN83

3.8. Izrada i usvajanjeplana i programa energetskeefikasnosti350,000 Budžet opštine Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojAgencija zaenergetskuefikasnost,Kancelarija zaLERBudžetskikorisnici2011-2011(8 meseci)3.9. Formiranje i opremanjeslužbe zaizgradnju i održavanjezelenih površina u okviruJKP ‘’Moravica’’1,000,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineJKP ‘’Moravica’’ Odeljenje zaurbanizam, imovinskopravneposlove i zaštituživotne sredineOpština /Građani2011-20113.10. Izrada tehničko projektnedokumentacijeza radove na sanaciji irekultivaciji zemljištapostojeće deponije5,100,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojResornoMinistarstvo –Fond za zaštituživotne sredineOpština /Građani,privreda2011-20123.11. Sanacija i rekultivacijazemljišta postojećedeponije3,000,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineJKP ‘’Moravica’’ Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani, privreda2011-20123.12. Izrada tehničkoprojektne dokumentacijeza sanaciju irekultivaciju zemljišta‘’divljih’’ deponija uurbanom i ruralnomdelu Opštine2,500,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineJKP ‘’ Moravica’’Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani, privreda2011-20123.13. Sanacija i rekultivacijazemljišta ‘’divljih’’deponija u urbanomi ruralnom deluOpštine8,000,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineJKP ‘’ Moravica’’Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani, privreda2011-20123.14. Izrada projektnedokumentacije zauređenje javnih izelenih površina uurbanom i ruralnomdelu Opštine3,000,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineJKP ‘’ Moravica’’Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani, privreda2011-20123.15. Uređenje javnih izelenih površina uurbanom i ruralnomdelu Opštine8,000,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredineJKP ‘’ Moravica’’Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomski razvoj,Odeljenjeza urbanizam,imovinskopravne poslovei zaštitu životnesredineOpština, JKP‘’Moravica’’/ Građani,privreda2011-201284

3.16. Izrada tehničko projektnedokumentacijeza radove na čišćenju iuređenju vodotokova5,400,000 Budžet opštine,JP ‘’Srbija vode’’JKP ‘’ Moravica’’Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomski razvoj,Odeljenjeza urbanizam,imovinskopravne poslovei zaštitu životnesredineOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani2011-20123.17. Radovi na čišćenju iuređenju vodotokova15,000,000 Budžet opštine,KoordinacionoteloJKP ‘’ Moravica’’Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomski razvoj,Odeljenjeza urbanizam,imovinskopravne poslovei zaštitu životnesredineOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani2011-20123.18. Izrada tehničko projektnedokumentacijeza izgradnju objekta –staklenika za čuvanjesezonskog cveća300,000 Budžet opštine JKP ‘’ Moravica’’Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani2011-20123.19. Rešavanje imovinskopravnihpitanja iobezbeđivanje lokacijeza izgradnju transferstanice20,000,000 Budžet opštine,KoordinacionoteloFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojOpština, JKP‘’Moravica’’ /Građani, privreda2011-20123.20. Izrada tehničko investicionedokumentacijeza izgradnjutransfer stanice3.21. Izrada studije opravdanostii izvodljivosti zaformiranje Centra zaprikupljanje i upravljanjekomunalnim iostalim otpadom uokviru JKP ‘‘Moravica’’3.22. Određivanje lokacija iizrada plana lokacijaza postavljanje kontejneraza razvrstavanjekomunalnog i ostalogotpada na teritorijiOpštine4,200,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredine2,000,000 Budžet opštine,Fond za zaštituživotne sredine350,000 Budžet opštine,KoordinacionoteloJKP ‘’Moravica’’ Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojJKP ‘’Moravica’’ Fond za zaštituživotne sredine,Kancelarija zaLERJKP ‘’Moravica’’ Odeljenje zaurbanizam, imovinskepravneposlove i zaštituživotne sredineJKP ‘’Moravica’’ 2011-2012JKP ‘’Moravica’’/ Građani,privredniciOpština, JKP‘’Moravica’’/ Građani,privreda2011-20122011-2012STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN85

3.23. Izrada projektne dokumentacijei zamenastolarije u zgradamabudžetskih korisnika20,000,000 Budžet opštine,KoordinacionoteloFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomski razvoj,Odeljenjeza društvenedelatnostiFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojBudžetski korisnici/ Građani2011-20123.24. Izrada projektne dokumentacijei zamenapostojećih prenosnihinstalacija električneenergije u zgradamabudžetskih korisnika5,000,000 Budžet opštine,KoordinacionoteloFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomski razvoj,Odeljenjeza društvenedelatnostiFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojBudžetski korisnici/ Građani2011-20123.25. Izrada projektne dokumentacijei izgradnjatermo fasada nazgradama budžetskihkorisnika22,000,000 Budžet opštine,KoordinacionoteloFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomski razvoj,Odeljenjeza društvenedelatnostiFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvojBudžetski korisnici/ Građani2011-201286

Opšti cilj 4 :DRUŠTVENI RAZVOJRB Nazivi projekta Procenjenavrednostprojekta (RSD)IzvorifinansiranjaNosilacprojekta /OdgovornaosobaPartneri naprojektu / bitniakteriKorisnici /Ciljne grupeVremetrajanjarealizacije4.1. Izrada projektnoprojektno- tehničkedokumentacijeza vanbolničkoporodilište i hitnimedicinski centar2.000.000,00 OpštinaPreševoDom zdravljaPreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Opština,Dom zdravlja,građani20114.2. Izgradnja itehničko opremanjevanbolničkogporodilišta i hitnogmedicinskog centra.157.365.000,00 Ministarstvozdravlja RepublikeSrbijeDom zdravljaPreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Opština, Domzdravlja,građani2011-20134.3. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza stacionarnolečenje akutnihhroničnih bolesnika.2.000.000,00dinaraOpštinaPreševoDom zdravljaPreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Opština, Domzdravlja,građani20114.4. Izrada projektno tehničkedokumentacijeza izvođenje radova nauspostavljanju klubai dnevnog centra zastara lica .700.000,00dinaraOpštinaPreševoCentar zasocijalni radPreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Opština, centarza socijalni rad,Stara lica20114.5. Izgradnja i tehničkoopremanje kluba idnevnog centra zastara lica.4.6. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izvođenjeradova na uspostavljanjudnevnog centraza decu ometenu urazvoju4.7. Izgradnja i tehničkoopremanje dnevnogcentra za decu ometenuu razvoju.30.000.000,00dinara150.000,00dinara15.000.000,00dinaraMinistarstvorada i socijalnepolitike RepublikeSrbijeOpštinaPreševoKoordinacionotelo, opštinaPreševo, UN-OPS „Progres“Centar zasocijalni radPreševoUdruženjerodtelja, decei omladinesa posebnimpotrebamaUdruženjerodtelja, decei omladinesa posebnimpotrebamaFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Odelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševo,Koordinacionoteleo, UNOPS„Progres“Opština, centarza socijalni rad,Stara licaDeca ometenau razvojuDeca ometenau razvoju2011 -201320112011-2012STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN87

4.8. Izrada stategije iakcionog plana socijalnezaštite opštinePreševo.1.000.000,00dinaraMinistarstvorada i socijalnepolitikeRepublikeSrbije; OpštinaPreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoCentar zasocijalni radPreševo, NVOOpština,građani20114.9. Obnova vrata i prozorau osnovnoj školi “IbrahimKelmendi”13.000.000,00dinaraKoordinacionotelo, MinistarstvoprosveteRepublikeSrbijeOsnovna škola„Ibrahim Kelmendi“Odelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoUčenici osnovneškole20114.10. Zamena krovnogpokrivača u osnovnojškoli “Ibrahim Kelmendi”5.245.000,00dinaraKoordinacionotelo, MinistarstvoprosveteRepublikeSrbijeOsnovna škola„Ibrahim Kelmendi“Odelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoUčenici osnovneškole20124.11. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izgradnjunove osnovne škole uPreševu.1.500.000,00dinaraOpštinaPreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Građani 20114.12. Obezbeđivanje sredstavaza izgradnju Itehničko opremanjejoš jedne osnovneškole u Preševu.52.455.000,00dinaraKoordinacionotelo, MinistarstvoprosveteRepublikeSrbijeOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Građani 2011-20134.13. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izgradnjafiskulturne sale u Gimanziji“Skenderbeu”500.000,00dinaraOpštinaPreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Učenici gimnazije,građani20114.14. Izrada projektno tehničkedokumentacijeza izdradnju Muzičkeškole.1.500.000,00dinaraOpštinaPreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Građani 20114.15. Obezbeđivanje sredstavaza izgradnjusportske hale za malesportove262.275.000,00dinaraKoordinacionotelo, Ministarstvosporta iomladine RepublikeSrbije,opština PreševoOrganizacija zafizičku kulturuopštine PreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Građani 2011-201388

4.16. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza rekonstrukcijustadiona800.000,00dinaraOpštinaPreševo, KoordinacionoteloOrganizacija zafizičku kulturuopštine PreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Opština,Građani20114.17. Obezbeđivanje sredstavaza rekonstrukcijustadiona.40.390.000,00dinaraMinistarstvosporta i omladineRepublikeSrbije,KoordinacionoteloOrganizacija zafizičku kulturuopštine PreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Građani 20124.18. Formiranje BIZNISINFO centra za mlade24.000,00dinaraOpštinaPreševo, Ministarstvosportai omladine,strani donatoriKancelarija zamlade opštinePreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševo, stranidonatoriMladi opštinePreševo20114.19. Edukacija mladih izsamozapošljavanja50.000,00dinaraOpštinaPreševo, Ministarstvosportai omladine,strani donatoriKancelarija zamlade opštinePreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševo, stranidonatoriMladi opštinePreševo20114.20. Organizovanjeedukacija na temudomaćeg i stranihjezika60.000,00dinaraOpštinaPreševo, Ministarstvosportai omladine,strani donatoriKancelarija zamlade opštinePreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševo, stranidonatoriMladi opštinePreševo20114.21. Obezbeđivanjelokacije i izradaprojektno tehničkedokumentacije zaizvođenje radova nauspostavljanju centraza organizacije civilnogdruštva500.000,00dinaraOpštinaPreševo, stranidonatoriSva udruženjagrađana koja suregistrovana uopštini Preševo;Odelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Organizacijecivilnogdruštva.građani20114.22. Obezbeđivanje sredstavaza izgradnju itehničko opremanjecentra za organizacijecivilnog društva.4.23. Izrada plana i programaza promocijukulturno-istorijskognasleđa opštinePreševo.4.24. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izvođenjeradova na uspostavljanjuopštinskogmuzeja.15.736.000,00dinara1.000.000,00dinaraStrani donatori(USAID, EUfondovi..)OpštinaPreševo, MinistarstvokulutureRepublikeSrbije1.000.000,00 OpštinaPreševoSva udruženjagrađana koja suregistrovana uopštini Preševo;Odelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoUdruženjeza nasleđepreševskekotlineOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševo; Domkulture “AbdulahKrašnica”Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Odelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoFond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Organizacijecivilnogdruštva.građaniOpština,GrađaniOpština,Građani201120112011STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN89

4.25. Izrada projektnotehničke dokumentacijeza izgradnjuistoriskog arhivaopštine Preševo.500.000,00 OpštinaPreševoOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševo; Domkulture “AbdulahKrašnica”Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Opština,Građani20114.26. Izgradnja i tehničkoopremanje istorijskogarhiva opštinePreševo.10.000.000,00dinaraOpštinaPreševo, MinistarstvokulutureRepublikeSrbije, stranidonatoriOdelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševo; Domkulture “AbdulahKrašnica”Fond zakomunalne,građevinske,stambeneposlove i lokalniekonomskirazvoj (LER)Opština,Građani2011-20134.27. Rekonstrukcija iadaptacija biblioteke.700.000,00dinaraKoordinacionotelo, MinistarstvokulutureRepublikeSrbije, stranidonatoriBiblioteka „MehmetJusufi“Odelenje zadruštvene delatnostiopštinePreševoBibliotekaGrađani201190

Opšti cilj 5:RAZVOJ LOKALNE SAMOUPRAVERB Nazvi Projekta Procenjenavrednostprojekta(RSD)IzvorifinansiranjaNosilacprojekta /OdgovornaosobaPartneri naprojektuKorisnici /Ciljne grupeVremetrajanjarealizacije(od-do)5.1. Sređivanje arhivskegrađe Opštine (prikupljanje,sistematizacijai otvaranjeizložbenog prostora)1.000.000 Budžet Opštine Odeljenje zaopštu upravuIstorijski arhivVranjaGrađani 2011-20125.2 Rekonstrukcija starezgrade OU i dogradnjadela zgrade Opštinskeuprave gde će bitismešten centar jedinstvenihusluga „Svena jednom mestu“ iarhiv Opštine5.000.000 Ministarstvoza državnuupravu i lokalnusamoupravuBudžet OpštineOpštinski fondza stambenuizgradnjuGrađani i radniciOU20115.3. Uvođenje sistema zapraćenje izdavanja dokumenatau Opštinskuupravu2.000.000 Donatori i KordinacionoteloOpštinskaupravaNačelnikOpštinskeupraveOpštinskaodeljenjaKomunalnopreduzećeGrađaniMSPInvestitori2011-20125.4. Institucionalizacijauključivanja građanau proces upravljanja(javne rasprave, razvijanjeNVO sektora,formiranje Savetaza razvoj sastavljenogod građana,formiranje Saveta zazapošljavanje)500.000 Budžet Opštine Skupštinai načelnikOpštinskeupraveOpštinskaodeljenjaNVOGrađaniMSPInvestitori20115.5. Izrada planaedukacije zaposlenihu Opštinskojupravi i komunalnimpreduzećima5.6. Uspostavljanjebežičnog interneta uopštini Preševo5.7. Jačanje kapacitetapostojece Kancelarijeza LER u cilju intenziviranjaekonomskihaktivnosti u Opštini500.000 Budžet OpštineDonatoriBudžet OpštineMinistarstvoza državnuupravu i lokalnusamoupravu1.000.000 Budžet OpštineDonatoriOpštinskaupravaNačelnikOpštinskeupraveIT coordinatoru OpštinskojupraviKancelarijaza lokalniekonomskirazvojOpštinskaodeljenjaLokalni provajderiMinistarstvaDonatoriZaposleni u OU 2011-2015GrađaniMSPInvestitoriNezaposleniMSPInvestitori2011-20132011-2015STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN91

5.8. Jačanje kapacitetapostojece Kancelarijeza mlade u cilju intenzivnogzapošljavanjamladih1.000.000 Budžet opštineMinistarstvaKacelarija zamladeNVOMinistarstvaNacionalnaslužba zazapošljavanjeMladi (Nezaposleni)2011-20155.9. Formiranje Savetaza međunacionalneodnose500.000 Budžet Opštine Skupština OkrugMinistarstvo zaljudska i manjinskapravaGrađani 2011-kontinuirano5.10. Uvođenje novihsoftvera i tehnologijau naplati komunalnihusluga radi boljeefikasnosti3.000.000 DonatoriBudžet OpštineJKPOpštinskaupravaJKPOpštinskauprava2011-20135.11. Formiranje preciznebaze podatakakorisnika komunalnihusluga u ciljupoboljšanja sistemanaplate2.000.000 JKPBudžet OpštineDonatoriJKPOpštinskaupravaJKP 2011-20155.12. Uvođenje novih komunalnihusluga (naplataparkinga)2.000.000 Budžet OpštineDonatoriOpštinskaupravaOpštinski fondza stambenokomunalnudelatnostDonatoriOpštinska upravaVranjeOpštinskauprava2011-20125.13. Ažuriranje baze podatakaLokalne poreskeadministracije u ciljupoboljšanja naplatei povećanja prihodalokalne samouprave4.000.000 Budžet OpštineDonatoriMinistarstvoza državnuupravu i lokalnusamoupravuOpštinskaupravaLokalnaporeska administracijaJavnapreduzeća iinstitucijeOpštinskauprava2011-20125.14. Tehnički opremitii kadrovski osposobitiorganeOpštine za pružanjekvalitetnih uslugasadašnjim i potencijalnozainteresovanimpreduzetnicima ipreduzećima prilikomosnivanja radnji,rešavanja imovinskopravnihodnosa, izdavanjagrađevinskihdozvola itd.500.000 Budžet OpštineDonatoriOpštinskaupravaSva opštinskaodeljenjaOdeljenje zaurbanizamNVOKancelarijaza lokalniekonomskirazvojPrivrednakomoraMSPGrađaniOpštinskauprava2011-20135.15. Izrada plana i programaza promocijupreduzetništva,preduzetničke kulture(uključuje i izraduvodiča za MSP)500.000 Budžet OpštineDonatoriKancelarijaza lokalniekonomskirazvojPrivrednakomoraRegionalnicentar za razvojPčinjskog iJablaničkogokrugaMSPInvestitoriMSPInvestitoriGrađani2011-201392

5.16. Intenziviranje saradnjesa SIEPA-om,NALED-om i Ministarstvomza ekonomiju iregionalni razvojPredsednikKancelarijaza lokalniekonomskirazvojKancelarijaza lokalniekonomskirazvojRegionalnicentar za razvojJablaničkogi PčinjskogokrugaPrivredna komoraLeskovacMSPInvestitori2011-20155.17. Sertifikacija Opštinekao pozitivnogposlovnog okruženja(NALED)1.000.000 Budžet OpštineDonatoriOpštinskaupravaKancelarijaza lokalniekonomskirazvojSva odeljenjau OpštinskojupraviRegionalnicentar za razvojJablaničkogi PčinjskogokrugaJKPPrivrednakomoraMSPInvestitoriGrađani2011-2012STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. AKCIONI PLAN93

ANEKSAneks: OPŠTI PODACITabela 1. Podaci o naseljima (tip naselja, broj stanovnika), 2002.RednibrojNaseljeno mestoTip naselja (gradsko/ostalo)Broj stanovnika1. Aliđerce Ostalo 1043 2,972. Berčevac Ostalo 19 0,053. Bujić Ostalo 104 0,304. Bukovac Ostalo 109 0,315. Bukurevac Ostalo 841 2,396. Buštranje Ostalo 883 2,517. Gare Ostalo - 0,008. Golemi Dol Ostalo 285 0,819. Gornja Šušaja Ostalo 95 0,2710. Gospođince Ostalo 41 0,1211. Depce Ostalo 502 1,4312. Donja Šušaja Ostalo 342 0,9713. Žujince Ostalo 1270 3,6214. Ilince Ostalo 139 0,4015. Kurbalija Ostalo 154 0,4416. Ljanik Ostalo 29 0,0817. Mađere Ostalo 175 0,5018. Miratovac Ostalo 2777 7,9119. Norča Ostalo 981 2,7920. Oraovica Ostalo 3849 10,9621. Pečeno Ostalo 121 0,3422. Preševo Gradsko 13506 38,4623. Rajince Ostalo 1940 5,5224. Ranatovac Ostalo 64 0,1825. Reljan Ostalo 688 1,9626. Svinjište Ostalo 103 0,2927. Sefer Ostalo 58 0,1728. Slavujevac Ostalo 481 1,3729. Stanevce Ostalo 77 0,2230. Strezovce Ostalo 1002 2,8531. Trnava Ostalo 1163 3,3132. Cakanovac Ostalo 222 0,6333. Cerevajka Ostalo 71 0,2034. Crnotince Ostalo 1453 4,1435. Čukarka ostalo 531 1,51Udeo u ukupnom brojustanovnika u opštini (%)94

Tabela 2. Spisak naselja i pripadajućih katastarskih opština.Redni broj Naseljeno mesto Katastarska opština1. Aliđerce Rajince2. Berčevac Bukovac3. Bujić Crnotince4. Bukovac D.Šušaja5. Bukurevac Bukarevac 26. Buštranje Žujince 27. Gare Ilince8. Golemi Dol Bukarevac9. Gornja Šušaja Žujince 110. Gospođince Oraovica11. Depce Preševo12. Donja Šušaja Cerevajka13. Žujince Kurbalija14. Ilince Norča15. Kurbalija Buštranje16. Ljanik Trnava17. Mađere Cakanovac18. Miratovac Čukarka19. Norča Aliđerce20. Oraovica Slavujevac21. Pečeno Strezovce22. Preševo Miratovac23. Rajince Reljan24. Ranatovac Svinjište25. Reljan26. Svinjište27. Sefer28. Slavujevac29. Stanevce30. Strezovce31. Trnava32. Cakanovac33. Cerevajka34. Crnotince35. ČukarkaSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES95

Tabela 3. Spisak mesnih zajednica.RednibrojMesna zajednicaNaselje kojempripada MZ1 MZ Rajince BerčevacRajince2 MZ Bukovac BukovacGareG.ŠušajaGospođince3 MZ Crnotince CrnotinceD.ŠušajaBroj stanovnika191940109-954114533424 MZ* - -5 MZ Ilince IlinceMađereRanatovac13917564Udeo u ukupnombroju stanovnika uopštini (%)0,055,520,31-0,270,124,140,970,400,500,186 MZ Bukarevac Bukarevac 841 2,397 MZ Žujince Žujince 1270 3,628 MZ Oraovica Oraovica 3849 10,969 MZ Preševo 1 Preševo 1350610 MZ Preševo 238,4611 MZ Cerevajka DepcePečenoSeferCerevajkа12 MZ Kurbalija BujićKurbalijaStanevce5021215871104154771,430,340,170,200,300,440,2213 MZ Norča Norča 981 2,7914 MZ Buštranje Buštranje 883 2,5115 MZ TrnavaTrnava 11633,3116 MZ Cakanovac Cakanovac 222 0,6317. MZ Čukarka Čukarka 531 1,5118. MZ Aliđerce Aliđerce 1043 2,9719. MZ Slavujevac Slavujevac 481 1,3720.MZ StrezovceStrezovce 10022,8521. MZ Miratovac Miratovac 2777 7,9122.MZ ReljanGolemi DolReljan2856880,811,9623.MZ SvinjišteLjanikSvinjište291030,080,2996

Tabela 4. Klimatski pokazatelji.TEMPERATURAProsečna temperatura vazduha – januar (ºC) - 0,3Prosečna temperatura vazduha – jul (ºC) 20.7Prosečna temperatura vazduha – godišnja (ºC) 10,5Srednji broj mraznih dana – godišnje 88.7Srednji broj tropskih dana – godišnje 24.2VLAŽNOST VAZDUHAProsečna vlažnost vazduha – godišnja (%) 74,7TRAJANJE SIJANJA SUNCAProsečan broj vedrih dana – godišnje 66.8Prosečan broj oblačnih dana – godišnje 81,50PADAVINEProsečna količina padavina – godišnje (mm) 730POJAVEProsečan broj dana sa snegom – godišnje 53Prosečan broj dana sa snežnim pokrivačem – godišnje 43.2Prosečan broj dana sa maglom – godišnje 50.3Prosečan broj dana sa gradom – godišnje 1.4Stambeni resursiTabela 5. Uporedni pregled broja stanova po popisima.1971 1981 1991 2002Broj stanova u opštini 4523 5715 6151 7947Opština broj stanova na 100 15,05 16,83 16,87 22,77stanovnikaporast broja / 26,35 7,63 29,20stanova (%)Okrug broj stanova na 100 20,69 24,86 27,98 32,15stanovnikaporast broja / 24,56 11,91 10,17stanova (%)Srbija broj stanova na 100 26,59 30,43 33,74 36,60stanovnikaporast brojastanova (%)/ 22,82 8,67 7,35Tabela 6. Broj i površina stanova, drugih nastanjenih prostorija, kolektivnih stanova i nastanjena lica, 2002.OpštinaUkupan broj/površinaProsek postanuOkrugprosekBroj stanova 7947 / / /SrbijaProsekPovršina stanova (m2) 639222 80,44 64,50 66,04STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES97

Tabela 7. Struktura stanova prema vrsti i opremljenosti, 2002.Opština Udeo u Prosečna površina stana (m2)ukupnombrojuOkrug Srbijastanova uopštini (%)OpštinaStanovi – ukupno 7947 100 80,44 64,50 66,04Stanovi u vlasništvu fizičkih lica 7761 97,66 78,58 63,55 64,57Vrsta stana posebne 94 1,21 18,89 19,32 18,16sobegarsonjere i 389 5,01 33,17 33,20 33,771-sobni2-sobni 696 8,97 55,00 552,17 56,01Opremljenostinstalacijama3-sobni 1849 23,82 73,42 69,58 73,694-sobni 2166 27,91 85,50 84,98 94,345 i više sobni 1117 14,39 118,34 119,86 135,95Vodovodom 1232 15,87 84,55 67,99 68,16el. Strujom 1521 19,60 80,56 64,76 66,24Tabela 8. Struktura stanova prema godini izgradnje, 2002.Opština Udeo uukupnomProsečna površina stana (m2)brojustanova uOkrug Srbijaopštini (%)OpštinaStanovi – ukupno 7947 100 80,44 64,50 66,04Stanovi do 1918. godine 44 5,98 61,62 47,94 60,12izgrađeni 1919-1945 259 3,26 58,75 50,89 57,311946-1960 664 8,36 61,49 54,50 55,491961-1970 1191 14,98 69,96 62,16 110,781971-1980 1949 24,52 81,86 73,89 70,181981-1990 1968 24,76 90,91 73,07 75,651991-2000 1362 17,14 93,90 77,67 77,082001 69 0,87 76,03 73,89 70,401. kvartal 2002. 10 0,13 81,70 68,82 73,63Tabela 9. Struktura nastanjenih stanova prema broju domaćinstava 2002.OpštinaUdeo uukupnom brojustanova uopštini (%)Nastanjeni stanovi –ukupno 6311 100Stanovi 1 domaćinstvo 4993 79,12u kojimastanuje2 domaćinstva 1042 16,513 domaćinstva 276 4,3798

Tabela 10. Stambene jedinice prema nivou opremljenosti infrastrukturom, 2007.Opština (%) Okrug (%) Srbija (%)Procenat stambenih jedinica priključenih na elektrodistributivnu mrežu 99 98,28 99,00Procenat stambenih jedinica priključenih na vodovodnu mrežu 32,43 53,96 72,49Procenat stambenih jedinica priključenih na kanalizacionu mrežu 43,47 42,20 46,19Procenat stambenih jedinica priključenih na gas 0,00 0,00 6,35Procenat stambenih jedinica sa daljinskim grejanjem 0,00 4,93 25,89Stambena izgradnjaTabela 11. Stambena izgradnja, 2006.Opština Okrug SrbijaBroj stanova – ukupno 26 947 49449Broj završenih stanova 4 203 18162Broj nezavršenih stanova 22 744 31287Prosečna površina završenihstanova (m2)Broj izgrađenih stanova na 1000stanovnika213 92,47 72,050,74 3,71 6,67Tabela 12. Vrednost izvedenih građevinskih radova, 2006.Opština (€)*Udeo u vrednosti svihgrađevisnkih radova (%)Vrednost izvedenih građevinskih radova – ukupno 4.002.780,00 100Stambena izgradnja – ukupno 524.361,00 13,10Stambena izgradnja u privatnoj svojini 300.938,00 7,52Stambena izgradnja u ostalim oblicima svojine 223.423,00 5,58* po prosecnom srednjem kursu NBS za 2006. GodinuTabela 13. Cene stanova novogradnje, I polugodište 2008.Prosečna površina stanova(m2)Opština Beograd Srbija(prosek)56 71 57Cena stana (€/m2) 500 1600 1240Cena građevinskog zemljišta 31 450 300(€/m2)Cena građenja (€/m2) 390 970 745Ostali troškovi (€/m2) 90 245 190STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES99

Aneks: DEMOGRAFIJATabela 1. Uporedni pregled broja stanovnika, podaci iz popisa.1948 1953 1961 1971 1981 1991 2002Broj stanovnika u opštini* 23379 24607 26738 30057 33948 36459 34904Promena broja stanovnika 100 1228 2131 3319 3891 2511 -1555u opštiniStopa rasta broja/ 5,25 8,66 12,41 12,94 7,4 -4,3stanovnika u opštini (%)Broj stanovnika u okrugu* 209232 220910 222520 230373 238753 243529 255500Stope rasta brojastanovnika u okrugu (%)Stopa rasta brojastanovnika u Srbiji (%)/ 5,58 0,73 3,52 3,64 2,0 4,91/ 6,34 8,37 7,85 7,3 1,21 0.90* Broj stanovnika po prethodnoj metodologiji (ranijih popisa – pre 1991. godine)Tabela 2. Procenjeni broj stanovnika u periodu 2000-2006.2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006Broj stanovnika u opštini / 34289 35281 36215 37154 37887 38385Ukupna promena brojastanovnika u opštiniStopa rasta brojastanovnika u opštini (%)Stope rasta brojastanovnika u okrugu (%)Stopa rasta brojastanovnika u Srbiji (%)/ / 992 934 939 733 498/ 100 2,89 2,65 2,59 1,97 1,31/ 100 0,3 0,27 0,34 0,15 -0,1/ 100 -0,1 -0,26 -0,23 -0,30 -0,40Tabela 3. Struktura stanovništva prema tipu naselja, 2002.GradskostanovništvoOstalostanovništvoUkupnostanovništvoOpština Okrug SrbijaBroj Učešće Broj Učešće Broj(%)(%)Učešće(%)1 62 363 100 6169 10034 38 / / / /35 100 / 100 / 100100

Tabela 4. Vitalni događaji, 2006.Opština Okrug SrbijaŽivorođeni 631 2637 68102Živorođeni na 1000 stanovnika 16,2 11,5 9,2Umrli 252 2480 102805Umrli na 1000 stanovnika 6,5 10,8 13,9Prirodni priraštaj 379 157 -34703Prirodni priraštaj na 1000stanovnika9,8 0,7 -4,7Tabela 5. Struktura ženskog stanovništva starog 15 godina i više prema broju živorođene dece, 2002.OpštinaUdeo u ukupnom brojužena starih 15 i višegod. u opštini (%)Ukupno 12204 100Nije rađala 3668 30,05Rodila 1 dete 886 7,262 1810 14,833 2138 17,524 1505 12,335 i višedece2197 18,01Tabela 6. Struktura stanovništva starog 15 i više godina prema bračnom stanju i polu, 2002.OpštinaUdeo u ukupnom broju stanovnika uopštini (%)Ukupno 23873 100Neoženjeni/neudati 6741 28,24Oženjeni/udati 15507 64,96Razvedeni 69 0,29Udovci/udovice 1504 6,30Nepoznato 52 0,21STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES101

Tabela 7. Struktura stanovništva prema starosti i polu, 2002.UkupnostanovništvoOpštinaUdeo u ukupnombroju stanovnika uopštini (%)Ukupno 34904 100Muško 17361 49.74Žensko 17543 50,260-4 Ukupno 3366 9,64Muško 1753 52,08Žensko 1613 47,925-9 Ukupno 3955 11,33Muško 2053 51,91Žensko 1902 48,0910-14 Ukupno 3710 10,63Muško 1986 53,53Žensko 1824 46,4715-19 Ukupno 3233 9,26Muško 1749 54,10Žensko 1484 45,9020-24 Ukupno 2506 7,18Muško 1304 52,04Žensko 1202 47,9625-29 Ukupno 2496 7,15Muško 1167 46,75Žensko 1329 53,2530-34 Ukupno 2684 7,69Muško 1262 47,02Žensko 1422 52,9835-39 Ukupno 2356 7,26Muško 1171 49,70Žensko 1185 50,3040-44 Ukupno 2013 5,77Muško 1012 50,27Žensko 1001 49,7345-49 Ukupno 1573 4,50Muško 769 48,89Žensko 804 51,11102

50-54 Ukupno 1124 3,22muško 499 44,40žensko 625 55,6055-59 Ukupno 1312 3,76muško 608 46,34žensko 704 53,6660-64 Ukupno 1226 3,51muško 612 49,92žensko 614 50,0865-69 Ukupno 1117 3,20muško 504 45,12žensko 613 54,8870-74 Ukupno 833 2,39muško 404 48,50žensko 429 51,5075-79 Ukupno 350 1,00muško 145 41,43žensko 205 58,5780-84 Ukupno 204 0,58muško 99 48,53žensko 105 51,4785-89 Ukupno 87 0,25muško 32 36,78žensko 55 62,2290-94 Ukupno 30 0,085muško 4 13,33žensko 26 86,6795 i više Ukupno 13 0,037muško 8 61,54žensko 5 38,46nepoznato Ukupno 716 2,05muško 320 44,69žensko 396 55,31STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES103

Tabela 8. Struktura stanovništva po osnovnim kontigentima, 2002.Opština, 2002 Opština, 2006Broj stanovnikaUdeo u ukupnomstanovništvu (%)Brojstanovnika*Predškolski uzrast 0-6 4887 14 5041 14Školski uzrast 7-14 6144 17,60 6337 17,60Radni kontigent 15-64 20523 58,80 21168 58,80Stanovništvo od 65 godina i više 2634 7,55 2717 7,55Punoletni 18 i više 23857 68,35 24607 68,35Žene u fertilnom periodu 15-49 8427 24,14 8692 24,14Ukupno 34904 100 36001 100* procena RZSUdeo u ukupnomstanovništvu (%)Tabela 9. Starosni indikatori stanovništva, 2006.Opština Okrug SrbijaProsečna starost (godine) 28.92 36.31 40,89Očekivano trajanje života - muškarci(godine)71.62 71.08 70.93Očekivano trajanje života - žene (godine) 75.27 75.20 75.43Indeks starenja* 25.25 59.67 103,17* Indeks starenja – predstavlja odnos starog (60 i više godina) prema mladom (0-19) stanovništvuTabela 10. Polna struktura stanovništva, 2002.Brojstanovnika uopštiniStrukturastanovništvau opštini (%)Strukturastanovništvau okrugu (%)Muško 17361 49,74 49,41 48,12Žensko 17543 50,26 50,59 51,88Ukupno 34904 100 100 100Strukturastanovništvau Srbiji (%)Tabela 11. Struktura stanovništva prema etničkoj ili nacionalnoj pripadnosti, 2002.Opština Okrug SrbijaBrojUdeo uukupnomstanovništvu(%)BrojUdeo uukupnomstanovništvu(%)Srbi 2998 8,59 147046 68,65 6212838 97,16Albanci 31138 89,21 54795 25,58 61647 0,97Romi 322 0,92 12073 5,64 108193 1,69Ostali 446 1,28 269 0,13 11711 0,18Ukupno 34904 100 214173 100 6394389 100BrojUdeo uukupnomstanovništvu(%)104

Tabela 12. Struktura stanovništva prema veroispovesti, 2002.Opština Okrug SrbijaBroj (%) Broj (%) Broj (%)Islamska 30506 87.40% 38398 21,49 175102 2,77Katolička 14 0.04% 102 0,057 358803 5,68Pravoslavna 3033 8.69% 130208 72,87 5394290 85,34Protestantska 14 0.04% 116 0,065 69416 1,10Nepoznato 1337 3.83% 9861 5,52 323620 5,12Ukupno 34904 100 178685 100 6321231 100Tabela 13. Struktura stanovništva prema maternjem jeziku, 2002.Opština Okrug SrbijaBroj (%) Broj (%) Broj (%)Srpski 2997 8.59% 150988 66,31 6620699 88,30Albanski 31138 89.21% 54942 24,13 63835 0,85Romski 321 0.92% 10424 4,57 82242 1,1Ostalijezici448 1.28% 11366 4,99 731225 9,75Ukupno 34904 100 227690 100 7498001 100Tabela 14. Struktura stanovništva prema aktivnosti i polu, 2002.OpštinaUdeo uukupnomstanovništvuopštine (%)Udeo uukupnomaktivnomstanovništvuopštine (%)Ukupno stanovništvo 34904 100 /AktivnoUkupno 11600 33,23 100stanovništvo Muško 7957 22,80 68,59Žensko 3643 10,44 31,41AktivnoUkupno 6333 18,14 54,59stanovništvo Muško 4317 12,37 37,21koje obavljazanimanje Žensko 2016 5,77 17,38Lica sa ličnim Ukupno 2232 6,40 /prihodom Muško 1435 4,11 /Žensko 797 2,28 /Izdržavano Ukupno 20838 59,70 /stanovništvo Muško 7829 22,43 /Žensko 13009 37,27 /Lica uUkupno 234 0,67 /inostranstvu do na radu 123 0,35 /1 god.članovi111 0,32 /porodiceSTRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES105

Tabela 15. Struktura aktivnog stanovništva koje obavlja zanimanje prema zanimanju i polu, 2002.Zakonodavci,funkcioneri,rukovodiociStručnjaciStručnisaradniciiteh-ničariSlužbeniciUslužniradnici itrgovciRadniciu poljoprivredi,ribarstvui šumarsvtuZanatlijeisrodniradniciRukovaocimašinamaiuređajimaimonteriUkupno* U 191 296 763 184 448 2900 291 641 219 21 625M 180 242 505 133 391 1633 270 452 169 21 532Ž 11 54 258 51 57 1267 21 189 50 - 93Poljoprivreda, lov i U - 2 3 1 3 278 1 - 2 - -šumarstvoM - 2 2 1 3 1610 1 - 2 - -Ž - - 1 - - 1267 - - - - -Ribarstvo U - - - - - - - - - - -M - - - - - - - - - - -Ž - - - - - - - - - - -Vađenje ruda i U 1 - 1 - - - 3 1 - - -kamenaM 1 - - - - - 3 1 - - -Ž - - 1 - - - - - - - -Prerađivačka U 15 12 108 42 19 23 142 516 35 - 42industrijaM 15 11 71 35 9 23 124 328 26 - 32Ž - 1 37 7 10 - 18 188 9 - 10Energetika U - 1 4 2 - - 7 5 - - 1M - 1 4 2 - - 7 5 - - 1Ž - - - - - - - - - - -Građevinarstvo U - - 3 1 - - 30 - 12 - -M - - 3 1 - - 30 - 12 - -Ž - - - - - - - - - - -Trgovina U 99 8 23 11 161 - 43 5 14 - 16M 94 8 15 5 134 - 41 4 12 - 15Ž 5 - 8 6 27 - 2 1 2 - 1Hoteli i restorani U 9 - 1 1 18 - 1 - 5 - -M 9 - 1 1 12 - 1 - 3 - -Ž - - - - 6 - - - 2 - -Saobraćaj,U 39 1 56 30 16 - 8 79 13 - 2skladištenje i veze M 38 1 50 28 16 - 8 79 11 - 2Ž 1 - 6 2 - - - - 2 - -FinansijskoU 2 2 16 5 - - - - 2 - -posredovanje M 2 2 9 5 - - - - - - -Ž - - 7 - - - - - 2 - -Nekretnine iU - 14 12 3 4 - 2 - 15 - 3poslovne aktivnosti M - 14 9 3 3 - 2 - 9 - 2Ž - - 3 - 1 - - - 6 - 1Državna uprava i U 4 28 112 45 211 - 1 5 12 21 18odbranaM 4 22 92 20 201 - 1 5 6 21 15Ž - 6 20 25 10 - - - 6 - 3Obrazovanje U 4 152 277 9 - - 2 5 65 - 16M 4 119 183 9 - - 2 5 55 - 11Ž - 33 94 - - - - - 10 - 5Zdravstveni i U 2 50 106 7 2 - 7 13 24 - 9socijalni radM 2 42 37 3 1 - 6 13 14 - 8Ž - 8 69 4 1 - 1 - 10 - 1Komunalne,U 15 19 10 6 4 - 2 6 14 - 7društvene i lične M 10 15 7 5 3 - 2 6 14 - 7delatnostiŽ 5 4 3 1 1 - - - - - -PrivatnaU - - - - - - - - - - -domaćinstva sa M - - - - - - - - - - -radnicimaŽ - - - - - - - - - - -Eksteritorijalne U - - - - - - - - - - -organizacije i tela M - - - - - - - - - - -Ž - - - - - - - - - - -Nepoznato U 1 7 31 21 10 - 42 6 6 - 511M 1 5 22 15 9 - 42 6 5 - 439Ž - 2 9 6 1 - - - 1 - 72VojnalicaOsnovnajednostavnazanimanjaNepoznato106*U – ukupno; M – muškarci; Ž – žene.

Tabela 16. Struktura stanovništva starog 15 i više godina prema školskoj spremi i pismenosti, 2002.Ukupno Opština (broj) Opština (%) Srbija (broj)muškarcižene uku-pno muškarcižene ukupno muškarciUkupno stanovništvo (>15) 23873 11669 12204 100 100 100 100 100 100Bez školskespreme1-3 razredaosnovne školeUkupno 2866 863 2003 12 7,39 16,41 357552 76995 280557nepismeni 2081 445 1636 8,72 3,81 13,40 227039 33011 194028Ukupno 310 141 169 1,30 1,21 1,38 126127 37517 88610nepismeni 7 2 5 0,03 0,02 0,04 2863 774 20894-7 razreda osnovne škole 3243 1006 2237 13,59 8,62 18,33 896847 374016 522831Osnovno obrazovanje 10138 4327 5811 42,46 37,08 47,61 1509462 698692 810770Srednje obrazovanje 4335 3113 1222 18,16 26,67 10,01 2596348 1401683 1194665Više obrazovanje 542 386 156 2,27 3,30 1,28 285056 150188 134868Visoko obrazovanje 652 511 141 2,73 4,38 1,15 411944 223097 188847Nepoznato 1787 1322 465 7,48 11,33 3,81 137895 79479 58416Nepismeni ukupno 2088 447 1641 8,75 3,83 13,45 229902 33785 196117ženeTabela 17. Struktura porodica prema broju dece, 2002.Opština Udeo uukupnombrojuporodica uopštini (%)Broj porodica – ukupno 8324 100Broj porodica bez dece 1640 19,70Broj porodica sa decom 6684 80,29Broj porodica sa 1 detetom 1499 18,01Broj porodica sa 2 deteta 1925 23,13Broj porodica sa 3 deteta 1814 21,79Broj porodica sa 4 deteta 940 11,29Broj porodica sa 5 i više dece 506 6,08Broj porodica sa decom mlađom od 6096 73,2325 godinaBroj dece mlađe od 25 godina 15828 /Tabela 18. Struktura porodica prema tipu, 2002.OpštinaUdeo u ukupnombroju porodica uopštini (%)Broj porodica –ukupno8324 100Bračni par bez dece 1640 19,70Bračni par sadecom5778 69,42Majka sa decom 737 8,85Otac sa decom 169 2,03STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES107

DomaćinstvaTabela 19. Struktura domaćinstava prema broju članova, 2002.Domaćinstvau opštiniProsečanbroj članovadomaćinstvaBrojUdeo uukupnombrojudomaćinstavau opštini (%)ukupno 7986 100sa 1 članom 566 7,082 1124 14,073 1021 12,784 1511 18,925 1603 20,076 1100 13.777 579 7,258 258 3,239 109 1,3610 i više 115 1,44Opština 4.37 /Okrug 64136 /Srbija 2521190 /MigracijeTabela 20. Broj doseljenika po vremenskim periodima.Brojdoseljenika uopštinuUdeo uodnosu naukupan brojdoseljenika uopštinu (%)Ukupno 9572 100 859221940 i ranije 77 0,80 7991941-1945 55 0,57 7681946-1960 741 7,73 95361961-1970 908 9,46 137651971-1980 1188 12,44 177571981-1990 1960 20,5 173091991-2002 1628 17 16224Nepoznato 3015 31,5 9764Brojdoseljenika uokrug108

Tabela 21. Struktura doseljenika prema području sa kojeg su doseljeni, 1940-2002.OpštinaUdeo uukupnom brojudoseljenika uopštinu (%)Doseljenici – ukupno 9572 100Doseljenici iz Srbije - ukupno 8458 88,36drugog mestaiste opštine5752 60,09Centralne Srbije 1873 19,57Vojvodine 22 0,23Kosova iMetohije811 8,473Crne Gore 12 0,125Bosne iHercegovine108 1,128Hrvatske 22 0,23Makedonije 834 8,713Slovenije 16 0,167ostalih država 52 0,543Nepoznato 70 0,731Tabela 22. Dnevne migracije prema tipu migranata, 2002.Opština Udeo uukupnombroju dnevnihmigranata (%)Dnevni migranti – ukupno 1399 100Dnevni migrantikoji obavljajuzanimanjeDnevni migrantikoji se školujuUkupno 678 48,46u drugom naselju isteopštine612 43,75U drugoj opštini 40 2,86U drugoj državi 1 0,07Ukupno 721 51,54Učenici 668 47,75Studenti 53 3,79u drugom naselju isteopštine611 43,67U drugoj opštini 87 6,22U drugoj državi - -STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES109

Tabela 23. Dnevne migracije stanovništva koje obavlja zanimanje prema tipu delatnosti, 2002.Opština Udeo uukupnombroju dnevnihmigranata (%)Ukupno - dnevni migranti 678 100Poljoprivreda, lov i šumarstvo 12 1,77Ribarstvo - 0,00Vađenje ruda i kamena 2 0,29Prerađivačka industrija 313 46,17Energetika (el.energija, gas,voda)1 0,15Građevinarstvo 3 0,44Trgovina i opravka motornihvozila25 3,69Hoteli i restorani 6 0,88Saobraćaj, skladištenje i veze 39 5,75Finansijsko posredovanje 5 0,74Nekretnine i ostale poslovneaktivnosti3 0,44Državna uprava i odbrana isocijalno osiguranje64 9,44Obrazovanje 77 11,36Zdravstveni i socijalni rad 42 6,19Komunalne, društvene i ličnedelatnosti11 1,62Privatna domaćinstva sazaposlenim licima- 0,00Eksteritorijalne organizacijei tela- 0,00Nepoznato 75 11,06110

Aneks: EKONOMIJAPrivredaTabela 1. Društveni proizvod, u hiljadama dinaraGodina Opština Preševo Pčinjski okrug SrbijaIznos% okruga2000 165.594 2,7 6.136.418 235.501.2792001 272.503 3 9.234.437 553.303.7302002 251.286 2,4 10.487.976 701.473.4162003 521.704 0,4 120.216.673 808.012.3202004 494.019 3,8 12.835.583 1.029.422.6802005* 344.269 2,4 12.397.968 1.072.284.8402006***Obračunato je bez PDV zbog čega nije uporediv sa podacima iz prethodnih godina**Od 2006. godine se ne obrađuju podaci po opštinama i okruzimaTabela 2. Narodni dohodak, u hiljadama RSDGodina Opština Preševo Pčinjski okrug SrbijaUkupno Po stanovniku Ukupno Po stanovniku Ukupno Po stanovniku2000 289.514 6,13 6.769.248 26,162001 447.940 9,35 9.820.171 37,8 445281831 59,342002 533.842 15,16 11.533.842 50,59 572.925.791 76,412003 759.413 20,85 13.023.461 56,73 665.003.241 88,92004 817.418 22 14.292.324 62,31 887.723.556 118,952005* 656.651 17,33 14.065.459 61,23 918.732.972 123,472006** - - - - - -Tabela 3. Narodni dohodak po oblicima svojine, opština Preševo, 2005.Ukupno 656651 100Privatni sektor 533360 81,1Zadružna 5899 0,8Mešovita 39007 5,8Državna 41200 6,7Društvena 37185 5,6STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES111

Tabela 4. Broj preduzeća prema sektorima, saopštenje RZS Pravna lica prema obliku organizovanja,obliku svojine, poreklu kapitala i obalsti delatnostiSektorBroj pravnih licaIndustrija i rudarstvo 6Poljoprivreda i ribarstvo 4Šumarstvo 0Vodoprivreda 0Građevinarstvo 5Saobraćaj i veze 7Trgovina 43Ugostiteljstvo i turizam 1Zanatstvo i lične ulsuge 2Stambeno-komunalne delatnosti 2Finansijske i druge usluge 7Obrazovanje i kultura 53Zdravstvo i socijalna zaštita 6Društveno-političke zajednice i organizacije 103Tabela 5. Broj privrednih subjekata prema sektoru delatnosti i mestuSektor Broj preduzeća MestoA – poljoprivreda, šumarstvo i ribarstvo 5 Preševo, Reljan, Oraovica, Sefer, ŽujinceB – rudarstvo 1 ČukarkaC – prerađivačka industrijaBukarevac, Preševo, Oraovica, Rajince, Crnotince,24MiratovacD – snabdevanje el.energijom, gasom parom i0klimatizacijaE – snabdevanje vodom; upravljanje otpadnim vodama,Preševo, Oraovica2kontolisanje procesa uklanjana otpada i sl. aktivnostiF – građevinarstvo 23 Aližerce, Preševo, Žujince, Miratovac, RajinceG – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozilai motocikala 91H – saobraćaj i skladištenjeI – usluge smeštaja i ishrane 1 PreševoJ – informisanje i komunikacije 3 PreševoK – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja 1 PreševoL – poslovanje nekretninama 0 -M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti 9 PreševoN – administrativne i pomoćne uslužne delatnosti 1 PreševoO – državna uprava i odbrana; obavezno socijalno-0osiguranjeP – obrazovanje 4 PreševoQ – zdravstvena i socijalna zaštita 1 PreševoR – umetnost; zabava i rekreacija 0 -S – ostale uslužne delatnosti 1 PreševoT – delatnost domaćinstva kao poslodavca; delatnost-domaćinstava koja proizvode robu i usluge za0sopstvene potrebeU – delatnost eksteritorijalnih organizacija i tela 0 -Ukupno 19932Bukarevac, Preševo, Oraovica, Rajince, Crnotince,Miratovac, Aližerce, Reljan, Čukarka, Čakanovac,Slavujevac, Strezovce, ŽujinceNorča, Žujince, Preševo, Aližerce, Crnotince,Oraovica, Rajince112

tabela 6. Sektori u kojima posluju preduzetniciSektorBroj preduzetnikaC – prerađivačka 80F – građevinarstvo 37G – trgovina na veliko i malo; popravka motornih vozila i motocikala 257H – saobraćaj i skladištenje 17I – usluge smeštaja i ishrane 84J – informisanje i komunikacije 9K – finansijske delatnosti i delatnost osiguranja 11M – stručne, naučne, inovacione i tehničke delatnosti 15N – administrativne i pomoćne uslužne delatnosti 7Q – zdravstvena i socijalna zaštita 8R – umetnost; zabava i rekreacija 5S – ostale uslužne delatnosti 36Tabela 7. Spisak javno-komunalnih preduzeća.Br. Naziv preduzeća Delatnost1 JKP MORAVICA Prikupljanje i odlaganje otpada,proizvodnja i distribucijavode,održavanje higijene u javnimpovršinama, održavanje komunalnihsistema,vodovod i kanalizacijeJavna preduzećaTabela 8. Spisak javnih preduzeća.Br. Naziv preduzeća Delatnost1 RTV Preševo, RTVALDI2 Dom Kultura “A.Krašnica”InformisanjeBibliotekarsko,kultura i ostaloFinansijke institucijeTabela 9. Spisak poslovnih banaka.Br. Naziv institucije Broj filijala u opštini1 ALPHA BANKA 12 KOMERCIJALNA BANKA 13 PRO KREDIT BANK 1STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES113

PoljoprivredaTabela 10. Kretanje proizvodnih pokazatelja pšenice u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-2008Proizvodnja (t) 8838 9117 6955 5840 10438 8237,6Prosečan prinos(kg/ha)Prosečan prinosu CentralnojSrbiji (kg/ha)3695 3531 2717 2580 3908 3286,23795 3141 2882 2746 3727 3258,2Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*Prosečan prinos se odnosi na privatna gazdinstvaTabela 11. Kretanje proizvodnih pokazatelja kukuruza u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-2008Proizvodnja (t) 7236 6791 4020 2265 3371 4736,6Prosečan prinos(kg/ha)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/ha)4111 3848 3436 1444 2416 30514995 4951 4255 2235 3936 4074,4Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*Prosečan prinos se odnosi na privatna gazdinstvaTabela 12. Kretanje proizvodnih pokazatelja pasulja u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-2008Proizvodnja (t) 91 82 290 87 69 123,8Prosečan prinos(kg/ha)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/ha)693 675 820 511 506 6411152 1237 1144 857 1022 1082,4Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005Tabela 13. Kretanje proizvodnih pokazatelja krompira u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-2008Proizvodnja (t) 1764 1546 1319 1020 1798 1489,4Prosečan prinos(kg/ha)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/ha)7768 7692 5995 5574 8990 7203,810074 10091 9855 8192 9333 9509Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005114

Tabela 14. Kretanje proizvodnih pokazatelja deteline u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-2008Proizvodnja (t) 1638 1121 830 1032 1098 1143,8Prosečan prinos(kg/ha)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/ha)2841 1782 1262 1512 1736 1826,64472 4423 4246 3384 4160 4137Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*U ukupnu proizvodnju deteline je unet i prinos poduseva, a prosečan prinos računat je samo na glavni usevTabela 15. Kretanje proizvodnih pokazatelja lucerke u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godine2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-2008Proizvodnja (t) 532 355 210 328 570 399Prosečan prinos 3566 2160 1088 1702 2315 2166,2(kg/ha)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/ha)5704 5679 5458 4374 5174 5277,8Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005*U ukupnu proizvodnju lucerke je unet i prinos poduseva, a prosečan prinos računat je samo na glavni usevTabela 16. Kretanje proizvodnih pokazatelja jabuke u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godineBroj rodnihstabala2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-200811350 11560 12220 12668 26088 14777,2Proizvodnja (t) 365 366 346 351 557 397Prosečan prinos(kg/stablo)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/stablo)32,2 31,7 28,3 27,7 21,4 28,2610,9 10,9 14,7 15,7 15,0 13,44Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005Tabela 17. Kretanje proizvodnih pokazatelja šljive u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godineBroj rodnihstabala2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-200813730 13920 14430 15170 15060 14462Proizvodnja (t) 329 214 204 134 742 324,6Prosečan prinos(kg/stablo)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/stablo)24,0 15,4 14,1 8,8 49,3 22,3212,9 6,6 12,9 16,2 14,2 12,56Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES115

Tabela 18. Kretanje proizvodnih pokazatelja grožđa u Opštini Preševo u periodu 2004-2008. godineBroj rodnih čokota(000)2004 2005 2006 2007 2008 Prosek2004-20081211 1125 1154 993 453 987,2Proizvodnja (t) 2691 880 2952 1306 1051 1776Prosečan prinos(kg/čokot)Prosečan prinos uCentralnoj Srbiji(kg/čokot)2,2 0,8 2,6 1,3 2,3 1,841,1 0,6 1,1 1,1 1,2 1,02Izvor: RSZ, Opštine u Srbiji 2009, 2008, 2007, 2006, 2005ŠumarstvoTabela 19. Pošumljene površine i posečena drvna masa, 2006.Opština Udeo u Srbiji(%)Ukupna površina opštine (ha) / /Obrasla šumska površina (ha) 9724 0,49Pošumljeno u šumi (ha) lišćarima / /četinarima / /Pošumljeno van šume (ha) lišćarima / /četinarima / /Posečena drvna masa – lišćara 8603 0,36ukupno (m2)četinara 19 0,01Posečan drvna masa – lišćara / /tehničko drvo (%)Četinara 89 104,71Javne Finanasije: Prihodi opštinskog budžetaTabela 20. Struktura prihoda opštinskog budžeta, 2006.Opština (€)*Strukturaprihoda uopštini (%)Strukturaprihoda (uproseku)u Srbiji(%)Ukupni prihodi 4015713 100 100Ukupni prihodi po stanovniku 115 / 258Tekući prihodi 4012458 99,92 96,25Primanja od prodaje0 0 0nefinansijske imovinePrimanja od zaduženja iprodaje finansijske imovine3254 0,08 3,75* po prosecnom srednjem kursu NBS za 2006. godinu116

Aneks: InfrastrukturaTabela 1. Raspoloživa komunalna infrastrukturaИнформације о насељеним местима на територији општинеRBNaseljenomestoBrojstanovnikaVodovod(Da/Ne)Kanalizacija(Da/Ne)АсфалтираниPutevi (u m ili km)НеасфалтираниНеасфалтираниNapomena1. Presevo 16.363 DA DA 25,0 км 5,00км2. Aligerce 1390 NE DA 1,5 km 1 km3. Brcevac 19 NE NE - 4 km4. Bujici 120 NE NE - 4 km5. Bukarevac 1.067 DA DA 1,5 km 5 km6. Bukovac 137 NE NE - 6 km7. Bustranje 1.086 DA DA 3.5 km 2 km8. G.Dole 384 NE NE 1.5 km 2 km9. G.Sosaja 133 NE NE - 3 km10. Gospodince 42 NE NE - 5 km11. Depce 519 NE NE - 3 km12. D.Sosaja 474 NE DA 1. km 2 km13. Zujince 1.777 DA DA 4 km 3 km14. Ilince 178 NE NE - 5 km15. Kurbalija 154 NE NE - 7 km16. Lanike 29 NE NE 1 km 2 km17. Madzere 235 NE NE - 5 km18. Miratovac 4.073 NE DA 4 km 10 km19. Norca 1.316 NE DA 2.km 3 km20. Oraovica 5.146 DA DA 5 km 8 km21. Pecenje 141 NE NE - 6 km22. Z.Stanica 1.628 DA DA 2 km 3 km23. Rajince 2.938 NE DA 6 km 4 km24. Ranatovce 89 NE NE - 5 km25. Reljane 944 NE DA 2 km 4 km26. Svinjiste 107 DA NE 2 km 3 km27. Sefere 58 NE NE - 5 km28. Slavujevac 537 NE NE 1.km 3 km29. Stanevce 77 NE NE - 4 km30. Strezovce 1.372 NE DA 3.km 2 km31. Trnava 1.671 DA DA 2 km 3 km32. Cakanovac 271 NE NE 3 km 1 km33. Cerevajka 79 NE NE - 2 km34. Crnotince 2.231 NE DA 3 km 3 km35. Cukarka 623 DA DA 1.km 3 kmTabela 2. PTT saobraćaj, 2006.OpštinaUdeo u okrugu(%)Broj pošta 3 7,89Broj telefonskih pretplatnika 4153 8,24PTT promet(otpremljeno)pismonosne pošiljke 50 2,70(1000)Paketi (1000) - -STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES117

Aneks: Društvene delatnostiTabela 1. Lekari, stomatolozi i diplomirani farmaceuti u zdravstvenim službama, 2006.Opština Udeo uukupnom brojulekara (%)Lerkari – ukupno 38 100Lekari opšte medicine 19 50,00Lekari na specijalizaciji 1 2,63Lekari specijalisti 28 73,68Stomatolozi 13 /Farmaceuti 0 /Broj stanovnika na jednoglekara u opštini1022 /Broj stanovnika na jednoglekara u okrugu422 /Broj stanovnika na jednoglekara u Srbiji368 /Tabela 2. Korisnici socijalne zaštite – maloletna lica, 2006.Opština Udeo uukupnom brojukorisnika (%)Ukupno 1228 100Ugroženi porodičnomsituacijom1023 83,31Lica sa poremećaijma uponašanju102 8,31Mentalno zaostali 19 1,55Ometeni u fizičkom razvoju 18 1,47Lica sa kombinovanimsmetnjama48 3,91Ostali maloletni korisnicisocijalne zaštite18 1,47Tabela 3. Korisnici socijalne zaštite – punoletna lica, 2006.Opština Udeo uukupnom brojukorisnika (%)Ukupno 1646 100Lica sa poremećaijma uponašanju5 0,30Psihički i fizički ometena lica 231 14,03Materijalno neobezbeđenalica1251 76,00Nezbrinuta lica 0 0,00Ostarela lica 116 7,05Ostali punoletni korisnicisocijalne zaštite43 2,61118

Tabela 4. Kapaciteti obrazovnih institucija, 2007.Broj ustanovaBroj obrazovnihprofilaPredškolske ustanove 1 / 590Osnovne škole 8 / 5584Srednje škole 2 5 2138Više škole 0 / /Fakulteti 0 / /Broj učenika/studenataTabela 5. Broj i struktura obrazovnih ustanova, 2006.OpštinaUdeo u ukupnombroju ustanova uokrugu (%)Osnovne škole Ukupno 8 3,57Odeljenja 245 19,02Srednje škole Ukupno 2 9,52Odeljenja 74 16,97Tabela 6. Ukupan broj učenika, studenata i korisnika obrazovnih ustanova, 2006.Osnovne škole– učeniciSrednje škole –učeniciOpštinaUdeo u ukupnombroju učenika/studenata/korisnikau okrugu (%)Ukupno 5853 22,92završili školu 781 24,82Ukupno 2985 26,01završili školu 559 22,52Tabela 7. Ukupan broj učenika u osnovnim školama, 2008.Učenici osnovnihškolaOpštinaUdeo u ukupnombroju učenikaosnovnih škola uokrugu (%)Ukupno 5341 100Učenice 2622 49,09Učenici 2719 50,91Tabela 8. Broj bioskopa, bioskopskih sedišta, projekcija i posetilaca, 2006.Opština Okrug SrbijaBroj bioskopa 1 3 104Broj sedišta u bioskopskimsalama500 1194 42097Broj projekcija / / /Broj posetilaca / 1075 1393610Iskorišćenost bioskopskih sala (%) 30 6,3 7,8Broj posetilaca na 1000 stanovnika 50 1 20STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES119

Rashodi opštinskog budžetaTabela 9. Struktura rashoda opštinskog budžeta, 2006.Opština(€)*Strukturarashodau opštini(%)Strukturarashoda(uproseku)u Srbiji(%)Ukupni rashodi 4014893 100 100Ukupni rashodi postanovniku103 / 264Izdaci za nabavkunefinansijske imovine23005 0,57 23,48Izdaci za otplatu kredita inabavku finansijske imovine0 0 1,02Ostvareni suficit ili deficit 819 / 45211235* po prosecnom srednjem kursu NBS za 2006. godinu120

STRATEŠKI PLAN RAZVOJA OPŠTINE PREŠEVO 2011-2016. ANKES