323003_Sigma 2013 NL.pdf - SIGMA: Federatie van de Algemeen ...

EconomischDossier 2013Algemene Vergadering& Persconferentie11 juni 2013SIGMA vzw, federatie van de algemeen vertegenwoordigers van materieel voor openbareen private werken, voor de bouw en voor goederenbehandeling

Hoofdstuk 1De algemene economische conjunctuur in 2012Kontekst: de groei van de wereldeconomie koeldeaf van 4,0 % in 2011 tot 3,2 % in 2012 (en zou 3,3% halen in 2013), onder invloed van de Europeseschuldencrisis en onrust over het uiteenvallen vande eurozone. Een restrictief begrotingsbeleid endeining op de financiële markten ondermijnden hetondernemings- en consumentenvertrouwen. Gevolg:een Europese recessie met ook groeivertraging in degroeilanden en opkomende economieën.In België, na een economische groei van 0,3 % inhet eerste kwartaal van 2012, gevolgd door eendaling met - 0,5 % in het tweede kwartaal, eenstabilisatie in het derde kwartaal (-0,03 %) en eennieuwe daling met - 0,1 % in het vierde kwartaal,daalde de economische bedrijvigheid met - 0,3 %over 2012, tegenover een stijging met 1,9 % in 2011.De economische groei bedraagt opnieuw 0,1 %in het eerste kwartaal van 2013. Op basis hiervanverwacht het Federaal Planbureau voor 2013 nu eengroei met 0,2 %. Hoewel de Belgische evolutie dezwakke Europese economie blijft ondergaan, blijftde Belgische groei boven het gemiddelde van deeurozone: de economische activiteit in de eurozone,met -0,6 % afgenomen in 2012, zou namelijk met-0,3 % verder terugvallen in 2013.De vertrouwensindicatoren van zowel ondernemersals consumenten lijden aanhoudend onder deonzekerheid over de economische vooruitzichten.Een toename van bedrijfsinvesteringen met + 0,6% in 2012, wordt in 2013 verwacht om te slaan ineen afname met - 0,4 %. De bedrijfsinvesteringennamen toe in het eerste kwartaal om gedurendedrie opeenvolgende kwartalen te krimpen.Een gereduceerde rendabiliteit zorgt vooreen onaantrekkelijk investeringsklimaat. Deondernemingen zien zich bovendien geconfronteerdmet een tanende vraag van de europartners enworden ertoe aangezet hun voorraadvorming verderte beperken. Enige netto-uitvoer zou eerder toe teschrijven zijn aan een zwakke invoer omwille van eentanende binnenlandse vraag dan aan de dynamiekvan de uitvoer; de uitvoer zelf trekt traag aan tengevolge van de beperktere vraag vanwege de landenvan het eurogebied waar 60 % van de Belgischeuitvoer naartoe vloeit (16 % gaat naar Duitsland,29 % naar Frankrijk en Nederland). De Duitseeconomische groei bedroeg in het eerste kwartaalvan 2013 + 0,1 % na een -0,7 % in het laatste kwartaalvan 2012 maar Frankrijk is met een opeenvolgende– 0,2 % in het laatste kwartaal van 2012 en – 0,1 % inhet eerste kwartaal effectief in een recessie beland.De Nederlandse economie blijft met – 0,1 % in 2013in recessie, na reeds in de 2 laatste kwartalen van2012 te zijn gekrompen met resp – 1 % en – 0,4 %.De consumenten zien zich bepaald door eentoenemende werkloosheid tegen een achtergrondvan talrijke bedrijfs herstructureringen,sluitingen en faillissementen, bovenop onzekereinkomensvooruitzichten uit arbeid en vermogen,aangetast door een laag rentepeil en zwak financieelrendement. De particuliere consumptie daaldein 2012 voor het eerst in 20 jaar (-0,7 %) terwijl departiculiere spaarquote opnieuw steeg tot 15 %, ditbij een verhoogde koopkracht dankzij een inflatieovertreffendeindexering van de lonen en socialeuitkeringen. De stijgende tendens van de spaarquotewijst erop dat de huishoudens hun voorzorgssparennog opvoeren, waarbij bijvoorbeeld investeringenin woongebouwen in 2012 mee terugliepen met-3 %. In een klimaat van hogere werkloosheid enbeperkt consumentenvetrouwen zou de particuliereconsumptie in 2013 beperkt blijven tot + 0,3 % enzouden investeringen in woongebouwen verderafnemen met -1,6 %.Het overheidstekort bedroeg in 2012 3,9 % van hetbruto binnenlands product, en zou in 2013 geraamdzijn op 2,9 %. Overheidsuitgaven worden onder eennoemer van austeriteit en begrotingsconsolidatieverder teruggeschroefd. Overheidsinvesteringenkenden een toename van + 7,9 % in de periode2011-2012, maar zouden in 2013 weer dalen met -7,4 %. De zwakke economische groei noodzaakt totsanering, kostenbeheersing, inkomstengeneratie enbeleidsstructurele ingrepen, daar waar vooral groeiondersteunendemaatregelen zich opdringen.De Belgische inflatie, gemeten op basis van hetnationaal indexcijfer van de consumptieprijzen(NICP), bedroeg 2,8 % in 2012, maar is in april 2013voor de zesde maand opeenvolgend gedaald: nog 1%, het laagste inflatieniveau sinds februari 2010 (0,7%). Een gewijzigde berekeningsmethode sedert 2013die toelaat beter aan te sluiten bij het werkelijkekoopgedrag van de gezinnen (incalculering vanhet solden-effect, bijsturing van het prijseffectvan diesel, stookolie, benzine en gas volgens een4SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

De economische conjunctuur in 2012 en vooruitzichten 2013Laatste gegevens 2012 2011Groei bbp (%) België 2013-I -0,5 -0,3 1,9Eurogebied 2013-I -1,0r -0,6 1,4Inflatie (%) België 2013-04 1,1 2,6 3,4Eurogebied 2013-04 1,2 2,5 2,7Werkloosheid (%) België 2013-03 8,2 7,6 7,2Eurogebied 2013-03 12,1 11,4 10,2Wisselkoers euro - US dollar 2013-05-21 1,2866 1,2848 1,3920Rente Rentevoet ECB 2013-05-21 0,50 0,88 1,25Euribor 3 maanden 2013-05-17 0,200 0,574 1,393Langetermijnrente 2013-05-21 2,03 3,00 4,23Laatste bijwerking 2013-05-21 14:47:25 - Bron: NBBKerncijfers voor de Belgische economieWijzigingspercentages in volume – tenzij anders vermeldBron: FOD Economie 2010 2011 2012 2013Consumptieve bestedingen van de particulieren 2.7 0.2 -0.7 0.3Consumptieve bestedingen van de overheid 0.7 0.8 0.6 0.9Bruto vaste kapitaalvorming -1.4 4.1 -0.2 -1.3Totaal van de nationale bestedingen 1.7 1.8 -0.7 0.1Uitvoer van goederen en diensten 9.6 5.5 0.6 0.5Invoer van goederen en diensten 8.9 5.6 0.0 0.4Netto-uitvoer (bijdrage tot de groei van het bbp) 0.7 0.0 0.5 0.1Bruto binnenlands product 2.4 1.8 -0.2 0.2Nationaal indexcijfer der consumptieprijzen 2.2 3.5 2.8 1.0Gezondheidsindex 1.7 3.1 2.6 1.1Reëel beschikbaar inkomen van de particulieren -1.2 -0.8 0.1 0.6Spaarquote van de particulieren (in % van het beschikbaar inkomen) 15.4 14.4 15.0 15.2Binnenlandse werkgelegenheid (jaargemiddelde verandering, in duizendtallen) 30.8 61.6 7.7 0.8Werkloosheidsgraad (Eurostatstandaard, jaargemiddelde) 8.3 7.2 7.4 7.6Saldo lopende rekening (betalingsbalans, in % van het bbp) 1.9 -1.4 -0.8 -0.6Wisselkoers van de euro in dollar (aantal dollars voor 100 euro) 132.7 139.2 128.6 134.5Korte rente (Euribor, 3 maanden) (%) 0.8 1.4 0.6 0.4Lange rente (OLO, 10 jaar) (%) 3.4 4.2 3.0 2.4Bbp (% op jaarbasis) Inflatie (%)Bron: Belfius 2012 2013 2014 2012 2013 2014Verenigde Staten 2.2 1.8 2.3 2.1 1.6 1.5Eurozone -0.6 0.1 1.4 2.5 1.8 1.6Duitsland 0.7 0.5 2.0 2.1 1.8 1.7Frankrijk 0.0 0.1 1.2 2.2 1.6 1.5Italië -2.2 -1.0 0.8 3.3 2.0 1.7Spanje -1.4 -1.4 0.8 2.4 1.7 1.0België -0.2 0.5 1.2 2.6 1.5 1.5Verenigd Koninkrijk 0.2 0.5 1.5 2.8 2.5 2.0Japan 2.0 1.2 1.8 0.0 0.5 2.0China 7.8 8.0 8.2 2.6 3.2 3.0India 5.1 5.5 6.3 7.5 6.0 6.0Brazilië 0.9 3.0 4.0 5.4 6.0 5.7Rusland 3.4 2.8 3.5 5.1 6.7 6.0SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 20135

twaalfmaandelijks voortschrijdend gemiddelde),maakt dat de Belgische inflatie in 2013 voor heteerst lager zal zijn dan in de buurlanden en danhet gemiddelde van de eurozone. Europa kent inhet algemeen een lagere inflatie door een zwakkeconjunctuur, een daling van de energieprijzen eneen sterke wisselkoers van de euro. De groei van degezondheidsindex kent een iets minder uitgesprokenvertraging van 2,6 % in 2012 tot 1,1 % in 2013.De werkloosheidsgraad is in de eurozonestelselmatig toegenomen om in maart 2013 12,1 %te bereiken: België doet met 8,2 % dan beterdan gemiddeld. De Belgische werkgelegenheidschommelde het hele jaar rond een nulgroei en zouzich stabiliseren in 2013, de werkloosheidsgraadzou echter toenemen in de periode 2013-2015vanwege een slechts langzaam terug aantrekkendewerkgelegenheidsgroei bij een toenemendarbeidsaanbod vanwege een toenemendeberoepsbevolking.Bronnen: Eurostat, Federaal Planbureau, NBB, ECWerkloosheid geselecteerde Eurolanden (januari 2007 – maart 2013)Bron: Eurostat6SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Euro area and EU27 unemployment ratesSeasonally adjusted seriesBron: EurostatDe cijfers van Eurostat voor de EU-27 en de eurozonespreken voor zich: 26,5 miljoen mensen in de EU27zitten zonder werk (1,8 miljoen meer dan een jaargeleden) hetzij 10,9%; in de eurozone tellen we 19,2miljoen werklozen (1,7 miljoen meer dan een jaargeleden), hetzij 12,1 %. De laagste werkloosheid wordtin Oostenrijk (4,7%), Duitsland (5,4%) en Luxemburg(5,7%) geregistreerd; de hoogste in Griekenland(27,2%), Spanje (26,7%) en Portugal (17,5%).In Griekenland en Spanje zijn 1 op 2 jongerenwerkloos, in Portugal en Italië 1 op 3, in de eurozone1 op 4. De jeugdwerkloosheid in de eurozone betreft3,6 miljoen hetzij 24 % van de jongeren. De EU27 telt5,7 miljoen werklozen jonger dan 25 jaar hetzij 23,5%. In Griekenland (58,4 %), Spanje (55,7%), Portugal(38,2 %) en Italië (37,8 %) is de jeugdwerkloosheidhet hoogst, in Duitsland (7,6 %), Oostenrijk (8,9 %) enNederland (10,4 %) het laagst. België kent volgensEurostat een jongerenwerkloosheidsgraad van22,4 % tegenover 19,9 % een jaar geleden.European Under-25 ‘Youth’ Unemployment RatesBron: EurostatSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 20137

Algemene synthetische curveVerwerkende nijverheidDienstverlening aan bedrijvenBouwnijverheidHandelBron: NBBSeizoengezuiverde en afgevlakte reeksSeizoengezuiverde reeks8SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Indicator van het ConsumentenvertrouwenVooruitzichten voor de volgende 12 maandenEconomische situatie in BelgiëWerkloosheid in België 1Financiële situatie van de gezinnenSpaarvermogen van de gezinnen1Wat de vraag over de werkloosheidsvooruitzichten betreft, wijst een stijging op een minder gunstige ontwikkeling en een dalingop een gunstiger ontwikkeling.SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 20139

Kerncijfers van de Belgische ConjunctuurI. BedrijvenConjunctuurverloop en bruto binnenlands productOndernemersvertrouwen - verwerkende nijverheidSynthetische curven volgens goederencategorieVerwerkende nijverheidProductiecapaciteit en investeringenVerwerkende nijverheidProductiebelemmeringenVerwerkende nijverheidBinnenlandse bestellingen van uitrustingsgoederenOndernemersvertrouwen - dienstensectorBronnen: NBB - Conjunctuuronderzoekingen - Nationale Rekeningen, Europese Commissie, DG-ECFIN10SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

KERNCIJFERS VAN DE BELGISCHE CONJUNCTUUROndernemersvertrouwen - bouwnijverheidSectoren bouwnijverheidVooruitzichten opdrachten bij de architectenOndernemersvertrouwen - handelVooruitzichten werkgelegenheid per sectorBeoordeling door de bedrijven van dekredietvoorwaardenConsumentenvertrouwenII. CONSUMENTENConsumentenvertrouwen en private consumptieBronnen: NBB - Conjunctuuronderzoekingen - Nationale Rekeningen, Europese Commissie, DG-ECFINSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201311

Hoofdstuk 2De bouwsector in 2012 en vooruitzichten 2013Algemeen conjunctuuroverzichtDe bouw blijkt doorgaans goed voor 5 à 10 % van detoegevoegde waarde in België en maakt een van dezwaargewichten uit van de algemene economie. Debouwsector presteert ook doorgaans sterker dan deBelgische economie in zijn geheel en dit wordt herbevestigt:een groei van + 4 % in 2011 tegenover + 2 % voor de geheleeconomie, maakte respectievelijk plaats voor een groeimet + 0,5 % (cf. Confederatie Bouw ) in 2012 tegenover eenkrimp met – 0,3 % van de algemene economie.Naar verluidt daalde de aktiviteit in de woningbouwmet – 3 % in 2012, ondersteund door een laag aantalvergunningen in 2011. In 2012 werden in totaal 46.653vergunningen voor woningen afgeleverd hetij 5,2 %meer vergunningen dan in 2011, waar met 44.115vergunningen na een daling met – 11 % t.o.v. 2010 hetlaagste peil in 10 jaar werd gerealiseerd. 2011 presteerdeslecht omwille van een vergunnings-anticipatiegolfin 2010, meer bepaald wegens de afschaffing vanhet verlaagde btw-tarief. Een en ander betekent datvergeleken dan met 2010 in 2012 toch nog 6,4 %minder vergunningen werden afgeleverd. De aktiviteitin de renovatie daalde naar verluidt eveneens met –3 % in 2012 en blijft lijden onder het wegvallen van hetfiscale luik voor energiebesparende maatregelen.Het aantal faillissementen piekt in de bouw ensteeg in de periode december 2012 tot februari2013 bijvoorbeeld met + 8,4 % tegenover het vorigekwartaal. Tegelijk telt de bouwsector in 2012 naarverluidt 14 % minder starters dan in 2011.Afgeleverde stedenbouwkundigevergunningen voor nieuwe woningen (België)Afgeleverde stedenbouwkundigevergunningen woningen (België)De aktiviteit in de niet-woningbouw steeg met + 3 %in 2012 maar de aanslepende economische konteksten enig pessimisme bij de aannemers zouden deaktiviteit naar de toekomst temperen.De aktiviteit in de burgerlijke bouwkunde steegmet + 5 % in 2012 en wordt eveneens verwacht, nagemeenteraadsverkiezingen in 2012, te dalen in 2013.De groei in burgerlijke bouwkunde en nietwoningbouwkunnen de terugval in de woningbouwmet moeite compenseren. Hetzelfde blijkt waar ophet vlak van de renovatie.Afgeleverde stedenbouwkundigevergunningen niet-woongebouwen (België)Voor 2013 verwacht de bouw een verdere stagnatieop + 0,1 % (cf. Confederatie Bouw), onvoldoende omals motor van de economie te fungeren.De werkgelegenheid in de bouwsector daalde voorhet eerst sedert het jaar 2000 vanaf het 2de kwartaal2012, goed voor een verlies van 1800 banen in 2012.Bron: BouwunieSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201313

Een uitzonderlijke winter hield begin 2013 langeraan dan gebruikelijk, met eind maart 50 % meerweerverletdagen dan gemiddeld in de periode 1992-2012 (42 weerverletdagen tegenover gemiddeld 28).Aandachtspunten voor de bouw blijven hetaanstormende eenheidsstatuut arbeidersbedienden(in de bouw heeft meer dan 80 procenthet arbeidersstatuut), de oneerlijke concurrentie vanbuitenlandse bedrijven en de onduidelijkheid overde vastgoedfiscaliteit, meer bepaald de herzieningvan de woonbonus.EuropaVoor Europa blijft de verdere escalatie van deeconomische crisis een directe bedreiging:onzekerheid en vandaar minder investeringenvanwege consumenten en overheden brengenmarkten die het tot nu toe nog goed doen in hetgedrang. Een stagnerende groei en economischeterugloop op veel plaatsen, een gewrongenfinanciële situatie van overheden en toenemendewerkloosheid, brengen de Europese bouwsector inhet gedrang.Een licht- en drukkingspunt voor de bouw blijftop langere termijn niettemin de demografischeevolutie: er zal meer moeten worden gebouwd en(energie)gerenoveerd vooral in goedkopere en/of kleinere woningen, rekening houdend met eenverdichting van woonzones. Het aantal beschikbarewoningen houdt geen gelijke tred met de groeivan het aantal huishoudens. De afname van hetaantal nieuwe woningen en een stijgende behoeftezorgen voor een toenemende druk op de secundairewoning- en huurmarkt.De bouwbarometer die de Confederatie Bouw elkkwartaal publiceert, zakt in 2012 en begin 2013 nogdieper weg.Bron: Euroconstruct Europese Bouw prognoses tot 2015BouwbarometerBron: Confederatie Bouw14SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

De verkoop van bouwmachines wordt voorspeld tedalen met - 6 % in Europa in 2013, aanlsuitend bij eenneergang van – 4 % in 2012. Zowat 111832 eenhedenworden verkocht in 2013 tegenover 116565 in 2012en 123862 in het hersteljaar 2011 tegenover slechts86440 eenheden in 2009.Groei wordt voorzien voor Denemarken, Ierland,Noorwegen, Portugal en Zweden, maar de grotereindividuele markten van Europa worden verwachtterug te vallen: Duitsland met – 7 % komt op 30135eenheden, Frankrijk met – 3 % op 24710 en hetVerenigd Koninkrijk met – 7 % op 22407. Italië looptterug met – 8 % en komt dan op 7337 bovenop de –30 % van 2012. In Spanje wordt verwacht dat slechts1157 machines worden verkocht: evenveel als in 2012daar waar Spanje in 6 jaar tijd terugkwam op nogslechts 5% van het volume van 2007, toen 21053machines.Construction equipment sales in major Europeanmarkets compared to previous year in %Bron: CECE Quarterly Economic Bulletin, February 2013Business cycle of the European constructionequipment industry, Feb 2013 (rolling three-months)Off-Highway Research verwacht dat een herstel zalinzetten vanaf 2015, waarbij 2014 gelijk blijft t.o.v.2013 en volumes tegen 2017 langzaam evoluerennaar een niveau van 122000.CECE geeft aan dat de Europese omzet vanbouwmachines met + 3,4% toenam in 2012 tot eenniveau van 25 miljard EUR en dit nivreau zal wordenaangehouden in 2013. Een vooropgestelde krimp inde Europese vraag van – 4 % zou gecompenseerdworden met verkoop buiten Europa. In 2012 groeidede vraag nog wel in Duitsland en Scandinavië maarliep in Italië en Spanje sterk terug en in 2013 zoualleen de vraag in Turkije nog groeien.Europa - dip in de EuropesebouwmachineverkoopBron: CECE Quarterly Economic Bulletin, February 2013Product groups: construction Equipment sales inEurope compared to previous year in %Europese bouwmachine verkoop 2008-2017 - vooruitzichtenvolgens Off-Highway Research.Bron: CECE Quarterly Economic Bulletin, February 2013SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201315

At a glance: expected development of productgroups / regions in the next quarterWereld – De globalebouwmachinemarkt blijft vlak in 2013De verkoop van bouwmachines zal in de 5 belangrijkeregio’s China, India, Japan, Noord-Amerika en West-Europa op hetzelfde niveau blijven als in 2012 op eentotaal van 674483 eenheden, met slapte in Noord-Amerika en West-Europa, geëquilibreerd door groei inAzië.De Chinese bouwmachinemarkt, zowat de grootste inde wereld, wordt verwacht te groeien met + 4 % tot301520 eenheden. Rupsgraafmachines en wielladersblijven de dominante producten en vertegenwoordigen85% van alle verkochte machines. Nochtans zal deverkoop van mini-graafmachines toenemen met + 7 %tot een volume van 28500 machines. De verkoop vanmobiele kranen wordt verwacht gelijk te blijven op21400 eenheden.De machineverkoop in India moet groeien met+ 7 % tot 54415 eenheden. 33500 verkochtegraaflaadcombinaties vertegenwoordigen 60%van de verkochte bouwmachines. De verkoop vanrupsgraafmachines neemt toe met + 11 % tot 15500machines, terwijl wiellader volumes moeten stijgenmet + 22 % tot 2200 machines.Bron: CECE Quarterly Economic Bulletin, February 2013Off-Highway Research 2013 prognose voorde belangrijkste bouwmachine markten350.000300.000250.000200.000150.000100.00050.0000China Western Europe Japan India North America2012 2013Bron: Off-Highway ResearchEen toename van de verkoop van bouwmachines met+ 38 % bevorderde Japan voorbij India met een verkochtvolume van 64860 eenheden tot de 3de grootstewereldmarkt. De scherpe stijging werd aangestuurddoor herstelwerken na de aardbeving en tsunami vanmaart 2011 en wordt verwacht door te zetten met eennieuwe + 6 % in 2013 tot op 68741 eenheden.Volumes in Noord-Amerika zullen terugvallen met – 8% tot 137975 machines in 2013, na een steile klim van +19 % in 2012 en + 22 % in 2011.West-Europa zal een terugloop kennen met – 6 % in2013 tot op 111832 eenheden, bovenop de – 4 % van 2012.De 3 grootste markten die samen 2/3 van de verkopenvertegenwoordigen, zullen terugvallen, Frankrijk met –3 % en Duitsland en het Verenigd Koninkrijk elk met – 7%. Italië moet dalen met - 8 % na de – 30 % in 2012.In Spanje wordt nu een laag ex aequo verwacht daarwaar Spanje in 6 jaar tijd terugkwam op nog slechts5% van het niveau van 2007.16SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

‘The future ain’t what it didn’t used to be’Off-Highway Research geeft aan dat de globalebouwmachineverkoop in 2007 piekte op $ 98 miljardom terug te vallen op $ 55 miljard in 2009. Namarktherstel in 2010 tot op $77 miljard werd vervolgdmet een klim in 2011 tot op $109 miljard. Tegen 2016wordt verwacht een niveau van $137 miljard te kunnenhalen.Er is verder sprake geweest van een duidelijkestructuurverschuiving in de wereldwijde vraagnaar bouwmachines. In 2006 werden 28 % van debouwmachines in de Verenigde Staten afgeleverd,20 % in Europa en 18 % in China. In 2011 vloeide nog12% van de globale afzet naar de Verenigde Staten,13 % naar Europa en 52 % naar China. Voor 2016 wordtverwacht dat de VS een aandeel zal kennen van 15 %,Europa 11 % en China 49 %.Buiten Europa zullen de meeste markten in 2013 eenopwaartse trend tonen. Groei-opportuniteiten inChina, India, Brazilië en ook Rusland blijken aangevuldte kunnen worden met belangrijk verkooppotentieelin Mongolië en Indonesië. Niettemin lijkt Afrika hethoogste groeipotentieel te kennen vanwege het noglagere vraagniveau.Voor Europa zal een sterke export cruciaal blijkenwanneer de talrijke thuismarkten zwakte vertonen.Changing Structure of Demand, 2006-2016* (% of Total)Key SalesTrends, by Region, 2006-2016* (Units)Off-Highway Research: de globale marktvraag wijzigt naargeografische regioGlobal Sales of Construction Equipment 2000-2016* (Units)Markten zijn dramatisch veranderd over de voorbije jaren. Westerse marktenkenden een neerwaartse trend terwijl China en India groei aanhieldenEurope: Development of Sales, 2000-2016* (Units)Off-Highway Research voorspelt herstel maar dit blijft voorlopignog even beneden het peil van 2007Europe: Structure of Sales, by Country, 2006-2011 (% of Total)Off-Highway Research: Europa - no commentEurope: Structure of Sales, by Product, 2006-2011 (% of Total)Off-Highway Research: de Europese marktvraag naar regioBron: Off-Highway ResearchOff-Highway Research: de Europese marktvraag naar producttypeSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201317

Facts & Figures 2012

Aantal verkochte eenheden van 2000-2012Som van de verkoopcijfers meegedeeld door SIGMA-leden +een schatting van de verkoopcijfers van niet-leden2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20121-9 Walsen 285 229 178 168 205 250 222 283 249 151 158 209 21310-11 Mini-hydraulische graafmachines 1.193 1.135 755 909 793 1.019 1.166 1.335 1.064 839 868 1079 142512 Hydraulische graafmachines op 679 648 472 459 507 671 772 949 1.145 555 547 666 792rupsen13 Hydraulische graafmachines op 315 284 188 209 244 322 376 327 377 225 198 255 355banden14 Graaflaadcombinaties 183 153 105 81 106 75 50 85 53 30 28 43 4415 Wegschaven 9 8 5 5 12 1 4 5 8 2 2 5 516 Bulldozers op rupsen 68 66 38 30 22 47 46 58 84 22 41 47 3017 Kabelkranen op rupsen 11 7 4 8 11 6 10 6 25 20 15 10 1018 Hijskranen, zelfrijdend of77 69 82 65 47 67 48 60 58 53 22 24 15gemonteerd19 Verreikers 810 605 703 520 765 720 853 891 1.238 696 682 914 103520 Alle terreinen heftrucks 89 53 57 118 41 36 22 26 7 7 9 8 3721 Wielladers (*) 623 649 517 510 504 465 527 660 654 318 347 565 58522 Schrankladers op banden 468 435 407 362 331 437 388 368 262 204 211 241 19923 Schrankladers op rupsen 21 21 44 21 0 3 2 0 2 0 0 0 3124 Knikdumpers (**) 148 104 94 80 59 63 96 130 152 21 41 41 5025 Starre dumptrucks 6 726 Asfaltafwerkmachines 26 22 11 9 15 25 22 27 19 15 21 28 2427 Glijbekistingsmachines 5 5 0 3 - 4 12 14 13 3 3 6 528 Hydraulische breekhamers 215 174 113 194 204 240 233 453 432 255 314 392 467TOTAAL 5.225 4.667 3.773 3.751 3.866 4.451 4.849 5.677 5.842 3.416 3.507 4.539 5.32931 Trilplaten vooruit alleen (***) 1.195 974 963 1.027 880 967 989 1.119 1.098 1.140 1.073 763 55632 Trilplaten vooruit & achteruit 393 30233 Trilstampers 610 409 405 443 356 329 660 566 470 561 578 775 519TOTAAL 1.805 1.383 1.368 1.470 1.236 1.296 1.649 1.685 1.568 1.701 1.651 1.931 1.377ALGEMEEN TOTAAL 7.030 6.050 5.141 5.221 5.102 5.747 6.498 7.362 7.410 5.117 5.158 6.470 6.706(*) Wielladers 0-80pk cijfers SIGMA 2011 en 2012 opgehoogd conform cijfers Off-Highway Research(**) Knikdumpers: cijfers 2000 t.e.m. 2010 incl. Starre Dumptrucks(***) Trilplanten vooruit alleen: cijfers 2000 t.e.m. 2010 incl. trilplaten vooruit en achteruit29 Scharen, verbrijzelaars,14 24multiprocessoren30 Sloopsorteergrijpers 41 5236 Mobiele brekers 10 1637 Mobiele zeven 13 24TOTAAL 78 116Participatiegraad statistiek bleef laag in 2011 en 2012 / cijfers mogelijk niet representatief34 Generatoren Productiegroepen 2185 188135 Generatoren Noodstroom 312 571TOTAAL 2.497 2.452SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201319

BURGERLIJKE BOUWKUNDE / BOUWCOMMENTAAR BIJ DE SIGMA-CIJFERS 2012AlgemeenHet jaar 2012, was niet het einde van de wereld, demaya’s zouden het niet op hun geweten willen hebben,evenmin was het een slecht jaar voor de burgerlijkebouwkunde.Het was zelfs een goed jaar, met verkopen welke bovenhet lange termijn gemiddelde lagen.Zoals vermeld in ons economisch dossier van vorig jaarwas 2012 sterk begonnen, maar in tegenstelling tothet toenmalig algemeen gevoel, waar we dachten datdeze goede cijfers niet zouden aanhouden, heeft hetcyclisme het gehaald, en was er , met 2012, twee jaar oprij een stijging, en zoals toen reeds vermeld, eindigde2012 sterker dan 2011, en dit met maar liefst 19%.(excl.trilplaten)Daarmee bereiken we binnen de twee belangrijksteproduct groepen (>10T &, < 10T), nog niet de recordcijfersvan 2007-2008, maar stijgen we wel boven 2006, enver boven het lange termijn gemiddelde 20%.Uit de cijfers per maand kunnen we duidelijk afleidendat 2012 heel hard ging tot en met juli, waar wegecumuleerd rond +30% zaten tegen over 2011. Dankwam er een duidelijke kentering met daling van hetverkopen van -5% à -10 % tegen over 2012. Steker nog,dit was een daling in het tweede semester van -30%tegen over het eerste semester.Heel anders was het gesteld met de verkoop vantrilplaten. Hier startte het jaar slecht, en was er al nahet 1ste kwartaal een daling van -20%, daling welkeeindigde in een evolutie op jaar basis van -30%, waarbijer duidelijke een verdere verslechtering was vanafseptember.Interessant aan de trilplaten is zijn indicatieve functievoor de markt. Gezien de geringe kost, is een trilplaateerder te beschouwen als een kost dan een investering,en volgt het de evolutie van de economische activiteit,vrij nauw op de voet. In tegenstelling met de tweeoverige categorieën, waar tussen het moment vanbeslissing en bestelling enerzijds, en levering/facturatieanderzijds, ettelijke maanden kunnen liggen.Daar waar eind 2011, de trendlijn van de trilplatennog positief was en we net onder de lange termijngemiddelden zaten voor beide machine categorieën,was een stijging van de markt in 2012 absoluut normaal.Eind 2012, liggen de kaarten duidelijk anders. Detrendlijn van de trilplaten is nu duidelijk negatief, en weeindigden voor beide machine categorieën ver bovende lange termijn gemiddelden.2013, kondigt zich dan ook slecht aan. Een daling van demarkt is dus hoogstwaarschijnlijk.Het feit dat bij het ter perse gaan van dit dossier, cijfersop einde maart, voor beide machine categorieën , onsdalingen geven tussen de -15% & -30 % sterkt alleenmaar deze stelling.Cijfers per productcategorieHydraulische graafmachines hebben in 2012 een mooijaar achter de rug, de groei van het segment op bandenwas +- 40%, van deze op rupsen +20%.Vooral de minigravers op rupsen stegen met +30%, enworden hiermee veruit de belangrijkste productgroepin aantallen.De tweede plaats qua aantallen blijft voorbehoudenaan de verreikers, welke ondanks een stijging van+10%, en een aantal van meer dan 1000 eenheden eenbelangrijke groep vormt.Samen vormen beide 50% van de markt.Bij de walsen is het totaal vrij stabiel, wel is er eenverschuiving merkbaar van Naloop walsen naar kleinetandemwalsen.Wielladers, zowel in omzet als in aantallen een anderebelangrijke groep, bleef gelijk.Met dalingen tussen de -30 en -40%, doen debulldozers, na-loopwalsen en telescoopkranen, hetduidelijk minder. De kleinere volumes van deze groepenbeperken echter de impact op de markt.Algemeen beschouwd was 2012 dus een meer dangoed jaar. 2013 heeft alles in zich om echter veel minderte worden.David VandermeulenSectievoorzitter Burgerlijke Bouwkunde / Bouw20SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Maandelijkse evolutie van de verkoopcijfers van de machines zonder trilmaterieel2008 2009 2010 2011 2012 2013januari 375 232 160 266 320 228700600500400300200100201320122011201020092008februari 424 215 223 267 370 249maart 444 334 242 413 536 362april 490 235 207 280 348 298mei 341 210 305 289 401juni 399 158 269 305 417juli 487 202 177 248 3260augustus 357 146 249 215 240januarifebruarimaartaprilmeijunijuliaugustusseptemberoktobernovemberdecemberseptember 435 270 263 348 329oktober 398 281 268 284 274november 328 155 264 307 275december 419 236 296 401 416Maandelijkse evolutie van de verkoopcijfers van het trilmaterieel2008 2009 2010 2011 2012 2013januari 105 78 63 147 122 719008007006005004003002001000201320122011201020092008februari 134 63 86 31 77 48maart 102 224 141 229 96 96april 115 119 117 93 81 137mei 98 78 140 134 201juni 30 89 144 141 66juli 10 44 32 23 43augustus 144 130 130 82 103januarifebruarimaartaprilmeijunijuliaugustusseptemberoktobernovemberdecemberseptember 104 177 129 195 38oktober 87 116 156 120 31november 71 59 94 155 42december 86 106 89 243 232Maandelijkse evolutie van de verkoopcijfers van alle machines2008 2009 2010 2011 2012 2013januari 480 310 223 413 442 2999008007006005004003002001000201320122011201020092008februari 558 278 309 298 447 297maart 546 558 383 642 632 458april 605 354 324 373 429 435mei 439 288 445 423 602juni 429 247 413 446 483juli 497 246 209 271 369augustus 501 276 379 297 343januarifebruarimaartaprilmeijunijuliaugustusseptemberoktobernovemberdecemberseptember 539 447 392 543 367oktober 485 397 424 404 305november 399 214 358 462 317december 505 342 385 644 648SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201321

Evolutie van de verkoopcijfers van hydraulische graafmachines in België1600140012001000MinigraversOp bandenOp rupsen80060040020001997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 20052006 2007 20082009 2010201120121997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Op rupsen 483 526 623 679 648 472 459 507 671 772 949 1145 555 547 666 792Op banden 255 236 319 315 284 188 209 244 322 376 327 377 225 198 255 355Minigravers 689 858 977 1.193 1.135 755 909 793 1.019 1.166 1.335 1.064 839 868 1.079 1.425Evolutie van de verkoopcijfers van wielladers in België140012001000800600Schrankladers op bandenGraaf-laadcombinatiesVerreikersWielladers40020001997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 20052006 2007 20082009 2010201120121997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Wielladers 551 638 606 623 649 517 510 504 465 527 660 654 318 347 565 585Verreikers 692 773 818 810 605 703 520 765 720 853 891 1238 696 682 914 1.035GraaflaadcombinatiesSchrankladers opbanden187 170 172 183 153 105 81 106 75 50 85 53 30 28 43 44465 552 435 468 435 407 362 331 437 388 368 262 204 211 241 199Complementaire grafiek 2011 2012 %21a Wielladers 0 - 80 pk 170 200 1821b Wielladers > 80 pk 395 385 -319 Verreikers 914 1035 1314 Graaflaadcombinaties 43 44 222 Schrankladers op banden (Kompaktladers) 233 191 -1823 Schrankladers op rupsen 8 31 28811001000900800700600500400300200100021a Wielladers0 - 80 pk21b Wielladers> 80 pk19 Verreikers14 Graaflaadcombinaties22 Schrankladersop banden(Kompaktladers)23 Schrankladersop rupsen2012201122SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Evolutie van de verkoopcijfers in België500Hydr. Breekhamers4003002001001997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 20052006 2007 20082009 201020112012Hydr.breekhamers1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012133 213 183 215 174 113 194 204 240 233 453 432 255 314 392 467Evolutie van de verkoopcijfers in België200160120Bulldozers op rupsenTelescoopkranenKnikdumpers enStarre dumptrucks804001997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010201120121997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Knikdumpers enStarre dumptrucks68 90 149 148 104 94 80 59 63 96 130 152 21 41 47 57Telescoopkranen 44 127 103 77 69 82 65 47 67 48 60 58 53 22 24 15Bulldozers oprupsen32 40 45 68 66 38 30 22 47 46 58 84 22 41 47 30Complementaire grafiek 2011 2012 %24 Knikdumpers 41 50 226050402012201125 Starre dumptrucks (Dumpers en dumptrucks) 6 7 1718 Telescoopkranen, zelfrijdend of gemonteerd opvrachtwagens24 15 -3816 Bulldozers op rupsen 47 30 -36302010024 Knikdumpers25 Starre dumptrucks(Dumpers en dumptrucks)18 Telescoopkranen,zelfrijdend of gemonteerdop vrachtwagens16 Bulldozersop rupsenSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201323

Evolutie van de verkoopcijfers in België30252015Slipform-paversWegschavenAsfaltafwerkmachines9 16 19 26 22 11 9 15 25 22 26 19 15 21 28 24Wegschaven 6 4 3 9 8 5 5 12 1 4 5 8 2 2 5 5Slipformpavers 5 4 3 5 5 0 3 0 4 12 14 13 3 3 6 5Asfalt-afwerkmachines10501997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010201120121997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Evolutie van de verkoopcijfers in België140012001000800WalsenTrilstampersTrilplaten60040020001997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 200520062007 20082009 2010201120121997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Trilplaten 1.169 1.192 1.224 1.195 974 963 1.027 880 967 989 1.119 1.098 1.140 1.073 1.156 858Trilstampers 474 503 602 610 409 405 443 356 329 660 566 470 561 578 775 519Walsen 180 253 217 285 229 178 168 205 250 222 283 249 151 158 209 213Complementaire grafiek 2011 2012 %31 Trilplaten - enkel vooruit 763 556 -2732 Trilplaten - vooruit & achteruit 393 302 -231-9 Walsen 209 213 2900800700600500400300200100031 Trilplatenenkel vooruit32 Trilplatenvooruit & achteruit1-9 Walsen2012201124SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Evolutie van de verkoop van grote machines(hydraulische rups- en bandengraafmachines en wielladers (*))2000150010001236Gemiddeld50019951996199719981999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010201120121995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012908 996 1.052 1.145 1.340 1.498 1.455 1.075 996 1.018 1.227 1.393 1.558 1.614 907 901 1.143 1.460(*) 1995 t.e.m. 2010 > 10 Ton(*) 2011 en 2012: rupsgraafmachines +8 Ton, bandengraafmachines +11 Ton, wielladers + 10 Ton44004000Evolutie van de verkoop van machines < 8 T excl trilplaten & - stampers (*)3600320028003205Gemiddeld24001993 1994 1995 1996 19971998 199920002001 200220032004200520062007200820092010 20112012Jaar 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012< 8Ton excl trilpl& - stampers2.553 3.261 3.191 2.769 2.811 3.432 3.430 3.727 3.212 2.698 2.755 2.848 3.224 3.456 4.119 4.228 2.509 2.606 3.387 3.875(*) 1993 t.e.m. 2010 < 10 Ton excl trilplaten & - stampers(*) 2011 en 2012 < 8 Ton excl trilplaten & -stampersEvolutie van de verkoop van degeneratoren2011 2012 %34 Generatoren Productiegroepen 2.185 1.881 -13,9135 Generatoren Noodstroom 312 571 83,01TOTAAL 2.497 2.452 -1,80SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201325

Hoofdstuk 3De interne goederenbehandeling in 2012Het jaar 2012 vertoont een volumedaling van - 2,0 %Totale markt - SIGMA2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Elektrische vorkheftrucks +5,9% +12,6% +6,1% -1,3% -48,0% +16,0% +39,2% + 10,1%Thermische vorkheftrucks +1,9% +1,4% +14,2% -19,2% -43,3% +15,4 % +53,1% - 29,5%Magazijntrucks +6,4% +10,3% -1,8% +3,9% -35,9% +33,3% +2,0% + 4,3%Totale markt +5,3% +8,7% +3,1% -2,6% -39,8% +26,9% +16,6% - 2,0%Totale markt - SigmaJaar Eenheden %2000 8.5242001 7.329 -14,0%2002 7.504 +2,4%2003 7.595 +1,2%2004 8.343 +9,8%2005 8.784 +5,3%2006 9.547 +8,7%2007 9.846 +3,1%2008 9.592 -2,6%2009 5.773 -39,8%2010 7.328 +26,9%2011 8.542 +16,6%2012 8.373 -2,0%Magazijntrucks - SIGMAJaar Eenheden %2000 4.2082001 4.130 -1,9%2002 4.371 +5,8%2003 4.345 -0,6%2004 4.795 +10,4%2005 5.110 +6,6%2006 5.634 +10,3%2007 5.530 -8,2%2008 5.744 +3,9%2009 3.684 -35,9%2010 4.911 +33,3%2011 5.008 +2,0%2012 5.221 +4,3%Magazijntrucks 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 %Reachtrucks 787 630 804 414 653 630 651 3,3Pallettrucks 2.317 2.431 2.467 1.865 2.242 2.264 2.600 14,8Stapelaars 1.369 1.391 1.415 896 1.083 1.381 1.299 -5,9Horizontale Orderpickers 841 671 591 319 671 437 453 3,7Overige 320 407 467 190 262 296 218 -26,4Totaal magazijntrucks 5.634 5.530 5.744 3.684 4.911 5.008 5.221 4,3SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201327

GOEDERENBEHANDELINGCOMMENTAAR BIJ DE SIGMA-CIJFERS 2012 EN VOORUITZICHTEN 2013De globale markt van de heftrucks enmagazijntoestellenDe groei in de globale markt van toestellen voorde interne goederenbehandeling was spectaculairmet een stijging in 2010 van 45% , en in 2011 van23%. In 2012 is deze groei tot stilstand gekomen. Dewereldwijde vraag komt met 946.706 machines 3%onder het niveau van vorig jaar, maar wel nog steeds8 % hoger dan in 2008 .De wereldwijde verdeling van deze 8% groei in delaatste 4 jaar is geografisch zeer ongelijk verdeeld.Vrijwel alle regio’s hebben de crisis blijkbaar verteerdmet een groei in aantallen in vergelijking met 2008 :VS +16%; Brazilië +12% en China +91%!Dit geldt niet voor Europa : WEU -16% en EEU zelfs-24%.In het jaar-tot-jaar vergelijk stellen we vast dat enkelde VS in 2012 een behoorlijke groei van 7% realiseerdeen alle andere regio’s een daling noteerden. OokDuitsland (-6%) en China (-9%).De Europese marktDe Europese markt van interne transportmiddelenkomt met 312.000 trucks 5% onder het niveau van2011. Dit is volledig toe te schrijven aan de evolutie inWest-Europa want de Oost-Europese markt bleef inhet voorbije jaar stabiel (-1%).Belangrijkste vaststelling daarbij is dat West Europazijn positie als wereldwijd belangrijkste regio (voorgoederenbehandeling) kwijt speelt aan China.Waar in 2008 de verhouding nog 300.000 unitsin WEU ten overstaan van 100.000 units in Chinawas, is deze verhouding nu 4 jaar later 260.000ten overstaan van 220.000. Met andere woorden :ingehaald en weldra erover. Vooral omdat de Chineseconstructeurs zich nu pas op de volumemarkten vande magazijntoestellen begeven.De Belgische markt van de heftrucks enmagazijntoestellenLICHTE DALING VAN 2%!De Belgisch markt heeft dus vrij goed standgehouden binnen de Europese context.De grafiek toont een stabilisatie van de markt. Met8373 verkochte trucks in 2012 zitten we pal op het 10-jaar gemiddelde. Als we het “historisch” cyclische vanonze markt in acht nemen kan dit als een “normaal”marktvolume bestempeld worden.De grafiek bevestigt dat een gemiddeld marktvolumevan 8000 trucks per jaar een zeer realistischtoekomstperspectief is. Een volume dat een perfectleefbare markt vertegenwoordigt.Kanttekening daarbij is dat het aandeel van deheftrucks in de totale markt weer is gedaald naarTotale Markt Goederenbehandeling SIGMA12000Volume10000800060008.5247.329 7.504 7.5959.547 9.846 9.5928.7848.343 8.542 8.3737.3285.7734000200002000200120022003200420052006Jaar20072008200920102011201228SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

37,6% (normale peil is 40% ), wat omzetmatig demarkt negatief beïnvloedt. Onze leden hebben dusuit verkoop minder omzet gerealiseerd dan in 2011.Vooral in de tweede jaarhelft zagen we eenvertraging in de verkoop, hoofdzakelijk in deindustrie gebonden segmenten, dus in de heftrucks.Voor de pure logistiek en distributie was dit mindermerkbaar.Ook de andere activiteiten van onze sector hebbenin 2012 behoorlijk stand gehouden. Onze ledenmeldden goede resultaten in de verhuur kortetermijn, de verkoop van wisselstukken en deserviceactiviteiten. Algemeen werden er voor dediverse functies vacatures aangeboden.HeftrucksEen sterk en op te volgen fenomeen doet zich voorin 2012!De markt voor heftrucks is veel meer conjunctuurgevoelig dan deze van de magazijntoestellen. Na destijging van 46,21% (!) in 2011 is er in 2012 terug eencorrectie gekomen. De markt daalt met 10,8%.Onderstaande grafiek toont dat we met 3152verkochte eenheden geen desastreus maar zekerook geen topjaar achter de rug hebben. We strandenop goed 200 eenheden onder het gemiddelde vande laatste tien jaren.Het verschil in evolutie tussen elektrische enthermische is echter verbazend.De elektrische heftrucks stijgen met 10,2% , en komenmet 1834 stuks 12% boven het 10 jaar gemiddelde uit.De thermische trucks dalen met 29,5% en zitten met1318 stuks 24% onder het 10 jaar gemiddelde.Voor het eerst is ook de verhouding tussen beidecategorieën volledig gekenterd. Jarenlang zagen weeen markt waar er ongeveer 25% meer thermischeheftrucks werden aangekocht. Sinds 2008 was ditzich aan het uitvlakken.Nu echter is de verhouding elektrische ten overstaanvan thermische heftrucks 60/40!Op basis van één jaar kan men niet van eentrendbreuk spreken. Het is dus ook voorbarig om vaneen merkbaar bewust groener investeringsbeleid tespreken. Maar deze evolutie is zeker op te volgen.Een significant verschil in verhouding tussen Dieselen LPG kunnen we niet vast stellen.Magazijntrucks2012 bevestigt dat de markt van de magazijntoestellenals een vrij stabiele markt kan bestempeld worden.Een stijging van 4,3% ten overstaan van vorig jaargeeft een totaal volume van 5221 trucks, wat bijna5% boven het 10 jaar gemiddelde is.Marktevolutie heftrucks50004500400035003000250020001500100050002000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009201020112012TotaalThermischElektrishJaar 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012Elektrish 1.936 1.399 1.503 1.532 1.586 1.68 1.891 2.007 1.982 1.031 1.196 1.665 1.834Thermisch 2.373 1.79 1.628 1.714 1.956 1.994 2.022 2.309 1.866 1.058 1.221 1.869 1.318Totaal 4.309 3.189 3.131 3.246 3.542 3.674 3.913 4.316 3.848 2.089 2.417 3.534 3.152SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201329

Marktevolutie magazijntoestellen7000Volume60005000400030004.208 4.130 4.371 4.3464.7955.1105.634 5.530 5.7443.6644.911 5.008 5.2212000100002000 2001 2002 2003200420052006 2007 2008Jaar20092010 2011 2012Magazijnlogistiek, overslag en grootdistributieblijken hier eens te meer de sterkhouders binnen heteconomisch gebeuren.Binnen de magazijntrucks zijn er geen significanteverschuivingen tussen de categorieën – reachtrucks,pallettrucks, stapelaars en orderpickers – te melden.Wel werd een historisch hoog aantal pallettrucks inde markt gezet (2600 trucks).BedrijfsresultatenVorig jaar gingen we ervan uit dat de gepubliceerdejaarresultaten voor 2011 (die dus in 2012 verschenenzijn) een merkelijke verbetering zouden moetenhebben gekend ten overstaan van de cijfers voor2009 en 2010.Dit geldt voor de meeste van onze leden alleszinsvoor wat betreft de omzetcijfers.Qua rendabiliteit blijft het echter voor velen een vrijprecaire situatie.De redenen zijn bekend:• Een kopersmarkt met een steeds groter aandeelvan het volume dat via tenders en Europeseraamakkoorden wordt aangeschaft• De prijsfocus die hieruit voortvloeit met weinigkeuze voor de marktspelers dan hierin te volgenen met een prijserosie tot gevolg• Stijgende kosten – niet in het minst loonkosten –die nauwelijks aan de markt doorgerekend kunnenworden• Lange betalingstermijnen en een slechtebetalingsmoraliteit die resulteren in extrafinanciële en extra operationele kosten• De toenemende complexiteit van de machinesdie de investeringen in scholing van personeel enbenodigde tools doen stijgen• Dure aanwervings- en selectieproceduresom moeilijk te vinden technisch personeel terekruterenDankzij de relatieve stabiliteit van de markt en hetfeit dat al onze leden verder kunnen teren op de reedsin 2009 doorgevoerde grondige herstructureringenvan hun bedrijven blijven we echter toch relatiefpositief voor de resultaten van 2012. De aanwervingendie zijn gebeurd tonen alleszins dat de diensten –service, verhuur, wisselstukken – zijn gestegen, watbelangrijk is voor de broodnodige rendabiliteit.De vele inspanningen van Sigma in verband metSigmaCert, in het Paritair Comité, de onderzoekenen acties met betrekking tot technisch personeelvoor onze sector - zowel wat betreft de instroom vanjongeren als de problematiek van het aan het werkhouden van een vergrijzend korps servicetechnici -,de actieve deelname aan beurzen en de continuezorg voor het verbeteren van de statistieken blijvende voornaamste actieterreinen ter ondersteuningvan de leden.Outlook 2013De resultaten van het eerste kwartaal zijn, alleszinswat de verkoopcijfers betreft, niet bepaald omeuforisch van te worden. Een daling van 20%, meeruitgesproken in de magazijntoestellen dan in deheftrucks, laten ons met een achterstand beginnen.Zowel de weersomstandigheden, die vooral bouwgerelateerde activiteiten hebben doen vertragen,30SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

als de turbulente Europese markt, hebben zeker huneffect gehad.Het is moeilijk te zeggen welk van beide metzekerheid het eerst positief gaat evolueren….Jean-Paul DuboisSectievoorzitter Goederenbehandeling / Lift-TrucksSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201331

Magazijntrucks 2006-20126000500040003000ReachtrucksPallettrucksStapelaarsHorizontale OrderpickersOverige2000100002006200720082009201020112012Vorkheftrucks 2006-201250004000DieselGas / LPGElektrisch30002000100002006200720082009201020112012Vorkheftrucks 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 %Elektrisch 1.891 2.007 1.982 1.031 1.196 1.665 1.834 10,2%Gas / LPG 592 692 614 362 389 717 433 -39,6%Diesel 1.430 1.617 1.252 696 832 1.152 885 -23,2%Totaal Verbranding 2.022 2.309 1.866 1.058 1.221 1.869 1.318 -29,5%Totaal Vorkheftrucks 3.913 4.316 3.848 2.089 2.417 3.534 3.152 -10,8%32SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Evolutie van de markt van de vorkheftrucks - SIGMAElektrische trucksBenzine / LPG / DieselJaar “3-wieler” % “4-wieler” % Totaal % Thermisch % Totaal2000 838 1.098 1.936 2.373 4.3092001 712 -15,0% 687 -37,4% 1.399 -27,7% 1.790 -24,6% 3.1892002 760 6,7% 743 8,2% 1.503 7,4% 1.628 -9,1% 3.1312003 658 -13,4% 874 17,6% 1.532 1,9% 1.714 5,3% 3.2462004 774 17,6% 812 -7,1% 1.586 3,5% 1.956 14,1% 3.5422005 750 -3,1% 930 14,5% 1.680 5,9% 1.994 1,9% 3.6742006 937 24,9% 954 2,6% 1.891 12,6% 2.022 1,4% 3.9132007 988 5,4% 1.019 6,8% 2.007 6,1% 2.309 14,2% 4.3162008 944 -4,5% 1.038 1,9% 1.982 -1,2% 1.866 -19,2% 3.8482009 467 -52,7% 564 -44,7% 1.031 -48,0% 1.058 -43,3% 2.0892010 606 29,8% 590 4,6% 1.196 16,0% 1.221 15,4% 2.4172011 720 18,8% 945 60,2% 1.665 39,2% 1.869 53,1% 3.5342012 885 22,9% 949 0,4% 1.834 10,2% 1.318 -29,5% 3.152Vorkheftrucks - SIGMAJaar Eenheden %2000 4.3092001 3.189 -26,0%2002 3.131 -1,8%2003 3.246 3,7%2004 3.542 9,1%2005 3.674 3,7%2006 3.913 6,5%2007 4.316 17,5%2008 3.848 -10,8%2009 2.089 -45,7%2010 2.417 15,7%2011 3.534 46,2%2012 3.152 -10,8%SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201333

Marktevolutie van de vorkheftrucks25002000150010001.8511.3071.9732.1981.578 1.5482.3731.9361.7901.3992.3091.956 1.994 2.022 2.0071.628 1.714 1.8911.586 1.6801.503 1.5321.9821.8661.0581.0311.2211.1961.8691.6651.8341.318ThermischElektrisch5000199719981999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 201020112012Marktevolutie van de vorkheftrucks gaz en diesel1800150012001.4081.440 1.3911.6641.2721.2191.1291.358 1.395 1.430 1.6171.2521.152DieselGas900907696832885600300443533709518409585 598 599 592692614362 3897174330199719981999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20102011201234SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

4500400035003000250020001500100050004.309Totaal vorkheftrucks3.9133.7463.5513.542 3.674 3.8483.5343.1583.189 3.246 3.131 3.1522.3732.4172.3092.1981.9821.8191.851 1.973 1.956 1.994 2.0222.0892.0072.0291.8451.790 1.8691.722 1.6351.714 1.6281.9361.891 2.007 1.8661.8341.137 1.1351.578 1.5481.0148801.3071.399 1.503 1.532 1.586 1.680 1.058 1.221 1.665 1.3189069211.196805729 870 894 9241.0318421991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 20104.3162011 2012TotaalThermischElektrischSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201335

Hoofdstuk 4Belang en activiteiten van SIGMADe jaarlijkse enquête gehouden onder de aangesloten SIGMA-ledengeeft voor het geheel van de activiteiten in burgerlijke bouwkunde, bouw(inclusief de deelsector bekisting) en goederenbehandeling, voor 2012 eentotale omzet van 1.292.700.388 EUR. Ten opzichte van 2011 (1.216.098.183EUR) betekent dit alvast opnieuw een vooruitgang met + 6,30 %,bovenop een considerabele vooruitgang met + 20 % het jaar voordien, naeen relatieve stagnatie op +2,85 % in 2010 en een ingrijpend verlies van-27,10 % in 2009. Hiermee situeert de sector zich wel op het niveau vande in omzet-termen absolute topjaren 2007 (1.260.206.951 EUR) en 2008(ondanks een sterk tanend 4de kwartaal 1.350.653.652 EUR)!De subsector Burgerlijke Bouwkunde (exclusief bekisting) realiseert in2012 770.435.507 EUR of t.o.v. 2011 een omzetstijging van + 8 % bovenopde omzetstijging van + 25 % het vorige jaar. De deelsector Bekisting blijktaltijd al een wat aparte koers te varen, haalde na 3 opeenvolgende jarenvan stijgende omzet met resp. + 3,60 % in 2008, + 1,50% in 2009 en +5,41 % in 2010, in 2011 met 46.271.877 EUR een lichte terugslag van -2,9 %,met nu in 2012 een iets drastischere terugloop van - 15 % tot 39.330.100EUR. De subsector Goederenbehandeling realiseert in 2012 een omzetvan 482.934.781 EUR hetzij + 5,80 % bovenop de + 15 % van vorig jaar.Medio 2013 telt SIGMA 77 leden. Terugblikkend op de voorbije periode2012-2013 mochten wij recent Bolzoni-Auramo BV en Durwen BeneluxBV als leden LT verwelkomen en Acropol NV als lid BB in Bekisting. Eind2011 werd een nieuwe subsectie Generatoren gelanceerd met inmiddelsAtlas Copco Belgium, Bergerat Monnoyeur Div. Eneria, Doosan BeneluxPortable Power, Matermaco, Vandaele Machinery, Wacker Neuson,Hunter, SDMO en Bobinindus Power Systems als actieve leden. SIGMAtelt hiermee vandaag 77 representatieve leden-ondernemingen waarvan41 + 5 in Burgerlijke Bouwkunde / Bouw en 28 + 5 in Goederenbehandeling(5 leden zijn namelijk zowel lid van de sectie Burgerlijke Bouw als vande sectie Goederenbehandeling en worden hier niet dubbelgeteld) enrespectievelijk 3 + 6 in subsectie Generatoren.SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201337

GeneratorenDe subsectie Generatoren benoemde Carl Vandaele(Vandaele Machinery) als voorzitter en hiermeemeteen als waarnemend bestuurder in de Raad vanBestuur) en ontmoette bij wijze van kennismakingop 17.09.12 SDMO Industries (FR) / M. Jean-MichelGeiller & M. Nadi Assaf, délégué général duGIGREL (Groupement des Industries des GroupesElectrogènes (FR)). Vooraleer internationalecontacten uit te bouwen, zal eerst lokaal deeigen organisatie sterker worden neergezet. Derepresentativiteit van de leden binnen de sectieGeneratoren dient verder geoptimaliseerd,ondernemingen die nog niet toetraden zijn welkom.De sectie wil zichzelf ook kenbaar maken m.a.w. latenweten dat de SIGMA Sectie Generatoren bestaat: desubsectie Generatoren verenigt de invoerders vangeneratoren, zowel van productiegroepen (industrie)als van noodstroomaggregaten. Bijzondereaandacht gaat naar het toenemend belang vannoodstroomaggregaten, wat o.m. blijkt uit eensignificant toenemende afzet op de Belgische marktvan nieuwe noodstroomaggregaten: 570 nieuwetoestellen of toch een stijging met 85 % op jaarbasisin 2012. Steeds meer organisaties en ondernemingenzijn alert voor de risico’s op netuitval en stroompanne(blackout) en overwegen of gaan over tot installatievan noodstroomconfiguraties. Als belangrijkstecoördinator van crisiscentra en rampenplannen,brengt de sectie, samen met FEDERAUTO, heden deprovincies op de hoogte van het bestaan van onzefederatie als ultiem referentiepunt in voorkomendgeval van elektriciteitsuitval of zgn. blackout. Onzeleden-ondernemingen, per definitie de eigenlijkeproductvertegenwoordigers in verhuur, verkoop enservice van noodstroomaggregaten, zijn bereikbaarvia www.sigmafederation.be / onze leden, als directetoeleveranciers van noodstroomaggregaten en alsprofessionele referentiepartners bij uitstek.38SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

StatistiekrapporteringOm de bestaande verscheidenheid aan machinesbeter bekend te maken en ingang te doen vinden bijhet bredere publiek, werd door voorzitter Dries VanHaut onder de noemer ‘Ceci n’est pas un bulldozer’,een Vademecum Bouwmachines uitgewerkt.Aansluitend werd vrij ludiek een TV-programmagerealiseerd in samenwerking met FEDERAUTO enRTBF, programma ‘Auto Mobile’ (La Une, La Deux,november 2012).SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201339

Binnen de Burgerlijke Bouwkunde / Bouwwerden de SIGMA-rapporteringen bijgestuurd encumulinput maakte vanaf 2013 plaats voor input vanmaandcijfers. De op te geven cijfers betreffen voorBurgerlijke Bouwkunde / Bouw steeds facturatiesvolgens leveringsadres. Ingave van order intake iscomplementair mogelijk maar vooralsnog facultatief,hoewel Bia, Caterpillar, De Bruycker, Interparts, JCB,Luyckx, Merlo, Matermaco, VCM en Wirtgen zichheden onderling engageren tot systematiek.De SIGMA productcategorieën werden voor 2012afgestemd op deze in gebruik op niveau van deCECE. Een aantal productcategorieën werden in éénbeweging nieuw toegevoegd (scharen, verbrijzelaarsen multiprocessoren – sloopsorteergrijpers – mobielebrekers en zeven – generatoren), andere nadergespecifieerd (knikdumpers en starre dumptrucks– trilplaten). In samenspraak met Sebastian Popp(VDMA) is inmiddels een aanzet gegeven methet uitklaren van rapporteringsverschillen tussenSIGMA en CECE, in eerste instantie beperkt tot eenvergelijking SIGMA-CECE van 4 productcategorieëncrawler excavators, wheeled excavators, wheeledloaders en tracked mini-excavators. Een eersteoefening betreffende de minigravers duidde alvastop een verschillende groep van rapporteerders, leesvertegenwoordigde merken. Het kan niet voldoendeherhaald dat deelname aan de statistiek van àllemarktspelers, de representativiteit van de cijfersnaar derden toe verhoogt. De boodschap richtingconstructeurs luidt alvast dat cijfers CECE nietnoodzakelijk correct zijn en in een aantal gevallenmogelijk zelfs een onderschatting vormen t.o.v.SIGMA.40SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Binnen de sectie Goederenbehandeling / Lift-Truckswerd de statistiekrapportering met ingang van 2013nu geautomatiseerd via sigmafederation.be. Deon-line rapportering voor LT houdt rekening metde rapporteringscomplexiteit naar model, motor,tonnage, elektrisch / verbranding etc. en is 1 op 1afgestemd op de productcategorieën van WITS. De opte geven cijfers betreffen voor Goederenbehandeling/ Lift-Trucks de order intake volgens leveringsadres.Sectievoorzitter Jean-Paul Dubois toonde reeds in 2011op basis van een wereldwijde marktstudie gevoerddoor de KION-groep in een presentatie cijfermatigaan, dat de eeuwige verschillen (order intake versusshipments) tussen de SIGMA- en WITS-cijfers (FEM)onterecht zijn en dat de SIGMA-cijfers voortaan alsreferentie kunnen worden aangehouden. Blijkt datde Belgische markt op WITS-niveau doorgaans metminstens 10 % of 1000 eenheden wordt overschat,wat neerkomt op de correctheid van de SIGMA-cijfers.België toont systematisch de grootste afwijking opWITS. De SIGMA-cijfers worden nu internationaalaanvaard en men ziet in dat WITS een vertekendbeeld geeft, vnl. in vorkheftrucks.Ceci n’est pas un bulldozerErgert u zich ook soms aan de bulldozers? Telkens als er een ongevalgebeurt waarbij een bouwmachine is betrokken, gaat het in de kranten(of op televisie) onveranderlijk om een bulldozer. Waar al die bulldozersvandaan komen is ons een raadsel. Als u er de Sigma-cijfers op na slaat (indit nummer vindt u ze op blz. 5 ) blijkt dat nu net een van de minder vlotverkopende en bijgevolg eerder zeldzame bouwmachines te zijn in ons land.Vorig jaar werden er toch 47 verkocht, het gemiddelde verkoopscijfer van devoorbije vijf jaar ligt rond de 50 stuks per jaar.Maar we kunnen ook de hand in eigen boezem steken. De meeste aannemershebben het over hun kraan (of “hunne poclain”, ook al is die soort intussenreeds lang uitgestorven), ook al bedoelen ze er een graafmachine mee. Eneen schranklader of minilader is in negen op de tien gevallen “een Bobcat”,ook al is hij rood, groen of geel, en niet wit, zoals een echte Bobcat betaamt.En dan zijn er nog de evoluties van bestaande machinetypes of twijfelgevallendie we ieder jaar opnieuw bij de samenstelling van de Materieelgidstegenkomen. Zo verschenen er voor enkele jaren schrankladers op de marktdie hun banden inruilden voor rupsen. Zijn dat daarom rupsladers of ladersop rupsen zoals ze in de Sigma-tabel staan omschreven, of nog steedsschrankladers? Sigma klasseert ze duidelijk nog steeds bij de schrankladers.Rupsladers deden het vorig jaar immers nog veel slechter dan de Belgen opde Olympische Spelen met 0 verkochte eenheden. Ze blijken gewoon deslechtst verkopende machines uit de Sigma-tabel te zijn, met slechts tweeverkochte machines… in de voorbije vijf jaar. Die schrankladers op rupsenverkopen wel behoorlijk, dus kunnen ze volgend jaar in het Sigma-overzichtmisschien een aparte rubriek krijgen: minirupsladers, of rupsladers < x pk?En neen, een rotsbreker is geen breekinstallatie en een ladertje met eenveegborstel is nog steeds een wiellader

“Ceci n’est pas un bulldozer”Vademecum voor bouwmachinescorrecte term correct alternatief primaire functie typisch kenmerk “gebruikt in het jargon,niet taalkundig correct”Franse term Engelse term opmerkingenAsfaltafwerkmachine Asfalteermachine asfalt leggen breed, legt in 1x een baanvak Vögelefinisseuse (d’asphalte) (asphalt) finisherAutolaadkraan vrachtwagenkraan lasten op de vrachtwagen laden plooit op achter de cabine kraan, camionkraangrue auxiliaire sur camion knuckle boom craneBandenwals wals asfalt verdichten meerdere gladde banden naast elkaarrouleau sur pneus asphalt rollerBetonmixer truckmixer beton vervoeren en mengen tegelijkertijd vrachtwagen met ronddraaiend mixervat mixerbétonnière portée truck mixerBetonpomp beton verpompen - hoger en/of verder vrachtwagen met uitvouwbare armpompe à béton concrete pumpBouwkraan lasten hijsen horizontale bovenarm op kleinere wervengrue de chantier crane bij een bouwkraan draait de mast welsamen met de giek, bij een torenkraan nietBreekinstallatie breker beton, steen, puin,... breken in kleinerestukkenconcasseur crusher, crushing plantBulldozer egaliseren groot, hoog duwblad vooraan, rupsenbouteur bulldozerDieplader aanhanger voor transport vanbouwmachinesremorque porte engins flatbedlaag laadvlak diepteladerDumptruck dumperknikdumpervervoeren en uitkippen in groeven en opwerventombereau/tombereau articulé dump truck articulated dump truckgrote wielen, robuuste laadbak met star ofknikchassisFreesmachine asfaltfrees bovenste laag asfalt afschrapen transportband die puin afvoert, veel lawaaifraiseuse road milling machineGlijbekistingsmachine slipform paver betonnen vlakken en stootbanden continugietenmachine à coffrage glissant slipform paverbestaat in veel formatenGraaflaadcombinatie laad-graafcombinatie graven (achteraan) en opscheppen(vooraan)tracto-pelle chargeuse pelleteuse backhoe loadervooraan schepbak, achteraan graafarmGraafmachine graven hydraulische graafuitrusting kraanpelle (hydraulique) excavator een kraan is een toestel om iets te hijsen !Graafmachine op rupsen rupsgraafmachine graven graafarm naast cabine, rupsen kraan, rupskraanpelle (hydraulique) sur chenilles crawler excavator een kraan is een toestel om iets te hijsen !Graafmachine op banden bandengraafmachine, mobiele graafmachine graven graafarm naast cabine, banden bandenkraan poclainpelle (hydraulique) sur pneus wheeled excavator een kraan is een toestel om iets te hijsen !Heftruck lifttruck, vorkheftruck lasten hijsen en verplaatsen vorken vooraan, kleine sturende wielenachteraanchariot élévateur lifttruck, forkliftclarck42SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Hoogwerker personen veilig op hoogte brengen werkkooi met bediening in de kooi hoogtewerkernacelle (élévatrice) access platformHydraulische breekhamer rotsbreker beton/steen kapot slaan trillende pin, gemonteerd op graafmachineof minigraverbrise-rochemontabert, marteau-piquerMinigraafmachine minigraver graven graafarm die begint vóór (en niet naast)de cabineminipelle mini excavatorminiNivelleermachine wegschaaf egaliseren verstelbaar schuin breed blad tussen dewielenniveleuse motor gradergraderRupslader opscheppen op rupsen hydraulisch bediende schepbak vooraan bulldozerchargeur sur chenilles tracked loaderRuwterrein heftruck opheffen heftruck met extra grote voorwielen(terreinbanden)chariot elevateur tout-terrain rough terrain lifttruckSchranklader compactlader scheppen schepbak, wielen staan dicht bij elkaar,draait door tegenrotatie van de wielenchargeuse compacte skidsteer loaderbobcat, skidsteerScraper grond opscheppen met schraapbak tussende assen en uitspreidendécapeuse scraperTelescoopkraan mobiele kraan hijsen telescopische mastgrue téléscopique telescopic craneTorenkraan lasten hijsen op grotere werven horizontale bovenarm, enkel giek bovenaandraaitgrue à tour tower craneTractor trekker het klassieke landbouwvoertuigtracteur farm tractorTrilwals wals grond/grind/asfalt/... compacteren brede stalen rollen die trillenrouleau, compacteur rollerVakwerkgiekkraan (op rupsen) kabelkraan hijsen mast uit vakwerkconstructiegrue à câbles, à flèche treillis lattice boom craneVeegmachine vuil opvegen borstel vooraan en/of tussen de wielenbalayeuse sweeperVerreiker scheppen, opheffen telescopische arm met schepbak ofhefvorkenchargeur téléscopique telescopic handlerManitouVrachtwagen werfvrachtwagen transportcamion (de chantier) truckWerfdumper transporteren en kippen van puin, grond, … klein transportvoertuig met kipbak vooraanmoto basculeur dumperWiellader lader, shovel (NL) laden van grond en bulkgoederen schepbak vooraan bull, traxchargeur sur pneus wheelloaderSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201343

SIGMACert – De Belgische VeiligheidskeurOnmiddellijke voordelen voor de klant-gebruiker:• een betere opvolging van het machinepark• een gedocumenteerd systeem met uitgebreidekeuringsdatabank• sneller opsporen van mankementen• machines zijn veiliger• keuring en herstelling in één interventie ookvoor complexere machinesVoordelen voor de gemeenschap:• machines zijn veiliger• minder ongevallen• minder onnodige verplaatsingenVoor een beperkte kost (opleiding keurmeester& back-office, aankoop stickers, 1 jaarlijkse auditdoor KIWA):• een gemaximaliseerde veiligheid enoperationaliteit van arbeidsmiddelen• conform (inter)nationale voorschriften (dejaarlijkse controle is verplicht)Heftrucks, voorzetapparaten, tractiebatterijen,laadstations voorzien van een SIGMACert©zegelsticker zijn veiligGraafmachines en wielladers voorzien van eenSIGMACert© zegelsticker zijn veiligSIGMA vzw (www.sigmafederation.be) nam hetinitiatief tot implementatie van een Belgischeveiligheidskeurnorm SIGMACert (www.sigmacert.be) zowel voor lift-trucks (machinesgoederenbehandeling) als voor bouwmachines44SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

(burgerlijke bouwkunde / bouw). SIGMACert werdontwikkeld in samenwerking met KIWA BelgiumNV, fungerend als partner en onafhankelijkecertificatie-instelling. Het systeem is inmiddelsruim een jaar operationeel. 360 keurmeestersen 70 back-office medewerkers werden opgeleiddoor EDUCAM, meer dan 9000 keuringsstickerszijn afgenomen en meer dan 5000 keuringenuitgevoerd.Binnen de SIGMA sectie Goederenbehandeling / Lift-Trucks werden in gezamelijk overleg 4 afzonderlijkechecklists ontwikkeld, respectievelijk voor heftrucks,voor voorzetapparatuur, voor batterijen en voorbatterijladers. Omwille van de gediversifieerdheiden complexiteit van het productengamma binnende sectie Burgerlijke Bouwkunde / Bouw, werd hiergekozen om de ontwikkeling van SIGMACert ineerste instantie toe te spitsen op 2 checklists, 1 voorgraafmachines en 1 voor wielladers, later zullenmeer productcategorieën worden toegevoegd.Een SIGMACert-overeenkomst gesloten tussenKIWA Belgium NV en SIGMA vzw reguleerthierbij de ontwikkelde platformen Normatief+ Software. Optimalisatie van het SIGMACertkeuringssysteemwordt bovendien op termijngegarandeerd (keurmeesters zowel als de backofficeorganisaties binnen de ondernemingenworden systematisch professioneel geauditeerd,keuringen worden onderworpen aansystematische steekproefcontroles) door eenneutrale, onafhankelijke certificatie-deskundige,KIWA Belgium NV.Vervaldatumetikettenultradestructable2 kleuren (Green - Cobalt Blue)34mm doorsnedeOplopende nummering van van 00015001-00020000Versneden A4 vellen (35 stuks per A4)SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201345

KEURINGSFORMULIER HEFTRUCKIdentificatiezonekeurmeesternieuw stickernummerSIGMA-lidoud stickernummerkeuringsdatumcontract of klantserienummermerktekortkoming (major)tekortkoming (major)Hoe scoort dit puntHoe scoort dit puntafwijking (minor)afwijking (minor)na een eventuelena een eventueleinterventie? goedinterventie? goedniet van toepassingniet van toepassingVond er voor dit punt een interventie plaats?Vond er voor dit punt een interventie plaats?1 Identificatie3 Chassis - Stuurinrichting - RemmenE of CEopm: opm:Chassis (verbindingen, lassen, scheuren)LastentabelTegengewicht (toestand en bevestiging)opm:opm:Waarschuwingsinstructies (pictogrammen)Velgen en bandenopm:opm:2 Toegang - BedieningStuurinrichting en bekrachtigingopm:Toegang (opstap, handvat)Stuurcilinder en leidingenopm:opm:Structuur en bescherming bestuurderParkeerremopm:opm:Zetel (staat en bevestiging)Bedrijfsremopm:opm:VeiligheidsgordelPedaalrubbersopm:opm:Beschermingsinrichting bij kantelenRemvloeistofopm:opm:Sleutel/zetelcontact/veiligheidspedaalopm:Bedieningshendels (werking en aanduiding)opm:Geluidssignaal (claxon, signaal bijachteruitrijden)opm:Noodschakelaaropm:Achteruitkijkspiegelsopm:tekortkoming (major)tekortkoming (major)Hoe scoort dit puntHoe scoort dit puntafwijking (minor)afwijking (minor)na een eventuelena een eventueleinterventie? goedinterventie? goedniet van toepassingniet van toepassingVond er voor dit punt een interventie plaats?Vond er voor dit punt een interventie plaats?4 Hefinrichting - Hydraulische Installatie6 Elektrische InstallatieHefinrichting/mast(bevestiging, vervorming)opm:Elektrische/elektronische installatieopm:Mastrollenopm:Bedradingopm:Vorkenbord (bevestiging, vervorming)opm:Zekeringenopm:Vorken (staat, vervorming, slijtage)opm:Urentelleropm:Vorkvergrendelingopm:Batterijontladingsmeteropm:Hydraulische cilinders en leidingenopm:Verlichtingopm:Hefkettingen (toestand, rek)opm:Rijrichtingaanduidingopm:Voorzetapparatuur - visuele controleopm:Zwaailichtopm:Peil hydraulische olieopm:Batterij (stekkers en bedrading) -visuele controleopm:5 Aandrijving Globale beoordelingAandrijfmotorGlobale keuringsresultaat:opm:Opmerkingen:Oliepeilopm:Koelsysteem/waterpeilopm:De keuring is verlopen met naleving van de richtlijnen en regelszoals vermeld in het SIGMA Veiligheidsmanifest:Uitlaat/filteropm:opm:Bevestiging/lekkageopm:Als u dit digitale formulier volledig heeft ingevuld, kan u hetverzenden via onderstaande knop.Transmissie (werking, lekkage)opm:Door dit vakje aan te vinken, ontvangt u een bevestigingdie de keuring weergeeft zoals ze werd opgeslagenter acceptatie.Deze keuring reflecteert de staat van het toestel op datum vankeuring maar biedt geen waarborgen voor de toekomst.Verstuur46SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Procedure SIGMACert START-UPAls basisvereiste om te kunnen overgaan tot keurendient binnen uw onderneming minstens 1 persoonde EDUCAM-opleiding Keurmeester te hebbengevolgd.EDUCAM kijkt uit naar uw spontane vraag omopleiding (gesloten in-house opleiding af te sprekenof individuele inschrijvingen op de open sessies) –Tel 02 778 63 30EDUCAM-Opleidingsmodules Keurmeester (1 dag)EDUCAM-Opleidingsmodules Back-Office (1 dag)Eerstvolgende open sessies Keurmeester enBack-Office zijn door EDUCAM voorzien op13.06.13, 17.09.13 resp. 01.10.13 in Lokeren. Inschrijvingenbij EDUCAM / Mevr. Claire Therssen –ctherssen@educam.beNa de EDUCAM-opleiding volgt de verdere procedurevoor opstart van SIGMACert:1) Indienen noodzakelijke informatie betreffendeuw onderneming op basis van documentAanvraag SIGMACert START-UP2) Na initialisatie door SIGMA, ontvangt de dooru opgegeven Back-Office Manager = AccessManager per e-mail een Toegangsrecht (AccessCodes) tot de zgn. SIGMACert-productieomgevingw3) Uw Back-Office Manager = Access Manager kanon-line op de SIGMACert productie-omgevingwww.sigmacert.twiska.comVervolgens kan u op basis van de stickerprocedure,labelstickers en zegelstickers bestellen bij leverancierArt-B NV.De veiligheidskeur ondersteunt de verplichtingvan de werkgever in het kader van deArbeidsmiddelenrichtlijn resp. KB waarbij dezeverplicht zorg moet dragen voor de veiligheid vanzijn materiaal. Arbeidsmiddelen dienen jaarlijks teworden onderworpen aan een controle, wettelijkis voor arbeidsmiddelen (andere dan hijsmiddelen)echter niet gepreciseerd hoe dit moet gebeurenen wie dit moet doen. SIGMACert lost deze lacuneop en biedt meerwaarde voor de klant/afnemervan machines omdat de gebruiksveiligheid enoperationaliteit van gecertificeerde machines bijmiddel van deze periodieke veiligheidskeuringwordt gemaximaliseerd. Op verzoek van dearbeidsinspectie dient de werkgever trouwens aante tonen dat deze al het mogelijke heeft gedaanom de veiligheid van het aanwezige materiaal tewaarborgen. Dit wordt tevens geëist vanuit VCA.Een officieel keuringsrapport van een SIGMACertkeuringsbedrijf is in dit kader de beste vrijwaring.Voor alle details m.b.t. SIGMACert zie de FAQ onderwww.sigmacert.beZoals elke uitgewerkte norm wordt deze best beheerden bijgestuurd door een representatief college vandeskundigen, samengesteld uit de diverse betrokkenactoren inclusief de gebruikers. Het College vanDeskundigen hield een eerste startvergaderingop 11.12.2012 met vertegenwoordigers vanleveranciers, gebruikers, opleidingsorganisaties,verzekeringsmaatschappijen,veiligheidsexpertenen overheid. Op 28.02.13 volgde een 2devergadering met installatie van effectieve ledenen een klankbordgroep, waartoe nu eveneens dewerknemersorganisaties kunnen worden gerekend.De 3de vergadering is ingepland voor 19.09.13.SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201347

College van deskundigenOrganisatie Activiteit CvD/Klankord/InfoABVV Werknemersorganisatie KlankbordACLVB Werknemersorganisatie KlankbordACV-CSC Werknemersorganisatie KlankbordADEB-VBA Werknemersorganisatie CvDAthetys BVBA SPRL Logistieke & veiligheidsopleidingen InfoAXA Verzekeringsmij KlankbordBLITS NV Expert in veiligheidsopleidingen en -consultancy CvDBOUWUNIE Unie KMO bouwbedrijven CvDCONFEDERATIE BOUW Werkgeversorganisatie CvDDESCON BVBA Veiligheid, preventie en welzijn CvDEDUCAM Opleidingen CvDFEBELSAFEBelgische Federatie van leveranciers en dienstverleners en welzijn bijhet werkenCvDFEBETRA Belgische transporteurs en logisiteke dienstverleners CvDFEDERAUTO Federatie - SIGMACert (initiatiefnemer) Autohandel & aanverwanten CvDFOD WASO Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg KlankbordKIWA Belgium NV Certifiactie instelling KIWAMENSURA Preventie, Veiligheid, Gezondheid op het werk CvDMOTRAC HANDELING & CLEANINGNVLeverancierCvDPREBES Vereniging preventie-adviseurs KlankbordPREVENT Instituut beroepsrisico’s & arbeidsomstandigheden KlankbordSIGMA vzw Federatie - SIGMACert (initiatiefnemer) SIGMASTILL NV Leverancier CvDTRANSPORT & LOGISTIEKVLAANDERENBeroepsvereniging ondern. in transport & logisitiekKlankbordUPTR Unie van professionele Transporteurs en Logisiteke Ondernemers CvDVAN HAUT NV Leverancier CvDVC-CS Contactvereniging veiligheidscoördinatoren CvDVIB Vereniging voor Inkoop en Bedrijfslogistiek CvD@TRK BVBA Logistics, Quality & Safety Consultancy CvD48SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Overzicht status opleidingen keurmeester / back-office, hoeveelheid aangekochtestickers + afgeleverde logins productie-omgeving naar SIGMA-lid.CompanyKeurmeestersOpgeleidBack-OfficeOpgeleidAantalStickersbesteldLoginSIGMACertontvangenACD HANDLING NV SA 1 1 jaATLET Belgium 2 0Ready Audited BBCertificatiesGerealiseerd210513BARLOWORLD HANDLING NV 21 16 150 ja ja 4BERGERAT MONNOYEUR 7 1 630 ja ja BB 49BIA NV 14 1 100 ja ja BB 0CELECTRIC BV 1 0 jaCREPA Belgium BVBA 16 2 150 ja ja 7CROWN HANDLING NV 6 4 ja 0DE BRUYCKER NV 4 2 ja BB 0DECEUNINCK HENDRIK BVBA 6 2 80 ja ja 78EMROL BVBA 1 1 jaENERSYS 4 2HAVELANGE 0 1HILAIRE VAN DER HAEGHE NV 5 2 150 ja ja 14HOPPECKE Belgium NV 9 1 100 ja ja 0JCB BELGIUM 7 1 25 ja ja BB 6MABO-LIFTING NV 15 1 280 ja ja 188MATERMACO NV 11 2 50 ja ja LT + BBMERLO IMPORT BENELUXTESTCENTRUM DE LILLE1 1 BB 0MOTRAC HANDLING &CLEANING NV SA70 11 2550 ja ja 291111 1751STILL NV SA 53 3 940 ja ja 291111 422THERMOTE & VANHALST 1 0TMHBE NV SA 73 2 4000 ja ja 2873TORFS MACHINERY NV 1 2 155 ja ja BB 44VAN HAUT NV - VANHAUTJCB(dealer)1 1 50 ja ja BB 0VANDAELE MACHINERY NV -VANDAELEJCB (dealer)2 1 50 ja ja BB 29SIGMA 332 61 9460 22 17 2 10 5465What do you riskwhen you use, buy or sella non-compliantconstruction machine?SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201349

SIGMA Enquête schaarste aan service-techniciVanuit een dynamische sector met werkgelegenheiden werkzekerheid voor een hooggekwalificeerde,multidisciplinaire en op gesofisticeerdhoogtechnologisch materieel georïenteerde populatieaan service technici, is de nood aan instroom enflexibiliteit van gekwalificeerde medewerkers nijpend.De nood aan technici op verschillende niveaus vanspecialisatie is gewoon algemeen groot en meeontstaan als gevolg van een binnen het onderwijssedert decennia gekoesterd watervalsysteem, waarbijtechnisch en beroepsonderwijs als 2-derangskeuzes ineen negatief daglicht kwamen te staan en tegelijk detechnisch-wetenschappelijke richtingen ook minderbelangstelling opwekten.De lijst met knelpuntberoepen van de VDAB werd voor2012 voor het eerst opgesplitst naargelang de oorzaak(kwantitatief, kwalitatief en/of arbeidsomstandigheden)en is onder invloed van de economische crisisiets korter geworden, maar het belangrijkst in deknelpuntproblematiek blijft, naast het gekendetekort aan ‘verzorgers in de zorgsector’ en ’ITC’ers’,het kwantitatief tekort aan technisch geschooldenvan alle soorten en opleidingsniveaus, zowel uithet secundair als uit het hoger onderwijs. De lijstvermeldt naast ingenieurs en technisch-administratiefbedienden, expliciet de onderhoudsmecanicienvoor bouwplaats-, grondwerk- en bouwmachines(en landbouwmachines) en mecanicien van (motor)voertuigen (van automecanicien, mecanicienherstellervan motorrijwielen en bromfietsen, deonderhoudsmecanicien van heftrucks, tractoren,onderhoudsmecanicien van vrachtwagens, autobussen,bouwplaats- en wegenbouwmachinisten grondverzet,betonnerings- en asfalteringsmachinebedienerswegenbouw.Demografisch gesproken is het zo dadelijk 10 over 12 endreigen we in een accute stroomversnelling te komen:rekening houdend met de nu snel vorderende vergrijzingdan wel ontgroening en een structureel potentieel tekortaan gekwalificeerde personeelsinstroom, wordt hedenook het debat rond een gebrek aan arbeidsflexibiliteit,inadequate tijdskredieten en niet-geapproprieerdevroegpensioenen, opengegooid.Bij de vorige sociale onderhandelingen binnen ParitairSubcomité 149.04 Metaalhandel werd op vraagvan SIGMA en vanwege de vakbonden bij wijze vangentleman’s agreement in een Art. 22 van de CAO van19.05.11 weerhouden ‘een onderzoek te zullen voerennaar de loopbanen van service techniekers’ (in- enuitstroom).Cf. CAO PSC 149.04 Metaalhandel Editie 2011-2012:onder service technieker wordt begrepen, techniekersdie een service leveren bij de klant of gebruiker zelf,met een belangrijke verplaatsingsgraad, die beschikkenover een belangrijke uitrustingsgraad, met een hogeopleidingsgraad, die vaak instaan voor een bepaalderegio, die vaak gespecialiseerd zijn op bepaalde machines,met een grote onmisbaarheid in de organisatie van deonderneming, die in een aparte classificatiecategorieworden opgenomen.Omwille van de specifieke situatie eigen aan elkeonderneming, beveelt de desbetreffende CAOaan om alvast besprekingen i.v.m. tijdskrediet enloopbaanvermindering, voor zover het servicetechniekers betreft, bij voorkeur te voeren opondernemingsniveau, weliswaar via een FEDERAUTO-‘tijdskredietcommissie’.Doorgaans wordt nl. geopperd op te letten vooroverreglementering en idealiter op sectorieel cao-niveau50SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

zaken vast te leggen waarvoor dan op bedrijfscao-niveaubv. kan geöpteerd worden. Het sociaal overleg moet bestde overkoepelende regelgeving afstemmen op de sectoren zo mogelijk de overkoepelende regelingen suppletiefmaken t.o.v. sectoriële resp. ondernemings-cao’s.In de loop van 2012 kwam in dit opzicht een SIGMA-Enquête Kwantitatief & Kwalitatief op basis van40 open vragen tot stand als resultaat van eenbrainstorming ‘loopbanen service technici’ gerealiseerdbinnen een Human Resources & Customer Servicewerkgroep samengesteld uit een aantal SIGMA-leden /professionals uit de sector.Zoals zelf geformuleerd door de participanten is hetenquête-initiatief geënt op bewaking van de continuïteit,kwaliteit en veerkracht van onze sector. Objectief is ombinnen het sociaal overleg aan te sturen op specifiekemaatregelen die tegemoetkomen aan de bijzondereproblematiek rond en de specificieke vereisten van defunctie van service technieker. Daarnaast kunnen o.m.een aantal acties ondernomen gericht op verbeteringvan de structurele instroom van service techniekers.De resultaten van de enquête ‘service techniekers’werd ter beschikking gesteld van de respondentenen per 30.01.13 aansluitend bij een meeting met deHuman Resources & Customer Service werkgroep,doorgesproken in functie van een eerste ‘socialecommissie’-vergadering gehouden ter voorbereidingvan het sociaal overleg binnen het PC 149.04, waarbijnaast SIGMA en FEDERAUTO (Alg. Dir. Luc Missante,Dir. Studiedienst Philippe Decrock, Sociaal AdviseurChristophe Cottenier) ook AGORIA (Fritz Potemans)aanwezig was. Besproken werden o.m. een ontwerpcaorond geolocalisatie, ook de mogelijkheid totherziening woon-werkverkeer mits invoering van eenmobiliteitsvergoeding voor buitenmecaniciens (cf.AGORIA). Op basis van de resultaten van de SIGMAenquête‘service technici’ richting sociaal overleg,gingen de eerste ideeën richting de functie van servicetechnieker te laten erkennen als zwaar beroep, destelsels van tijdskrediet c.q. deeltijds werken als ‘nietvan toepassing’ te laten verklaren op de functie servicetechnieker, eventueel alternatieven te voorzien voorde arbeidsregeling, bv.: full-time blijven werken mitstijdsparen voor voltijds vroegpensioen, eventueelwerken in arbeidscycli van ‘3 weken full-time / 1 weekniet’ etc.Naast (loon)kostenreductie om toch competitiefte blijven binnen ook bv. commercieel stilaanveranderende businessmodellen (meer verhuur, minderverkoop, de huidige ‘herstellingsmarkt’), moet eengrotere arbeidsflexibiliteit aan de ene kant en vooraleen structurele personeelsinstroom met alle middelenworden geactiveerd, de uitstroom van een verouderendegroep blijkt namelijk in allerhande opzichten nogmoeilijker te ondervangen.Het sectorieel overleg liet en laat tot nu toe opzich wachten gezien het interprofessioneel overlegmoeizaam verloopt.Eind maart werden weliswaar zowel binnen de NationaleArbeidsraad als binnen de Ministerraad in een aantaltechnische dossiers akkoorden bereikt, o.m. betreffendede welvaartsvastheid van de sociale uitkeringen,patronale lastenverlagingen en de optrekking van hetminimumloon voor jonge werknemers). De Ministerraadvan 29.03.13 nam een ontwerp van KB aan over demaximale marge van de loonkostevolutie waarbij deLoonnorm = 0 % werd gesteld voor de periode 2013-2014, d.w.z. bevriezing van de lonen grosso modo opautomatische loonindexering en baremieke verhogingenna. In het kader van de modernisering van de arbeidSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201351

wordt in de discussie arbeidsflexibiliteit (verhogingmaximum aantal overuren per referentieperiode,versoepeling regels glijdende werktijden, de verplichtingeen opleidingsplan in te stellen in opeenvolgendegevallen van economische werkloosheid), socialevooruitgang in termen van werkgelegenheid,gezondheid en veiligheid voor werknemers en kwaliteitvan de arbeidsvoorwaarden vooropgesteld.De voornaamste kluif blijft de harmonisering vande statuten arbeider-bediende en de eis van hetGrondwettelijk Hof om tegen 8 juli 2013 een oplossingte genereren met als hete hangijzers de opzegtermijnenen de carensdag. In het verleden werden reeds gepoogdom beide statuten dichter bij elkaar te brengen bijmiddel van CAO 75 over de opzeggingstermijnen metinwerkingtreding 01.01.00 en bij middel van de IPAwetvan 12.04.11 die de opzeggingstermijnen wijzigtvoor werknemers met een arbeidsovereenkomst vanaf01.01.12. Bij gebrek aan een actueel akkoord tussen desociale partners zal in tripartiet overleg gepleegd doorde Groep van 10 en de Regering.Gezien service techniekers doorgaans onder hetarbeidersstatuut ressorteren is ook hier de vraag of welvooruit gelopen kan worden op de ontwikkelingen.Los van het sociaal overleg moet de creatie van eenSIGMA HR-cel op basis van de Human Resources &Customer Service (& Marketing) Werkgroep, waartoevoorlopig volgende personen zullen kunnen wordengerekend,Bia – Dirk Miseur, HR-verantwoordelijkeDe Bruycker – Ann Sterckx, HR ManagerDe Bruycker – Frank Baert, Hoofd Technische DienstBergerat Monnoyeur – Mario Vanderhaegen, Directeurdienst na-verkoopBergerat Monnoyeur – Pieter Verhaeghe, DirecteurHuman RessourcesMotrac Handling & Cleaning – Raf Wellens, HR &Purchase ManagerStill – Jean-Paul Dubois // Michèle De Coninck,HR CoordinatorStill – Wim van Orshoven, Directeur Service-afdelingTMHBE – Marina Rooms, HR ManagerTMHBE – Peter De Wolf, Customer Service ManagerVCM Belgium – Ilse Van Hoeymissen,HR Manager Beluxtoelaten de sectoriële ‘best practice’ te delen, destructurele problematiek nader uit te werken en hetsectoriële antwoord op een hoger niveau te tillen doorkeuzes te maken uit de gesuggereerde initiatieven endeze verder inhoud te geven. Met name opkrikking vanhet ‘imago van het beroep van service technieker’ en het‘genereren van instroom’ staan centraal.52SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

SIGMA ENQUETE SERVICE TECHNIEKERSSAMENVATTING RESULTATENBij de vorige sociale onderhandelingen werd opvraag van SIGMA en vanwege de vakbonden bijwijze van gentleman’s agreement weerhouden ‘eenonderzoek te zullen voeren naar de loopbanen vanservice techniekers’ (in- en uitstroom).Probleemstelling:Structurele instroom (schaarste technici, onderwijs /opleiding, imago sector)Structurele uitstroom (einde loopbaan + thematischverlof: tijdskrediet 50% of 4/5; demografie:vergrijzing)ENQUETE Kwantitatief & Kwalitatief (40 openvragen) werd aan SIGMA-leden 3 x verzonden dd.290612, 130912, 240912RESPONS & REPRESENTATIVITEITExcel-fileTotaal 18 = 20 % in termen van aantal ledenBB 7 in termen van personeelsaantal (arbeiders)+/- 300/563 = max. 50 %LT 9 in termen van personeelsaantal (arbeiders)+/- 93/594 = max. 65 %G 2Word-file (40vragen)Totaal 15 = 20 % = 20 % in termen van aantal ledenBB 6 in termen van personeelsaantal (arbeiders)+/- 80/563 = max. 50 %LT 7 in termen van personeelsaantal (arbeiders)+/- 93/594 = max. 50 %G 2SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201353

BELANG TEWERKSTELLING - cf. SIGMA Economisch Dossier 2012EVOLUTIE VAN HET TEWERK GESTELD PERSONEEL (SIGMA-LEDEN)Opnieuw stijgende omzetcijfers en tewerkstellingscijfers in 20112010 2011Verschil in %2011 – 2010Arbeiders 1.440 1.538 +6,81 %Bedienden 1.307 1.369 +4,74 %Totaal 2.747 2.907 +5,82 %Feed-back KwantitatiefEXTRAPOLATIE EFFECTIEVENGerapporteerde personeelsaantallenAantal W 1315 / 2907Aantal B 624 / 1369Aantal A 685 / 1538Pro rata gerapporteerde effectieven t.o.v. effectieven Economisch Dossier 2012 = telkens 45 % >>> extrapolatie= x 100/45 en er is gesuggereerd nog eens x 2 (incalculatie effectieven techniekers bij klanten) ?EXTRAPOLATIE SERVICE TECHNIEKERS BINNENDIENST 100/45 x2 %Aantal Service Techniekers Binnendienst 184 409 818Aantal ST Binnendienst aangeworven 2011 42 93 187 22,8Aantal ST Binnendienst vacatures eind 2011 7 16 31 3,8extra vacatures ondernemingsgroei 2012-2016 18 40 80 9,8extra vacatures ondernemingsgroei 2017-2022 14 31 62 7,6extra vacatures ondernemingsgroei 2023-2027 12 27 53 6,5Aantal ST Binnendienst in thematisch verlof 7 16 31 3,8Aantal ST Binnendienst verlaters over 5 jaar 10 22 44 5,4Aantal ST Binnendienst verlaters over 10 jaar 17 38 76 9,2Aantal ST Binnendienst verlaters over 15 jaar 31 69 138 16,8EXTRAPOLATIE SERVICE TECHNIEKERS BUITENDIENST 100/45 x2 %Aantal Service Techniekers Buitendienst 466 1.036 2.071Aantal ST Buitendienst aangeworven 2011 77 171 342 16,5Aantal ST Buitendienst vacatures eind 2011 7 16 31 1,5extra vacatures ondernemingsgroei 2012-2016 27 60 120 5,8extra vacatures ondernemingsgroei 2017-2022 24 53 107 5,2extra vacatures ondernemingsgroei 2023-2027 14 31 62 3,0Aantal ST Buitendienst in thematisch verlof 13 29 58 2,8Aantal ST Buitendienst verlaters over 5 jaar 23 51 102 4,9Aantal ST Buitendienst verlaters over 10 jaar 37 82 164 7,9Aantal ST Buitendienst verlaters over 15 jaar 46 102 204 9,954SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

LEEFTIJDSPIRAMIDENWerknemers Arbeiders Bedienden22% 50-65 25% 50-65 20% 50-6549% 35-50 53% 35-50 45% 35-5029% 20-35 22% 20-35 35% 20-35Service TechniekersBinnendienstBuitendienst21% 50-65 16% 50-6541% 35-50 48% 35-5038% 20-35 36% 20-35Duidelijk is dat 22 % van de werknemers ouder is dan50. Bij de bedienden is dit 20%. Bij de arbeiders is dat25 %. Bij de service techniekers in binnendienst is dat+/- 20 %. Bij de service techniekers in buitendienst isdat eerder 15 %.OPLEIDINGSNIVEAUSBinnendienstBuitendienst7% Bachelor 14% Bachelor69 % A2 64 % A224% A3 22% A3INSTROOM SERVICE TECHNIEKERSAANWERVINGEN 2011Binnendienst 42/685 Buitendienst 77/6853% vh totale personeelsbestand 6 % vh totale personeelsbestand6 % van arbeiderseffectieven 11 % van arbeiders effectievenAanwervingen naar Leeftijd70% 20-35 58% 20-3525% 35-50 37% 35-505% 50-65 5% 50-65Aanwervingen naar Opleidingsniveau7 % Bachelor 15 % Bachelor78 % A2 82 % A215% A3 3% A3VACATURES OP 311211Binnendienst 7/685 Buitendienst 7/6850,5% vh totale personeelsbestand 0,5% vh totale personeelsbestand1 % van arbeiderseffectieven 1 % van arbeiderseffectieven93 % op A2 niveau 91 % op A2 niveau, 9% BachelorForecast extra vacatures louter wegensondernemingsgroei 2012-2016Binnendienst 18 of 1,4 % tov personeelsbestand,hetzij 2,6 % tov arbeiderseffectieven waarvan 86 %op A2 niveau, 4% A3, 10% BachelorBuitendienst 27 of 2 % tov personeelsbestand, hetzij3,9 % tov arbeiderseffectieven, waarvan 67 % opA2 niveau, 8% A3, 25% BachelorForecast extra vacatures louter wegensondernemingsgroei 2017-2022Binnendienst 14 of 1 % tov personeelsbestand, hetzij2 % tov arbeiderseffectieven, waarvan 67 % opA2 niveau, 11% A3, 22% BachelorBuitendienst 24 of 1,8 % tov personeelsbestand,hetzij 3,5 % tov arbeiderseffectieven, waarvan 56 %op A2 niveau, 0% A3, 44% BachelorForecast extra vacatures louter wegensondernemingsgroei 2023-2027Binnendienst 12 of 1 % tov personeelsbestand, hetzij1,7 % tov arbeiderseffectieven, waarvan 55 % opA2 niveau, 11% A3, 33% BachelorBuitendienst 14 of 1 % tov personeelsbestand, hetzij2 % tov arbeiderseffectieven, waarvan 30 % opA2 niveau, 20% A3, 50 % BachelorUITSTROOM SERVICE TECHNIEKERSTHEMATISCH VERLOFBinnendienstAantal in thematisch verlof 7/184 of 3,8 % waarvan43 % 20-50 (waarvan 43 % in 4/5 tijdskrediet en 15%in educatief verlof)57% 50-65 (waarvan 14 % in 4/5 tijdskrediet en 43%in 50+ tijdskrediet)BuitendienstAantal in thematisch verlof 13/466 of 2,8 % waarvan54 % 20-50 (waarvan 8 % in 4/5 tijdskrediet en 15% ineducatief verlof)46% 50-65 (waarvan 8 % in 4/5 tijdskrediet en 38%in 50+ tijdskrediet)PENSIONERINGAantal service techniekers die de ondernemingenzullen verlaten hebbenover 5 jaarBinnendienst 5 % Buitendienst 5%over 10 jaarBinnendienst 10 % Buitendienst 8 %over 15 jaarBinnendienst 17 % Buitendienst 10%SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201355

Algemene deducties m.b.t. uitstroom op basis vanleeftijd = meer uitgesprokenUit samengenomen leeftijdscategorieën 55-65zullen volgende % de ondernemingen verlatenhebben over 5 jaar)Werknemers 10%Arbeiders 13%Bedienden 7%Uit samengenomen leeftijdscategorieën 50-55(zullen volgende % de ondernemingen verlatenhebben over 10 jaar)Werknemers 18%Arbeiders 22%Bedienden 16%Uit samengenomen leeftijdscategorieën 45-55(zullen volgende % de ondernemingen verlatenhebben over 15 jaar)Werknemers 28%Arbeiders 30%Bedienden 26%Feed-Back KwalitatiefINSTROOM KWANTITATIEF EN KWALITATIEFSCHAARSDe schaarsheid aan techniekers met voldoendehoog opleidingsniveau en bereid tot doorgaanszwaar of vuil werk en systematisch overuren inalle weersomstandigheden en in een branche meteerder weinig imago, veroorzaakt ondercapaciteitmet een effect op de wachttijd van de klanten,veroorzaakt verlies aan sterke concurrentiële positie,vermindering van omzet, verhoging werkdrukbij medewerkers, verlaging motivatie, verhogingabsenteïsme, stilstand in groei.De demografische structuur t.o.v. de groeiende vraagleidt zeker tot ondercapaciteit. De vraag wordt forsgroter dan het aanbod: profielen zijn moeilijk klant& klaar te vinden op de markt, er is training nodig opspecifieke producten in jobs waar en goede fysiekeconditie noodzakelijk is.Naar eigen service-organisaties van klanten toe:bedrijven met grote eigen werkplaatsen zullen hunonderhouds- en herstellingswerkzaamheden in detoekomst meer en meer uitbesteden (outsourcing):de machines zijn hoogtechnologisch complexergeworden zodat naar de toekomst alleen nog specifiekopgeleide mensen (importeurs zelf), gespecialiseerdin hun product, service zullen kunnen verlenen.Klanten deinzen ervoor terug om eigen techniekers(vaak ook mensen die tegen pensioen aanlopen) nogte vervangen. Opleidingen aan nieuwe mensen durendoorgaans minstens 3 jaar alvorens ze alles onderde knie hebben, als ze niet vroeger afhaken. Servicegroeidringt zich op zowel kwantitatief als kwalitatief.Meer en meer werk aannemen gaat dan weer traaggezien de schaarsheid aan techniekers. Pas na langeretijd is geweten of iemand kan doorgroeien tot eentoptechnieker die overal en zelfstandig kan wordeningezet.Technische functies in Auto, Agri, LT en BB zijn zowelcomplementair als concurrerend en vergen kennisvan zowel mechanica, hydraulica als pneumatica:Onderwijs dient technische opleidingen compleette maken en aan te bieden op maat van de sector,(lagere en) middelbare scholen dienen aangesprokenen lespakketten en stages af te stemmen insamenwerking met het bedrijfsleven die meeleermiddelen kan voorzien.56SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Rol voor de overheid: technische vakken binnenASO-opleiding als volwaardige 1ste keuzevakkenplaatsen en specifieke opleidingen voorzien. Tegenhet watervalsysteem zal ook het werken naareen eenheidsstatuut (geen onderscheid arbeider/bediende) helpen bij een mentaliteitsverandering.Meer praktijkgerichte opleidingen in combinatiemet werkstages zoals momenteel in Duitslandgebeurt met onmiddellijk resultaat voor zowelwerkgevers als schoolverlaters. Nadruk leggenop maturiteit en verantwoordelijkheidsgevoel enaanvaarding bedrijfscultuur. Ouders erbij betrekkenen hun mindset veranderen in functie van eenjuiste studiekeuze en aangepaste leerstijlen (vroegesamenwerking met bedrijven, zoals in Duitsland).Een 7de specialisatiejaar ontwerpen en promotenvoor BB & LT om meer praktijkervaring 50%-50% opte doen in meer doelgerichte bedrijfsstagesOprichten van een sectoriële ‘university’(EDUCAM?) (ook voor leraars in technischescholen) producttraining op importeursniveau (bvgemeenschappelijke heftrucktechniek), mits ookhogere subsidies voor bedrijven naar vorming toe,bijscholingen in het buitenlandUITSTROOM MOEILIJK TE BEHERENNaar einde loopbaan toe dient vooral tijdig vianieuwe aanwervingen geanticipeerd op uitstroomen kan niet volstaan worden met vervanging ophet moment zelf (geleideljke opbouw ervaring,opleiding etc.). In die zin zouden verbeterdevakopleidingen in scholen waardoor mensenkortere opleidingstrajecten hebben binnen debedrijven aangewezen zijn. Verder moet nagedachtover initiatieven voor aangepast werk ook voor65+ die gemotiveerd zijn om te blijven werken,een meer consulterende functie op te nemen enjongere werknemers op te volgen. De aanpassingvan de werkomstandigheden aan de leeftijd is somspraktisch noodzakelijk maar tegelijk problematischwegens het allround karakter van de techniekerfunctie.De aanpassing van de arbeidsduur ligtmoeilijk een 40-uren week is efficiënt. Voortechniekers is arbeidsduurvermindering eenoperationeel probleem. Werkdruk, opvangenpiekperiodes vergt flexibele uurroosters.De woonplaats van de servicetechnieker (te vervan bedrijfszetel) is meestal een probleem om overte stappen van buitendienst naar binnendienst.Ook het loonpakket van een buitendienst is veelinteressanter dan een binnendienst, waardoor enweinig tot geen techniekers de stap van buitennaar binnen willen zetten. Verschuivingen vanbuiten- naar binnendienst liggen moeilijk: afstandbinnendienst en woonplaats technicus, verschillendloonpakket, wegens beperkt aantal alternatievefuncties (technisch, technisch-commercieel) ookinhoudelijk beperkt.Er wordt indringend aangegeven dat het nemenvan thematisch verlof eerder een zware belastingvertegenwoordigt naar andere werknemers toe,inzonder binnen een service organisatie binnendiensten des te meer m.b.t. buitendienst (herverdelingvan taken en verhoging workload en werkdrukresterende full-timers, waar al veel overuren de normzijn), de werkplanning (deeltijdsen) bemoeilijkt eneen efficiënte opvolgingscontinuïteit verstoort naaractiviteit klanten toe met als gevolg service-daling enverhoging kostenstructuur (incl. inproductiviteit vanservice wagens tot 50 %). Service techniekers niet 1op 1 te vervangen (verlies ervaring + extra scholing+ verlies overuren op te vangen door 2 servicetechniekers) met verlies rendabiliteit (verhoogdekost - loonkoststijging, stijging scholingsbudget,extra servicewagens plus inrichting en gereedschap,werkkledij - voor eenzelfde omzet).Werknemers dienen hierover bewustgemaakt engewezen op deze consequenties.IMAGO SECTOR EN JOB SERVICE TECHNIEKERDe functie aantrekkelijker maken moet kunnen mitssectoriële employer branding:• mensen met een hart voor machines en techniekte motiveren en vroeg met de sector kennis latenmaken• promotie via media en vooral TV, via scholenen jobbeurzen van projecten, bedijfsstages,thesisbegeleiding via scholen en contractering bijeinde studies• bieden van uitdaging aan jongere generatie ende kans tot specialisatie om het niveau van een‘garagetechnieker’ ver te overschrijden• machines in de picture te stellen: ‘wie daaraan kanwerken is top’ en tonen dat we hier met de elite temaken hebben: vakmanschap weer hip makenSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201357

• nadruk leggen op kans op veelzijdig en afwisselendwerk in buitendienst met hoog ontwikkelingsgehalte,dienstverlening, klantencontact, afwisseling(technisch, menselijke vertrouwensrelaties metklanten, adviseren, administratie, ‘reizen’), geenbandwerk, fun en onmiddellijke voldoening bijoplossen van problemen, vrijheid, zelfredzaamheid,zelfstandigheid en verantwoordelijkheid,dienstverlening• aantrekkelijk loonbeleid voeren gekoppeld aanwerkzekerheid- instapbonus- bonus aanbrengen nieuwe technieker- doorgroeimogelijkheden, loopbaantrajecten- permanente (bij) scholing/opleiding- goede tools ter beschikking stellen (high-tech)Sectorpromotie voeren moet kunnen mits• vacatures bekend te maken via websites SIGMA /FEDERAUTO / EDUCAM > werkzoekenden, scholen,alumni• folders uit te delen in scholen• een goede relatie met onze scholen op te bouwenen te investeren in onze technische opleidingen,folders uit te delen in scholen, directies enleerkrachten motiveren om studenten naar BB terichten ipv BMW• reeds in de lagere scholen verschillendestudierichtingen toelichten en vooral benadrukkenwat men er later mee kan doen• infosessies bij 5de jaars om stages in 6de jaarbinnen de sector te promoten• een nieuwsbrief met sectorinfo en vacaturesverspreiden onder studenten, alumni• lokale bedrijven dichter bij de scholen brengen,wel opletten dat confrontatie met complexiteitniet afschrikt (kloof onderwijs-bedrijfspraktijk)• jobbeurzen bijwonen of organiseren, wedstrijdenorganiseren, stages posten, openbedrijvendagen:bedrijfsbezoeken van ouders samen met hunjonge kinderen, georganiseerde rondgang bijbedrijven (klasuitstappen)• de sociale media betrekken; portal bouwenidem VDAB-site ev. gelinked met facebook vnlnaar scholen; tool ontwikkelen > doorschakelingnaar andere kanalen om werknemers uit anderesectoren te bereiken met sector info, sector tips,sector opleiding (youtube ?)• Sociologisch aansluiten bij wat jongeren wel ofniet beweegt• Sectoriële Testimonials omzetten in ludieke sectorenbedrijfsfilmpjes (al dan niet geïntegreerdin reclameboodschappen) die het beroep vantechnieker in een mooi en correct daglicht stelt,met verschillende getuigenissen• Mediacampagnes – radio/tv/poster in openbaarvervoer bv : op bussen van de lijn, in het metroblad• Con-Ser-T >>> beste actieperiode om jongeren tebewegen is niet september maar periode feb –MAART – april – mei• Vanuit HR-beleid loopbaanperspectief biedenBuitendienst:Onderhoudstechnieker > service technieker >troubleshooter > technical advisorBinnendienst:Technieker > spare parts > planning > TPS > TrainerWAAR WE ZELF MINDER OP MOETEN REKENEN,VAT OP HEBBEN OF WAARVAN MINDER TEVERWACHTEN VALTIn eerste instantie is er weinig structureels teverwachten mbt volgende issues• VDAB, uitzendkantoren, Syntra zouden beterbetrokken kunnen worden, maar zij zijn zelfonvoldoende voorbereid• Langdurig inactieven omscholen en lateninstromen, mensen uit werkloosheid aantrekkenis doorgaans geen optie gezien opleiding, zeker totbuitendiensttechnieker, zeer lang duurt en kansreëel dat motivatie, benodigde zin aan zelfsturingen ondernemerschap ontbreekt• Werken met aanwervingspremies bv. ‘3 of6 maanden dienst’ levert geen structureleverbetering van de instroom op, versterkt mogelijkhet getouwtrek tussen concurrenten, metgevaar voor opbod, idem premies voorzien vooraanbrengen van kandidaten• Europese werkgelegenheidsstrategie voeren hetzijwerknemers aantrekken uit het buitenland, maarwat met overbrugging taalprobleem richtingklantenrelatie/communicatie, mogelijk ookprobleem van opvangen opleidings-gap• Hervorming arbeidsmarkt, Verminderingarbeidskosten zijn algemene principes met weinigdirecte impact op het aspect schaarste aan servicetechniekers• Kijken hoe we de aantrekkelijkheid van sectorenals petrochemie kunnen overstijgen ?58SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Volgende initiatieven kunnen aansluiten op deenquête:• Sociaal overleg,• SIGMA HR, Customer Service & MarketingWerkgroep• imago beroep service technieker• structurele instroom genereren (doelgroepen,onderwijs, opleiding)• uitwerking stimuli doelgroepenDe implicaties van het werkgelegenheidsplan 45+zoals bedoeld en opgelegd door CAO 104 (NAR)met ingang van 01.01.13 aan ondernemingen metmeer dan 20 werknemers, waarin 7 actiegebiedenvoor ‘bedrijfsspecifieke maatregelen om dewerkgelegenheid van ‘oudere’ werknemers tebehouden of te verhogen en de werkbaarheid teverbeteren werden voorzien, zullen methodischmee gestalte kunnen geven aan een inhoudelijknader te concretiseren ‘sectorieel personeelsbeleid’.Mogelijkerwijze kunnen de jaar- / 4-jarenplannenvan de leden-ondernemingen hiertoe in kaartworden gebracht.Uitgaande van een nood aan opheffing van deschotten tussen onderwijs en bedrijfswerelden een vraag om meer branche-specifieke,praktijkgerichte (basis- en vervolg)opleidingen enbedrijfsstages en werkplekleren, mits aanwakkeringvan belangstellingsgebieden en interessesmede door Investeringen in machineparken enhoogtechnologische apparatuur op scholen, wordtnauwe samenwerking met EDUCAM vooropgesteld,EDUCAM als mogelijke katalysator om, mitsintensifiëring van bedrijfsstages en ontwikkelingvan op standaard onderwijsprogramma’s geëntevervolgopleidingen , naar de toekomst al dan nietinpikkend op een veranderende motortechniek(groener, ecologischer, zuiniger, hybride), zo mogelijktot een ‘sectoriële university’ te komen (inspiratiekan verder gezocht in DE, NL en DK).Con-Ser-TActie ‘Construction Service Technician’.Een gedegen kennis van mechanica, elektronica,elektriciteit, hydraulica, pneumatica, liefst in combinatiemet actieve talenkennis, zijn basisingrediënten om inonze branche, courante hightech interventies te realiserenop steeds complexere machines en technologieën.Con-Ser-T is een initiatief van SIGMA en staat voorConstruction Service Technician. Con-Ser-T wil jongemensen met technische bagage en met passievoor technologie attent maken op de bijzondereaantrekkelijkheid en dynamiek van onze sector.Importeurs van machines houden er doorgaans eenuitgesproken performante organisatie op na en biedendan ook alle kansen op de meest boeiende jobs enloopbanen, ook dus als Construction Service Technician,technicus in de binnen- of buitendienst.Con-Ser-T roept dan ook alle jonge technici, maar ookhun meer ervaren collega’s op, Con-Ser-T roept scholen,leerlingen, studenten uit het technisch onderwijs, allepas afgestudeerden met technische oriëntatie, ookde jonge ingenieurs, actief op, om spontaan contactte zoeken met onze ondernemingen, die hen met alleplezier alles zullen vertellen over onze sector, hun bedrijf,hun producten en op uw vraag instaan voor machinedemonstratieswaarbij de hantering van laptop, gps,diagnose-apparatuur, datatransmissie via sim-kaarten …steeds centraal staat.Studenten kunnen aansluitend inpikken op eenafstudeer- of stagetraject in functie van hun woonplaats,vestiging van de onderneming van hun keuze, dan welnabijheid van hun school.Construction Service Technician? Contact us.www.sigmafederation.beSIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201359

BeurzenbeleidPROLOGISTICS, Brussels Expo, 26 & 27 september2012, de 2-jaarlijkse vakbeurs voor interntransport gericht op innovatieve technologieënen efficiënte intra-logistiek, liet 3524 professionals/ decision makers opnieuw toe om in 2 dagentijd alle invoerders op het vlak van warehousing,material handling, heftrucks, magazijntrucks envoorzetapparatuur te ontmoeten.Naast aanbieders in material handling &transportsystemen, magazijninrichting, transport-& distributiediensten vond u er de logistiekedienstverleners, specialisten in ITC, datacaptatie& E-logistics en logistieke beveiliging. Met eenruim aanbod van 130 exposanten bracht deze 7deeditie nog een randprogramma rond innovatie,multimodaliteit en veiligheid. PROlogistics werdvoor de 5de keer opnieuw samen georganiseerdmet EMPACK, de Belgische verpakkingsbeurswaar meer dan 100 exposanten gespecialiseerdin transportverpakkingen, interne transportlijnen,tracking & tracing en codering hun oplossingenaanboden.De National Forklift Competition georganiseerddoor Blits (adviesbureau gespecialiseerd inopleidingen rond veiligheid en preventie),onderstreepte het belang van een veilige attitudeen de behendigheid van heftruckchauffeurs. HetSIGMACert Forum voorzag in het Forklift Palace,dus in een aparte zone en op vaste tijdstippen enin alternatie met de National Forklift Competition,real-time SIGMACert veiligheidsinspecties opeen aantal reservetoestellen. PROlogistics enSIGMACert werden verder ondersteund doorTRANSPORTMEDIA met een nieuwe uitzendingLOGISTICS.TV in lusvorm op Kanaal-Z.. Het magazineLOGISTICS Management, eveneens uitgegevendoor TRANSPORTMEDIA, dat aan het onthaal werdverdeeld, vormde tevens de officiële catalogus vanhet salon.PROLOGISTICSBruxelles5 Supply ChainConstultansKnowledge Square6 Seminars &Conferences8ICT BusinessLounge4 Software &Telematics Plaza24 & 25 / 09 / 2014Brussels Expo - Palais 4Show Plan2 Warehousing& MaterialHandling CentreNaar 2014 toe wordt strategisch een scenario ‘Internematerial handling + software solutions, e-logistics,consultancy, supply chain + transport & distributie’= een Transport & Logistics in Brussel overwogen.7 3 & 4 PLNetworkingCorner9 LogisticsReal Estate Site10 AutomatedWarehousing &Innovation Street> EMPACK13WelcomeAreaSafetyBar60SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

Kortrijk Xpo, 04-08.09.2013De 34ste Internationale Vakbeurs voor Bouwmachinesliet meer dan 350 trouwe exposanten inenkele dagen tijd 38819 vakmensen en professionelebezoekers ontmoeten, hetzij 4,3 % meer dan tergelegenheid van de vorige editie (37222 in 2009),toch een record wanneer we de 40190 bezoekers van2007 even buiten beschouwing laten.Met het aantreden van Dhr. Peter Van Cauwenbergheals Managing Director, zal de beursorganisatornaar september 2013 toe, in nauwere dialoog metde exposanten, opnieuw draaischijf gewordenzijn van het hele gebeuren. Centralisering vande dienstverlening met oog voor efficiëntie enrationalisering van kosten gingen gepaard metnieuwe initiatieven: o.m. de circulatie op hetbeursterrein zal anders verlopen, in frequenteremaar kleinere shuffles, parkeerproblemen werdenaangepakt, aan de Doorniksesteenweg moeteen volwaardige tweede ingang ervoor zorgendat wachtrijen worden gereduceerd, er komt eendemozone binnen ‘het Ei van Kortrijk’ die via eenbrug zal verbonden zijn met het beursterrein.SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201361

Internationale vertegenwoordigingSIGMA was tot voor kort lid van ECED, the EuropeanConfederation of Equipment Distributors –www.eced-association.org. De toegevoegdewaarde van het ECED-lidmaatschap werdechter danig ter discussie gesteld, eenmaal desecretariaatsfunctie werd neergelegd en nadateen nieuwe Raad van Bestuur niet werd verkozenop de Algemene Vergadering van 27.05.11. Beslotenwerd het SIGMA-lidmaatschap tot nader orderop te schorten. ECED zou niettemin de nationaleen internationale belangen vanuit een juisteinvalshoek kunnen helpen verdedigen m.b.t. deproblematiek van parallelle import, mededinging,distributiecontracten, verhuur, veiling (auction &e-commerce), garantievoorwaarden en end-of-lifeequipment, vehicles & machinery.SIGMA was eerder eveneens aangeslotenbij RF Belgium (Road Federation Belgium -www.rfbelgium.be, op haar beurt zelf lid vanEuropean Union Road Federation (ERF te Brussel -www.erf.be) en International Road Federation (IRF teGenève - www.irfnet.org).62SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

1. Evolutie van het tewerk-gesteld personeel (SIGMA-leden)Opnieuw stijgende omzetcijfers en tewerkstellingscijfers in 20122011 2012 Verschil in %2012 - 2011Arbeiders 1.538 1.553 0,98%Bedienden 1.369 1.419 3,65%Totaal 2.907 2.972 2,24%2. Evolutie van de omzet (SIGMA-leden) in €De interpretatie van deze cijfers kan tot verkeerde conclusies leiden. De meegedeelde cijfers geven de toestandweer op 31 december van ieder jaar en daarbij moet vanzelfsprekend rekening gehouden worden met deevolutie van het aantal leden. De enige bedoeling van deze gegevens bestaat er in het economisch en sociaalbelang van SIGMA, van zijn leden en van de Sector die SIGMA vertegenwoordigt, te belichten.2011 2012 Verschil in %2012 - 2011Burgerlijke bouwkunde / Bouw 713.366.211 770.435.507 8,00%Bekisting 46.271.877 39.330.100 -15,00%Goederenbehandeling 456.460.095 482.934.781 5,80%Totalen 1.216.098.183 1.292.700.388 6,30%SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201363

evolutie kerncijfers sigmaEvolutie tewerkstelling Sigma-leden325030002750Aantal25002250200017501500199319941995199619971998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Jaar201020112012Evolutie omzet burgerlijke bouwkunde in €1000000000800000000Omzet600000000400000000200000000199319941995199619971998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Jaar201020112012Evolutie omzet goederenbehandeling in €500000000400000000Omzet300000000200000000100000000199319941995199619971998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009Jaar20102011201264SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

De economische ontwikkeling in de markt van materieel voorBurgerlijke Bouwkunde, Bouw en Goederenbehandeling(exclusief bekisting)JaarOmzet in de sector BurgerlijkeBouwkunde en bouwin €Jaarlijkseevolutie in %Omzet in de sector Goederenbehandelingin €Jaarlijkseevolutie in %Tewerkstelling SIGMAAantalJaarlijkseevolutie in %Index der consumptieprijzenBasis 74/75Jaarlijkseevolutie in %1984 128.089.162 13,4% 65.322.993 16,4% 1.345 -0,10% 194,11 5,3%1985 165.187.271 29,0% 79.427.019 21,6% 1.547 15,0% 201,92 4,0%1986 149.691.373 -9,4% 91.088.823 14,7% 1.595 3,1% 203,11 0,6%1987 186.004.130 24,3% 98.814.325 8,5% 1.465 -8,2% 206,05 1,4%1988 225.542.750 21,3% 112.261.136 13,6% 1.512 3,2% 210,01 1,9%1989 420.675.163 86,5% 138.926.175 23,8% 1.792 18,5% 217,59 3,6%1990 420.088.176 -0,1% 175.866.747 26,6% 1.912 6,7% 225,18 3,5%1991 362.762.327 -13,6% 155.304.153 -11,7% 1.752 -8,4% 231,45 2,8%1992 352.315.772 -2,9% 161.362.398 3,9% 1.958 11,8% 237,01 2,4%1993 344.935.238 -2,1% 131.994.452 -18,2% 1.906 -2,7% 243,53 2,8%1994 365.758.343 6,0% 154.994.063 17,4% 1.920 0,7% 247,90 1,8%1995 384.046.267 5,0% 167.703.564 8,2% 1.979 3,1% 251,55 1,5%1996 365.997.338 -4,7% 174.411.687 4,0% 2.024 2,3% 257,90 2,5%1997 387.957.159 6,0% 197.957.258 13,5% 2.125 5,0% 260,86 1,1%1998 450.030.293 16,0% 273.827.476 38,3% 2.160 1,6% 262,38 0,6%1999 520.868.371 15,7% 285.787.198 4,4% 2.275 5,3% 267,48 1,9%2000 617.749.870 18,6% 318.652.723 11,5% 2.432 6,9% 274,16 2,5%2001 599.835.126 -2,9% 307.499.895 -3,5% 2.594 6,7% 280,14 2,2%2002 533.853.282 -11,0% 283.514.907 -7,8% 2.584 -0,4% 283,98 1,4%2003 508.228.057 -4,8% 318.708.797 12,4% 2.556 -1,1% 288,92 1,7%2004 548.886.289 8,0% 331.927.000 4,1% 2.572 0,6% 295,49 2,3%2005 658.663.560 20,0% 361.800.440 9,0% 2.645 2,8% 304,03 2,9%2006 719.128.875 8,4% 383.870.267 6,1% 2.778 5,0% 309,01 1,6%2007 803.402.550 11,7% 413.812.140 7,8% 2.967 6,8% 318,57 3,1%2008 819.470.600 14,0% 486.643.070 26,8% 2.968 0,0% 326,94 2,6%2009 561.337.361 -31,5% 378.121.665 -22,3% 2.754 -7,2% 327,79 0,3%2010 566.838.467 0,98% 398.237.388 5,32% 2.747 -0,3% 337,00 2,8%2011 713.366.211 25,85% 456.460.095 14,62% 2.907 5,8% 349,75 3,5%2012 770.435.507 8,00% 482.934.781 5,80% 2.972 2,2% 357,53 2,2%Sectie BB: 2012 was een goed jaar met + 20 % volumestijging in de grotere machines > 8T (effect orderintake 2011 uitgeleverd in 2012), Klein Materieel liep echter terug met - 30 %.Sectie LT: 2012 werd beter dan aanvankelijk ingeschat met een - 2 % t.o.v. 2011 (Heftrucks – 10 % enMagazijntrucks + 4 %).SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 201365

Raad van Bestuur 2010-2013 © BouwkroniekDe Raad van Bestuur van SIGMA 2010-2013 (v.l.n.r.): erevoorzitter Jean Vanderhaeghe, algemeen secretaris Serge Hollander, vicevoorzitterGeert De Bruycker (De Bruycker), ), Chris Mathijs (Manitou Benelux), voorzitter sectie goederenbehandeling Jean-Paul Dubois(Still), voorzitter Dries Van Haut (Van Haut), voorzitter sectie burgerlijke bouwkunde / bouw David Vandermeulen (Bergerat Monnoyeur),Luc Smeets (Toyota Material Handling Belgium), Eric Maertens (Barloworld Handling), Jean-Pierre De Coninck (Bia), Kris Vochten (VCMBelgium), René Danielsson (Motrac Handling & Cleaning).Raad van Bestuur 2007-2010 © BouwkroniekDe Raad van Bestuur van SIGMA 2007-2010 (v.l.n.r.): Daniel Tordeur (Matermaco), Geert De Bruycker (De Bruycker), Chris Mathijs (ManitouBenelux), René Danielsson (Motrac Handling & Cleaning), erevoorzitter Jean Vanderhaeghe, voorzitter sectie goederenbehandeling Jean-Paul Dubois (Still), voorzitter Luc Smeets (Toyota Material Handling Belgium), Kris Vochten (VCM Belgium), voorzitter sectie burgerlijke-bouwkunde / bouw Dries Van Haut (Van Haut), algemeen secretaris Serge Hollander.De 3-jaarlijkse (her)verkiezing van de Raad van Bestuur voor de periode 2013-2016 vindt plaats op (vandaag) dinsdag 11 juni 2013en installeert max. 5 mandatarissen uit de Sectie Burgerlijke Bouwkunde / Bouw en maximum 5 mandatarissen uit de sectieGoederenbehandeling / Lift-Trucks, voorzitter aan te duiden door de verkozen Raad van Bestuur. Het resultaat vindt u terug opwww.sigmafederation.be.66SIGMA - Economisch Dossier 2013 - Algemene Vergadering & Persconferentie 11 juni 2013

SIGMA vzw asblAlgemene Vergadering – Assemblée GénéraleVoorzitter – President D. Van HautLeden – Membres 77Raad van Bestuur – Conseil d’AdministrationVoorzitter - Président D. Van HautBestuurders – Administrateurs 10Sectie Burgerlijke Bouwkunde / BouwSection Génie Civil / ConstructionVoorzitter - Président: D. VandermeulenLeden – Membres 41 + 5Sectie GoederenbehandelingSection Manutention / Lift-TrucksVoorzitter - Président: J.-P. DuboisLeden – Membres 28 + 5Subsectie GeneratorenSubsection GénérateursVoorzitter - Président: C. VandaeleLeden – Membres 3 + 6

FEDERAUTO vzwJules Bordetlaan 1641140 BrusselTel +32 (0) 2 778 62 00Fax +32 (0) 2 778 62 24Publicatie: Vanden Broelewww.federauto.bewww.sigmacert.bewww.sigmafederation.be