28.07.2015 Views

k|;fO{ j+zj[If ;Dkfbg ;ldlt @)%&

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> ;<strong>Dkfbg</strong> ;<strong>ldlt</strong><br />

@)%&<br />

>L vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cgf/d'gL, emfkf<br />

>L pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'?Ëf, emfkf<br />

>L lzj/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d<strong>fO</strong>lt3/, sf7df8f}+<br />

>L s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,cgfdgu/, sf7df8f}+<br />

>L w'j|<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 3§]s'nf], sf7df8f}+<br />

>L o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cgfdgu/ sf7df8f}+<br />

>L nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_, 3§]s'nf], sf7df8f}+<br />

1


<strong>k|</strong>sfzs<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_ s]Gb|Lo ;<strong>ldlt</strong><br />

/<br />

sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong><br />

<strong>k|</strong>yd ;+:s/0f–@)%* , j}zfv<br />

<strong>k|</strong>lt M!%))<br />

;jf{lwsf/<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_<br />

s]Gb|Lo sfo{;<strong>ldlt</strong>, ;'?Ëf, emfkf<br />

cfj/0f t:jL/ M<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf k"j{h zfl08No Clif<br />

sDKo'6/<br />

d'b|0f<br />

s[i0fdf]xg ;fksf]6f nIdL ck;]6 <strong>k|</strong>];<br />

+ab{3f6, gjnk/f;L l8NnL ahf/, sf7df8f}+<br />

df]=g+= M (*$&$!^#))<br />

kmf]g M $@)^*&<br />

2


e"ldsf<br />

dflg; Pp6f ;fdflhs <strong>k|</strong>0fL ePsf] gftfn] ;dfhdf /x]/ p;n] cfÎgf] kl/jf/, ;dfh / /fi6«sf]<br />

nflu dxThk"0f{ of]ubfg k'¥ofpg' :jefljs xf] . xfd|f k'vf{ uf]kfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf ;Gtfg gGbd'gL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,<br />

<strong>k|</strong>ltdg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, <strong>k|</strong>hfklt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,d]=df]xgnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / zlzw/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] qmdz /fd]5fk,ks/jf;,l;Gw'nL<br />

lalQhf]/, lqlqaf]6\of, nufot kj{t afem'Ëdf /fi6«sf] nflu k'¥ofPsf] of]ubfgsf] sb/ ub}{ tTsfnLg /fhf<br />

dxf/fhfaf6 cfbf/ :j?k ljleGg 7fp“df <strong>k|</strong>;:t hUuf hldgx? latf{ kfPsf lyP eg] gGgd'gL<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf gflt /fdrGb| <strong>k|</strong>k<strong>fO</strong>{n] klg l;Gb'nLu9Ldf c+u|]h;+u ePsf] n8<strong>fO</strong>df /fi6« lgdf{0fsf] nflu<br />

k'¥ofPsf] laz]if of]ubfg xfdL ;Dk"0f{ kl/jf/sf] ;b:sf] nflu uf}/asf] laifo ag]sf] 5 . o;/L xfd|f<br />

k'vf{x? h:t} cfhklg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox?n] ljleGg k]zfdf cfj4 /xL OdfGbf/Lk"j{s /fi6«<br />

lasf;sf] ;]jfdf of]ubfg k'¥ofp“b} cfPsf 5g\ .<br />

/fi6« ;]jfsf] ;fy ;fy} wd{, ;+:sf/ / k/Dk/fklg xfd|f] kl/jf/sf] bflu p:t} dxTjsf] ljifo<br />

ePsf] 5 . To;}n] hxf“;'s} 5l/P/ a;]klg xfd|f] kl/jf/sf ;b:ox?n] cfÎgf] wd{, ;+:s[lt / k/Dk/fn<strong>fO</strong>{<br />

lg/Gt/bf lb“b} cfPsf 5f}“ . o;} ljifon<strong>fO</strong>{ dWogh/ /fvL wd{, ;+:s[lt / k/Dk/fn<strong>fO</strong>{ rL/sfn;Dd<br />

lg/Gt/tf lbg kfl/jf/Ls P]Soj4tf sfod /fVg] <strong>k|</strong>of; o; <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> dfkm{t ul/Psf] 5 .<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox?sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> tof/ ug]{ qmddf b]z ljb]zsf ljleGg 7fp“df uO{ <strong>k|</strong>fKt<br />

;|f]tx?sf] cfwf/df klxnf] ;+:s/0fsf] ?kdf xfd|f] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> <strong>k|</strong>sfzg ug]{ sfo{ ;DkGg ePsf] 5 . j+<strong>If</strong>j[t<br />

rf6{ tof/ kfbf{ ;a} kl/jf/sf ;b:ox?n] ;lhn} a'‰g;Sg]u/L Ps kfgfdf ^ lk+l9;Ddsf] Pp6} rf6{<br />

tof/ kf/k <strong>k|</strong>To]s lk+9Lsf] rf6{ kQf nufpg ;lhnf] xf];\ elg d"n rf6{df k]h g+= sf] Joj:yf ul/Psf]<br />

5 .<br />

cGTodf <strong>j+zj</strong>[t tof/ ubf{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf s'g} klg ;b:ox?sf] gfd g5'6fpg] <strong>k|</strong>of; ubf{<br />

ub}{klg <strong>k|</strong>fljws sf/0faf6 5'6]sf] / tndfly u/]sf] bf;|f] ;+:s/0fdf 5'6 gfdfjnLn<strong>fO</strong>{ ;dfj]z ug]{ nIo<br />

/fv]sf 5f}“ . pQm sfo{df ;Dk"0f{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox?sf] k"0f{ ;xof]u ldNg] 5 eGg] cf;f /fv]sf<br />

5f} + .<br />

<strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> ;<strong>Dkfbg</strong> ;<strong>ldlt</strong><br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jf/Ls 6«i6 - sNof0f sf]if_<br />

4


<strong>k|</strong>;f;sLo<br />

@)## ;fndf ;j{<strong>k|</strong>yd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw' k'/f0f ljtf{df]8df cfof]hgf u/L , ToxL k'/f0fdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf]<br />

cflb Oltxf; vf]Hg] sfdsf] yfngL ul/Psf] lyof] . sfnrqmn] sf]N6f] km]/L;s]sf] 5 . xfdLx? @) cf}“<br />

ztaAbLn<strong>fO</strong>{ kf/ u/L @! cf}“ ztfAbLdf <strong>k|</strong>j]z u/]sf 5f}+ . @! cf}“ ztfAbLsf] of] <strong>k|</strong>yd bzs xfdL<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf lglDt ;jf{lws v';L / <strong>k|</strong>]/0fbfs ag]sf] 5 . lsgeg] oxL bzss} <strong>k|</strong>f/Ded} xfdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n]<br />

cfÎgf] Oltxf;n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>f/lDes cj:yfdfd} ePklg vf]htnf; u/]sf 5f}“ . eljiosf lbgdf xfldx?n] of]<br />

v';L / <strong>k|</strong>]/0ffn<strong>fO</strong>{ slt pr<strong>fO</strong>{df k'¥ofg ;S5f}+ of] eljios} ue{df 5 . k"lj{o bz{gdf ef}lts pGglt<br />

c:y<strong>fO</strong>{ xf] . of] cfkm}df ;fWo geP/ ;fwg dfq xf] . :y<strong>fO</strong>{ :df/s lgdf{0f ug'{ jt{dfgsf] cfjZostf xf]<br />

. h;/L xfldx? cfh xfd|f k'vf{x?af6 uf}/fjflGjt 5f}, To;/L g} xfd|f] eflj k':tfn] xfd|f] cfhsf]<br />

Oltxf;n<strong>fO</strong>{ d'NofÍsg ub}{ xfdLx?n] uf}/jo'Qm s'g} sfo{ u/]sf] /x]5f}+ eg] To;df uf}/j ub}{ pgLx?n]<br />

klg cfÎgf] k"j{hx?sf] af6f]n<strong>fO</strong>{ cg';/0f ub}{ uf}/jdo Oltxf;df nfUg]5g\ / o;df b'O{dt x'g]5}g .<br />

dfly pNn]v ul/Psf] <strong>k|</strong>;+us} ;Gbe{df xdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n] cfÎgf] OLtxf; vf]Hg] <strong>k|</strong>yd hdsf]{ h'g u¥of}+,<br />

To;sf] s]lx n]vfhf]vf ug{ rfxfG5f}+ . @)## ;fnb]lv otf ljleGg ;dodf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?n<strong>fO</strong>{ P]Soj4<br />

ug{ / cfÎgf] Oltxf;x? vf]Hg] sfd ePtfklg ;+ul7t ?kn] @)%@ ;fndf dfq yfnlg eof] eGgdf<br />

clto'lQm gxf]nf . @)%@ ;fn a}zfv @ ut] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«:6 - sNof0f sf]if_ sf] :yfkgfn] of]<br />

lbzfdf dxTjk"0f{ sfd u¥of] . @)%# ;fn >fj0f ( ut] 6«i6 s]lGb|o ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>n] vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf]<br />

;+of]hsTjdf j+zfjnL ;+sng pk–;<strong>ldlt</strong>sf] u7g u/L of] ;<strong>ldlt</strong>n<strong>fO</strong>{ j+z vf]h tyf cg';Gwfgsf]<br />

cflwsf/Ls ?kdf lhDdf lbPkl5 of] ;<strong>ldlt</strong>n] lgs} dxTjk"0f{ sfd u/]sf] 5 . oBlk of] ;<strong>ldlt</strong>n] æ<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{Æ<br />

y/sf] pTkltsf af/]df lglZrt ?kn] ls6fg ug{ ;s]sf] 5}g t/ ;<strong>ldlt</strong>n] hlt vf]hljg u/]sf] 5,<br />

To;}n<strong>fO</strong>{ clxn]n<strong>fO</strong>{ ;Gt'li6 lng'kg]{ cj:yf 5 . lsgeg] ;<strong>ldlt</strong>df a;]sf JolStx?n] cfÎgf] Wofg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

aGw'x?sf] vf]hdf g} nufP h;n] ubf{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ y/sf] pTklt af/]sf] cg';Gwfg cf]em]ndf kg{ uof] . h'g<br />

:jefljs klg lyof] . km]/L csf]{ ;d:of s] klg lyof] eg] ;<strong>ldlt</strong>df a;]sf ;b:ox?sf] sfd ug]{ l;df<br />

klg lyof] . pxf“x? ljleGg k]zf / Joj;fodf ;+nUg x'g'x'GYof] . Toxf“af6 km';{b lgsfn]/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

aGw'x?sf] vf]h tyf cg';Gwfg ug'{ kYof}{ t/ klg ;<strong>ldlt</strong>n] cfÎgf] km';{bsf] ;don<strong>fO</strong>{ clwstd pkof]u<br />

u/L <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>n<strong>fO</strong>{ of] ?kdf tk<strong>fO</strong>{ xfd|F ;fd'Go <strong>k|</strong>:t't u/]sf] 5 . af:tjdf cg';Gwfgsf] sfd ufx|f] lyof] .<br />

s;}n<strong>fO</strong>{ klg tLg rf/ lk9LeGbf dflysf k"j{hx?sf] gfd yfxf lyPg . k"j{hx?n] n]v]/ 5f]8LlbPsf klg<br />

lyPgg\ . k"j{hx?sf] uf}/jufyf ;d]t cf]em]ndf k/]sf] lyof] . ;a} <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] k'Vof}{nL ynf] k/sjf; xf]<br />

eGg] nfu]sf] lyof] . cg';Gwfgsf] qmddf ljlQmhf]/ ,jfh'Ë, b'n'{Ë, cfuf cflb 7fp“x? <strong>k|</strong>d'v ynf]sf] ?kdf<br />

k<strong>fO</strong>{Psf] 5 . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] k'Vof}{nL ynf] dWosf] Ps k/sjf;sf Oltxf; vf]Hg hf“bf k'vf{x?sf]<br />

Oltxf;n<strong>fO</strong>{ pb\3fl6t ug]{ s]lx ;fdfu|Lx? @)@& ;fndf k'\/ftTjljb df]xg<strong>k|</strong>;fb vgfn Ho"n] nfg'ePsf]<br />

/ af“sL /x]sf ;fdfu|Lx? @)#& ;fnsf] clUgsf08df :jfxf ePsf] k<strong>fO</strong>{of] . k'/ftTjljb df]xg<strong>k|</strong>;fb<br />

vgfnn] xfd|f s]xL P]ltxfl;s ;|f]t n}hfg'ePsf] kQf nfu]kl5 oxf“;+u 6]nLkmf]gdf ;Dks{ ubf{<br />

tk<strong>fO</strong>{x?sf Pshgf k'vf{ /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf af/]df <strong>k|</strong>flrg g]kfn ;+Vof !$, @)@& ;fndf Pp6f n]v<br />

n]v]/ <strong>k|</strong>sfl;t u/]sf] 5' eg]kl5 aNn klxnf]kNn6 s] yfxf k<strong>fO</strong>of] eg] g]kfn /fi6«sf] lgdf{0fdf<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] klg of]ubfg u/]5 .<br />

5


vf]h cg';Gwfgsf] qmddf lrtjg / kj{t k'u]kl5 dfq vf]hsf] sfo{ cl3 a9\of] . kj{tsf] sf]t<br />

3/sf] leQfdf uf]kfn / pgsf] ;Gtfgx?sf] af/]df n]vPsf] /x]5 . To;}n<strong>fO</strong>{ cfwf/ ag<strong>fO</strong>{ vf]hn<strong>fO</strong>{ cl3<br />

a9fp“bf s]xL dxTjk"0f{ sfuhkq klg <strong>k|</strong>fTt eP . h;sf] cfwf/df <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] ;+l<strong>If</strong>Kt gfda]nL dfq<br />

n]Vg ;lhnf] ePg ljleGg ;dodf xfd|f k'vf{x?n] >L % af6 nfndf]x/ u/L aS; ePsf ljtf{x?<br />

;d]tsf] hfgsf/L <strong>k|</strong>fKt eof] . o;/L xfd|f k'vf{x?n] s;};+u ;femf / sxL cfÎg} gfdaf6 dfq klg ljtf{<br />

kfPsf] <strong>k|</strong>i6 x'g cfof] . o;/L x]bf{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n] kfPsf ljtf{x?| lgDg <strong>k|</strong>sf/sf /x]5g\ . k/sjf;,<br />

vfN8]r}gk'/, ljlQhf]/, jfh'Ë, b'n'{Ë, cf“uf cflb . of] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> cg';Gwfgsf] qmddf lgs} k6s l;dfg<br />

k/sjf; kj{t, lrtjg, ;nf{xL cflb 7fp“df uPsf] 6f]nLdf Ps k6s d klg ;dfj]z ePsf] lyP“ . of]<br />

<strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>sf] vf]h cg';Gwfgdf nfu]sf j+zfjnL ;+sng pk–;<strong>ldlt</strong>sf ;b:ox?df ;+of]hs vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,<br />

;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:o l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -sf]xj/f_ ,sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,/ wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ lrtjg ;<strong>ldlt</strong><br />

aflx/sf Jol|Stx?df s]lGb|o ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf ;+rfns ;b:oåo 3gZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ch'{g <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,<br />

;'j]bf/ rGb|<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, <strong>k|</strong>]d<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, tLy{<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,,s[i0fbQ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ - k/sjf; d'“lu6f/ _ /<br />

lji0f'eQm <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -l;gfd_ / tlSb/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ xfËkfËsf] dxTj<strong>k|</strong>0f{ of]ubfg /x]sf] 5 . To;df<br />

klg ljz]ifu/]/ @)%@ ;fnb]lv cfÎgf] 3/sf] sf]7f <strong>k|</strong>=kf= 6«i6 - sNof0f sf]if _ n<strong>fO</strong>{ sfo{no /fVg lbP/<br />

j+zfjnL vf]h / rf6{ tof/ ug{ ;d]t dxTjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ug]{ pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;fy} <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s<br />

6«i6 - sNof0f sf]if _ sf7df8f} pkTosfsf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf] sfo{no <strong>k|</strong>of]hgsf] nflu cfÎgf] sfo{no<br />

<strong>k|</strong>of]u ug{ lbO{ sf7df8f} pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n<strong>fO</strong>{ ;xof]u ug]{ sf7df8f} pkTosfsf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf<br />

cWo<strong>If</strong> nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ lgZrn / clwjQmf o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf ;fy} sf7df8f} pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n]<br />

;+rfng u/]sf] /Qmbfg sfo{qmddf ;xeflu x'g] /Qmbftf, /Qmbfg sfo{qmddf cfly{ ;xof]u ug]{<br />

bfh'e<strong>fO</strong>{x? / dxflzj/fqLdf pkl:ylt eO{ lg:jfy{ ?kdf ;xof]u ug]{ lrlsT;s, :jf:o kl/rfl/sf<br />

nufot ;Dk"0f{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox? / of] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> tof/ ePkl5 o;n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>sf;g u/L aGw'x?sf]<br />

3/3/df k'¥ofpg cfly{s ;xof]u h'6fpg dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng] sf7df8f} pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf<br />

kbflwsf/L nufot <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> 5kfpg cfly{s ;xof]u k'¥ofg' x'g] ;Dk"0f{ aGw'x? / <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>sf] k':ts<br />

;<strong>Dkfbg</strong> ug}{ ;Dkfbs ;<strong>ldlt</strong>sf ;b:ox?n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>=kf= 6«i6 -sNof0f sf]if _ sf] tkm{af6 x[bob]lv g}<br />

wGojfb lbg rfxfG5' .<br />

cGTodf xfd|f k'vf{sf] Oltxf;n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>sf;gdf No<strong>fO</strong>{lbg xfd|f] <strong>j+zj</strong>[IFsf] vf]hsf] af6f]n<strong>fO</strong>{ ;/n<br />

kfl/lbg' x'g] k'/ftTjljb ;x–<strong>k|</strong>Wofks df]xg<strong>k|</strong>;fb vgfn Ho"n<strong>fO</strong>{ ;d]t cEooGt/b]lv g} <strong>k|</strong>=kf= 6«i6 -<br />

sNof0f sf]if _ sf] tkm{af6 wGojfb lbg rfxfG5' .<br />

g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ - s'df/ afa' _<br />

cWoIF<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 - sNof0f sf]if_<br />

s]lGb|o ;+rfns ;<strong>ldlt</strong><br />

;'?Ëf–emfkf .<br />

6


laifo–;'rL<br />

k[i7<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 - sNof0f sf]if_ sf] ;+l<strong>If</strong>Kt Oltxf; (<br />

cltlysf] sndaf6 - g]kfnsf] Plss/0fdf /fdrGb|sf] e"ldsf_ !$<br />

;+of]hssf] sndaf6 !(<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 - sNof0f sf]if _ lx“hf],cfh / ef]ln <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf ;+:sf/ / k/Dk/f @@<br />

gd{b]j/<br />

@*<br />

xfd|f wfld{s ;+:sf/x?df kfl/jfl/s PSoj4tfsf] cfjZostf #)<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] ;+l<strong>If</strong>Kt gfnLa]nL ##<br />

<strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> rf6{ - ^ lk9L ;Ddsf]_ M j+z j[<strong>If</strong> ;DalGw rf6{ csf]{ km<strong>fO</strong>ndf 5 . - h;cg';f/ k]h g+<br />

/flvPsf] 5 . _<br />

csf]{ km<strong>fO</strong>ndf eP cg';f/sf] k[i7 g+=<br />

OGb|d0fL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf 5f]/f k'ik/fh / t'nf/fdsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

@<br />

/f3'sf gflt zlzw/sf 5f]/f OGb|gf/fo0f / ah]{sf] <strong>j+zj</strong>[IF $<br />

/f3'sf gflt zlzw/sf 5f]/f s'nklt / rf“d'gf/fo0fsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> %<br />

sfn'sf gflt uf}/]Zj/- uf]s'n_ sf 5f]/f j+z'sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

^<br />

sfn'sf gflt uf}/]Zj/- uf]s'n_ sf 5f]/f wgkltwsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> *<br />

sfn'sf gflt uf}/]Zj/- uf]s'n_ sf 5f]/f ejfgLz+s/sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> (<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt aneb|sf 5f]/fsf] elu/ysf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> !)<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt aneb|sf 5f]/fsf xl/dgsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> !!<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt aneb|sf 5f]/fsf rGb|dl0f / /fdbQsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

!@<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt aneb|sf 5f]/fsf xl/dgsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> !%<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt hutdl0fsf 5f]/f d's'Gbsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> !^<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt hutdl0fsf 5f]/f Clif/fd / <strong>k|</strong>Nxfbsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> !^<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt ?b}sf 5f]/f gGbd'gLsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

!&<br />

n<strong>If</strong>'dgsf gflt ?b}sf 5f]/f h;f]w/ / rt'{e'hsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> !*<br />

<strong>k|</strong>hflktsf 5f]/f dxfgGb, /fdrGb|, a|Dxk'q / /fwfs[i0fsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> !(<br />

s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0sf gflt gGbd'gLsf 5f]/f l8= /fdrGb|sf] jzj[<strong>If</strong> @)<br />

s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0sf gflt gGbd'gLsf 5f]/f<br />

@!<br />

/+unfn / ;'= kz'kltsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

@@<br />

s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0fsf gflt gGbd'gLsf 5f]/f l8= lji0f'nfnsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> @#<br />

s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0fsf gflt gGbd'gLsf 5f]/f bftf/fdsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

@$<br />

7


s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0fsf gflt gGbd'gLsf 5f]/f g/Wjh - g/klt_ nIdL <strong>k|</strong>;fb /<br />

nf]sgfysf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

@%<br />

s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0fsf gflt OGb|dl0fsf 5f]/f lzl4nfn -zlQmaNne_ sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> @^<br />

s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0fsf gflt rGb|dl0fsf 5f]/f >Lnfnsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

@&<br />

s0ff{gGbsf kgflt /fds[i0fsf gflt rGb|dl0fsf] 5f]/f g/klt ,eQmaxfb'/ /<br />

lav]{Zj/sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> @*<br />

s0ff{gGbsf gflt /fds[i0fsf] 5f]/f hutdl0f / led;]gsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

@(<br />

s0ff{gGbsf gflt lzl4dl0fsf 5f]/f OGb|dl0f / <strong>k|</strong>ltdgsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> #)<br />

s0ff{gGbsf gflt lzl4dl0fsf 5f]/f rGb|dl0fsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

#@<br />

s0ff{gGbsf gflt lzl4dl0fsf 5f]/f dg/ysf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> #$<br />

s0ff{gGbsf gflt lzl4dl0fsf 5f]/f j}hgfy / <strong>k|</strong>hfkltsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> #%<br />

s0ff{gGbsf gflt lzl4dl0fsf 5f]/f hugfy / kz'kltsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> #^<br />

xs{b]jsf] gflt bj'{sf] 5f]/f <strong>k|</strong>dfgGbsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> #&<br />

xs{b]jsf] gflt /fwfs[i0fsf] 5f]/f >Lxs{, pk]Gb|, dg/y -j}h'_ sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> #*<br />

sf“zLsf 5f]/f rGb|d0fL / u+ufw/sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> #(<br />

sf“zLsf 5f]/f u+ufw/ / ?kgf/fo0fsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> $)<br />

s[ltsf 5f]/f lji0f'nfn / sflGtsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

$@<br />

s'a]/sf 5f]/f a]g' / xl/dgsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> $#<br />

>Lgf/o0fsf] 5f]/f uf]j4{gsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> $$<br />

>Lgf/fo0fsf] 5f]/f a|Dxnfn / blw/fdsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> $%<br />

>La+zsf] 5f]/f >Ls[i0fsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> $^<br />

uf]j4{gsf 5f]/f >Lnfn / ljB' - aneb|_ sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

$&<br />

uf]j4{gsf 5f]/f uf]s'n / hugsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> $*<br />

efg'sf 5f]/f elu/y lzjgf/fo0fsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> $(<br />

/fdrGb|sf] 5f]/f bQ'sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> %)<br />

lktfDa/ -ef]6'sf_ 5f]/f kb\dlglwsf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> %!<br />

lktfDa/ -ef]6'sf_ 5f]/f /+unfn / sfGt'sf] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong><br />

o; kl5sf] hfgsf/L oxL km<strong>fO</strong>ndf /x]sf] x'“bf oxL“ km<strong>fO</strong>ndf ePsf] k]h g+= /flvPsf] 5 .<br />

at{dfg s]lGb|o ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf ;b:o, ;Nnfxsf/ ;b:o / sf7df8f}+ pkTosf ljz]if<br />

;<strong>ldlt</strong>sf ;b:o / ;Nnfxsf/ ;b:o ;<strong>ldlt</strong>sf ;b:ox?sf] gfdfjnL $)<br />

jt{dfg emfkf, df]/Ë, ;'g;/L, t]¥xy'd, tfKn]h'Ë, kf“ry/ / Onfd lhNnf $!<br />

jt{dfg ;nf{xL, kj{t, lrtjg, af/f, \/f}tx6 / /fd]5fk lhNnf sfo{ ;<strong>ldlt</strong>, lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong><br />

/ a+zfjnL ;+sng pk–;<strong>ldlt</strong> $@<br />

kl/lzi6 - clen]v, nfndf]x/, d7dlGb/, P]ltxfl;s :yfg / JolStx?sf] klxrfg hgfpg]<br />

a:t'x? $%<br />

8


<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 - sNof0f sf]if_ sf] ;+l<strong>If</strong>lKt Oltxf;<br />

dfgj hfltsf] Oltxf; ;+u} dfgj ;Eotfsf] klg qmlds?kdf ljsf; ;'? ePsf] Oltxf; ;f<strong>If</strong>L 5 .<br />

dfgj hfltn] cfv]6 o'jf;+u} cfkm"n] <strong>k|</strong>of]u ug]{ cf}hf/ / klx/gdf klg kl/jt{g u/]sf] k<strong>fO</strong>G5 . cem<br />

cfuf]sf] <strong>k|</strong>of]u x'g yfn]kl5 dfgj hfltsf] vfglkg /xg ;xgdf qmflGtsf/L kl/jt{g cfof] . cfv]6<br />

o'usf] ;dflKt kl5 dfgj hflt s[lif o'udf <strong>k|</strong>j]z u/]kl5 cfv]6 o'usf] dft[;QmfTds Joj:yf ;dfKt<br />

eO{ lkt[;TtfDs Joj:yfsf] >Lu0f]z eof] / dfgj hfltsf] sltko ;+:sf/x?df ;Eokgsf] hu a:of] .<br />

snfGt/df dfgj hflt cfÎgf] vfglkg /xg;xgdf kl/:s[t / ;'–;+:s[t x'“b} uof] . pQ/ j}lbs<br />

sfn;Dd c<strong>fO</strong>k'Ubf p;df hflt uf]q y/ ljsl;t eO;s]sf] lyof] . oxL sfnb]lv dfgj hfltn] x/]s<br />

<strong>If</strong>]qdf ce'tk"0f{ <strong>k|</strong>ult u¥of] . olx sfndf xfd|f k'vf{x?n] efiff, ;flxTo ,snf lj1fg cflb <strong>If</strong>]qdf ck"0f{<br />

ljsf; u/] . <strong>k|</strong>fRo, ;+:s[lt, snf–;flxTosf] r/ olx sfndf xflnof] eGgdf clto'lQm gxf]nf . olx<br />

sfndf cg]sf] Clifd'lgx? dGqb|i6f eP j}lbs ;flxTon] Tof] o'udf ce'tk"0f{ pGglt u¥of] . log}<br />

dGqb|i6f Clifd'lgx?sf gfdaf6 cfhsf] bl<strong>If</strong>0f Pl;ofsf] co{hflt kl/lrt 5 . To:tf c;+Vo Clif<br />

dxfTdfx?dWo] zfl8No Clif <strong>k|</strong>l;4 Clif dflgGy] . log} zfl08No Clifsf] uf]q ePsf y/x?dWo] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

Po6f zfvf xf] . zfl08No Clif b]lv otf w]/} sfn JotLt eO;s]sf] 5 . aLrsf] sfnv08sf] Oltxf;<br />

cem} sfns} ue{df 5 . cfh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x? ToxL Oltxf;sf] cg';Gwfgdf <strong>k|</strong>oTg/t 5g\ .<br />

zfl08No uf]qL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x? Oltxf;sf] ue{af6 cfÎgf] k'vf{x?sf] Oltxf; vf]Hg klxn] b]lv<br />

<strong>k|</strong>oTgzLn /x]klg cfh;Dd of] <strong>k|</strong>oTgn] k"0f{x'lt kfpg ;s]sf] 5}g . oBlk cfw'lgs g]kfnsf] Oltxf;<br />

cg';Gwfgsf] qmddf ljzfn g]kfn lgdf{0fdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] pNn]Vo of]ubfg /x]sf] k<strong>fO</strong>G5 . t/ klg<br />

k'vf{x?n] cfÎgf] OLtxf;n<strong>fO</strong>{ lnlkj4 gul/lbgfn] aL;f}+ ztfAbLsf] cGTolt/ dfq o; lbzflt/ hdsf]{<br />

;'? u¥of] . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n] klxnf]k6s @)## ;fndf emfkfsf] ljtf{df]8df <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw' k'/f0fsf] cfof]hgf u/]/<br />

o; lbzftkm{ cu|;/ x'g] sfd u/] . oxL k'/f0fdf ;j{<strong>k|</strong>yd xfdL sf] lyof}{ < sxf“af6 cfof}+ < k"j{hx?sf]<br />

Oltxf; s:tf] 5 < h:tf dxTjk"0f{ <strong>k|</strong>Zgx? p7] t/ <strong>k|</strong>i6 pQ/ s;};+u lyPg . k'/f0fsfnd} s]xL<br />

k'j{hx?sf gfdsf ;fy /fd]5fksf] ljtf{ - ks/jf;_ af6 k"j{ cfPsf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] -k'vf{x?_ ;fwf/0f gfd<br />

l6Kh] sfd dfq ul/of] . Tof] <strong>k|</strong>f/lDes clen]v klg clxn] c<strong>k|</strong>fKo 5 . o;}qmddf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?n<strong>fO</strong>{<br />

P]Soj4 ug}{ <strong>k|</strong>yd hdsf}{ @)#^ ;fn h]7 !( ut] zlgaf/sf lbg >L u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -ef~hafa'_ sf]<br />

3/ w}nfx'Aafdf pxf“sf] ;lqmotfdf s]xL aGw' e]nf eO{ Pp6f ;<strong>ldlt</strong> ;d]t u7g eO{ ;'? ePsf] lyof] .<br />

h;cg';f/ cWo<strong>If</strong> u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -ef~hfafa'_ 3}nf8'Aaf ;b:o l8NnL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ sf]xe/f<br />

uf]kfn<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ sf]xj/f, xl/<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ sf]ef/f, ho<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ z0ff{dlt , ofd<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ u/fd'gL,<br />

sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds, t'n;L/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;'?Ëf. uh]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ a};fjf/L, t'n;L/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ rsrsL, aneb|<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ rGb|8f“uL, b]jL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ tf]kufl5, t'n;L/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds . of] e]fnfn] /fv]sf pb]Zodf <strong>k|</strong>ydtM<br />

cWoflTds / wfld{s k/Dk/fn<strong>fO</strong>{ p7fpg] l4lto kl/jf/leqdf ;fx|f]–ufx|f]df ;xof]u k'¥ofpg æ;femf<br />

sf]ifÆ ;+rfng ug}{ lg0f{o u¥of] t/ Pp6f dfq a}7s kZrft ;<strong>ldlt</strong> lglZs[o /x\of] .<br />

9


of] e]nfn] <strong>k|</strong>To]s kl/jf/af6 ?=%!÷– p7fpg] / sNof0f sf]ifdf hDdf u/L kfl/jfl/s lxtdf vr{<br />

ug]{ pb]Zo /fv]sf] ePtfklg sfof{Gjog eg] x'g ;s]g .<br />

o;/L klxnf] <strong>k|</strong>of; c;kmn ePkl5 @)$! ;fn clZjg @( / #) ut] kml/ :j= u+uf<strong>k|</strong>;fb<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{s} 3/df lgis[o /x]sf] ;+u7gn<strong>fO</strong>{ k\'ghL{jLt ug{ Ps sfo{;<strong>ldlt</strong>sf] u7g eof] . o;df cWo<strong>If</strong><br />

u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -ef~hfafa'_ 3}nf8'Aaf, pkfWo<strong>If</strong> uf]kfns[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ sf]xa/f, ;lra sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds,<br />

;b:o t'n;L/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds, ;b:o ch'{g <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ nfnkfgL, ;b:o u0f]z <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ zlgZr/], ;b:o<br />

s'n<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ rf/kfg], ;b:o wgklt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ 8f“uLaf/L, ;b:o b]jL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ tf]kuf5L, ;b:o<br />

kbdnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ u/fd'gL, ;b:o od<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ . o;/L aGw'x?n<strong>fO</strong>{ e]nf ug]{ sfd ul/of] . of] e]nfdf<br />

#! hgf aGw'x? e]nf x'g'eof] . of] e]nf klxnf] eGbf lgs} dxTjk"0f{ lyof] . o; e]nfsf cl3lNt/ <strong>k|</strong>i6<br />

nIox? lyP . h;n<strong>fO</strong>{ kf“r ljleGg lzif{sdf af“l8Psf] lyof] . !_ ;<strong>ldlt</strong> lgdf{0f, @_ j+zfjnL ;+sng,<br />

#_ ;/x] ;DaGwdf, $_ ljjfx ;DaGwdf, %_ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/ sNof0f sf]if :yfkgf .<br />

oL b'O{cf]6f <strong>k|</strong>:tfj P]ltxfl;s b[li6sf]0fn] dxTjk:0f} lyP . tL x'g !_ j+zfjnL ;+sng, @_<br />

ljjfx ;DaGwdf ., klxnf] <strong>k|</strong>:tfj <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf] P]ltxfl;s vf]h cg'\;Gwfg ;DalGw lyof] eg] bf;|f]<br />

<strong>k|</strong>:tfj <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf j}jlxs ;DaGwsf q'l6x?n<strong>fO</strong>{ ;'wf/ ug]{ ;DaGwdf . of] e]nfsf] cWo<strong>If</strong>tfdf nf]sgfy<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] ug'{ePsf] lyof] . ;f] e]nfn] !! ;bl:oo sNof0f sf]if ;<strong>ldlt</strong> ;d]t u7g u/]sf] lyof] .<br />

o;/L s]xL aGw'x? <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ PSoa4 ug{sf] nflu c;kmn /x]s} cj:yfdf u/fdgL lgjf;L >L<br />

u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf] PSoa4tf<strong>k|</strong>lt lrlGtt x'g'x'GYof] .<br />

o;} qmddf @)%) ;fn kmfu\'g !& ut] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf Ps cu|0fL :yflkt /fhgLlts1 5qjfg<br />

s]z/L -e/t afa'_ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] :juf{/f]x0fsf] !) cf}“ lbgdf e]nf ePsf aGw'x?sf aLrdf <strong>j+zj</strong>nL / cGo<br />

ljifox?df 5nkmn x'“bf pxf“s} ;+of]hsTjdf Pp6f !% ;b:oLo ;<strong>ldlt</strong> u7g eof] . h;sf] gfd …<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

kfl/jfl/s 6«i6Ú /flvof] .<br />

o; ;+:yfsf] ljBfg lgdf{0fsf] lhDa]jf/L sld6Lsf ;lra vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ , u0f]z axfb'/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,<br />

;'/]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / a]g'k/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ lbOof] . t/ u0f]z a= <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'/]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, a]g'k/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] clt<br />

Jo:ytfsf] sf/0fn] ljBfg lgdf{0fsf] sfd 6f“luP/ uof] . o;k5L @)%! ;fn df3df vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n]<br />

<strong>k|</strong>=kf= 6«:6sf] ljBfg d:of}bf tof/ u/]/ ljBfg tof/ ePsf] hfgsf/L kfPkl5 ;+of]hsn] ;lra vu]Gb|<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ aGw' e]nf agfpg] lgb]{zg lbPs} a]nfdf @)%! r}t !! ut] sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] cfof]hsTjdf<br />

lji0f'<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] emfkfsf] ;'?«:6sf] ljBfg d:of}bf tof/ u/]/ ljBfg tof/ ePsf] hfgsf/L kfPkl5<br />

;+of]hsn] ;lra vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ aGw' e]nf agfpg] lgb]{zg lbPs} a]nfdf @)%! r}t !! ut] sf]dn<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] cfof]hsTjdf lji0f'<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] emfkfsf] ;'?Ëfl:yt 3/df s]xL aGw'x? e]nf eO{ a[xt<br />

aGw'e]nfsf] cfof]hgf ;DkGg ug{ ;ft ;b:oLo aGw'e]nf cfof]hs ;<strong>ldlt</strong> u7g eof] . h;cg';f/<br />

;+of]hs kbdnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ u/fd'gL, ;lrj sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds, ;b:o lji0f'<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;'?Ëf, ;b:o<br />

afns[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;'?Ëf, ;b:o ;'>L zf/bf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ z/0ffdlt, ;b:o b]jL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;tf;L, ;b:o<br />

v8\s<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ a'waf/] ePsf] x'“bf cnUu} e]nf af]nfpg] cf}lrTo /x]g .<br />

of] ;<strong>ldlt</strong>sf] @)%! ;fn r}q @( ut] a;]sf] a}7sn] a}zfv @ ut] x'g] aGw' e]nfsf] Joj:yfkg kIFdfly<br />

5nkmn ul/ e]nfsf] cfjZos Joj;yf ldnfpg] ;f]xL sld6Ln] lhDdf lnof] .<br />

10


@)%@ ;fn a}zfv @ ut]sf lbg emfkfsf] sGs<strong>fO</strong>{ df=la= ;'?Ëfdf a[xt aGw'e]nfsf] cfof]hgf<br />

eof] . of] e]nfsf] cWo<strong>If</strong>tf jof]j[4 nf]sgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] ug'{ePsf] lyof] . ;f] <strong>k|</strong>= kf= 6«i6sf] ljBfg d:of}bf<br />

vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] k]z ug'{eof] . ;f] ljBfg ;+;f]wg ;lxt ;j{;Ddflgt kf; ul/of] . pQm ljBfgs} cfwf/df<br />

!% ;b:oLo <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 - <strong>k|</strong>f=kf= 6«i6_ tby{ ;<strong>ldlt</strong> u7g ul/of] h; cg';f/ cWo<strong>If</strong>M g;'x<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -s'df\/ afa'_ w'naf/L, pkfWo<strong>If</strong>M o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ sfs/le§f, ;lraM sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds, ;x–;lrjM<br />

kml0fGb|/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;'?Ëf, sf]ifWo<strong>If</strong>M vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ cgf/dgL, ;b:ox?M xl/ s'= <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ 3<strong>fO</strong>hg, df]xg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

cgf/dgL, ;'>L zf/bf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ z/0fdlt, 6+s<strong>k|</strong>;fb e§/<strong>fO</strong>{ ;nsk'/ -df]/ª_ vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ sf]xj/f, t'n;L<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ 8f“uLaf/L, ab|L<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds, v8\s <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ a'waf/], 3gZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ lzau+h, /fdrGb|<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ hnyn . o;} e]nfn] ( ;b:oLo ;Nnfxfsf/ ;<strong>ldlt</strong>sf] u7g ;d]t u¥of] . ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong>df<br />

;+of]hs u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -hGt/] a'jf_ u/fdgL, ;x–;+of]hsM u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -ef~hf afa'_ 3}nf8'Aaf,<br />

;b:ox?M t]h a= <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ cgf/dgL, kbdnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ u/fdgL, >LdtL ;'ldqf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds, sf“lzgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

w<strong>fO</strong>hg, pbogf/fo0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bds, aneb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ lzjh+u, pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;'?Ëf . o;/L @)%@ ;fn<br />

a}zfv @ ut] ljlwjt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl\/jfl/s 6«i6sf[] :yfkgf eof] .<br />

@)%@ ;fn sflt{s @! ut] ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong>sf] ;+of]hs >L u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -hGt/] a'jf_ sf]<br />

3/ u/fdgLdf ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf] a}7s a:of] . of] a}7sn] b'O{cf]6f dxTjk"0f{ lg0f{o u¥of] . klxnf]<br />

gj:yflkt ;+:yf æ<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6Æ ljlwjt btf{ ug]{ . bf];|f] btf{ <strong>k|</strong>of]hgsf lglDt lhNnf <strong>k|</strong>;f;g<br />

sfo{no rGb|u9Ldf cfjZos sf/jfxL ;\'? ul/of] . bf];|f] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/leqsf a]kQf ePsf, csfndf<br />

d/]sf cflb aGw'hgsf] d[t cfTdfsf] lr/ zflGtsf] sfdgf x]t' sGs<strong>fO</strong>{ wfd ;'?Ëfdf >Ldb\eujt\<br />

dxfk'/f0f nufpg] lg0f{o u¥of] .<br />

>Ldb\eujt\ dxfk'/f0f <strong>k|</strong>=kf= 6«i6sf] klxnf] / clt dxTjk"0f{ sfo{ x'“bf ;f] sfo{ ;DkGg ug{sf]<br />

nflu Pp6f d'n cfGtl/s sfo{ ;<strong>Dkfbg</strong> ;<strong>ldlt</strong> u7g eof] . h;df cWo<strong>If</strong> g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;b:ox?df<br />

o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, vu]Gb\ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;lrj sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ x'g'x'GYof] . ;f] <strong>k|</strong>of]hgsf lglDt<br />

ljleGg ( ;<strong>ldlt</strong> u7g eP . h;df !_ Joj:yfkg pk;<strong>ldlt</strong>sf] ;+of]hs v8\s <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, @_ :jfut pk–<br />

;<strong>ldlt</strong> ;+of]hs ;'ldqf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, #_ vfB pk;<strong>ldlt</strong> ;+of]hs xl/s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, $_ cfly{s pk;<strong>ldlt</strong><br />

;+of]hs sfzLgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, %_ <strong>k|</strong>rf/ <strong>k|</strong>;f/ pk;<strong>ldlt</strong> ;+of]hs o1<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ^_ cfjf; tyf ;hfj6<br />

pk;<strong>ldlt</strong> ;+of]hs pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, &_ :jo+–;]js pk;<strong>ldlt</strong> ;+of]hs s]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, *_ :jf:Yo pk;<strong>ldlt</strong><br />

;+of]hs df]xg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, (_ d"NofÍg pk;<strong>ldlt</strong> ;+of]hs u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -hGt/] a'jf_ x'g'x'GYof] . o;/L<br />

@)%@ ;fn df3 @^ ut]sf lbg >L u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -hGt/] a'jf_ sf s/sdnaf6 j}lbs dGqf]Rrf/0fsf<br />

;fy >Ldb\eujt dxfk\'/f0f jfrg tyf >j0f sfo{sf] cf/De eof] . pQMm k'/f0f emfkfsf] sGs<strong>fO</strong>{ wfdsf]<br />

clt dxTjk"0f{ cg'i7fgdWo] Ps lyof] . k'/f0f jfrg tyf >j0f kmfu'g $ ut] ;Dd /x\of] . kmfu'g $<br />

ut] /fqLdf cv08 aQL afnL hfuf/fd a;L % ut] k"0f{x'ltsf ;fy} !@* a6'sx?sf] ;fd'lxs pkgog<br />

sfo{ ;d]t ;DkGg eof] .<br />

o;kl5 @)%# ;fn a}zfv @ ut] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6sf] klxnf] ;fwf/0f ;ef a:of] . ;efdf<br />

emfkf, df]/ª, ;'g;/L, t]¥xy'd, tfKn]h'ª, kf“ry/, Onfd, lrtjg, kj{t, ;nf{xL, af/f, sf7df8f}+ /<br />

ef/taf6 ;d]t <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . of] ;fw/0f ;efn] <strong>k|</strong>= kf=6«i6sf] !% ;b:oLo<br />

;{rfns ;<strong>ldlt</strong>sf] lgjf{rg ;d]t u¥of] .<br />

<strong>k|</strong>=kf= 6«i6sf] s]Gb|Lo sfo{no ;'?Ëfl:yt ;Nnfxfsf/ ;<strong>ldlt</strong>sf ;b:o pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] 3/df<br />

s]lGb|o sfo{no /fVg] lg0f{o eO{ xfn;Dd s]lGb|o sfo{no Tolx /x]sf] 5 . @)%^ >fj0f ( ut] a;]sf]<br />

11


6«i6sf] a}7sn] k'/f0f cjlwd} j+zfjln vf]hsf] <strong>k|</strong>f/De ePsf] x'“bf ;f]xL sfo{n<strong>fO</strong>{ tbf?stfsf ;fy<br />

cuf8L a9fpg j+zfjnL cg';Gwfg tyf <strong>k|</strong>sf;gsf lglDt vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] ;+of]hsTjdf ;ft ;fb:oLo<br />

j+z+jnL pk;<strong>ldlt</strong> u7g u¥of] . ;<strong>ldlt</strong>sf ;lrjdf pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;b:ox?df l8NnL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,<br />

t'n;L/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, o1<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lszf]/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ dgf]gog u¥of] . of] a}7sn] cGo<br />

s]xL dxTjk"0f{ lg0f{o u¥of] . h;df <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x? ePsf] lhNnfdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf<br />

aLrdf k'¥ofpg] pb]Zon] lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong>x? u7g ug{, ;f] sfdn<strong>fO</strong>{ k'\/f ug{ / j+zfjnLsf] ;+ej<br />

eP;Dd vf]htnf; ug{ /fd]5fktkm{ pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ t]¥xy'd, tfKn]h'ª, kf“ry/ / Onfdsf]<br />

lglDt 3gZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ch'{g <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ k7<strong>fO</strong>of] . To:t} <strong>k|</strong>sf/n] k'gM af/f, /f}tx6 / ;nf{xL tkm{<br />

pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ k7<strong>fO</strong>of] eg] s}nfnL tkm{sf] lhDa]jf/L kbd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ lbOof] .<br />

sf7df8f}+ lhNnf ;<strong>ldlt</strong> u7g ug{ cWo<strong>If</strong> g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;lrj sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ lhDdf lbOof] . lhNnf<br />

;Dks{ agfpg] lg0f{o u/]kl5 ;<strong>ldlt</strong>x?sf] ;+rfngsf] lgodsf] klg cfjZotf kg]{ x'“bf # ;b:oLo<br />

;<strong>ldlt</strong> ag<strong>fO</strong>of] . h;df vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ xl/s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / 6Lsf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ dgf]gog ul/of] .<br />

sf7df8f} lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong> 8f= eLid/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] ;+of]hsTjdf & ;b:oLo ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong><br />

h;cg';f/ ;x;+of]hs lji0f'<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ , ;x–;+of]hs s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;lrj vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:ox?df<br />

/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dx]z <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, gjLg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, u7h ePkl5 <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] ;fwf/0f ;ef af]n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>=kf= 6«i6sf]<br />

hfgsf/L u/fpg' k"j{ g} sf7df8f}df ljleGg k]zf / Joj;fo u/L a;]sf o'jf aGw'x?n] -emfkfdf btf{<br />

ePsf] <strong>k|</strong>=kf= 6«i6sf] af/]df cgle1 x'“bf_ ;Dk"0f{ aGw'x?n<strong>fO</strong>{ P]Soa4 ug]{ pb]Zon] lhNnf <strong>k|</strong>;f;g sfo{no<br />

sf7df8f}af6 <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ax'p2]Zo sNof0f sf]if btf{ u/fP5g\ . ;f] ;<strong>ldlt</strong> nIdL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_ sf]<br />

cWo<strong>If</strong>tfdf pkfWo<strong>If</strong> w|'a <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ,dxf;lra o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf]iffWo<strong>If</strong> t]h<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:ox?df g/]Gb|<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,zflGt/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -kqsf/_, uf]kLs[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, l8NnL/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, gj/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / t]h]Gb|<br />

s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -efj's_ ;lxtsf] !! hgsf] ;<strong>ldlt</strong> ag]5 . o;/L Pp6} kl/jf/ leq b'O{cf]6f ;+:yf<br />

cl:tTjdf /x“bf 7Ls gx'g] dx;'; u/L ;f] ;DaGwdf ljleGg r/0fdf jftf{x? eP/ @)%$ ;fn sflt{s<br />

@* ut] ljZjefiff SofDk;df aGw'x?sf] a}7s s]Gb|Lo ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>n] af]n<strong>fO</strong>{ 5nkmn ubf{ @ j6f<br />

;+:yf cl:tTjdf /xg'x'Gg eGg] lgZsif{df k'u]kl5 <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ax'p2]Zo sNof0f sf]ifsf] k'gM gljs/0f gug]{ ,<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s sNof0f sf]if -6«i6_ /fVg'kg]{, sf7df8f} pkTosfdf # cf]6f<br />

lhNnf ePsf] x'“bf o;n<strong>fO</strong>{ Pp6} ;<strong>ldlt</strong>df ;d]6L sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong> u7g ug]{, sf7df8f}+<br />

pkTosfsf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf cWo<strong>If</strong>n<strong>fO</strong>{ s]lGb|o ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf] kb]g ;b:odf /fVg] lg0f{o eO{ ;f]<br />

lg0f{on<strong>fO</strong>{ ljlw;Ddt ?k lbg cfp“bf] ;fwf/0f ;efdf k]z ug]{ lg0f{o eO{ nIdL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_ sf]<br />

;+of]hsTjsf sf7df8f} pkTosf tby{ ;<strong>ldlt</strong> u7g eof] . o;sf] s]xL ;dokl5 sf7df8f}+ pkTosfsf]<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] e]nfn] nIdL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_ s} ;efkltTjdf !$ ;b:oLo ;<strong>ldlt</strong> u7g u¥of] .<br />

o;} qmddf sf7df8f} cfp“bf s]Gb|Lo ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf kbflwsf/L / ;b:ox? lrtjgdf a;L lrtjg<br />

lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong> / kj{t lhNnf ;<strong>ldlt</strong>sf] klg u7g u¥of] .<br />

@)%$ ;fn a}zfv @ ut] a;]sf] ;fwf/0f ;efn] lhNnf sld6L ;DalGw lgod / ljwfgsf]<br />

clwgdf /xL ag<strong>fO</strong>Psf c? lgodn<strong>fO</strong>{ kf; u¥of] . sf7df8f}+df ePsf] lg0f{o ;fwf/0f ;efdf k]z x'“bf<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6n<strong>fO</strong>{ oyfjt\ /fvL sNof0f sf]ifn<strong>fO</strong>{ sf]i7leq /fVg] ;d]t ;j{ ;Ddltaf6 lg0f{o<br />

eof] . sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong> / cGo lhNnf ;<strong>ldlt</strong>df ;d]t ;lrt /xg] x'“bf s]lGb|o ;+rfns<br />

;<strong>ldlt</strong>df ;lrjsf] 7fp“df dxf;lr / ;x;lrjn<strong>fO</strong>{ ;lrj agfpg] <strong>k|</strong>:tfjn<strong>fO</strong>{ / oxL ;fwf/0f ;efdf<br />

c<strong>If</strong>osf]ifsf] ;jfndf ;d]t ;j{<strong>k|</strong>yd j+zfjnL <strong>k|</strong>sf;g ug]{ clg dfq c<strong>If</strong>osf]if v8f ug]{ lg0f{o eof] .<br />

;f] ;fwf/0f ;efn] xfd|f cu|hx?n<strong>fO</strong>{ ;Ddfg ug]{ k/Dk/fn<strong>fO</strong>{ sfod ub}{ k/dfb/0fLo ;'j]bf/ >L<br />

12


Gb|<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ bf];Nnf cf]8<strong>fO</strong>{ ;Ddfg JoSt u¥of] . jxf“ cg'kl:yt /xg'ePsf] x'“bf sf7df8f}+<br />

pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n<strong>fO</strong>{ d'“uL6f/ uO{ pxf“n<strong>fO</strong>{ bf];Nnf cf]8<strong>fO</strong>{lbgn<strong>fO</strong>{ cg'\/f]w u/]sfn] ;f]xL cg';f/<br />

bf];Nnf cf]8<strong>fO</strong>{ ;Ddfg ug]{ sfd eof] .<br />

<strong>k|</strong>=kf= 6«i6n] cfÎgf] % aif{sf] sfo{sfndf s]xL k/Dk/fsf] klg >Lu0f]z u/]sf] 5 . <strong>k|</strong>yd t cfÎgf<br />

dfGohgx?n<strong>fO</strong>{ ;Ddfg ug]{ k/Dk/f, l4lto <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf] ;b:osf] b]xfj;fgsf] !) cf}+ lbg e]nf eO{<br />

>4f{~hnL ;efsf] cfof]hgf ug]{ / t[lto cfly{s ?kn] ljkGg ;b:osf] d[To' ePdf d[To' ;+:sf/ sfo{<br />

;DkGg u/<strong>fO</strong>lbg] . xfn <strong>k|</strong>=kf= 6«i6sf] sf]if :yflkt eO{g;s]sf] x'“bf ;f] sfo{ ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf ;b:ox?<br />

/ cGo aGw'x?af6 ;xof]u lnO{ k'/f ul/b} cfPsf] 5 .<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 em§ x]bf{ kl/jf/ leq} ;<strong>ldlt</strong> b]lvg] ePklg o;sf] ljwfgdf pNn]v<br />

pb]Zox? Jofks 5g\ . cfÎgf] 3f]lift pb]Zodf o;n] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/leq dfq l;ldt g/x]/ o;n]<br />

Jofkstf lng] <strong>k|</strong>i6 b]lvG5 .<br />

<strong>k|</strong>=kf= 6«i6 -sNof0f sf]if_ sf] 3f]lift pb]Zox?dWo] j+zflnL vf]h, cg';Gwfg <strong>k|</strong>sfzg dxTjk"0f{<br />

ePsf] x'“bf j+zfjnL ;<strong>ldlt</strong>n] j+zfjnL tof/ kf/L <strong>k|</strong>sfzg ub}{ 5 . of] n]vdf ;+l<strong>If</strong>Kt ?kdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

kfl/jfl/s sNof0f sf]ifsf] u7g , o;sf] pb]Zo o;n] clxn];Dd u/]sf sfo{x?sf] ;+l<strong>If</strong>Kt ?kdf <strong>k|</strong>:t;t<br />

ul/Psf] 5 . o;sf] ;du| d"NofÍgsf] cleef/f aGw'x?df g} 5 .<br />

wGojfb †<br />

sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

dxf–;lrj<br />

s]Gb|Lo ;{rfns ;<strong>ldlt</strong><br />

<strong>k|</strong>=kf= 6«i6 -sNof0f sf]if_, emfkf<br />

13


cltlysf] sndaf6<br />

g]kfnsf] PsLs/0fdf /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] e"ldsf<br />

df]xg<strong>k|</strong>;fb vgfn<br />

ef/tdf O;<strong>fO</strong>{ wd{sf <strong>k|</strong>rf/sx?sf] cv8f hld;s]/ rLg, e"6fg / ltAatdf ;d]t of] wd{sf<br />

<strong>k|</strong>rf/s kfb/Lsf s]xL ;b:o k'u]/ luhf{3/x? ag<strong>fO</strong>{ af}4wdf{jnDaL ltAatLx?n<strong>fO</strong>{ O{;<strong>fO</strong>{ wd{df kl/jt{g<br />

u/fpg z'? ubf{;Dd klg g]kfndf o; lsl;dsf] s]xL <strong>k|</strong>efjts kg{ kfPsf] lyPg .<br />

t/ lj=;+= !&)! tfsf sflGtk'/sf /fhf <strong>k|</strong>tfk dNnsf <strong>k|</strong>l;4 sfhL led dNnn] klxn]b]lvs}<br />

g]kfn / ltAatsf aLr /xlcfPsf] Jofkfl/s ;DaGwn<strong>fO</strong>{ cem alnof] kfg]{ sfddf tftf]kfgLsf] af6f] x'“b}<br />

s'lt k'u]/ ltAat ;/sf/sf clwsf/Lx?;“u e]6 u/L jfl0fHo / sfg"g;DaGwL ;lGwsf] d:of}bf tof/<br />

kf/L nfdf ;b:ox?sf] Ps bn;lxt eP/ lzufhf]{ªdf k'uL Toxf“sf /fhf;+u d}qLk"0f{ s'\/fsfgL ePs}<br />

;dodf ltAatlt/ O{;<strong>fO</strong> wd{ <strong>k|</strong>rf/ ug]{ e]ifn] cfPsf kfb/Lx?sf] g]tf Sofa/]nn] ef/tlt/ emg]{ 5f]6f] /<br />

;lhnf] af6f]sf] vf]hL ubf{ sflGtk'/ /fHosf jlsn eLd dNn cfPs} af6f]af6 ef/ttkm{ hfg] lgbf] u/L<br />

Toxf“sf] /fhfsf] cg'dlt lnP/ kfb/Lx?sf] Ps ;fgf] bn s'tLsf] af6f] x'“b} g]kfn pkTosf lelqO{<br />

sflGtk'/sf /fhf <strong>k|</strong>tfk dNn;“u e]6u/L l;Gw'nLsf] af6f]af6 ef/ttkm{ nfu] .<br />

ha o;/L kfb/Lx?n<strong>fO</strong>{ ef/taf6 e"6fg x'“b} lxdz[ªvnf kf/ u/L ltAat hfg'kg]{ af6f] g]kfnsf]<br />

k"lj{ kxf8df /x]sf l;Gw'nL gfds af6f] kf/ u/]/ tfdfsf]lzsf] lt/}lt/ bf]nvf zx/ lgl:s nfdfau/sf]<br />

af6f] x'“b} l6+u|L d}bfg eP/ s'tL, lburf{ / Nxf;f hfg Toxf“af6 k<strong>fO</strong>{g] x'“bf logLx? ltAatsf] /fhwfgL<br />

Nxf;f;Dd klg ;lhn} hfg ;Sg] eP . x'gt dxfef/t n]ssf] kfgL9nf] bl<strong>If</strong>0ftkm{ kg]{ b"g / efj/x?<br />

;]g //fHos} clwgdf ky]{ tfklg Tolta]nf lahok'/n<strong>fO</strong>{ g} /fhwfgL sfod u/L a;]sf /fhf xl/x/<br />

;]gsf] / sflGtk'/ /fhf <strong>k|</strong>tfk dNnsf] /fd|f] ldqtf sfod ePsf] x'gfn] b'a}lt/sf ofq'x?n<strong>fO</strong>{ cfpg] /<br />

hfg] ljifon<strong>fO</strong>{ lnP/ s'g} lsl;dsf] sl7g<strong>fO</strong>{ pkl:ylt ePsf] lyPg .<br />

o;/L ef/t / ltAatdf cf]xf]/ bf]xf]/ ug]{ 5f]6f] / ;lhnf] dfu{sf] to ePkl5 sflGtk'/df klg<br />

O;<strong>fO</strong>{ wd{<strong>k|</strong>rf/s cv8fx? agfpg' ;dofg's"n kl/l:yltsf] <strong>k|</strong>lt<strong>If</strong>f ub}{ /xg nfu] . <strong>k|</strong>tfk dNnsf] d[To'[<br />

lj=;= !&#! df ePsf] df ePsf] x'gfn] sflGtk'/sf] /fhl;+xf;gdf afns g[k]Gb| dNn /flvP tyf<br />

rf}tf/fsf] kbdf lrs'6L al; xtf{stf{ eP/ zf;g rnfPsf dfq s] lyP sl/a !* aif{sf] pd]/df lj=;+=<br />

!&#& df g[k]Gb| dNnsf] d[To' x'“bf pgsf e<strong>fO</strong>{ kfly{a]Gb| dNn sflFtk'/sf] /fhf ePsf] & aif{kl5 lj=;+=<br />

!&$$ df kfly{j]Gb| dNnsf] d[To' ljif<strong>k|</strong>of]uåf/f ePsf] x'“bf sflGtk'sf <strong>k|</strong>hfx?n] cfÎgf /fhfn<strong>fO</strong>{ ljif<br />

14


VjfP/ dfg]{x?sf] w'O“w'O“lt vf]hL ug{ nfUbf eQmk'/sf /fhf lhtfldq dNn c<strong>fO</strong>{ yfdy'd kfg{ nu<strong>fO</strong>{<br />

kfly{j]Gb| dNnsf gfjfns 5f]/f e"kfn]Gb| dNnn<strong>fO</strong>{ sflGtk'/sf /fhf ag<strong>fO</strong>{ kms]{ .<br />

o;/L sflGtk'/ /fHosf] lelq cj:yf lalu|Psf] tyf eQmk'/ / nlntk'/sf zf;sx? oL<br />

kfb/Lx?n<strong>fO</strong>{ Dn]R5fsf] ;+1f lbO{ b'a} cf“vfn] b]Vg klg rfxfb}g lyP tyf sflGtk'/sf] l:ylt klg /fd|f]<br />

geO{;s]sf] x'“bf oL kfb/Lx? leqleq} d;f+u|L/x]sf lyP . t/ <strong>k|</strong>tfk dNnsf kgflt e"kfn]Gb| dNnsf 5f]/f<br />

ef:s/ dNn -dxLGb|l;+x_ /fhf x'“bf g} sflGtk'/ /fHodf s]lx zflGt :yfkgf klg eO;s]sf] lyof] . To;}n]<br />

sflGtk'/sf /fhf ef:s/ dNnsf] zf;gsfn lj=;+= !&&@ tfsf kfb/Lx?n] O{;<strong>fO</strong> wd{sf] Ps cfvf8f<br />

sflGtk'/ /fHodf :yfkgf ug{ ;kmn eP . o;} u/L qmdzM logLx?sf] <strong>k|</strong>efj eQmk'/ tyf nlntk'/df<br />

klg kg{ yfNof] / oxf“ logLx?sf] r]nfr]nL klg x'g yfn] .<br />

lj=;+= !&(( ;fndf uf]/vfsf] k'Vof}{nL /fhl;+xf;gdf >L % k[YjLgf/fo0f zfx cf;Lg ePkl5<br />

g]kfn pkTosfdf cfqmd0f ug]{ aGbf]a:t ldnfpg] sfdsf] ;d]t pb]Zo lnP/ jf/f0fL;Dd uPsf lyP .<br />

jf/f0fL;df k'u]kl5 Toxf“ wd{<strong>k|</strong>rf/s s'O/]x?n] ef/tn<strong>fO</strong>{ s'g cj:yfdf k'¥ofg nfu]sf /x]5g eGg] s'/f<br />

klg >L % k[yjLgf/fo0f zfxn] a'‰g] df}sf kfP . >L % k[YjLgf/fo0f zfxn] ef/tsf] tTsflng l:ylt<br />

a'‰g'sf] ;fy} cfjZosLo xltof/x? klg lnP/ /fhwfgL lelqbf k"j{lglZrt of]hgf cg';f/ lj= ;+=<br />

!*)! df g'jfsf]6 gfds lsNnfdf cfqmd0f u/L clwsf/ hdfPkl5 qmdzM pkTosfsf c? ufp“ /<br />

sf]6x?df klg sAhf hdfp“b} pkTosfleq cfly{s gfsfalGbsf] >Lu0f]z u/]sf lyP .<br />

o;/L rf/}lt/af6 cfly{s gfsfalGb u/L k]Nb} cfPsf uf]/vfnLx?n] cfÎgf] b]zn<strong>fO</strong>{ g} vt/fdf<br />

kfl/;s]sf] x'“bf sflGtk'/sf /fhf ho<strong>k|</strong>sf; dNn lgs} cflQ;s]sf lyP . tfklg b'O{ b'O{ k6s lslt{k\'/sf]<br />

n8<strong>fO</strong>{df uf]/vfnLx?sf] k/fho ePsf]n] /fhf ho<strong>k|</strong>sf; dNnn<strong>fO</strong>{ s]xL 9f8; nfu]sf] lyof] . ctM la= ;+=<br />

!*!( df >L % k[YjLgf/fo0f zfxsf ;}Gobnx?n] dsjfgk'/dfly clwsf/ hdfpg ;kmn ePsf] b[Zo<br />

sflGtk'/sf /fhf ho<strong>k|</strong>sf; dNnn] x]/L/x]sf] x'bf“ ogL of] b[Zon] ubf{ 8/<strong>fO</strong>{/x]sf lyP . t/ dsjfgk'/sf<br />

/fhf lbUa4{g ;]gn] cfÎgf sfhL ssgl;+x aflgofn<strong>fO</strong>{ cfÎgf gjfkm sflzdcln vf“ sxf“ ;}lgs<br />

;xfotfsf] k'sf/fkq ;lxt k7fPsf x'“bf / sflzd cnLvf“n] u'lu{ vf“ gfds ;]gfkltsf] dftxtdf<br />

<strong>k|</strong>;:t ;}Gobn uf]/vfnLx?sf] lj?4df k7fPsf] va/n] eg] ho<strong>k|</strong>sf; dNnn] lgs} ;Gtf]if dfg]sf lyP .<br />

t/ u'uL{ vf“sf ;}lgs hjfg;+u c;n vfnsf xltof/ ePtf klg uf]l/Nnf o'4 ug]{ lz<strong>If</strong>f kfPsf<br />

uf]/vfnL ;}Gobnsf] cuf8L Tof] d';njfgL kmf}h l6Sg g;sL htfaf6 cfPsf] ToxL“ af6f] s'n]nfd 7f]sL<br />

efu]sf] va/ >L % k[YjLgf/fo0f zfxn] ;'g]kl5 xif{ a9<strong>fO</strong>{ u/L v';L dgfp“bf ho<strong>k|</strong>sf; dNn lgs} tl;{P<br />

.<br />

o;/L htftt} uf]/vfnL ljho u/]sf]n] / t];|f]k6s klg s[ltk'/df cfqmd0f u/L ljho ul/<br />

5f]8]sf] x'“bf ho<strong>k|</strong>sf; dNn lg?T;flxt eP/ af6f] ;f]Rb} lyP . uf]/vfnLx?n] htftt}af6 cf]u6\b}<br />

NofPsf / s]xL ;do kZrft pkTosf ltg} dNn 7s'/<strong>fO</strong>{sf] pGd'ng x'g] b]v]sfn] oxf“ a;]sf O{;<strong>fO</strong>{<br />

wd{<strong>k|</strong>rf/s s]k'lrg kfb/Lx?n] ltAataf6 h;/L x6\g'k/]sf] lyof] ;lf]xL lx;fan] g]kfn g} 5f8\g'k5{ egL<br />

;+z+lst eO{/x]sf lyP .<br />

sf7df8f}+ luhf{3/df a;]sf kfb/L hf];]kLn] ca t'?Gt g} csf]{ /fhgLltsf] rfn grn] oxf“<br />

c+u|]hn] clwsf/ hdfpg] t s] s'/f kms]{/ x]g{ts gkfpg] b]v]sfn] s] ug]{ s] gug]{ eGg] l:yltdf df}g<br />

eO{/x]sf sflGtk'/sf /fhf ho<strong>k|</strong>sf; dNnn<strong>fO</strong>{ kfb/L hf];]kLn] c+h|]h;+u ;}lgs ;xfotf dflu<br />

uf]/vfnLx?n<strong>fO</strong>{ x6fpg' k5{ elg cf; b]v<strong>fO</strong>{ 3R3rfpg yfn]sf lyP . oL kfb/Lx? O;<strong>fO</strong>{ wd{sf<br />

15


<strong>k|</strong>rf/ssf] e]ifdf ;fw' la/fnf] alg h/f] uf8L;s]k5L Jofkf/df xft xfnL ;dofg's'n x'gf;fy<br />

/fhgLltdfly x:t<strong>If</strong>]k u/L o'/f]k]nL ;Qmf sfod ug{sf] nflu cfqmd0f klg ub{y] . o;/L logLx?sf] ;fw'<br />

la/fnf]sf] rfnn] sflGtk'/sf /fhf ho<strong>k|</strong>sf; dNnn<strong>fO</strong>{ s]lx lbnf;f lbnfof] . sflGtk'/ /fHodf o;<br />

lsl;dsf] jftf{ rn]kl5 eQmk'/df /fhf /0flht dNn ;d]tsf] ;xdlt lnO{ ho<strong>k|</strong>sf; dNnn] cfÎgf] ;a}<br />

Joxf]/fsf] kq n]lv oxf“ /x]sf kfb/L h];]kLsf] l;kmfl/; ;lxt <strong>k|</strong>fy{gfkq u'KtL tl/sfn] k6gfsf xflsd<br />

dfkm{t snsQf sf}lznsf ue{g/sxf“ k7fP . ;f] kq k6gfsf xflsdn] klg cfqmd0fsf/L cleofg bnsf]<br />

cfjZostf b]v<strong>fO</strong>{ ljz]if hf]8sf ;fy c+u|]hsf] cfqd0fdf====l;kmfl/; kq n]nL snsQf ue{g/<br />

j]/]n]i6sf gfddf kq n]v] . ;f] kqsf] pk/ sf]l;nsf] ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n] larf/ ubf{ cfqmd0f ug]{ lgwf]df<br />

k'u]kl5 k[YjLgf/fo0f zfxn<strong>fO</strong>{ g]kfn pkTosfsf] 3]/f p7<strong>fO</strong>{ ho<strong>k|</strong>sf; dNnsf pk/ cfqmd0f k'gM gug'{<br />

ltldn] sDkgL ;/sf/sf] o; dof{bfn<strong>fO</strong>{ yfd]/ sfd u/]gf} eg] ltdLn<strong>fO</strong>{ sDklg ;/sf/ zq' 3f]lift<br />

ug]{5 / n8\g cfpg]5g\ eGg] Joxf]/fsf] kq n]Vg; eGg] cfb]z kf6gsf /+jf]8n<strong>fO</strong>{ k7fof] / ;fy}<br />

l6k/fsf] n8<strong>fO</strong>{ lht]/ kms]{sf sKtfg lsg nsn<strong>fO</strong>{ k6gf hfg] cfb]z lbof] .<br />

>L % k[YjLgf/fo0f zfxn] ho<strong>k|</strong>sf; dNnn] c+u|]h ;xfotfsf] k'sf/ kq k7fPsf tyf nuQ}<br />

eg]h;f] c+u|]hx?sf] cfqmd0f x'g] ;d]tsf] ;'rgf k6gfdf a;]sf cfÎgf u'Ktr/x?åf/f kfPsf]n] ;f]<br />

sfdsf] lgldQm cfjZos <strong>k|</strong>aGw klg ldnfpg nfu]sf lyP . To;}tfsf /+af]8sf] gfsfaGbL p7fpg' eGg]<br />

wlDskq cfp“bf ;f] kqn<strong>fO</strong>{ /2Lsf] 6f]s/Ldf Îof“sL vhf~rL jL/eb| pkfWofo, sfhL j+z/fh kf+8],<br />

lzsf/L j+z' u'?Ësf] dftxtdf sf]xL uf]/vsfnL ;}Go bnn<strong>fO</strong>{ l;+w'nLtkm{ k7fP .<br />

sflGtk'/sf /fhf efis/ dNn -dxLGb| dNn_ sf] l;+xsf] d[To'kl5 ul2df a;]sf /fhf huHho<br />

dNn;“u emf“ufemf]nL rogk'/sf lgjf;L gGgd'gL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] ;g\ !&&^ df ?= !@^) df d'lu6f/ nufot<br />

s]xL hUufx? sgL a;f]af; hdfPdf x'“bf pgsf 5f]/f >L s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] klg k/sjf; / dGynLdf ;d]t<br />

y'<strong>k|</strong>} hUufx? hf]8L wgL / 7"nf7fnfdf gfd b/fo/ a;]sfn] pgsf klg 5f]/f /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] <strong>k|</strong>efj<br />

lgs} 6f9f;Dd km}lnPsf] / oLgL sflGtk'/sf /fhf ho<strong>k|</strong>sf; dNnsf k<strong>If</strong>kftL klg ePsf x'“bf<br />

uf]/vfnLx?n] oLgn<strong>fO</strong>{ xft lng rfx]sf klg lyP . o;}tfsf hgsk'/sf] af6f]af6 tLy{ofqf ul/ 3/<br />

kmls{Psf kxfl8of bfh'e<strong>fO</strong>{x?sf] d'vb]vL l;Gw'nLsf] af6f]af6 l56} g} c+u|]hx?sf] cfqmd0f x'g] ePsf] 5<br />

eGg] xNnf ;'g]sf] / Tolta]nf g} eg]h:tf] sflh j+z/fh kf+8], jL/eb| pkfWofo, j+z u'?sf dftxtdf<br />

ePsf ;]gfn] l;Gw'nL e~Hofªdf k'Ug sl/a ! sf]z hltg} psfnf] gplSnb} lgufn] eGg] 7fp“df 7fgf<br />

jf/L l;Gw'nL eGHofËaf6 cfpg] hfg] ofq'x?sf] s8f lgu/fgL /fvL c? ug'{kg]{ sfdsf] rf“hf] klg<br />

ldnfp“b} lyP .<br />

dNn /fhfsf /fHox?df eGbf uf]/vfnLx?n] ljho u/]sf] <strong>If</strong>]qx?df zflGt x'g'sf] ;fy} /fd|f]<br />

Joj:yf :yflkt ePsf] / sflGtk'/sf /fhf ho<strong>k|</strong>sfz dNnn] g} c+u|]hx?n<strong>fO</strong>{ cfqmd0f ug{ af]nfPsf x'“bf<br />

s]xL aif{ cl3 dfq ef/tsf s'g} <strong>k|</strong>b]zx?df c+u|]hx?n] g/;+xf/ u/L <strong>k|</strong>;:t n'6lk6 dRrfPsf] xNnf<br />

g]kfnsf w]/}h;f] efux?df tfhf g} /lx/x]sf] / To; xNnfn] ubf{ g} klg c+u|]hsf] cfqmd0f x'g] s'/fn]<br />

g]kfnsf hgtfx? eo+eLt eO{/x]sf lyP . sflGtk'/sf /fhf ho<strong>k|</strong>sfz dNnsf kIFkftL eP/ a;]df<br />

cfÎgf] sNof0f gx'g] / ca t'?Gt g} uf]/vfnLx?sf] k<strong>If</strong>df ldln lbnf]Hofgn] e]6];Ddsf] sfd u/L<br />

c+u|]hx?n<strong>fO</strong>{ x6fpg] sfddf cfjZosLo d2t lbg ;s] uf]/vfnL /fhfaf6 dfgdof{bf kfpg'sf] ;fy}<br />

cfÎgf] wghgsf] klg /fd|f] ;'\/<strong>If</strong>f x'g] b]v]sfn] /fd]5fksf] 8f“8faf6 sl/a # sf]if hlt k/ klZrddf kg]{<br />

d'uL6f/sf afl;Gbf /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] lgufn]df 7fgf af/L a;]sf uf]/vfnL ef/bf/x?;“u e]6 u/L æp<strong>k|</strong>fGt<br />

l;Gw'nLdf lkm/ËLsf] an cfp“b} 5 eGg] xNnf 5 s] xf] < xf] eg] s;f] u¥of xf] < km]/L oxf“ ePsf<br />

l;kfxLx?n] dfq lkm/ËLn<strong>fO</strong>{ x6fpg d'l:sn knf{ . lgufn]df g} 7fgf af/L a;]sf lkm/ËLsf] an e~HofË<br />

16


pef] r9\of eGof o;sf] ann] ldlr g]kfn l5rf]Ng]5 . To;}n] 7fgfkf/L -l;Gw'nL df9Ldf_ xfn]/ cf8 -<br />

lsNnfsf] aflx/L 9f]sf_ alnof] u/L a:of hftL xf]nf . >L dxf/fhlw/fhaf6 x's'd ePdf cfÎgf] ju{tn]<br />

e]6]hlt cGgkfgLsf] rf“hf] ldnfp“nf t/ sflhx?n] eg]hlt ?k}of“ cfÎgf] 5]pdf 5}g vf]Hg'k5{ s] ug]{ <<br />

a6'Ng kg]{ emf/f a6'nL le8'nfÆ eGg] Joxf]/fsf] clh{kq lj= ;+= !*@$ ;fn efb| dlxgflt/ lbbf ;f]<br />

cflh{kqsf] o;n<strong>fO</strong>{ cfÎgf] k<strong>If</strong>df ldn<strong>fO</strong>{ -xft lnO{_ sfd u/]df ;fy} rflxbf] d2t, cfjZosLo wg /<br />

cGgkfgLsf] /fd|f] e/y]s x'g]5 eGg] ;d]tsf] l;kmfl/z kq n]vL e/kbf]{ dflg;sf ;fy /ftf/ft u/L<br />

lslt{k'/ k7fP . /ftlbg u/L xtf/sf ;fy l;Gw'nLaf6b cfPsf] Ps ef/bf/n] dfly n]lvPadf]lhsf] kq<br />

6qm\ofp“bf >L k[YjLgf/fo0f zfxn] nuQ} eg]h:tf] rfjlxnlt/ 7fgf ;fb}{ a;]sf cfÎgf ;]gfklt<br />

/fds[i0f s'“j/n<strong>fO</strong>{ af]n<strong>fO</strong>{ ldnfpg kg]{ kl/aGb ldnfpg / rflxbf] kmf}h lnP/ l;Gb'nL hfg' eGg] x's'd<br />

lb“bf d'uL6f/sf lgjf;L /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ o'4df ef/bf/x?n] <strong>k|</strong>of]u ug]{ xltof/ tyf nofpg] n'uf /<br />

cfjZosLo ;fdfgsf] ;fy} æltldn] k7fPsf] kq cfof] cy{ dfn'd eof] lkm/ËLsf] cfqmd0f x'G5 eGg]<br />

xNnf 5 s] ug]{ xf] egL k7fPsf] enf] xf] . l;Gw'nLaf6 g} lkm/ËLsf] cfqmd0f x'G5 eGg] ;f“rf] xf]<br />

ho<strong>k|</strong>sf;sf] x'“bf] eP/ cfpg] xf] tf klg ef/tn<strong>fO</strong>{ vfg]n] g]kfnn<strong>fO</strong>{ dfq} 5f8\nf eGg' kb}{g . uf]/vf<br />

eGg / g]kfn eGg' pg} uf]/vgfy x'g t Ps} x'g\ . lkm/ËL eg]sf] Ajf“;f] xf] p;n] g} lhTof] eg] xfld<br />

s;}n] klg af“Rg' kb}{g . ltldn] 7fgfkf/L -lelq dw];_ l;Gw'nL df8Ldf ag<strong>fO</strong>{ a;]hlt xf]nf elg k7fP5f}{+<br />

clxn] lgufn]df g} a;] klg kl5 l;Gw'nL eGHofËdf uO{ hlnof u/L a:g'k5{ . t/<strong>fO</strong>{lt/ hfg' x'“b}g .<br />

lkm/ËLn] cf“t kfpnf, kfof] eg] lhTg ufx|f] x'G5 . hogf/fo0fn] v'/sf]6lt/sf] emf]/f a6'Nof 5 t} klg<br />

k'Ub}g . c? e/ ltd|} 5 cf8 alnof] u/L agfpg' k5{ . @)))÷– ?k}“of eP clxn]n<strong>fO</strong>{ k'U5 . vfg]<br />

;fdn cfhn<strong>fO</strong>{ k'u]klg kl5 s] knf{ k'Ubf] ldnfp . To;afkt hUuf g} eG5f} tfklg sfhLx?n] a'emL<br />

hf“lrL n]lv k7fPsf]df nfndf]x/ u/L k7fp“nf . oxf“af6 klg r<strong>fO</strong>“bf] ;]gf labf u/L k7fPsf] 5' . c? e/<br />

ltd|} 5 . cfh ltldn] ldx]gt u/]kl5 ltldn<strong>fO</strong>{ 5f8L s;n<strong>fO</strong>{ u?“nf eGg] Aoxf]/f nfndf]x/ n]lv<br />

lslt{k'/af6 t'?Gt} g} k7fP .Æ<br />

k"j{ ! gDa/ /fd]5fksf] 8f“8f]sf] km]bLdf aUg] ;'gsf]zLsf] bl<strong>If</strong>0f lsgf/fdf /x]sf] v'/sf]6af6<br />

sl/a @ sf]zdf lgufn] / Toxf“af6 sl/a ! sf]z hlt 7f8f] psfnf] t'/]kl5 dxfef/t 8f“8f]sf] n]sdf<br />

hf] e~HofË /x]sf] 5 . Tof] <strong>k|</strong>flrg sfnb]lv g} l;Gw'nL e~HofËsf] gfdn] <strong>k|</strong>l;4 lyof] . kl5 - lj=;+=<br />

!*@$_ df >L % k[YjLgf/fo0f zfxsf kmf}hx?n] ;f] e~HofËdf u4L -lsNnf_ agfPsf x'“bf Tof] e~HofË<br />

ca l;Gw'nL u9Lsf] gfdn] <strong>k|</strong>Voft x'g yfNof] .<br />

>L % k[YjLgf/fo0f zfx;+u labf eO{ rflxbf] kmf}h / cfjZos xftxltof/;d]t lnP/ ;bf{/<br />

/fds[i0f s'“j/ l;Gw'nL <strong>k|</strong>:yfg ubf{ k};f, vfg] ;fdn tyf emf/f lbP/ /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ klg uf]/vfnL<br />

ef/bf/x?;“u ;fd]n x'g k\u]sf lyP .<br />

d'Vo ;]gfklt /fds[i0f s'“j/, j+z/fh kf+8], jL/eb| pkfWofo, a+z' u'?Ë / ;fy} /fdrGb|<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{;“usf dflg;n] l;Gw'nL e~GofËsf] bfof“afof“sf cUnf–cUnf r'r'/] 8f“8fdf @ ljzfn lsNnfx?<br />

ag<strong>fO</strong>{ To;sf] tn 3f“6Ldf alnof] cf8 -9f]sf_ sf] sfo{ lgdf{0f ;dfKt u/L tn a];Lb]lv /fd]5fk;Dd<br />

nDjfodfg ePsf] cUnf] 8f“8f] -ltNs]ofg gfds 8f“8f]_ df klg Ps dha'b lsNnf ag<strong>fO</strong>{ lgufn]sf<br />

afl;Gbf hogf/fo0f yfkf du/;+u dflg;x? / ;a} ;]gfx?n<strong>fO</strong>{ rf/ efudf ljeflht u/L j+z' u'?Ësf<br />

dftxtdf 9'ª\u|]jf;Lk§L / s]lx ;]gfx?n<strong>fO</strong>{ ltNs]ofgtkm{ k7<strong>fO</strong>{ af“sL ePsf] kmf}hsf] cfwf efu a+z/fh<br />

kf+8] / jL/eb| pkfWofo;+u af“8L hogf/fo0f yfkf du/;+u ePsf 9fs|]x?n<strong>fO</strong>{ 3f/]df}/L cl/Ëfn tyf<br />

aR5\o'“x?n<strong>fO</strong>{ laRSofp] cleef/f lnbf /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;lxtsf af“sL ;]gfx? tof/ u/<strong>fO</strong>{ ;/bf/ /fds[i0f<br />

s'“j/ c+u|]haf6 x'g] cfqmd0fsf] <strong>k|</strong>lt<strong>If</strong>f ub}{ /xg yfn] .<br />

17


ptf c+u|]hkl§sf ;]gfklt sKtfg lsgnsn] ;}lgs / cfjZos ;fdfgsf] ;fy} <strong>k|</strong>;:t dfqfdf<br />

xltof/sf] aGbf]a:t u/]kl5 dfu{bz{ssf] vf“rf] x'g] x'“bf ;f] sfdsf] cleef/f /fdbf; a}/flun]<br />

lnO{lbPsf]n] o; sfddf klg pgn] cflQg' k/]g . clZjg ;Dddf klg cfqmd0f gePdf uf]/vfnLx?n]<br />

sflGtk'/ bVvn ug]{5g eGg] sflGtk'/sf] luhf{3/df a;]sf] kfb/L hf];]kLn] /Djf]8n<strong>fO</strong>{ ;'rgf k7fPkl5<br />

sKtfg lsgnsn] rflxbf] kmf}h lnO{ l;Gw'nL tkm{ <strong>k|</strong>:yfg u/] . t/ c+u|]hL xdnfaf/x? cfpg] s'/fsf]<br />

uf]/vfnL u'Ktr/x?af6 ;"rgf kfPkl5 hgsk'/b]lvs} k;nx? pl7;s]sf lyP . sktfg lsgns<br />

hgsk'/ c<strong>fO</strong>k'Ubf Toxf“ /;b gk<strong>fO</strong>g] b]v]/ lgs} x8a8fPsf eP klg cfkm";+u ePsf] /;bsf] e/df tL<br />

c+u|]h ;}Gobn dflylt/ /;b kfpg] cf;f lnP/ 9Ns]au/af6 nfnu9 x'“b} sdnf vf]nfsf] au/}au/ Tof<br />

cfqmd0fsf/L bn l;Gw'nL dfl8df c<strong>fO</strong>{k'u]sf] ;a} b[io uf]/vfnLx?n] x]l//x]sf] / lgufn]sf lgjf;L<br />

hogf/fo0f yfkf du/ ;lxtsf] bnn] l;Gw'nLe~HofË b]lv 9['ª\u|]jf;;Dd ePsf 3f/] df}/L nufot<br />

cl/Ëfn / aR5\o'“x?n<strong>fO</strong>{ laRs<strong>fO</strong>{/x]sf lyP . Pslbg Toxf“ 8]/f hd<strong>fO</strong>{ ;f] cfqmd0fsf/L bnn] vRr/df<br />

tf]k bn<strong>fO</strong>{ c? ;/;fdfg el/ofx?n<strong>fO</strong>{ af]s<strong>fO</strong>{ laxfgsf] ld/ld/] pHofnf] x'“bf l;Gb'nL e~HofËlt/<br />

<strong>k|</strong>:yfg u¥of] . <strong>k|</strong>;:t cUnf] / l;:g'sf] 3f/Laf6 x'“b} ha of] c +u|]h kmf}h 9[ª\u|]jf;sf] tn -<br />

klZrdkl§af6_ km]bLaf6 e~HofË pqg] vf]r}vf]r p3f] nfu]sf] dfq s] lyof] ;f]xL df}sf kf/]/ hogf/of0f<br />

yfkf du/sf 6]nLn] 3f/]df}/L ,cl/Ëfn , aR5\o'“sf uf]nfx?df n'sLn'sL 9'Ëf / sf“8fn] xfgL laRSofp“bf<br />

tL uf]nfx? /ftfsfnf h+uL n'uf nufP/ cfPsf c+u|]hx?dfly emg laRsb} vlgP . Psfkl§ logLx?sf]<br />

lrn<strong>fO</strong>{ / csf]{kl§ l;:g' / cNnf]sf] kf]n<strong>fO</strong>{n] ubf{ c+u|]hL ;]gfx?sf] dl:t uln;s]sf] ePklg of]<br />

uf]/vfnLx?s} s/t''t xf] / uf]/vfnLx? l;Gw'nLe~HofËdf g} a;]sf 5g\ eGg] 6'Ëf] nu<strong>fO</strong>{ cfkm";+u<br />

n]/fPsf] tf]k l;Gw'nL eGHofËtkm{ tfls kmfo/ ug{ yfn] . t/ l;Gw'nLu9Ln<strong>fO</strong>{ 5]Sg]u/L 9'ª\u|jf;sf] kx/f]<br />

/x]sf]n] t];|f] u/L lg;fgf dfbf{ 9'ª\u|jf;sf] kx/f]df nfUg] tyf cln 7f8f] u/L kmfo/ ubf{ lsNnfdf<br />

gnfuL dflyaf6 g} gf3\g k'Ug] ePsf]n] ;f] sfddf klg c+u|]hx?n] ;kmntf kfPgg\ . o;/L ;fydf<br />

n]/fPsf] tf]kn] klg Tolta]nf sfd glbPsf]n] ;f] bn xf]l;of/sf ;fy cuf8l a9L uf]/vfnLx?åf/f<br />

gjlgld{t cf8 -9f]sf_ g]/ dfq s] k'Ug yfn]sf] lyof] sfhL j+z/fh kf+8], jL/eb| pkfWofo;“u /x]sf<br />

;}Gobnx?n] PSsf;L b'O{lt/af6 cfqmd0f ubf{ pQm bnx?df xfxfsf/ dlRrof] . ptf c+u|]hL bn ;+dfnL<br />

;Qm g;Qmf /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]t ePsf] kmf}h lnO{ uf]/vfnLx?sf] d'Vo ;]gfktL /fds[i0f s'“j/sf] csf]{<br />

alnof] kmf}hn] cuf8Laf6 wfjf af]Nbf c+u|]hL ;}Gobn l6Sg g;sL cf]/fnf] tkm{ kmls{ s'n]nfd 7f]Sg<br />

yfNof] . t}klg sKtfg lsgnsn] kmf}hx?n<strong>fO</strong>{ pT;flxt kfb}{ cfkm" cuf8L a9]s]fn] km]/L c+u|]hL kmf}h s]lx<br />

;dfln“b} uf]/vfnLx?k+u 86]/ ;fdgf ug{ nfu]sf dfq s] lyP 9'ª\u|] af“;kl§ a;]sf a+z' u'?Ësf bnx?n]<br />

bk]6f lb+bf pQm c+u|]hL kmf}h ;+xflng g;sL efufefu ug{ nfUof] . t/ Toxf“ Pp6} dfq af6f] ePsf] /<br />

a+z' u'?Ësf bnx?n] ToxL af6f]af6 cfqmd0f ubf{ lgs} c+u|]hL kmf}hn] jL/ult <strong>k|</strong>fKt ubf{ s]xL n'nf<br />

n+u8fx?n] sKtfg lsgns;+u} efuL Hofg hf]ufp“bf yf]/} ;]gf uf]/vfnLx?sf] clwsf/df k¥of] / ;f]<br />

;]gfn] cfTd;dk{0f ubf{ Toxf“ ePsf c+u|]hL xltof/x? pgLx?n<strong>fO</strong>{ g} af]s<strong>fO</strong>{ dfly u9;Dd n]/fpg<br />

nu<strong>fO</strong>{ 5f8L lbbf uf]/vflnkl§sf 3<strong>fO</strong>t]x?n<strong>fO</strong>{ klg cf]vtLd'nf] u/L hflt u/<strong>fO</strong>{ ;/bf/ /fds[i0f s'“j/<br />

xl/x/k'/ u9Ltkm{ <strong>k|</strong>:yfg ug{ nfUbf >L % k[YjLgf/fo0f zfxn] cfÎgf laho ef/bf/x?n<strong>fO</strong>{ l;/f]kfpsf]<br />

;fy;fy} d'uL6f/sf afl;Gbf /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ OHhtsf] ;fy hflu/sf] lgo'lQmkq -nfndf]x/_ k7fPsf<br />

lyP .<br />

18


;+of]hssf] sndaf6<br />

@)%@ ;fn a}zfv @ ut] emfkfsf] sGs<strong>fO</strong>{ dfWolds ljBfnosf] ;efs<strong>If</strong>df ;DkGg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

aGw'x?sf] a[xt e]nfn] cfjZos 5nkmn u/L aGw'x?aLrsf] P]Sok4tf kl/jt{g, cfly{s, ;fdflhs<br />

;Gbe{df cfhsf kl/jlt{t l:ylt;“u tfbfDo sfod ug{ jfG5gLo ePsf] x'“bf / <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] of] /fi6«sf]<br />

lgdf{0fdf of]ubfg k'¥ofpg] x]t'n] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 kl5 o;n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>= kf= 6«i6 -sNof0f sf]if_<br />

gfdfs/0f ul/of] , ljlwjt ;'qkft ul/of] . of] ;+:yfsf] ;+rfngsf] nflu <strong>k|</strong>=kf= 6«i6 @)%@ sf] ljwfg<br />

klg olx e]nfn] kf; ul/ cfh of] ;+:yf sfo{/t 5 . of] ;+:yfsf] @)%@ ;fn df3 @( ut] ljlwjt<br />

lhNnf <strong>k|</strong>;f;g sfo{no emfkfdf btf{ eof] . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw' / cfd hgtfsf] wd{<strong>k|</strong>ltsf] cf:yfn<strong>fO</strong>{ sb/ ub}{<br />

sGs<strong>fO</strong>{ wfd -sf]6L xf]d_ emfkfdf ;KtfxJofkL >Ldb\efujt dxfk'/f0fsf] cfof]hgf eof] .<br />

oxL k'/f0f sfn / Tof] eGbf cl3 klg 7"nf] ;d:of <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] aLrdf pkl:ylt lyof], Tof]<br />

lyof] gftsf], s;n<strong>fO</strong>{ s] eg]/ ;Daf]wg ug]{ / 9f]ue]6sf] cfbfg <strong>k|</strong>bfg s] cfwf/df ug]{ < To;} sf/0fn]<br />

Tof] ;d:ofsf] lg/fs/0fsf] nflu j+zfjnL tof/ ug'{ kg]{ dxlQ sfd xfdL ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf] sf“wdf<br />

cfof] . k'/f0f cjfwd} Pp6f j+zfjnL kmf/fd tof/ u/]/ ljt/0f / hDdf ug]{ sfo{sf] ;'qkft eof] t/<br />

j+zfjnL tof/ ug]{ sfo{ ;d:ofo'Qm / hl6n lyof] . s;}n] klg #÷$ lk+9L eGbf dflysf] lk+9Lsf af/]df<br />

hfGb}gy] . a;}n] cfÎgf] xh'/a'jfsf] gfd hfg]sf lyPgg\ / ;d:osf] lg/fs/0fsf] nflu xfld;+u cg'/f]w<br />

ub{y] . xfldx? :jod\ s'/<strong>fO</strong>{sf] su ePsf lyof}+ . oxL k'/f0fsfndf klxnf slxNo} gb]v]sf / glrg]sf<br />

bfh'e<strong>fO</strong>{;+u e]63f6 / kl/ro eof] / gftf s]nfpg] ;Gbe{df kmnfgfn<strong>fO</strong>{ s] eGb5g\ elg To;}sf<br />

;+jf]wgaf6 gftf hf]8]sf sf/0fn] clxn] cfP/ j+zfjnLsf] jfbnkmf6L 5n{Ë pHofn] ePkl5 sltko;“u<br />

lx“hf] hf]8]sf gftf pN6f k'N6f x'g uof] / gftf plN6Psf sf/0fn] sltko l/;fo eg] slt v';fP<br />

To;sf] n]vfhf]vf cfÎg} 7fp“df 5 t/ casf eflj ;+tltn<strong>fO</strong>{ of] ;d:of lglZrt ?kn] cfpg] 5}g eGg]<br />

s'/fdf ljZj:t x'g ;lsG5 .<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_ dg] dxlQ sdfo{ j+zfjnL tof/ ug'{ lyof] . k'/f0f<br />

cjlwdf h] hlt j+zfjnLsf kmf/fdx? elgP . tLgLx?sf] d"NofÍg, cg;Gwfg / cg'udg h:tf] uxg<br />

sfo{ ;DkGg ug{sf] nflu <strong>ldlt</strong> @)%# ;fn >fj0f ( ut] a;]sf] <strong>k|</strong>=kf= 6«i6sf] ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf] a}7sn]<br />

& ;b:oLo j+zfjnL ;b:o pk–;<strong>ldlt</strong> u7g u¥of] . h;df ;+of]hs vu]Gb| <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;lrj pkdl0f<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:o l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:o t'n;L/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:o lszf]/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:o sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;b:o<br />

o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ j+zfjnL ;+sng pk–;<strong>ldlt</strong> u7g u/]kl5 of] ;<strong>ldlt</strong>n] cfÎgf] sfo{ yfn] klg JolStx?sf]<br />

Jo:ttsf]sf/0fn] j+zfjnL ;+sngsf] sfo{ b|'tultdf x'g'kg]{ Tof] x'g ;s]g . ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf]<br />

@)%#÷(÷!( df a;]sf] k'Vof}nL ynf]x?dWo]sf] Ps ks/jf;df uO{ j+zfjnL ;+sng u/L Nofg ;lrj<br />

pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;b:o l8NnL <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ To;tkm{ k7<strong>fO</strong>of] . To;} <strong>k|</strong>sf/n] Onfd kf“ry/, tfKn]h'ª,<br />

t]¥xy'd ;d]tdf hfgsf nflu ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf ;b:oåo 3gZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ch'{g <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ j+zfjnL<br />

vf]h ug{ / lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong> u7g ug]{ cleef/f ;d]t lnO{ To;tkm{ k7<strong>fO</strong>of] . ;fwf/0f ;efdf<br />

tfKn]h'ªsf aGw'x?sf] rf6{ l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / tlSb//fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] k]z ug'{ePsf] lyof] . h;n<strong>fO</strong>{ cfwf/<br />

agfP/ To; e]usf] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] vf]h ug{ ;xof]u k'Uof] .<br />

19


To;} <strong>k|</strong>sf/n] @)%# ;fn r}tlt/ ;+of]hs vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ af/f, /f}tx6 /<br />

;nf{xLdf j+zfjnL cg';Gwfgsf] sfddf Toxf“ uO{ Toxf“sf bfh'e<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ j+zfjnL vf]h cg';Gwfgsf nflu<br />

cle<strong>k|</strong>]l/t ul/ sld6Lx? u7g u/L kmls{of] . Toxf“ klg j+zfjnL cg';Gwfgsf] sfd cWof/f]df s'g}<br />

nIon<strong>fO</strong>{ tfs]/ lt/ xfGg'h:t} ;fljt eof] . Toxf“sf bfh'e<strong>fO</strong>{x? :jod\ cfÎg}af/]df cgle1 lyP .<br />

@)%$ ;fn r}tdf k/sjf; /fd]5fkaf6 s'g}klg <strong>k|</strong>sf/sf] j+zfjnL ;DaGwdf vf; <strong>k|</strong>sf/sf]<br />

<strong>k|</strong>ltj]bg gcfPsf] x'“bf ;+of]hg vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;~rfns ;<strong>ldlt</strong>sf cWo<strong>If</strong> ch'{g <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ To;tkm{ nfUof}+ .<br />

t/ Toxf“ vf; s'g} sfd ePsf] /x]g5 . To;}sf/0f Toxf“sf bfh'e<strong>fO</strong>x?n<strong>fO</strong>{ j+zfjnL ;+sng cg';Gwfg<br />

ug]{ dxlQ o1df ;xeflu aGg] cg;/f]w ub}{ kmls{g afWo x'g'k¥of] . To:t} <strong>k|</strong>sf/n] @)%% ;fn d+l;/df<br />

sf7df8f}+df, kj{t, lrtjg / /fd]5fk j+zfjnL vf]h tyf cg';Gwfgsf nflu uPsf j+zfjnL ;<strong>ldlt</strong>sf<br />

;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ tyf ;b:o l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] 6f]nLsf] o; k6ssf] e|d0f lglZrt ?kn]<br />

pknlAwd'ns /x\of] eGbf s'g} clto'lQm gxf]nf . oBlk pxf“x? b'a}hgfn<strong>fO</strong>{ Ps};fy ;a}lt/ hfg] lgb]{zg<br />

lyof] t/ sltko sf/0f;“u} hfg ;+ej gePklg l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] k'/ftTj ljefuaf6 s]xL dxTj<strong>k|</strong>0f{<br />

b:tfj]h pknAw ug'{k¥of] . To:t} <strong>k|</strong>sf/n] pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] lrtjg, kj{tdf wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] ;xof]udf<br />

/ /fd]5fkaf6 ;d]t tYoo'Qm / <strong>k|</strong>dfl0fs j+zfjnL agfpg ;kmn x'g'eof] . oBlk j+zfjnL @)%% df3<br />

;Dddf <strong>k|</strong>yd ;{:s/0f <strong>k|</strong>sfzgdf Nofpg] ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf] c7f]6 lyof] t/ vf]h k'/f gePsf sf/0f<br />

of] ;+ej ePg .<br />

@)%% r}q ^ ut] <strong>k|</strong>=kf= 6«i6 -sNof0f sf]if_ sf7df8}+ pkTosf ljif]z ;<strong>ldlt</strong>n] sf7df8f}+df a[xt\<br />

jgef]hsf] cfof]hgf u/]/ ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>n<strong>fO</strong>{ lgoGq0f lnPsf] lyof] . ;f] jgef]hdf ;xefuL x'g cWo<strong>If</strong><br />

>L g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dxf;lrj sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf]ifWo<strong>If</strong> vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> ;+sng pk;<strong>ldlt</strong>sf ;lrj<br />

pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:ox?df kml0fGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 3gZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ tyf lrtjg cWo<strong>If</strong> wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]tsf]<br />

6fnL uPsf] lyof] . r}t & ut] :6'8]G6 6«feN;df s]Gb|Lo ;+rfns ;<strong>ldlt</strong> / sf7df8f}+ pkTosf laif]z<br />

;<strong>ldlt</strong>sf] ;+o'Qm a}7sn] sf]ifWo<strong>If</strong> vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{s} ;+of]hsTjdf ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]t k'/fgf<br />

;b:ox? oyfjt /fvL >L t]h axfb'/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, l;tf/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, >L wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lrtjgaf6_, /fh]Gb|<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, nIdL <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_ / @)%^ ;fn h]7 !% ut]sf] s]=;=;= sf] a}7sn] bL3{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{<br />

j+zfjnL pk–;<strong>ldlt</strong>df dgf]gog ubf{ of] ;<strong>ldlt</strong>df !# hgf ;b:o aGg k'u] . o;/L !# hgfsf] of]<br />

;<strong>ldlt</strong>n<strong>fO</strong>{ sfddf cem} <strong>k|</strong>efjsf/L ?kdf ;Dkgg ug]{ lhDa]jf/L lbOof] .<br />

j+zfjnL cg';Gwfg ug]{ sfd lglZrt ?kdf Tolta]nf ;lhnf] lyPg . lk9L yk36 ePsf]<br />

sf/0fn] gftfdf kl/jt{g cfof], To:tf] ug{ k<strong>fO</strong>b}g elg s]xL JolStx?;“u e]63f6 u/L <strong>k|</strong>ltj]bg k]z ug{<br />

sf“zLgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] ;+of]hsTjdf 6«i6sf sf]iffWo<strong>If</strong> tyf j+zfjnL ;<strong>ldlt</strong>sf ;+of]hs vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ s]lGb|o<br />

;b:o 3gZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]t # hgfsf] cWoog 6f]nL u7g u/L lbPsf] x'“bf of] 6f]nLn] aneb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,<br />

uf]kfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, u0f]z <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, u+uf <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -ef~hf afa'_ / <strong>k|</strong>]dgf/fo0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ e]6 u/L j+zfjnL<br />

;daGwdf ljleGg <strong>k|</strong>Zgx? u/L <strong>k|</strong>ltj]bg k]z u/]kl5 @)%% ;fn kf}if !* ut] a;]sf] s]=;=;= sf]<br />

a}7sn] cem ulxl/P/ kz'{\/fdsf 5f]/f sf] x'g kQf nufP/ j+zfjnL <strong>k|</strong>yd ;+:s/0f 5fKg] lg0f{o<br />

u/]kZrft o; lbzftkm{ cem vf]hlag ;'? eof] . @)%% ;fn d+l;/df uPsf] ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ /<br />

;b:o l8NnL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] cnu cnu <strong>k|</strong>ltj]bg dWo] ;lrjsf] <strong>k|</strong>ltj]bgdf :j=;'j]bf/ >L rGb|<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ /<br />

s[i0fbQn] kz'{/fdsf] 5f]/f v8fgGb - cltan_ x'g eGg] s'/fdf ljjfb p7fPkl5 km]/L To;sf]<br />

<strong>k|</strong>df0fLs/0fsf=] nflu ;lrj / ;b:o l8NnL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ l;gfd lji0f'eQm <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ e]6\g hfg] lgb]{zg<br />

lbOof] . ;<strong>ldlt</strong>sf ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ c? vf]h cg';Gwfg ug]{ pb]Zon] l;gfdtkm{ nfUg'eof] / xfndf<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf aof]j[4 lji0f'eQm <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{;“u cGt/jftf{ ln“bf klg d / a8faf gGbfdl0f sf7df8f}+ -To;<br />

20


a]nfsf] g]kfn_ hf“bf d'“uL6f/ ;'j]bf/ lx/fnfnsf] 3/df jf; a;L bfh'e<strong>fO</strong>{sf] af/]df a8fafn] ;f]wk'5<br />

ubf{ ltldx? v8fgGb -cltan_ ;Gtfg /x]5f} eg]sf] ;'g]sf] / cltansf] afa'sf] gfd klg eg]sf] lyof]<br />

t/ dn<strong>fO</strong>{ Tof] gfd km'd /x]g eGg'ePsf] / cltansf afa' sf] x'g t elg km]/L k/sjf; tkm{ g}<br />

cg';Gwfgsf] lbzf df]l8Psf] x'“bf of] ;d:osf] 6'Ëf] nufpg km]/L klg k/sjf;s} d'v tfSg' k/]sf]n]<br />

uf]kfnsf 5}7f}+ lk9Lsf n5'dg -zlzw/sf 5f]/f_ h]7f x'g jf s'g e<strong>fO</strong>{ x'g eGg] klg lgSof}n, uf]/vfdf<br />

uO{ uf]kfnsf] ;DaGwdf yk hfgsf/L <strong>k|</strong>fKt ug'{kg]{,k/sjf;df uO{ kz'{/fdsf 5f]/f / gftLsf] af/]df yk<br />

cg';Gwfg ug'{ k/]sf] x'“bf @)%^÷!!÷@* ut] a;]sf] sf]=;=;= a}7sn] cWo<strong>If</strong> g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;Nnfxsf/<br />

tyf j+zfjnL ;<strong>ldlt</strong>sf ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / lrtjgsf cWo<strong>If</strong> wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ dfly pNn]lvt<br />

;d:ofsf] lg/fs/0f ug{ To;tkm{ k7fpg] lg0f{o u¥of] . Tof] e|d0fsf] <strong>k|</strong>ltj]bg cg';f/ uf]/vfdf k'vf{<br />

g]kfnsf af/]df <strong>k|</strong>fdfl0fs s'/f <strong>k|</strong>fKt ePg zlzw/sf 5f]/f n<strong>If</strong>'dgsf] ;DaGwdf pgL sfG5f ePs} 7x/<br />

eof] / kz'{/fdsf 5f]/f v8fgGb -cltan_ g} x'g\ eGg] s'/f v8fgGbsf sfG5f 5f]/f glGbs]z/af6 kf“rf}<br />

lk9Lsf ;Gtfg s[i0fbQ -hf] k/sjf;df df}nf] ?“u]/ a:g'ePsf] lyof]_ n] 7f]s'jf u/]/ kz'{/fdsf 5f]/f<br />

v8fgGb -cltan_ x' \g\ eg]/ klxnf g} s[i0fbQ / ;'j]bf/ rGb|<strong>k|</strong>;fbn] oxf“sf ;Dk"0f{ aGw'x?sf]<br />

pkl:yltdf pkdl0fn<strong>fO</strong>{ elg;s]sf] s'/fn<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>]d <strong>k|</strong>;fb / lty{ <strong>k|</strong>;fbn] cfÎgf] cGtjf{tfsf] qmddf eg]sf]<br />

x'“bf ljjfbsf] cGTo ePsf] 5 .<br />

o;/L j+zfjnL <strong>k|</strong>sfzgsf] nflu cGo cfjZos ;fdfu|Lx? ;+sng ug]{ sfdsf] lznlznfdf<br />

@)%& ;fn >fj0f @ ut] cWo<strong>If</strong> >L g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / j+zfjnL ;<strong>ldlt</strong>sf ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bfh]{lnËsf]<br />

ldl/s eGg] 7fp“df uO{ Toxf“ a;f]af; u/L cfPsf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ bfh'e<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ e]6L l;Ssddf ;d]t xfd|f aGw'x?<br />

/x]sf] kQf nu<strong>fO</strong>{ cfpg' eof] . xfdL j+zfjnL tof/ kf/L k7<strong>fO</strong>{lbG5f}+ . Toxf“sf bfh'e<strong>fO</strong>{n] eg]sfdf<br />

clxn];Dd l;lSsdkl§sf j+zfjnL <strong>k|</strong>fKt x'g ;s]sf] 5}g . To;kl5 rf6{x? tof/ kfg]{ sfd ;'? eof] .<br />

r6{sf] tof/Ldf j+zfjnL tof/L ;<strong>ldlt</strong>sf ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] cfÎgf] 3/ Jojxf/n<strong>fO</strong>{ kG5fP\/ nflu<br />

kg'{eof] . olb pxf“ o;/L rf6{ tof/L kg]{ sfddf gh'6\g' ePsf] eP ;+ejt <strong>k|</strong>sf;gsf] sfd cem 6f“luP/<br />

hfg ;SYof] . pxf“n] 3/df a;]/ rf6{ tof/ kfg]{ sfd dfq ug'{ePg j+zfjnL tof/ kfg]{ sfddf cfÎgf]<br />

uf]hLsf] k};f vr{ u/]/ ljleGg lhNnfdf hfg'eO{ j+zfjnL <strong>k|</strong>sf;gn<strong>fO</strong>{ of] cj:yfdf No<strong>fO</strong>{ k'¥ofg' eof] .<br />

o; sf/0fn] pxf“ lglZrt ?kn] ljz]if wGojfbsf] kfq x'g'x'G5 .<br />

j+zfjnL ;+sng pk–;<strong>ldlt</strong>n] vf]h u/]sf aGw'x?sf] af/]df <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] ;+l<strong>If</strong>Kt gfda]nldf /<br />

rf6{df <strong>k|</strong>:t't ul/Psf] 5 . <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>sf] of] rf6{df gfd ;dfj]z ePsf aGw'x?sf] gfd tndfyL k/] of<br />

gfd unt eP ;Rofpg / <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>df gfd ;dfj]z gePsf aGw'x?n] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>df cfÎgf] gfd ;dfj]z<br />

ug{sf lglDt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_ sf] s]Gb|Lo sfo{no ;'?Ëfdf ;Dks{ /fVg ;d]t<br />

cg'/f]w ub{5' . o;/L gfd tndfyL k/]sf], gfd unt ePsf], gof“ gfd ;dfj]z u/L kl/dflh{t ul/<br />

bf];|f] ;+:s/0fdf 5flkg] ;d]t hfgsf/L u/fp“b5f}+ .<br />

cGTodf d j+zfjnL tof/ kfg]{ sfddf ;xof]u k'¥ofg'x'g] kbdfb/0fLo :j= ;'j]bf/ >L rGb|<strong>k|</strong>;fb<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -d'lu6f/_, >L lji0f' eQm <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -l;gfd_, <strong>k|</strong>]d<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -sf]xjf/f_, wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lrtjg_,<br />

wgZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{-;'?Ëf_, ch'{g <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -bds_, sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -bds_ / cWo<strong>If</strong> g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -w'nfjf/L_<br />

;d]tn<strong>fO</strong>{ cEoGt/]vL g} wGojfb 1fkg ub{5' .<br />

21<br />

vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

;+of]hs <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> ;+sng<br />

pk–;<strong>ldlt</strong>


<strong>k|</strong>=kf= 6«i6 -sNof0f sf]if_ emfkf<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_ lxhf], cfh / ef]nL<br />

dflg; hGdG5 d5{ of] <strong>k|</strong>s[ltsf] zfZjt lgod xf] . ;dfhdf ;do ;dodf o:tf JolStx? hGdG5g\<br />

h;n] /fi6«n<strong>fO</strong>{ 7"nf] C0f nufP/ uPsf x'G5g\ . ;f]xL sf/0faf6 /fi6«n] To:tf JolStsf] C0f ltg{<br />

;w}el/ ;lDem/xg'kg]{ x'G5 . /fi6«n<strong>fO</strong>{ 7"nf] C0f nufP/ hfg] zfxj+zLo /fhf cyf{t /fi6«lgdf{tf<br />

k[YjLgf/fo0f zfx klg Ps x'g\ . k[YjLgf/fo0f zfxn] l5Gg leGg ePsf /fHox?n<strong>fO</strong>{ Pp6} /fi6«dfq<br />

agfpg vf]h]sf lyPgg\cfÎgf] dft[e"lddf ;d|Ho km}nfpg vf]Hg] c+u|]hx?n<strong>fO</strong>{ g]kfnaf6 nv]6\h ;kmn<br />

;d]t ePsf lyP . c+u|]hx?n<strong>fO</strong>{ l;Gw'nLu9Lsf] n8<strong>fO</strong>{df g]kfnaf6 nv]6\g, >L % k[YjLgf/fo0f zfxn<strong>fO</strong>{<br />

;xof]u k'¥ofpg] k/sjf; d'lu6f/ lgjf;L xfd|f k'vf{ /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] klg dxTjk"0f{ e"ldsf lyof] eGg]<br />

s'/f df]xg <strong>k|</strong>;fb vgfnn] -<strong>k|</strong>flrg g]kfn ;+Vof !$, @)@& df3_ pNn]v ug'{ePsf] . h'g s'/f xfld<br />

;Dk"0f{ bfh'e<strong>fO</strong>{sf] nflu uf}/jsf] laifo xf] .<br />

/fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{h:t} xfd|f w]/} lktf k'vf{x?n] dft[e"ld g]kfnn<strong>fO</strong>{ ;d[4 t'Nofpg cf–cfÎgf]<br />

<strong>If</strong>]qaf6} y'<strong>k|</strong>} dxTjk"0f{ sfo{ u/]sf lyP eg], xfn klg /fi6« lgdf{0fsf] sfo{df ltg} k'vf{sf pQ/flwsf/Lx?<br />

ljleGg <strong>If</strong>]qdf lqmoflzn /xb} cfPsf 5g\ . xfd|f k\j{hx?n] lbPsf] of]ubfgsf] Oltxf;n<strong>fO</strong>{ lhjGg /fVg<br />

uf}/jdo <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;Gtltx? cfh cfÎgf k'vf{n] u/]sf] of]ubfgsf] cg';Gwfg ug{, k'vf{n] agfPsf<br />

dlGb/ kf6Lkf}jf, wd{zfnf/ ljBfno cflbsf] ;+/<strong>If</strong>0f ug{ / ;Dk"0f{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox?n<strong>fO</strong>{ xfdL<br />

Pp6} k'vf{sf ;Gtfg ePsf]df ue{ ub}{ kfl/jfl/s Pstfsf] ;Gb]z ;Dk"0f{ aGw' afGwjx? aLrdf k'¥ofpg<br />

/ cfly{s ;fdflhs b[li6sf]0fn] kl5 k/]sf cfÎgf bfh'e<strong>fO</strong>{sf] ;fy} cGo ju{ / ;fd'bfosf dflg;x?sf]<br />

;d]t en<strong>fO</strong>{ ug]{ ;femf a[xt 5nkmn x'“bf kfl/jfl/s ;+:yf btf{ u/L ;f]xL ;+:yfsf] dfWodaf6<br />

kfl/jfl/s Pstfsf] z+v3f]if ug]{ lg0f{o eof] . o;} pb]Zo adf]lhd ;+:yfsf] ljwfg tof/ u/L ;+:yfsf]<br />

gfd æ<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s ax'pb]Zo sNof0fsf]ifÆ /fvL lhNnf <strong>k|</strong>zfzg sfo{no sf7df8f}+af6 -btf{ g+= %#@<br />

<strong>ldlt</strong> )%#÷!!÷!%_ <strong>k|</strong>df0fkq lng] sfo{;d]t eof] . o;/L ;+:yf btf{ P]g @)#$ adf]lhd btf{ ePsf]<br />

;+:yfsf] ;+:yfks ;b:ox? lgDgadf]lhd lyP . >L nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_ cWo<strong>If</strong>–lhNnf tfKn]h'Ë<br />

km'naf/L –#, >L w|'a <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ pkfWo<strong>If</strong>– lhNnf tfKn]h'Ë xfËkfË–%, >L o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ dxf;lrj–<br />

lhNnf tfKn]h'Ë–xfËkfË–%, >L t]h]Gb| s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ sf]ifWo<strong>If</strong>–lhNnf tfKn]h'Ë xfËkfË–#, >L nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

-kqsf/_ ;b:o– lhNnf tfKn]h'Ë xfËkfË–&, >L g/]Gb|s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;b:o– lhNnf tfKn]h'Ë xfËkfË–#,<br />

>L zflGt/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;b:o– lhNnf tfKn]h'Ë xfËkfË–#, >L l8NnL/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;b:o– lhNnf tfKn]h'Ë<br />

xfËkfË–%, >L uf]lks[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;b:o– lhNnf tfKn]h'Ë xfËkfË–%, >L gj/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;b:O– lhNnf<br />

tfKn]h'Ë xfËkfË–#, >L t]h]Gb|s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -efj\'s_ ;b:o– lhNnf tfKn]h'Ë xfËkfË–# . o;l/ ljlwjt<br />

;+:yf btf{ u/L ljleGg 7fp“df a;f]af; ug]{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{aGw'x?n<strong>fO</strong>{ ;d]6\g] sfo{x?sf] yfngL ubf{ emfkfdf<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 gfdsf] ;+:yf ;d]t btf{ eO;s]sf] s'/f cjut x'g cfof] . o;/L Pp6} pb]Zo<br />

af]s]sf] ;dfgfGt/ b'O{cf]6f ;+:yf ePsf] x'“bf b'a} ;+:yfn<strong>fO</strong>{ ;dGjo u/L Ps agfpg] eGbf afx]s csf]{<br />

ljsNk lyPg / emfkfdf a;f]af; ug]{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{aGw'x? / sf7df8f}+ pkTosfdf a;f]af; ug]{ aGw'x?aLr<br />

Jofks 5nkmn ug]{ pb]Zon] @)%# ;fn r}t !^ ut] lqe'jg kfs{ yfgsf]6df agef]hsf] cfof]hgf ug]{<br />

lg0f{o ul/of] . pQm a[xt aGw' e]nfn] sf7df8f}+ pkTosfdf btf{ ePsf] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s ax'pb]Zo<br />

sNof0f sf]if / emfkfdf btf{ ePsf] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6sf] ljifodf Jofks 5nkmn u/ pQm e]nfn]<br />

emfkfdf btf{ ePsf] 6«i6n<strong>fO</strong>{ dfGotf lbg] jf sf7df8f}+df btf{ ePsf] sNof0f sf]ifn<strong>fO</strong>{ sfod /fVg] eGg]<br />

22


ljifodf clGtd 6'Ëf] nufpg t]h axfb'/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, l;tf/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ,leid/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, <strong>k|</strong>hfklt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lb3{/fh<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s]zj <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, vu]Gb| <strong>k|</strong>;FO{, o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_ ;d]t !! ;b:ooL<br />

lg0ff{os ;<strong>ldlt</strong>sf] rog ePkl5 pQm ;<strong>ldlt</strong>n] k'gM Psk6s emfkf / sf7df8f}+sf] aLrdf s'g} <strong>k|</strong>sf/sf]<br />

ljjfb gxf]; eGg] pb]Zo /fvL @)%$÷&÷#) df ljZjefif SofDk;df Ps j[xt e]nfsf] cfof]hgf ul/of]<br />

. pQm e]nfn] yfgsf]6df ag]sf] @)%#÷!@÷!^ sf] ;lGw emfkfdf btf{ ePsf] 6«i6 sf7df8f}+df sNof0f sf]if<br />

/ g]kfnsf ljleGg 7fp“df <strong>k|</strong>ltlglwTj u/L cfpg'ePsf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] ;+o'Qm ?kdf ePsf] e]nfn] clGtd<br />

lg0ff{os ;<strong>ldlt</strong> u7g u/L ;f]xL ;<strong>ldlt</strong>n] u/]sf] lg0f{on<strong>fO</strong>{ ;j{;Ddtaf6 kfl/t ug]{u/L t]h a= <strong>k|</strong>;f{O{, 8f= leid<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lb3{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xl/s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ , s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, a]g'k/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,<br />

<strong>k|</strong>hfklt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]t !! ;b:ooL clGtd lg0ff{os ;<strong>ldlt</strong>n] b'a} ;+:yfx?n<strong>fO</strong>{ Plss[t u/L n}hfg]<br />

;DaGwdf Jofks 5nkmn u/L lgDg adf]lhdsf lg0f{o ul/of] . ;<strong>ldlt</strong>af6 ePsf lg0f{ox?df <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s<br />

6«i6 ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>sf] gfd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s sNof0f sf]ifsf] -6«i6_ /fVg], sf7df8f}+df btf{ ePsf] ;+:yf vf/]h<br />

ug]{, sf7df8f}+ pkTosf leq tLg lhNnfn<strong>fO</strong>{ ;d]6\g] u/L sf7df8f}+ okTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf] Joj:yf ug]{, pQm<br />

ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf] cWo<strong>If</strong> s]Gb|Lo ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>df kb]g ;b:o x'g], Ps ;Nnfxf/ ;<strong>ldlt</strong> u7g ug]{, cGo ;Dks{<br />

;<strong>ldlt</strong> lj36g ug]{ ;fy} lgDg adf]lhdsf] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s sNof0f sf]if -6«i6_ sf7df8f}+ pkTosf ljz]if tby{<br />

;<strong>ldlt</strong> u7g ug]{ , cWo<strong>If</strong> nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_, pkfWo<strong>If</strong> w|'a <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dxf;lrj o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf]ifWo<strong>If</strong> t]h]Gb|<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;b:ox?df nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, g/]Gb| s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, zflGt/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, l8NnL/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ufkLs[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, gj/fh<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, t]h]Gb| s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,gljg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ !$ ;b:ooL u7g u/L pQm ;<strong>ldlt</strong>n] sf7df8f}+ pkTosfdf<br />

a;f]a; ug]{ cu|hgx?af6 cfjZos ;/;Nnfx ;'emfa lngsf] nflu ;<strong>ldlt</strong>sf] ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong>df lgDg<br />

JolStx?sf] rog u/]sf] lyof] . . t]h a= <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f= eLid/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, l;t/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, <strong>k|</strong>jfklt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lb3{/fh<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, >Ls[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lzj/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f= df]xg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, r/0fs'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]t ( ;b:ooL ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong><br />

rog kZrft pNn]lvt lg0f{ox? ljlwjt ?kn] j}BFlgstf <strong>k|</strong>fKt ug{ ;fwf/0f ;efaf6 kfl/t u/<strong>fO</strong>{ ljwfgdf<br />

;+;f]wg ug{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 s]Gb|L ;+rfns ;<strong>ldlt</strong>n] lhDdf lnO{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'aLrdf ;fdfGo ?kdf b]vf<br />

k/]sf] ;+:yut ljjfbsf] cGTo ePsf] lyof] . ca cufl8sf lbgx?df sf7df8f}+df a;f]af; ug]{ aGw'x?sf nflu<br />

Ps gof“ sfo{ yfngL ug]{ r'gf}lt klg lyof] . o; >[ª\vnfsf] cGTokZrft sf7df8f}+ pkTosf ljz]if tby{<br />

;<strong>ldlt</strong>sf] klxnf] sfd eg]sf] gof“ sfo{;<strong>ldlt</strong> agfpg' lyof] . @)%$÷(÷@^ ut] cf/\=cf/\ SofDk;df pkTosfdf<br />

a;f]af; ug]{ aGw'x?sf] j[xt e]nfn] & ;b:ooL sfo{;<strong>ldlt</strong> / @ hgf yk ;Nnfxsf/sf] rog u/]sf] lyof] .<br />

pQm ;<strong>ldlt</strong>sf] cWo<strong>If</strong> nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_, tfK]h'Ë, pkfWo<strong>If</strong> u0f]z <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;nf{xL, ;rlj gf/fo0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

/fd]5fk, ;x–;lrj gljg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ tfKn]h'Ë, sf]iffWo<strong>If</strong> ab|L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ emfkf, ;b:ox?df vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ tfKn]h'Ë, /<br />

o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ tfKn]h'Ë, ;Nnfxsf/x?df gGbs'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{/ eLid <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n<strong>fO</strong>{ rog u/]sf] lyof] .<br />

o;/L kl/jf/ cGo ju{ ;d'bfo ,;dfh / /fi6«sf] ;]jfsf] lglDt btf{ ePsf] ;]jfd"ns ;+:yf / ;+:yfdf<br />

sfd ug]{ ;b:ox/?sf nflu ;'Goaf6 p7\g / cuf8L sfd ug{ lgs} r'gf}ltk"0f{ lyof] . ;j{<strong>k|</strong>yd sf7df8f}+<br />

pkTosfdf c<strong>fO</strong>{ a;f]af; ug]{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox? s] slt 5g\ < s'g cj:yfdf 5g\ < kl/jf/ ;+Vof slt<br />

5g\ < kl/jf/–kl/jf/ aLrdf cfPsf hl6n ;d:ofx? s] s] 5g\ < oL ;a}sf] /]s8{ lng'lyof] . ;f]xL d'tflas<br />

;b:otf agfpg] sfd ;<strong>ldlt</strong>sf] klxnf] sfo{ x'g uof] . o;sf cltl/Qm xfdL aGw'x?sf] aLrdf Pp6f csf]{ 5'§}<br />

;d:of lyof] . <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> kQf nufpg', k'vf{x?n] u/]sf ;fdflhs sfo{sf] ;+/<strong>If</strong>0f / ;+Dj4{g ug'{,vf]h<br />

cg';Gwfg ug'{, k/Dk/fut s'n wd{ ;+:s[ltsf] /<strong>If</strong>f ug'{ kfl/jfl/s ;+:yfut ?kn] Ps eO{ cGo ju{<br />

;fd'bfo / /fi6«sf] ;]jf ug'{ o:tf w]/} r'gf}ltx?sf] ;fdgf ub}{ sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n] @)%$<br />

;fnb]lv xfn;Dd <strong>k|</strong>To]s aif{ /Qmbfg sfo{qmdsf] cfof]hgf u/L ;]jf k'¥ofp“b} cfPsf] 5 eg] An8 8f]g;{<br />

P;f]l;o;gsf] ;b:otf ;d]t <strong>k|</strong>fKt u/]sf] 5 . ;fy} @)%% ;fnsf] dxflzj/fqLsf] kfjg pknIodf<br />

kmfNu'g !!, !@ / !# ut] lgz'Ns :jf:yo lzlj/ ;+rfng u/L $)) eGbf a9L eQmhgx?n<strong>fO</strong>{ :jf:Yo<br />

pkrf/ / lgz'Ns cf}iflw ljt/0f ;d]t ul/Psf] lyof] . pQm sfo{df 8f= leid/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f= df]xg<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f= 8'h'k <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f= lu;'k <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f= /]g' <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f= lb3{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -cWoog/t_ lrlsT;ssf]<br />

23


?kdf ljz]if ;xof]u k'¥ofg'ePsf] lyof] eg] kl/jf/sf] lrlsT;ssf] ?kdf x]dlGtsf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sNkgf<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, uf}/f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ld/f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;+lutf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] ;xof]u k'¥ofg'ePsf] x'“bf pxf“x?n<strong>fO</strong>{ / @)%$ / @)%%<br />

;fndf /Qmbfg ug]{ /Qmbftfx?n<strong>fO</strong>{ ljz]if ;]jf u/]jfkt sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n] ;fdflhs<br />

sfo{df nfUg] aGw' tyf cGo ldqx?n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>]/0ff lbg] sfdsf] ;'qkft u/]sf] lyof] . o;}u/L sf7df8f}+<br />

pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n] @)%* ;fnsf] aflif{s Sofn]G8/ <strong>k|</strong>sfl;t u/L ;a} aGw'x?aLrdf k'¥ofpg] sfd<br />

;d]t u/]sf] lyof] .<br />

pQm <strong>ldlt</strong> @)%%÷!@÷^ ut]sf] -bl<strong>If</strong>0fsfnL_ a[xt e]nfn] k'gM sf7df8f}+ pktosf ljz]if<br />

;f<strong>ldlt</strong>sf] lj36g u/L nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_ sf] cWo<strong>If</strong>tfdf !# ;b:oLo gof“ sfo{;<strong>ldlt</strong> u7g ul/Psf]<br />

/ xfn;Dd pQm sfo{;<strong>ldlt</strong>n] g} sfd ub}{ cfPsf] 5 . sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n] <strong>k|</strong>/Deb]lv g}<br />

ultlzn ?kdf sfd ub}{ cfPsf] 5 . <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> kQf nufpg emfkf s]lGb|o ;+rfns ;<strong>ldlt</strong> sf7df8f}+<br />

pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong> / ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong> ;d]tsf] @)%%÷!@÷^ ut]sf] -bl<strong>If</strong>0fsfnL_ ;+o'Qm e]nfn]<br />

klxnf] sfd <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> vf]h cg';Gwfg u/L ;a} aGw'x?sf] aLrdf Nofpg], <strong>k|</strong>sfzg ubf{ h] hlt nfUg]<br />

;Dk"0f{ vr{ sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>n] Joxf]g]{ egL dxTjk"0f{ lg0f{o u/L <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> pk;<strong>ldlt</strong> ;d]t<br />

u7g u/L pQm ;<strong>ldlt</strong>sf] ljz]if kxndf <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> tof/ kfg]{ sfo{ ul/of] . ljz]if ?kdf <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> pk<br />

;<strong>ldlt</strong>sf ;+of]hs vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -s'df/ afa'_ sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8LNnL<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, tlUb//fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;Dk"0f{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?n] cf–cfÎgf] <strong>If</strong>]qaf6 lbPsf] of]ubfg<br />

pNn]vlgo /x]sf] 5 . vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>sf] Jofks ;lqmotf nugzLntf / d]xgtn<strong>fO</strong>{ xfdL<br />

;Dk"0f{ aGw'x?n] x[boaf6 g} :jLsf/ u/L xfd|f cu|h k'vf{ zfl08No Clif;“u xfd|f] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> hf]8\g] sfddf<br />

c? ;lqmo eO{ ;Dk"0f{ aGw'x?sf] dgf]sf+<strong>If</strong>f k'/f ug{ cfufld lbgdf klg pxf“x?sf] e"ldsf dxTjk"0f{<br />

x'g]5 eGg] s'/fdf b'O{dt 5}g . ;'?sf lbgb]lv g} <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> vf]h cg'[;Gwfg u/L <strong>k|</strong>sfzg gNo<strong>fO</strong>Gh]n;Dd<br />

6«i6df s'g}klg aGw'x?af6 k};f p7fpg] lg0f{o gePsf] x'“bf h] hlt pNn]lvt ultljlw nufot s]lx<br />

aGw'x?n<strong>fO</strong>{ :jf:Yof]krf/ / cGo sfdsf] nflu cfly{s ;xof]u o; sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf<br />

;b:ox?af6 g} JolStut ?kn] ;+sng u/L ljz]if ;xof]u k'¥ofp“b} cfPsf] 5 . cfly{s sl7g<strong>fO</strong>{sf<br />

sf/0fn] ;d]t <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> vf]h cg';Gwfg sfo{df s]xL ;do l9nf x'g uPtfklg ;Dk"0f{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?s}<br />

;xof]uaf6 g} of] ;Dej ePsf]n] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> pk;<strong>ldlt</strong>n] cfÎgf] sfo{n<strong>fO</strong>{ aGw'x? ;d<strong>If</strong> Nofpg ;kmn<br />

ePsf] xf] .<br />

xfldn] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f_ sf]ifn<strong>fO</strong>{ Pstfj4 ?kdf cuf8L a9fpg g;s]df 6«i6<br />

pb]Zoljlxg aGg hfG5 . t;y{ 6«i6n<strong>fO</strong>{ pb]Zoljlxg x'gaf6 arfpg / nIo <strong>k|</strong>flKtsf] dfu{df cuf8L<br />

a9fpg ;du| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox?sf] dxTjk"0f{ e"ldsf /xg] ePsf] x'“bf 6«i6<strong>k|</strong>lt <strong>k|</strong>lta4 /xL cuf8L<br />

a9\g ;s]df xfd|f k'vf{x?n] 5f]8]/ uPsf ofubfgx?sf] ;+/<strong>If</strong>0f / ;Dj4{g ug{ xfdL ;IFd x'g]5f}+ . xfd|f]<br />

nIo <strong>k|</strong>flKtsf] nflu xfld :jfy{ /lxt eO{ xfd|f] ;]jf / ;dk{0fn<strong>fO</strong>{ lg/Gt/tf lbO/xf}+ . of] g} xfd|f] k/d<br />

st{Jo xf] .<br />

cGTodf gjaif{ @)%* ;fnsf] z'esfdgf ;lxt <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> <strong>k|</strong>sfzg ug{sf] nflu cfly{s ;xof]u<br />

k'¥ofpg'x'g] aGw'x? tyf <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> vf]h cg';Gwfg / <strong>k|</strong>sfzg ubf{ ;xof]u k'¥ofpg] ;Dk"0f{ aGw' ;fy} cGo<br />

ldqx?n<strong>fO</strong>{ sf7df8f}+ pkTosfsf ljz]if ;<strong>ldlt</strong>sf] ;fy}, d]/f] JolStut tkm{af6 ;d]t xflb{s wGojfb<br />

1fkg u{b{5' .<br />

wGojfb †<br />

nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -lgZrn_<br />

24


<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf ;+:sf/ / k/Dk/f<br />

-cWo<strong>If</strong>_<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_<br />

sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong><br />

dflg;n] slxn]b]lv k'hf / alnsf] <strong>k|</strong>f/De u¥of] ls6fg;fy eGg ;lsg] cj:yf 5}g . t/ k'hf /<br />

aln cfh bl<strong>If</strong>0f Pl;ofsf] of] e'ufudf dfgjLo lhjgsf] cleGg c+s ag]sf] 5 . dfgj hfltsf]<br />

Oltxf;n<strong>fO</strong>{ cWoog ubf{ k'hf / alnsf] cfv]6 o'udf ;'? ePsf] cg'dfg;D dug{ ;lsG5 . dflg;<br />

<strong>k|</strong>fs[lts ?kn] g} le? :jefjsf] x'G5 . cfÎgf] <strong>k|</strong>f/lDes sfndf dflg; h+undf a:bYof] . p;sf] lgjf;<br />

eg]sf] u'ef / sGb/f g} lyof] . 1fg lj1fgsf] lasf; geO;s]sf] cj:yf x'“bf ltgtfsf dflg;n] 7"nf–<br />

7"nf <strong>k|</strong>fs[lts ljkbfsf] ;fdgf ug'{ kb{Yof] . cfkm"eGbf zlQmzfln;+u gtd:ts x'g] dfgj <strong>k|</strong>j[lt ePsf]<br />

x'“bf / <strong>k|</strong>fs[lts cfkm" ;Dk"0f[ ?kn] lge{/ x'g'kg]{ sf/0fn] <strong>k|</strong>s[ltsf] ;Defljt ljkbfaf6 aRg p;n]<br />

<strong>k|</strong>s[ltn<strong>fO</strong>{ v';L kfg{ k'hf / alnsf] <strong>k|</strong>yf{ ;'qkft u¥of] eGbf km/s gknf{ .<br />

cfh dfgj hflt 1fg lj1fgsf] pT;u{sf] of] sfnv08df c<strong>fO</strong>k'u[/ klg cfÎgf] le?tfn<strong>fO</strong>{<br />

lg8/tfdf kl/0ft ug{ ;s]sf] 5}g . 1fg lj1fgsf] of] o'udf o;n] cfÎgf] <strong>k|</strong>flr ;+:sf/ / k/Dk/fn<strong>fO</strong>{<br />

cfTd;fy u/]s} 5 . cfv]6 o'udf x'“bf o <strong>k|</strong>s[ltsf] dfq k'hf ub{Yof] , aln r9fp“Yof] . 1fg / lj1fgsf]<br />

kl/k"0f{ ePsf] cfhsf] dflg;n] olt w]/} b]lj b]jtfsf] k"hf cf/wgf ub{5, pgLx?n<strong>fO</strong>{ aln r9fp“5<br />

To;sf] s'g} ;Ldf 5}g . dfjg hlt cfv]6 o'ub]lv g} 3'dGt] rl/qsf] x'“bf Ps 7fp“ b]vL csf]{ 7fp“df<br />

a;<strong>fO</strong>{ ;g]{ qmddf gof“ kl/j]zdf <strong>k|</strong>j]z u/]kl5 p;n] cfÎgf] cf/Wo b]jtfsf] z[ª\vnf gof“–gof“ gfd yKb}<br />

uof] olx qmddf p;n] k'hf / alnsf] ljlwdf klg gof“ cfofd yKg] sfd u¥of] . log} ;+:s[lt /<br />

k/Dk/sf] j[Qdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n] ug]{ s'n k"hf, aln k"hf cflbn<strong>fO</strong>{ x]g'{kg]{ x'G5 . slt k"hf / wfld{s<br />

;+:sf/x? kf/dfly{s lhjgn<strong>fO</strong>{ x]/]/ klg ul/G5 . t/ oxf“ of] n]vfdf kf/dfly{s ≈j}g ls n}lss<br />

hLjgn<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>efj kfg]{ k'hf / anLsf] pNn]v ul/Psf] 5 . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n] slxn]b]lv s;/L s'n k'hfsf]<br />

k/Dk/fn<strong>fO</strong>{ c+ufn] olsg ;fy eGg ;lsb}g . t/klg zflG9No uf]qL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?df cfÎgf] s'n b]jtf sfnL<br />

uf]l/n / led;]gn<strong>fO</strong>{ k'hf ug]{ / aln lbg] kyf{ rln cfPsf] 5 . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf k'vf{ uf]/vf /fHodf /x“bf<br />

uf]/vsfnL eg]/ cfÎgf] s'n b]jtfn<strong>fO</strong>{ sfnL uf]/Ln eGg yfn] . oLg} sfnL uf]l/n <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf s'n b]jtf<br />

x'g\ .<br />

kj{tdf s'n b]jtfsf] k'hfsf] <strong>k|</strong>f/De<br />

kj{tdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] 7"nf] a:tL 5 . Toxf“ pgLx?n] cfÎgf] s'n b]jtfsf] k'hfsf] k/Dk/fn<strong>fO</strong>{<br />

oyfjt /fv]s} 5g\ . zlzw/n] afh'ªsf] latf{ kfPkl5 sf]t3/ :yfkgf u/L To;}df s'nfog :yfg ag<strong>fO</strong>{<br />

df}nf] klg ToxL /fvL lgzfg rnfpg] u/] . /f3'sf ;do;Dd s'n b]jtfsf] k'hf ubf{ uf]l/n -s'nfog<br />

b]jtf_ n<strong>fO</strong>{ z\4 ;]tf] af]sf] / eLd;]gn<strong>fO</strong>{ e]8f] of /f“uf] anL lbO{ k+raln ul/GYof] .<br />

/f3's} lhjgsfndf s'n b]jtfsf] k'hf ubf{ Pp6F cgf}7f] 36gf 36\g uPsf] x'“bf To;a]nf b]lv<br />

s'n b]jtfsf] k/Dk/fut k'hfsf] rng g} km]l/of] . /f3' s'n b]jtfn<strong>fO</strong>{ aln lbg] ;dodf la/fdL k/]sf<br />

25


sf/0fn] s'nn<strong>fO</strong>{ aln lbg csf{n<strong>fO</strong>{ nufp“bf p;n] c1fgtfa; s'nfogsf] v8\sn] af]sfsf] aln lbg<br />

vf]Hbf af]sfsf] ub{gdf v8\s k'Ug'eGbf klxNo} s'\nfogsf] v8\sf] aLrdf r'l8P/ k'/fgf] b/af/sf] 5]pg]/<br />

v;]sf] x'“bf ;f] v8\sf] 6'qmf] lng Pshgf u'?Ë hftsf] dfG5] uP5g\ . pgn] pQm v8\ssf] 6'qmf]n<strong>fO</strong>{ 5'g]<br />

lalQs} y// sfld tTsfn d[To' eP5 . o;n] ubf{ ;f] 6'qmfn<strong>fO</strong>{ s;}n] g5f]O{ 3]/fxfnL ;f] 7fp“n<strong>fO</strong>{<br />

cBFjlt ;'/l<strong>If</strong>t /flvPsf] 5 . km]b eg] s'n b]jtfsf] yfgd g} /x\of] . To;}a]nf /f3'sf gflt zlzw/sf<br />

s<strong>fO</strong>{“nf 5f]/fsf zl//df s'n r9L ca p<strong>k|</strong>fGt dn<strong>fO</strong>{ aln glbg' z'4 b'w r9fpg' eg]sf] x'“bf<br />

To;a]nfb]lv kj{tdf s'n b]jtfn<strong>fO</strong>{ z'4 b'3 r9fpg] / sfnL / eLdz]gn<strong>fO</strong>{ k/Dk/fut ?kd} aln lbg]<br />

rng 5 . To:t} <strong>k|</strong>sf/n] nf]xf;'/ kf/;uf]qL lzj<strong>If</strong>]qLaf6 pTklt eP/ xfd|f] s'nsf] /<strong>If</strong>f ul/ a;]sf<br />

vf“8f]n<strong>fO</strong>{ ;d]t lgv'lg u<strong>fO</strong>{sf] b'3 r9fpg' eg]sf x'“bf b]jtfsf] :yfgdf /fv]sf] c3{ v8\sn<strong>fO</strong>{ klg b'w<br />

r9fpg] rng oyfjt 5 . zlzw/sf s<strong>fO</strong>“nf 5f]/fsf] z/L/df s'n b]jtf cfPsf sf/0fn] pgsf gfd g}<br />

s'nklt /xg uof] . s'n k'hfsf] csf]{ k/Dk/f klg s] /x]5 eg] k'hfsf] cleef/f lnO{ a;]sf] d'Vo<br />

dflg; k'hfsf] ;dodf b]z, k/b]z hfg'k/]df pgn] s'n b]jtfsf] k'hf ug{ s;}n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>ltlglw agfpg] /<br />

;f]xL <strong>k|</strong>ltlglwaf6 k"hf ;DkGg x'g] /x]5 . To:t} s'n k'hf ug]{ JolStsf] 3/df hGd ;'ts k/]df pgn]<br />

c¥xfPsf] JolStn] k"hf ;+rfng ug]{ / pgsf] 3/sf] k'hf ;fdfu|L klg grNbf] /x]5 . o;/L z'4 ?kdf<br />

s'n b]jtfsf] k'hf kj{tdf ul/bf] /x]5 .<br />

k/sjf; -d'uL6f/_ df s'n b]jtfsf] k'hfdf ;dofg's'n kl/jt{g cfPsf] 5 . klxn] <strong>k|</strong>To]s 3/n]<br />

a8fbz}+df sfnL / led;]gn<strong>fO</strong>{ aln lbOcfPsf]df xfn e]6Lkflt hDdf u/L ;fd'lxs ?kn] k'hf ug]{ rng<br />

/x]5 . 3/sf] aLr cf“ugdf df}nf] /fVg], r}t] bz}df ci6hfd o1 u/L gjdLsf] lbg /fqLdf sfnLn<strong>fO</strong>{<br />

sfnf] af]sf] aln lbg], s'n b]jtfsf] -uf]l/n_ n<strong>fO</strong>{ ;]tf] af]sf] / eLd;]gn<strong>fO</strong>{ xf“; of e]8f] lbg] rng 5 .<br />

h]7f] 5f]/f hGd“bf of 5f]/fx?sf] ljjfx x'“bf s'n b]jtfsf] a8fefu lbg] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?df cBfjlw rng 5 .<br />

klxnf s'n b]jtfsf] k"hf k/Dk/fut ?kdf h;sf] 3/df ul/cfPsf] 5, p;}sf] 3/df x'GYof] eg] clxn]<br />

d'“uL6f/df a:tL eGbf dfly 8f“8fdf s'n dlGb/ ag<strong>fO</strong>{ k"hf ug]{ rng rn]sf] 5 . df}nf]n<strong>fO</strong>{ @)!@<br />

;fnkl5 <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] / u'7Lof/ ;d]taf6 e]l6kftL hDdf u/L sf]/L k'hf / alnsf] k"hf ug]{ rng<br />

rnfPsf] 5 .<br />

o:t} <strong>k|</strong>sf/n] k"j{ hfg] aGw'x?n] klg j8fbz}df s'n b]jtfsf] Ps} 7fp“df e]nf eP/ k"hf ug]{ rng lyof]<br />

. t/ of] k/Dk/f cfh vl08t ePsf] 5 . k"j{df <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ aGw'x?sf] a:tL 5l/P/ /x]sf] x'“bf klg ;DejtM<br />

of] <strong>k|</strong>yf ljsl;t eof] . cfh <strong>k|</strong>To]s a:tLsf] s'g} 3/df s'n b]jtfsf] :yfkgf ul/G5 . ToxL s'n k'hfsf]<br />

nflu af]sf]x? lnP/ aGw'x? hfG5g\ . s;}–s;}n] e]6kflt k7fP/ cfÎgf] k/Dk/f k'/f u5{g\ . k"j{df e'iffn<br />

y/sf bd<strong>fO</strong>{x? s'n k'hfsf] lbg uP/ afhf ahfp“5g\ . ltlgx?n<strong>fO</strong>{ s'n k"hfsf] <strong>k|</strong>;fb klg lbg] rng<br />

/x]sf] 5 . o;/L s'n b]jtfsf] k"hf ug]{ k/Dk/f oyfjt sfod /lx cfPsf] 5 .<br />

uf]7w"k<br />

cfv]6 o'usf] ;dflKtkl5 s[lif o'udf dfgj hfltn] <strong>k|</strong>j]z u/]kl5 p;sf /xg–;xg, vfgkfg<br />

;d]tdf qmflGtsf/L kl/jt{g cfof] . ca s]lx 8]lunf] eP/ a:g yfNof] . p;n<strong>fO</strong>{ cfv]6 o'usf] h:tf]<br />

vfB ;fdfu|Lsf nflu ef}tfl//xg' k/]g . p;n] s[lif o'udf cfPkl5 cfÎgf ;fyL / ;xof]uLsf] ?kdf s]lx<br />

hgfj/x?n<strong>fO</strong>{ 3/]n' agfof] . To;df d'VotM u<strong>fO</strong>{, uf]?, 3f]8f, s's'/, la/fnf] cflb lyP . logLx?af6<br />

p;n] v]ltsf] sfd, oftfoftsf] ;fwgsf] ?kdf / 3/sf] /<strong>If</strong>fsf] lglDt <strong>k|</strong>of]u ug{ yfNof] . oL<br />

hgfj/x?df klg dxTjk"0f{ hgfj/ lyof] . u<strong>fO</strong>{af6 b'w <strong>k|</strong>fKt ub{Yof] eg] uf]?n<strong>fO</strong>{ p hldg hf]Tg] sfddf<br />

<strong>k|</strong>of]u ub{Yof] . x'gt 3f]8fn<strong>fO</strong>{ klg hldg hf]Tg] sfddf <strong>k|</strong>of]u ul/GYof] t/ klg uf]?sf] t'ngfdf 3f]8f<br />

26


cfp“b}gYof] . To;a]nfsf] ljleGg wgx?dWo] kz'wgn] klg dxTjk"0f{ 7fp“ cf]u6]sf] lyof] . To;}sf/0f<br />

kz'wgsf] ;d'lrt ;'/<strong>If</strong>fsf] lglDt dflg; ;w} lrlGtt /xGYof] . dflg;n] kz'n<strong>fO</strong>{ afXo ljkbfaf6<br />

arfpg cg]s k4ltsf] ljsf; u¥of] . ltg} k4ltx?dWo] uf]7w"k k4lt klg Ps xf] . of] uf]7w"ksf]<br />

<strong>k|</strong>rng slxn]b]lv ;'? eof] lglZrt ?kn] eGg ;lsg] cj:yf 5}g . t/klg uf]7w"k k/Dk/fut ?kdf<br />

clxn] ljBdfg 5 . clxn] klxn]sf] h:tf] cj:yf eg] lglZrt ?kdf 5}g . dfgj ;d"xsf x/]s y/ /<br />

uf]qLx?n] cfÎgf] k/Dk/f cg';f/ s;}n] lbjfnL, uf]7w"k ug]{ ub{5g\ . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n] klg cfÎgf] kz'wgsf]<br />

j[l4 / ;'\/<strong>If</strong>fsf] lglDt <strong>k|</strong>To]s aif{ r08L k"l0f{dfsf] lbg aGw'x?sf] 3/ emf/f u/]/ ;a}n<strong>fO</strong>{ cfÎgf] uf]7sf]<br />

b"w / e]6Lkflt ;lxt tf]lsPsf] uf]7 rf]sdf e]nf x'g] plb{ ul/G5 . ;f] pbL{n<strong>fO</strong>{ ;a}n] ;xif{ :jLsf/<br />

ul/ cfÎgf] uf]7sf] w"k / e]6Lkflt ;lxt glhs} 5 eg] kl/jf/ ;d]t lnP/ tf]lsPsf] 7fp“df ;a} e]nf<br />

x'G5g\ . uf]73w"kdf uf]7sf b]jtf uf]l/n uf];<strong>fO</strong>“, dxf?b| / u}8“' uf];<strong>fO</strong>“n<strong>fO</strong>{ / cfÎgf Oi6 b]jtf -sfnL<br />

led;]g_ ;d]tsf] sf]/L k"hf ul/G5 . of] uf]7w"k k'hfdf d]jf, ldi7fGgsf cltl/Qm b"wsf] lv/ ag<strong>fO</strong>{<br />

r9<strong>fO</strong>G5 ;fy} lv/ <strong>k|</strong>;fbsf] ?kdf 3/–3/df k7<strong>fO</strong>G5 . o;/L uf]7w"k ugf{n] u<strong>fO</strong>{ j:t' :j:yjw{s /xg]<br />

uf}wg a9\g] cflb ck]<strong>If</strong>f ul/G5 . o;/L aif{df PskN6 uf]7w"k ul/G5 .<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] j}jflxs k/Dk/f<br />

ljjfx dfgj hfltsf] <strong>k|</strong>d's sfo{ xf] . ljjfxn] ;Gtfgsf] j[l4 dfq xf]Og s'n k/Dk/f /<br />

;+:sf/n<strong>fO</strong>{ ;d]t hLjGt /fVb5 . ljjfxsf cg]s /Lltl:ylt 5g\ . s;}n] ljjfxdf b"wdfq af5{g . of]<br />

<strong>k|</strong>yf d'l:nd ;D<strong>k|</strong>bfodf 5 . s'g} s'g} hflt y/x?df dfdf r]nL km'k' r]nfsf aLrdf klg ljjfx ug]{<br />

rng 5 . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?df cfÎg} s'n s'6'Dadf ljjfx ug]{ rng lyof] . olb s;}n] cfÎgf] hft eGbf tNnf]<br />

hftsf] s]6L ljjfx u/]df o;n<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ y/ n]Vg af6 ;d]t al~rt ul/GYof] . To:tf] JolStn]<br />

dl/d/fpsf] !) cf}+ lbgsf] sfo{df ;d]t ;xeflu x'g kfp“b}gYof] . t/ Tof] <strong>k|</strong>yf cfh sl/a sl/a ;dfKt<br />

e};s]sf] 5 .<br />

klxnf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] cfÎgf s'6'Dax?;“u dfq j}jflxs ;DaGw sfod ug]{ <strong>k|</strong>rng lyof] . tL<br />

s'6'Dax?df d}gfnL, p<strong>k|</strong>]tL, v/]n, lzjfsf]6L, kf7s, s8l/of, e]6jfn, yklnof / ;]9<strong>fO</strong>{ lyP . Pp6}<br />

s'6'Dadf ^ lk+9L km/s ePkl5 ljjfx ug]{ <strong>k|</strong>rng ePsf] x'“bf dfly pNn]lvt ePsf s'6'Dax?sf] 3/df /<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?s} 3/df ;d]t ;f;' / a'xf/L Pp6} kl/jf/af6 ljjflxt eP/ cfp“by] . t/ ca of] k/Ddk/fn<strong>fO</strong>{<br />

lj:tf/} 5f]8\b} nu]sf 5g\ . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] s'nb]jtf / d}gfnLx?sf] s'n b]jtf ldNg] ePsf] x'“bf d}gfnLx?<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] lglDt s'n s'6'Da dflgG5g eg] cGo y/x? s'6'Da dfq dfGg] rng /xL cfPsf] 5 . dfly<br />

pNn]v ePsf k/Dk/fx? k"j{hfg] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?n] s'n s'6'Dasf] 3]/fn<strong>fO</strong>{ tf]8L cGo hft / y/x?;“u j}jflxs<br />

;DaGw sfod u/L pbf/ larf/n<strong>fO</strong>{ c+ufn]sf] 5 . jt{dfgdf cem cGt{hflto ljjfxn<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>rngdf No<strong>fO</strong>{<br />

j;'w}j s'6'Dasd\ eGG] ljZj aGw'Tjsf] efjgfn<strong>fO</strong>{ d'vl/t u/]sf] k<strong>fO</strong>G5 .<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0fsf]if_<br />

s]lGb|o ;<strong>ldlt</strong> emfkf, ;'?Ëf .<br />

27


gd{b]Zj/<br />

uf]/vf /fHon<strong>fO</strong>{ kl/Tofu u/L dNn /fHo l;Gw'nLsf] emf“ufemf]nLdf c<strong>fO</strong>{ gGbd'gL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ a;f]af; ug{<br />

yfn] efis/ dNnkl5 /fhf ag]sf sflGtk'/sf /fhf huHho dNn;“u ?= !@^) df d'“lu6f/ lsg]kl5<br />

gGgd'gLsf] kl/jf/ d'“lu6f/df a;f]af; ug{ yfNof] . d'“lu6f/ lsg<strong>fO</strong>n] ubf{ gGgbd'gL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] dNn<br />

b/jf/;+u /fd|f] ;DaGw sfod eof] . gGgd'gL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ d'“lu6f/ cfPktl5 :gfg, Wofg, hktsf] csf]{<br />

tfdfsf]lz / ;'gsf]zLsf lqj]0fL -r'N7L_ n<strong>fO</strong>{ agfP . ToxL glhsdf s'n b]jtfsf] :yfg ;d]t ag<strong>fO</strong>{<br />

;f“em laxfg r'N7L c<strong>fO</strong>{ :gfg u/L k'hf ug]{ x'“bf gGgd'gL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ Pslbg ;f]xLadf]lhd k"hfcfhf ul//x]sf]<br />

avt aiff{ofd ePsf] x'“bf ;'gsf]zLaf6 crfgs af9L c<strong>fO</strong>{, lzjlnË / s'nb]jtf /x]sf] dlGb/ ;d]t<br />

cfkm"n<strong>fO</strong>{ aufpg nfUbf glhs 3f6df a;]sf u}8] dfemLn] b]lv arfp eg]sf] cfjfh ;'gL gbLdf xfd<br />

kmfnL To;df To;df /x]sf lzjlnË s'nb]jtf 6f]kLdf /fvL d'vn] RofkL gGg d'gLn<strong>fO</strong>{ lk7\o'df af]sL<br />

otf lgSnbf“ af9L al9/x]sf] x'“bf kf/Lkl§ lgSnL af9L zfGt gePsf] x'“bf ToxL /ft ljtfpg afWo eP .<br />

o;/L ;w}em}+ k"hf ;s]kl5 uf}/L z+s/sf] cfjfh ;'Gg] u/]sf] ;do laTbf klg z+vsf] cfjfh gcfp“bf<br />

vf]h tnf;sf] lbzfdf cfkmGt kl/jf/x? af9Lsf] rk]6fdf k/]sf] b]lv vf]h tnf;sf] bf}8w'k gGbd'gLn]<br />

b]v]kl5 cfÎgf] xftdf /x]sf] uf}/z+v ah<strong>fO</strong>{ cfkm" lhljt ePsf] ;+s]t lbPsf lyP . ef]nL bf];|f] lbg<br />

laxfg af9L zfGt ePkl5 cl3Nnf] lbgh:t} ul/ lk7\o'df af]sL r'N7L eGbf s]xL dfly y'Ds] 8f“8fdf<br />

cfÎgf kl/jf/ l5d]sLx? c<strong>fO</strong>{ a;]sf 7fp“df k'uL la;fP . o;} cj:yfdf gGgd'gL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] d]/f Oi6b]j<br />

s'nfog d]/f] ;d]t /<strong>If</strong>f u/]sf] x'“bf logn<strong>fO</strong>{ Oi6gu/rLsf] ?kdf k"hf ug]{ rng sfod ug]{5g\ elg u}+8'<br />

dfemLsf] ;Ddfg u/]5g\ .<br />

tn lqj]0fLdf dlGb/ agfp“bf aif]{lkR5] cfPsf] af9Ln] b'Mv lbg] x'“bf lqj]0fL eGbf %)) lkm6<br />

dfly y'DsL 8f“8f hxf“ cfkmGtx?;“u e]8 ePsf] :yfgdf k"vf{x? cfp“bf g/dbfb]vL NofPsf] gd]{b]Zj/<br />

lzjlnËsf] :yfkgf u/L s]lx ;dosf] nflu s'nfogsf] :yfg klg u/]sf lyP / kl5 k/sjf; ljtf{<br />

kfPsf] x'“bf s'nfog yfg k/sjf; d} /x\of] . r'N7Ldfly y'Dsfdf ag]sf] gd{b]Zj/sf] dlGb/ /fd]5fk /<br />

l;Gw'nLsf] <strong>k|</strong>d'v :ynsf] ?kdf ljsl;t ePsf] 5 . dNnsfnLg /fhfx?n<strong>fO</strong>{ lalGtkq n]lv dlGb/df u<strong>fO</strong>{<br />

/ k"hf/Lx? a:gsf] nflu glhssf] vf]l/ofaf/L u'7Lsf] ;d]t Joj:yf u/]sf lyP . o;sf] cf;kf;df<br />

wd{;fnf, uf}zfnf ;d]t lgdf{0f u/]sf lyP . oxf“ afnfrt'b{zL, dxflzj/fqL, hg}k"l0f{df h:tf dxTjk"0f{<br />

rf8{df d]nf ;d]t nfUg] eof] . kl5 gGgd'gLsf 5f]/f >Ls[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] o;} 7fp“df lty{ofqL hfg /<br />

cfpgsf nflu ;'ljwf xf];\ elg Pp6f lemu6Lsf] 5fgf nufP/ 7"nf] wd{zfnfsf] lgdf{0f u/<strong>fO</strong>lbPsf lyP<br />

. oxf“ r9<strong>fO</strong>Psf u<strong>fO</strong>{x? gd{b]Zj/sf x'g] / u<strong>fO</strong>{ / b'w lalqm ug{ gkfpg] rng 5 . s]lx ;do sfnkl5<br />

7"nf] dxfdfl/sf] ?kdf ck"jL{ -d<strong>fO</strong>sf]_ <strong>k|</strong>sf]kn] Hofb} dflg;x?sf] csfndf d[To' eof] / kz'{/fdsf 5f]/f<br />

cltansf ;Gtfg k"j{lt/ nfu]sf x'“bf pgx?n] rlrPsf hUuf / ck'tflndf k/]sf hUufx?<br />

s'ltof/x?n<strong>fO</strong>{ lbO{ p7]sf] s'n gd{b]Zj/df hfg] u/]sf] lyof] . kl5 o;/L dxf“ hf“r cfp“bf s'l6of/x?n]<br />

ljjfb u/L s]lx hUuf dfq u'7Ldf /xg uPsf] x'“bf !$ 3/] v]taf6 &) d'/L s't c;'Ng] u/L u'7L sfod<br />

ePsf] 5 . o; afx]s kz'{/fdsf] c+z k/]sf] l/]jf/L lghsf ;Gtfg k"j{ uPkl5 s'ltof/x?n<strong>fO</strong>{<br />

28


hg}k"l0f{dfsf] lbg Ps d'/L bxL / &@ s<strong>fO</strong>“of s]/f lqj]0fL r'N7Ldf nlu a'emfpg] <strong>k|</strong>yf a;<strong>fO</strong>of] . o;/L<br />

dfly pNn]lvt hUufx? gd{b]Zj/ u'7Ldf /x]kl5 klg s'ltof/x?n] ljjfb ug{ /f]Ssf ug{ >L % df lalGt<br />

r9fp“bf ;f] ;DaGwdf 5fgljg ug]{ ;'Aaf bz/y vqL vl6O pgn] !*%# ;fn sflt{s alw $ /f]hdf<br />

j]gL dxfb]jsf gfddf cl3 b]lv kSsf u'7L u/L aSofsf] /x]5 cfh klg a'‰bf kSsf /x]5 lxhf] lbof<br />

adf]lhd kmf]Olbg' ;'Aaf bz/y sZokq ul/lbPkl5 cfh;Dd ljfjb g/xL oyfjt\ /xg] Joj:yf sfod<br />

5 . dfly pNn]lvt ePsf] l/]jf/Lsf] s'ltof/af6 lqj]0fLdf k'¥ofPsf] Psd'/L blx &@ s<strong>fO</strong>“of s]/f dWo]<br />

aL; dfgf blx !@ s<strong>fO</strong>“of s]/f r'N7Ldf r9<strong>fO</strong>{ af“ls /x]sf] bxL s]/f cfÎgf k'/f]lxt Hj<strong>fO</strong>{ eflgh ;d]t<br />

/fvL kmnfxf/sf] ?kdf hg}k"l0f{dfsf] lbg vfg] rng cBfjlw 5 .<br />

o;} :yfgdf s]lx ;dokl5 <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sL Ps ljBjf r]nLn] afnf rt'b{zLsf lbg lvr8L ag<strong>fO</strong>{<br />

;lTjp“ 5g{ cfpg] eQmhgx?n<strong>fO</strong>{ v'jfpg] rng a;fn]sL /lx5g\ . cfh;Dd klg oyfzlQm ljBjf<br />

r]nLx?n] To;/L lvr8L ag<strong>fO</strong>{ v'jfpg] rng 5b}+5 .<br />

:j= ;'j]bf/ rGb|<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] u'7Lsf] pNn]v ub}{ o;f] eGg'ePsf] 5 M– æ of] gd{b]Zj/ u'7Ldf<br />

k"j{ hfg] bfh'e<strong>fO</strong>{x?sf] c+z efu k/]sf] x'“bf O{Zj/sf] cg'sDkfn] k"j{ hfg] bfh'e<strong>fO</strong>{x? af7f, ljåfg /<br />

P]Zjo{o'Qm 5g\ . xfld oxf“ a;]sf]n] klg ;f]xL u'7Laf6 o1, k'/f0f, ;Gt, dfxfTdf cgfy 5f]/f /<br />

5f]/Lx?sf] ;]jf ub}{} cfPsf 5f}+ .<br />

gd{b]Zj/ dxfb]jsf] dlGb/ lqj]0fL -r'N7L_ eGbf %)) lkm6 dfly /x]sf] x'“bf ;+ufdf c<strong>fO</strong>{ :yfg<br />

u/L hn38f af]sL gd{b]Zj/ lzjlnËn<strong>fO</strong>{ r9<strong>fO</strong>{ k"hf cr{gf ug{n<strong>fO</strong>{ ljs6 7fp“ ePsf] x'“bf gGbd'gL<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n] lqj]0fLaf6 dlGb/df hfg af6f] agfPsf lyP . ;f]xL af6f]n<strong>fO</strong>{ gGbd'gLsf gflt /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{n]<br />

;a} aGw'x?sf] 3/ emf/faf6 9'Ëfsf] l;+8L ag<strong>fO</strong>{ cfjt hfjtn<strong>fO</strong>{ ;lhnf] ag<strong>fO</strong>lbP . cfh;Dd tfdfsf]lz<br />

/ ;'gsf]lzsf] of] kljq :yndf cjl:yt gd{b]Zj/ dxfb]jsf] of] dlGb/n] gGbd'gLsf] ufyfn<strong>fO</strong>{ hLjGt<br />

/fv]sf] 5 eGbf cTo'lQm gxf]nf<br />

ljleGg ;|f]t / vf]haf6_<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if<br />

s]Gb|Lo ;<strong>ldlt</strong> ;'?Ëf, emfkf .<br />

29


xfd|f wfld{s ;+:sf/x?df kfl/jfl/s P]Soa4tfsf] cfjZostf<br />

k[i7e"ldM<br />

xfd|f] wfld{s u|Gycg';f/ ha dfgj hfltsf] ;[li6 eof], dfgj ;[li6;“u} p;n] ug]{ ;+:sf/sf]<br />

klg qmlds ?kdf ljsf; x'“b} cfof] . wfld{s ;+:sf/lagfsf] dfgj lhjg cw'/f] / cz'4 x'g] s'/f xfd|f]<br />

wd{zf:qdf jl0f{t 5 . xfd|f] wd{zf:qdf CUj]b, oh'j]{b, ;fdj]b / cy{j]b ;d]t rf/ lsl;dsf] j]bn<strong>fO</strong>{<br />

>'ltsf] ?kdf lnPsf] 5 . oL j]bx?df dflg; hlGdPb]lv d[To';Ddsf] kfl/jfl/s lgod jf/]df JofVof<br />

ul/Psf] 5 . To;}n] s'g} klg wdf{jnDjL, ju{ jf ;fd'bfosf] dflg; lsg gxf];\ p;n] ;gftg k/Dk/f<br />

b]lv rlncfPsf] cfÎgf] wfld{s ;+:sf/n<strong>fO</strong>{ 5f]8\g ;s]sf] k<strong>fO</strong>“b}g . cfÎgf] s'nfdf rlncfPsf] wfld{s<br />

;+:sf/, k/Dk/f / dof{bfn<strong>fO</strong>{ lg/Gt/tf lbg'sf] d'Vo sf/0f g} wd{ / ;+:sf/ <strong>k|</strong>ltsf] cf:yf / ljZjf; xf]<br />

.<br />

xfd|f] wfld{s u|Gy lutfsf] klxnf] cWofosf] $) cf}+ Znf]sdf ch'{gn] æs'n<strong>If</strong>o <strong>k|</strong>0fZolGt<br />

s'nwdf{M ;GttfM . wdf]{gi6] s'n s[T:gdwdf]{˜ leejTo"t ..Æ cyf{t s'n gf; ePkl5 cfÎgf] ;gftg s'n<br />

wd{ gf; x'G5 . wd{ gi6 ePkl5 ;Dk"0f{ s'nn<strong>fO</strong>{ cwd{n] 5f]K5 eg]sf 5g\ . o;/L xfd|f] k/Dk/f wd{s}<br />

cf8df rlncfPsf] 5 / wd{ / ;+:sf/sf] ;lx kfngfn] cfbz{ ;dfhsf] :yfkgf x'G5 . cfbz{ ;dfhsf]<br />

:yfkgf cfbz{ kl/jf/af6 dfq ;Dej x'g] / cfbz{ kl/jf/af6 /fi6«sf] sNof0f x'g] x'“bf wd{n<strong>fO</strong>{ xfldn]<br />

JolSt, kl/jf/, ;dfh / /fi6«n<strong>fO</strong>{ dof{lbt / cg'zflzt dfu{df 8f]¥ofpg ;Sg] ;lx dfu{lgb]{zgsf] ?kdf<br />

lnPsf 5f}+ . wd{sf] dxTjsf] af/]df xfd|f] wfld{s u|Gy uLtfsf] rf}+yf] cWofosf] & cf}+ Znf]sdf eujgf<br />

s[i0fn] æobf obf lx wd{:o Unflge{jlt ef/tM . cEo'Tyfgd wd{:o tbfTdfg+ ;'hfDoxd\ ..Æ cyf{t h'g<br />

sfndf wd{sf] xflg x'G5 . cwd{sf] j[l4 x'G5 . To; sfndf wd{sf] /<strong>If</strong> fug{ cfÎgf] OR5fcg';f/ cjtf/<br />

lnP/ cfp“5' eg]sf 5g\ . o;/L wd{n<strong>fO</strong>{ ;a} <strong>If</strong>]qaf6 ;Rrf dfgj lhjgsf] ;xL dfu{ bz{ssf] ?kdf<br />

lng vf]lhPsf] 5 .<br />

g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg @)$& n] <strong>k|</strong>To]s JolStn<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>rlnt k/Dk/fsf] dof{bfdf /fvL<br />

;gftgb]vL rlncfPsf] cfÎgf] wd{sf] cjnDag / cEof; ug{ :jtGqtf <strong>k|</strong>bfg ug'{sf] ;fy} <strong>k|</strong>To]s<br />

;fd'bfon<strong>fO</strong>{ cfÎgf] efiff, lnlk / ;+:s[ltsf] ;+/<strong>If</strong>0f / ;+j4{g ug{ kfpg] ;+j}wflgs xs <strong>k|</strong>bfg u/]sf] 5 .<br />

o;}u/L d'n'sL P]g cbnsf] !-s_ n] s;}n] s;}sf] wfld{s :yn jf wfld{s sfo{df vnn kfg{ s'g} sfo{<br />

ug{ gk<strong>fO</strong>g[] / u/]df tLg aif{;Dd s}b / tLg xhf/ ?k}+of hl/jfg jf b'j} ;hfo x'g] sfg'gL Joj:yf<br />

u/L <strong>k|</strong>To]s ju{ / ;fd'bfosf] dflg;n<strong>fO</strong>{ cfÎgf] wfld{s / ;+:s[lts sfo{sf] ;+/<strong>If</strong>0f / ;Dj4[{g ug]{<br />

:jtGqtf <strong>k|</strong>bfg u/]sf] 5 . o;/L ;gftgb]vL rlncfPsf] wfld{s / ;f+:s[tls sfo{n<strong>fO</strong>{ ;+j}wflgs /<br />

sfg"'gL ?kdf g} cfÎgf] OR5fcg';f/ kfng ug{ kfpg] Joj:yf ePsf] 5 . t;y{ xfd|f] wd{, ;+:s[lt /<br />

;gftgb]lv rlncfPsf] k/Dk/fsf] ;+/<strong>If</strong>0f / ;Dj4{g ug'{ xfd|f] ;+j}wflgs / sfg"gL st{Jo ;d]t x'g<br />

cfp“5 . wd{ / ;+:s[ltsf] kfng ug{ g;s]df JolSt kl/jf/ / ;dfhljlxg x'g uO{ /fi6«n<strong>fO</strong>{ g} 7"nf] <strong>If</strong>lt<br />

x'g hfG5 .<br />

30


;gftgb]lv xfdLn] dfGb} cfPsf wfld{s ;+:sf/x? lgDgadf]l;hd 5g\ M–<br />

ljjfxM xfd|f] lxGb' ;+:sf/x?df ul/g] ljleGg ;+:sf/x?dWo] ljjfxn<strong>fO</strong>{ dxTjk"0f{ ;+:sf/sf] ?kdf<br />

lnOG5 . xfd|f] wfld{s ;+:sf/ cg';f/ k'?if / :qLaLrsf] ;+of]u g} ljjfx xf] eGg] s'/f xfd|f] wd{zf:qLo<br />

jrgx?n] <strong>k|</strong>:6 kf/]sf 5g\ . ljjfxsf] <strong>k|</strong>d'v pb]Zo t[i0ff d]6fpg' xf]Og . nf]sdf j+z cljl5Gg ?kdf<br />

sfod /fVg' xf] egL wd{zf:qdf pNn]v 5 . xfd|f] wd{zf:qn] :qL / k'?ifn<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>s[lt / k'?ifsf] /kdf<br />

lnPsf] 5 . oL b'O{sf] ;+of]uåf/f ef}lts cWoflTds nIo <strong>k|</strong>fKt x'G5 egL wd{zfnfdf pNn]v ePsf] 5 .<br />

xfd|f] wd{zf:qn] xf8gftfdf ljjfx ug{ <strong>k|</strong>ltaGw nufPtf klg ;Djt\ !**& ;fneGbf cufl8 h};L<br />

afx'gn] dfdfsf] 5f]/L ljjfx ug]{ <strong>k|</strong>rng lyof] . ;dosf] kl/jt{g;“u} pQm ;+:sf/sf] lj/f]w ;dfhdf<br />

ePkl5 To:tf unt ;+:sf/df <strong>k|</strong>ltaGw nufpg tTsfnlg ;dodf ljleGg ;bg, ;jfn / nfndf]x/x?<br />

hf/L ePsf pbfx/0fx? g]kfnL sfg'gsf] Oltxf;df k<strong>fO</strong>G5 . xfn <strong>k|</strong>rlnt g]kfn sfg'gn] xf8gftfdf<br />

ljjfx ug{ k"0f{?kdf aGb]h u/]sf] 5 . s;}n] xf8gftfdf ljjfx u/] 5'6\o<strong>fO</strong>lbg' kg]{ sfg'gL Joj:yf 5<br />

t;y{ xf8gft ljjfx wfld{s / ;fdflhs ?kn] alx:s[t , lgGbgLo / sfg'gL ?kn] b08gLo 5 .<br />

xfd|f] Pp6} kl/jf/leq klg ljjfx ug]{ <strong>k|</strong>rng leGbfleGb} /x]5 . h:tf] k"j{sf] bfh'e<strong>fO</strong>{df afa'n]<br />

h'g hfltsf] s]6L ljjfx u/]sf] 5 kl5 pgLx?af6 hGdg] 5f]/fn] d<strong>fO</strong>tL cyf{t s]6fsf] dfjnL / y/<br />

ePsL s]6L;“u ljjfx ug]{ rng 5}g t/ cGo -h:t}M /fd]5fk, ;nf{xL_ lt/sf bfh'e<strong>fO</strong>{x?df s'6'Da<br />

gkfP/ xf] jf klxn] b]lvg} To:t} k/Dk/f rlncfP/ xf]nf afa'n] h'g y/sL -v/]nsL 5f]/L_ s]6L ljjfx<br />

u/]kl5 p;sf] 5f]/fn] -<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / v/]nssL 5f]/Laf6 hlGdPsf]_ cfdfs} d<strong>fO</strong>tLsf] y/ -v/]n_ ePsL<br />

s]6L;“u ljjfx ug]{ <strong>k|</strong>rng /x]5 . o:tf] ljjfxaf6 ;f;' / a'xf/L Pp6} y/ cyf{t Pp6} uf]qsf x'G5g\ .<br />

o:tf] ljjfxn<strong>fO</strong>{ ;dfhn] dfGotf lbPkl5 j}1flgs b[li6n] eg] cg'ko'Qm 5 lsgeg] o:tf] ljjfxaf6<br />

j+zf0f'ut /f]ux? ;g]{ ;Defjgf a9L x'G5 . oxL eP/ xf]nf dg':d[ltdf cfdf, afa'sf] & lk9L;Ddsf]<br />

gftfdf ljjfx ug'{ cg'ko'Qm x'G5 egl pNn]v ePsf] 5 . -dg':d[lt #÷& kfl/jfl/s sfg"g 1<strong>fO</strong>Gb|<br />

axfb'/ >]i7_ j}1flgs cg';Gwfgn] klg Tof] tYosf] k'li6 u/]sf] 5 . s'n'sL P]g xf8gftfdf s/0fL ug]{sf]<br />

!) -s_ n] cfÎgf hft jf s'ndf rlncfPsf] rng cg';f/ ljjfx jf s/0fL ug{ x'g] gtf ;DaGwdf<br />

ljjfx jf s/0fL ePsf]df ;hfo x'g] 5}g egL k/Dk/fb]vL ljjfx u/L cfPsf] gftfdf ljjfx ug{ /f]s<br />

nfufPsf] 5}g . tf klg glhssf] gftfdf ljjfx ubf{ j+zf0f'ut ljs[lt a9\g] ;Defjgf x'g] x'“bf o:tf]<br />

ljjfxn<strong>fO</strong>{ qmdzM x6fp“b} n}hfg' g} pko'Qm x'G5 . xfd|f] ;dfhdf cfh ef]nL cGt/hflto ljjfx klg x'g]<br />

u/]sf] 5 . of] ljjfx wfld{s b[li6n] pko'Qm gePtf klg j}1flgs b[li6sf]0fn] pQmd dflgG5 . t;y{<br />

glhssf] gftfdf sfg'gsf] ljkl/t gx'g] u/L ;hflto ljjfx ug'{eGbf cGt/hflto ljjfx ug'{ g} pko'Qm<br />

x'G5 . o; lsl;dsf] ;DaGwaf6 /fli6«o Pstfdf klg <strong>k|</strong>j4{g x'G5 .<br />

cfzf}rM xfd|f] j+zfjnLdf pNn]v ePadf]lhd clw/fHoe/L h'g;'s} 7fp“df 5l/P/ a;]sf ePklg<br />

xfdL ;Dk"0f{ bfh'e<strong>fO</strong>{ Pp6} k'vf{sf ;Gtfg xf}+ eGg] s'/fdf s'g} ljjfb /x]g . t;y{ hxf“;'s} a;]sf xfd|f]<br />

kl/jf/sf ;b:ox?sf] :ju]{ x'“bf :ju]{ bfh'e<strong>fO</strong>{sf] ;Demgf / >4fsf] nflu xfd|f] wfld{s k/Dk/f adf]lhd<br />

czf}r -h'7f]_ afg'{ k5{ . xfd|f] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong> tof/ gx'“bf;Dd xfdLn<strong>fO</strong>{ s] e|d lyof] eg] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x? klg<br />

a]Unfa]Un} k'vf{sf] ;Gtfg kf] x'g ls < To;}n] sltko a'9fkfsfx? eGg' x'GYof] . Tof] dg]{ t 6f9fsf]<br />

31


fh'e<strong>fO</strong>{ xf] . xfldn<strong>fO</strong>{ h'7f] nfUb}g . af:tjdf ga'em]/ To:tf] ePsf] /x]5 . ca xflddf Tof] cGof]ntf<br />

xl6;s]sf] 5 . xfd|f hxf“;'s} a;]sf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;fb:ox?sf] dl/d/fp ePdf czf}r -h'7f]_ cjZo<br />

afg'{ k5{ t/ czf}r -h'7f]_ sltlbg afg'{kg]{ xf] To; ;DaGwdf cGof}n g} 5 .<br />

@)@) ;fn efb| ! ut] cyf{t d'n'sL P]g nfu' x'g'eGbf cuf8L <strong>k|</strong>rlnt czf}r afg]{sf] dxndf<br />

ePsf] sfg"gL Joj:yf, wd{zf:q;Ddt cyf{t dg':d[lt / of1fjnSo :d[ltdf pNn]v ePadf]hd g} lyof]<br />

. dg':d[ltdf k'qaf6 :ju{nf]s <strong>k|</strong>fKt x'g] gfltaf6 :ju{nf]sdf cgGgtsfn;Dd af; ug{ k<strong>fO</strong>g] /<br />

kgfltaf6 ;"o{nf]s <strong>k|</strong>fKt x'G5 eGg] pNn]v 5 . -dg':d[lt (÷!#& kfl/jfl/s sfg"g 1<strong>fO</strong>Gb| axfb'/ >]i7_<br />

t;y{ >f4 ubf{ 5f]/f, gflt / kgfltn] lk98 bfg ug]{,tk{0f lbg] ug'{k5{ eg]sf 5g\ . o;}u/L o1jNSon]<br />

5f]/f, gflt / kgfltaf6 j+z cfjlR5g alg/xG5 / :ju{ <strong>k|</strong>flKt x'G5 eg]sf 5g\ . -of1aNS:d[lt !÷&*<br />

kfl/jfl/s sfg"g, 1fg]Gb| axfb'/ >]i7- o;af6 s] <strong>k|</strong>i6 x'G5 eg] cfÎgf afa', afh] :ju]{ x'“bf czf}r afg]{<br />

>f4 ug]{, lk08bfg ug]{, tk{0f lbg] h:tf sfo{ wfld{s b[li6sf]0fn] clgjfo{ 5g\ .<br />

czf}r afg]{ ;DaGwdf <strong>k|</strong>rlnt sfg"gn<strong>fO</strong>{ x]bf{ d'n'sL P]g cbnsf] ( g+= n] >L %<br />

dxf/fhlw/fh, df};'kmsf k6aGw dxf/fgL, >L % o'j/f1L jf u2Lg;Lg >L % dxf/fhlw/fhsf] d'df :ju]{<br />

x'“bf u|}x <strong>k|</strong>hfn] tLg lbg czf}r afg'{kg]{ sfg"gL Joj:yf 5 . To;}u/L d'n'sL P]g cbnsf] ( g+=n] cfÎgf<br />

afa'cfdf, bfh'e<strong>fO</strong>{ OToflbsf] h'7f] / ;'ts afg]{u/L cfPsf]n] cfÎgf] s'nwd{ cg';f/ afg'{k5{ egL pNn]v<br />

ePsf] 5 . ca oxf“ larf/0fLo s'/f s] 5 eg] <strong>k|</strong>rlnt sfg"g Joj:yfn] czf}r afg]{ ;DaGwdf s'g}<br />

lglZrt l;df lgwf{/0f gu/L cfÎgf] s'n wd{ cg';f/ ug'{ kg]{ elg sfg"gL Joj:yf ul/lbof] eg] csf]{lt/<br />

dg':d[lt / of1jNSo :d[ltn] lkt[n] lkt[ sd{ 5f]/f, gflt / kgfltsf] nflu clgjfo{ ePsf] / lolgx?af6<br />

ePsf] lkt[ sd{af6 cfÎgf afa' afh]n] :ju{ <strong>k|</strong>fKt u5{g elg pNn]v u/]af6 xfd|f] wfld{s sygn<strong>fO</strong>{<br />

lg/Gt/tf lbgsf] nflu dg]{sf] tLg k':tf;Ddsf] bfh', e<strong>fO</strong>{x?n] clgjfo{ ?kdf !# lbg;Dd czf}r<br />

afg'{kg]{ b]lvG5 . dg]{sf] -tLg k':tf 5f]/f, gflt, kgflt afx]s_ ;xf]b/ bfh' e<strong>fO</strong> / sfsf, a9fpsf<br />

;Gtfgn] !) lbg;Dd czf}r afg'{ g} wfld{s / Jojxfl/s b[li6sf]0fn] plrt 5 . oL % k':tf afx]s<br />

cGo hlt;'s} k':tfsf] bfh'e<strong>fO</strong>{sf] xsdf tLg lbg;Dd czf}r -h'7f]_ afg]{ k/Dk/fsf] yfngL ug'{ kb{5 .<br />

xfldn] czf}r afg]{ ;DaGwdf lglZrt dfkb08 gagfpg] xf] eg] czf}r afg]{ ;DaGwdf cGof}n pTkGg<br />

x'g uO{ 6f9fs] bfh'e<strong>fO</strong>{ xf] elg h'7f] gafg]{ <strong>k|</strong>rng sfod} /x]5 .<br />

czf}r afg]{sf] ;fy;fy} xfd|f] kl/jf/df ;'ts k/]df ;'ts afg]{ k/Dk/f klg sfod} 5 . of]<br />

k/Dk/fn] klg sfg"gL ?k u|x0f ul/;s]sf] 5 . t/ slt lbg ;'ts afg]{ ;DaGwdf lglZrt sfg"gL<br />

dfkb08 eg] tf]lsPsf] 5}g . ;'ts eg]sf] d[To' h:tf] b'vfGt kl/l:ylt xf]Og . ;'ts kbf{ kl/jf/df<br />

v';LofnL g} dg<strong>fO</strong>G5 . t;y{ ;'tsdf ;'ts k/]sf] 3/df aRrfsf] Gjf/g geP;Dd ;'ts afg]{ cGo<br />

bfh'e<strong>fO</strong>{sf] xsdf ;'tsdf afg'{kg]{ sfo{sf] cGTo ug'{k5{ lsgeg] s'g} bfh'e<strong>fO</strong>{sf] 3/df ;'ts k¥of], csf]{<br />

bfh'e<strong>fO</strong>{sf] 3/df ljjfx jt{aGw cflb h:tf z'e sfo{ x'g nfu]sf] 5 eg] ;'tssf] sf/0fn] g} Tof] ljjfx,<br />

j|taGw /f]Sg] ls g/f]Sg] < of] ;Dej 5}g . t;y{ ;'tssf] sf/0fn] ;DalGwt 3/df afx]s cGo<br />

bfh'e<strong>fO</strong>{sf] 3/df ;'ts afg]{ k/Dk/f x6fpg'k5{ .<br />

bz} ltxf/ h:tf] dxfg rf8df ;a} bfh'e<strong>fO</strong>{ e]nf x'g] wlg u/Lasf] e]befj gu/L cfkm" a;f]af;<br />

u/]sf] 7fp“df ;a}eGbf h]7f] e<strong>fO</strong>sf] 3/df bz}sf] l6sf nufpg] k/Dk/fsf] yfngL ug]{ . h'7f] k/L l6sf<br />

nufpg gx'g] cj:yf ;[hgf ePsf] cj:yfdf afx]s bfh'e<strong>fO</strong>{sf] 3/df l6sf nufpg l6sfsf] lbgdf g}<br />

hfg' kg]{ h:tf k/Dk/fsf] yfnlg ug]{ xf] elg xfd|f] kl/jf/leq r8kj{ dgfpg] ;+:sf/ / z}lndf klg<br />

Ps?ktf c<strong>fO</strong>{ kl/jf/ ;'Gb/ aGg] lyof] .<br />

32


k/f]ksf/ eGbf 7"nf] wd{ / csf{n<strong>fO</strong>{ b'Mv / lk8f lbg'eGbf 7"nf] kfk s]lx gePsf] x'“bf<br />

cfÎgf] en<strong>fO</strong>{sf] ;fy;fy} c?sf] klg en<strong>fO</strong>{ / lgM:jfy{ ;]jfsf] nflu xfd|f] kl/jf/sf] tkm{af6 cfÎgf]<br />

kl/jf/sf] s]lx c+z <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_ n<strong>fO</strong>{ lbO{ 6«i6 -sf]if_ sf] tkm{af6 ljleGg 7fp“df<br />

hUuf vl/b u/L s'nfog dlGb/, wd{zfnf , kf6L ,kf}jf, j[4f>fd, wf/f, s'jf, Ogf/ cflb lgdf{0f ug{<br />

;lsPdf dfq <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_ :yfkgfsf] ;fy{stf k'/f x'g]5 .<br />

xfd|f] kl/jf/, ;dfh / /fi6« k/Dk/fb]lv g} wfld{s ;+/rgfn] af“lwPsf] 5 . xfld hlt;'s} s6'/<br />

ePtf klg hGdb]lv d[To';Ddsf] xfd|f] wfld{s ;+:sf/af6 xfdL d'Qm x'g cjZo ;Sb}gf} . lsgeg] xfd|f<br />

k'j{hx?n] k/Dk/fb]lv dflgcfPsf wfld{s ;+:sf/x?n] sfg"gL ?kdf g} h/f] uf8L j}wflgs dfGotf ;d]t<br />

<strong>k|</strong>fKt u/L ;s]sf 5g\ . oL wfld{s ;+:sf/x?n<strong>fO</strong>{ r['gf}lt lbg] xf] eg] xfd|f] ;dfhaf6 xld alx:s[t x'G5f}<br />

. ;fy} sfg'gsf] gh/df b08gLo klg x'g]5f}+ . To;}n] xfd|f] wfld{s ;+:sf/n<strong>fO</strong>{ rL/sfn <strong>k|</strong>o{Gt;Dd<br />

lg/Gt/tf lbOx/xg] xf] eg] ;a} bfh'e<strong>fO</strong>{x? Ps} 7fp“df a;L 5nkmn u/L ;d"lxs lgisif{åf/f ;'ts,<br />

ljjfx, cfzf}r / rf8kj{ dgfpg] h:tf s'/fdf lglZrt dfkb08 tof/ kf/L kfl/jfl/s Ps?ktf Nofpg<br />

g;s]df wfld{s ;+:sf/x? kfng ug]{ ;DaGwdf kfl/jfl/s ljs[lt oyfjt} /xg]5 . t;y{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

kl/jf/sf ;b:ox?aLr dfly n]lvPadf]lhdsf wfld{s ;+:sf/x? ;DkGg ug]{ ;DaGwdf kfl/jfl/s Pstf<br />

cfPdf xfd|f] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kl/jf/sf ;b:ox?sf] lgwg x'“bf 6f9fsf] bfh'e<strong>fO</strong>{ xf] egL h'7f] k/]sf] a]nfdf bz}+<br />

ltxf/df l6sf nufpg]/, /d<strong>fO</strong>nf] ug]{ / cGo z'esfo{ ug]{ h:tf s';+:sf/sf] cGTo eO{ wfld{s ;+:sf/x?<br />

kfng ug]{ ;DaGwdf kfl/jfl/s Pstf cfpg] 5 .<br />

wGojfb †<br />

clwjQmf o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

-;b:o_<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 - sNof0fsf]if_<br />

sf7df8f} pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong><br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] ;+l<strong>If</strong>Kt gfnLa]nL<br />

Oltxf;sf] pQfn <strong>k|</strong>jfx;“u} xhf/f}+ aif{b]lv dfjg hfltsf] Oltxf; <strong>k|</strong>jflxt / <strong>k|</strong>efljt x'“b} c<strong>fO</strong>/x]sf] 5 .<br />

oxL qmddf dfgj hfltn] cfkm"n<strong>fO</strong>{ Tof] w/fdf :yflkt u/]sf] 5 . p;n] cfÎgf] ljsf;qmddf cglulGt<br />

dfgj ;d"xsf] aLrdf cfÎgf] ;fdflhs / hflto klxrfg sfod ug{ cfkm"n<strong>fO</strong>{ u0f hflt / uf]qdf<br />

:yflkt u/L u¥of] . cfhsf] bl<strong>If</strong>0f Pl;ofnL e"efudf dflg; ;d"xsf] aLrsf] klxrfg cfh ToxL hflt /<br />

uf]q ePsf] 5 . oBlk dfgj hfltsf] <strong>k|</strong>f/lDes sfnsf] cj:yf cfh ljBdfg 5}g tfklg hflt / uf]qsf]<br />

dxTj eg] sd ePsf] 5}g . of] ;+;f/df o'uGtsf/L k/jt{g ePsf] 5 . $÷% ;o k'/fgf hft / y/x?<br />

/ s]xL ckjftx?n<strong>fO</strong>{ 5f]8]/ cfh k"0f{?kdf kl/jt{g eO;s]sf 5g\ / ltlgx?sf ;fd' cfÎgf <strong>k|</strong>f/lDes<br />

r/0fsf k'vf{x?;“u cfÎgf] ;DaGw sfod ug{ lxdfn hqf] ;d:of t]l;{Psf] 5 . log} ;d:ofx?sf] j[Qdf<br />

?dlNnb} cfÎgf k'vf{x?sf] cflb Oltxf; vf]Hg], s]nfpg] / tL k'vf{x?;“u cfÎgf] ;DaGw hf]8\g] qmddf<br />

/x]sf] y'<strong>k|</strong>} hflt / y/x?dWo] æ<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{Æ y/ ePsf] hftLo ;d"x klg Ps xf] .<br />

33


åfk/ o'udf ;xltsf 5f]/f clUg eP . clUg / pgsf] kTgL :jwfaf6 zflG8Nosf] hGd eof] . logL<br />

cfÎgf] ;dosf <strong>k|</strong>l;4 Clif lyP . zflG8No Clifsf b'O{ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . cl;t / b]jn . s;} s;}n]<br />

logLx?n<strong>fO</strong>{ zflG8No Clifsf r]nf x'g klg eg]sf 5g\ . oxL zfvf cGtu{t zfjl0f{, zjhf, ldqf, d}q<br />

/ j?0fsf] gfd klg kfl/jfl/s ;b:osf] ?kdf lnOG5 . logs} ;Gtfgx?n] snfGt/df hflt, y/ /<br />

uf]qsf] k/Dk/f ljsl;t eO{;s]kl5 cfÎgf] s'n uf]qsf] kl/ro lb“bf zflG8No Clifs} gfdaf6 zflG8o<br />

uf]qL eg]/ kl/ro lbg yfn] . cfh klg bl<strong>If</strong>0f Pl;ofsf] of] e"–efudf y'<strong>k|</strong>} hflt / y/x? zflG8No uf]qL<br />

5g\ . ltgdf clxn];Dd hfgsf/L cfPdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sfÎn], dxt, emf, ld> cflb 5g\ . t/ clxn];Dd oL<br />

hflt / y/x?sf] k'Vof}{nL ;DaGw eg] zflG8No Clif;“u hf]8\g ;lsPsf] cj:yf ljBdfg 5}g .<br />

of] n]vdf zflG8No uf]qL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] Oltxf;sf] n]vfhf]vf ug]{ hdsf]{ ul/Psf] 5 . oBlk<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf cflb k'vf{ zflG8No Clif;“u hf]8\g jt{dfgdf czDej ePsf] 5 t/ of] dxfef/t eg]<br />

xf]Og . Clif zflG8No kZrft o'u ljlt;s]sf] 5 . pgsf ;Gtfg cg]sf] hft / y/df kl/jt{g<br />

eO{;s]sf 5g\ . pgsf s'g ;Gtfg jf r]nfsf] xf“ufaf6 <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{?sf] pTklt eof] ls6fg ug{ ;Sg] cj:yf<br />

5}g . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ y/sf] pTkltsf af/]df lsDabGtL / hg>'ltn<strong>fO</strong>{ g} cfwf/ dfGg'kg]{ cj:yf 5 . t/ o;<br />

;DaGwdf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] pTkltsf ;DaGwdf xfn;Dd tYo'Qm <strong>k|</strong>df0f km]nf gk/]sf]n] ubf{ g} o;} eGg ;Sg]<br />

cj:yf 5}g . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] pTklt ynf] ufvf{ eGg] s'/f ljleGg ;|f]taf6 cfp“bf af:tljstf s] /x]5 elg<br />

oyfy{ a'‰g <strong>k|</strong>=kf= 6«i6 cWo<strong>If</strong> g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ j+zfjnL pk;<strong>ldlt</strong>sf ;lrj pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ / ;b:o wd{/fj<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]t tLghgfsf] 6fnL uf]vf{ uO{ e"=k"= /fhk"/f]lxt ;"o{gfy cof{n -d<strong>fO</strong>nf afh]_ ;“u e]6L s'/f<br />

ubf{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf cflb k'vf{ uf]vf{ b/jf/sf zfxL u'? lyP eGg] s'/f d}n] klg cfÎgf a8f afa' / bfh'af6<br />

;'g]sf] ;Dd x'“ <strong>k|</strong>df0f oxf“ 5}gg\ ePsf <strong>k|</strong>df0f ;a} sf7df8f} nluPsf 5g\ . o;n] ubf{ d tk<strong>fO</strong>{+sf]<br />

k"j{hx?sf] af/]df o;} xf] eg]/ ls6fg;fy eGg ;lSbg eGg'eP kZrft Tof] 6f]nL l/Qf]xft kmls{of] .<br />

cfh;Ddsf] cWoogsf] lgZsif{df <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] pTkltsf] af/]df 7f]s]/ o;} eGg ;Sg] cj:yf 5}g .<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf] pTkltsf] Oltxf; cem} cg';Gwfgsf] ljifo ag]sf] 5 .<br />

clxn];Ddsf] cg';Gwfgaf6 km]nf k/]sf uf]kfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{sf kf“r e<strong>fO</strong>{ 5f]/f dWo] h]7f]sf] gfd v'Ng<br />

g;s]sf] / cGo rf/ e<strong>fO</strong>{df d<strong>fO</strong>nf <strong>k|</strong>ltdg, ;<strong>fO</strong>nf <strong>k|</strong>hfklt, s<strong>fO</strong>“nf gGbd'gL / sfG5f huGgfy lyP .<br />

tL rf/ e<strong>fO</strong>df d<strong>fO</strong>nf <strong>k|</strong>ltdg / ;<strong>fO</strong>nf <strong>k|</strong>hfklt l;Gw'nLsf] ljlQ{hf]/ eGg] 7fp“ dNn /fhfaf6 ljtf{<br />

js; k<strong>fO</strong>{ a;f]jf; u/]sf / emf“uf emf]nlsf -l;Gw'nL_ gGbd'gLn] dNnsfndf k/sjf;sf] ljtf{ k<strong>fO</strong>{ ToxL“<br />

a;f]jf; u/]sf lyP . <strong>k|</strong>hfkltsf kf“r e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . ltgdf j+zdl0f, dlg<strong>k|</strong>;fb, hutdl0f, ?b|dl0f<br />

lyP . logdf hutdlgsf ;Gtfg rf/ e<strong>fO</strong> 5f]/fx? /fdrGb|, cljrGb|, jfn' / ltnrg lyP . cljrGb|sf]<br />

;Gtfg vfN8] r}gk'/ -l;Gw'nL_ df / logsf ;Gtfgx? ;nf{xL, /f}tx6 cflb 7fp“df a;f]jf; ub{5g\ .<br />

;<strong>fO</strong>{nf afa'sf 5f]/f zlzw/ eP . lolg cfÎgf ;dodf lgs} rNtf k'hf{ JolSt lyP . logL<br />

dfnkf]tdf txljNbf/ lyP . logn] kj{tsf] b'n'{Ë cDan dWo] afh'ª nufot slx 7fp“x? s / v ljtf{<br />

<strong>k|</strong>fKt u/]sf lyP . logsf rf/ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . != /f3', @=b'Kr], #= sfn', $= n5'dg .<br />

zlzw/ h]7f 5f]/f /f3'sf] c+zefudf rgf}6] / afh'ª k/]sf] lyof] . xfn logsf ;Gtfgx? lrtjg<br />

/ kj{tdf 5g\ . logsf 5f]/f != zlz3. / @= /fdfgGb lyP . sfG5f /fdfgGbsf ;Gtfg e]l6Psf 5}gg\ .<br />

h]7f zlzw/n] kj{tdf l8fsf] hflu/ klg kfPsf lyP / pgn] @ cf]6f ljjfx u/]sf lyP . h]7L cfÎg}<br />

hft y/sL / sflG5 7s'/LsL 5f]/L . logsf % e<strong>fO</strong>{ 5f]/fx? h]7f OGb|gf/fo0f 7s'/LsL 5f]/Lkl§ / d<strong>fO</strong>nf<br />

jfh]{, ;<strong>fO</strong>{nf ljh]{, s<strong>fO</strong>“nf s'nklt / sfG5f rfd'gf/fo0f ax'gLaf6 hGd]sf lyP . To;}sf/0f logsf<br />

7s'/LsL 5f]/Lkl§sf ;Gtfg aiff}{;Dd xdfn 7s'/L eP/ a;]sf k<strong>fO</strong>Psf 5g\ . h]7f OGb|gf/fo0fn] lhh'<br />

34


zlzw/n] kfPsf] ljtf{ ;/sf/L vhfgf ga'emfp“bf /f]Ssf /x]sf]df d'lQmgfysf] af6f]df kg]{ /fgLkf}jf eGg]<br />

7fp“df >L % ;'/]Gb|sL /fgLsf] gfddf wd{zfnf ag<strong>fO</strong>{ r9fp“bf v';L eO{ /fhfaf6 ;f]wlg x'“bf d]/f lhhfn]<br />

;/sf/sf afa' afh]af6 kfPsf] ljtf{ /f]Ssf ePsf] x'“bf ;f] ljtf{ km's'jf u/L kfp“ klg ljlGt r9fp“bf lj=<br />

;+= !(#) ;fndf km's'jf ul/lbg pgsf 5f]/f ;De'bQ -sfn'_ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;d]t $ hgfsf] gfddf axfnL<br />

u/fPsf lyP . o;kl5 df]bLdf cv08 lsQ{g nu<strong>fO</strong>{ Toxf“af6 lx“8]sf OGb|gf/fo0fsf] clxn];Dd d[To'<br />

;+:sf/ sd{;Dd ePsf] 5}g . logsf ;Gtfgx? kj{t / lrtjgdf a;L cfPsf 5g\ .<br />

zlzw/sf s<strong>fO</strong>“nf 5f]/f s'nklt / sfG5f rfd'gf/fo0fsf ;Gtfg lrtjg / kj{tdf al; cfPsf<br />

5g\ . rfd'gf/fo0fsf 5f]/f nId0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -nf6f_ n] klg zlzw/sf] ljtf{df lh= d'= kfPsf lyP .<br />

<strong>k|</strong>hfkltsf kf“rf} lk9Lsf zlzw/sf ;<strong>fO</strong>“nf 5f]/f sfn'n] rgf]6], cf“uf nufotsf hUufx? /<br />

sfG5f n5'dgn] b'n'{Ë sfÎn] rf}/ nufotsf hUufx? c+z efudf kfPsf lyP . sfn' / n5'dgn] cfÎgf]<br />

k'Vof}{nL ynf] rg}6] cf“uf, b'n'{Ë sfÎn] rf}/ kf}8]nx?n<strong>fO</strong>{ a]lr cf7f/<strong>fO</strong>lt/ r'xfg 8f“8f uP . sfn'sf 5f]/f<br />

uf}/]Zj/ -uf]s'n_ r'xfg 8f“8faf6 gDs'n uO{ ToxL cfÎgf] yftjf; ldn<strong>fO</strong>{ a;f]af; u/]sf] k<strong>fO</strong>G5 .<br />

logsf ;Gtfg xfn emfkf, sf7df8f}+ / cfk;df a;f]af; u/L cfPsf 5g\ .<br />

n5'dg rflx r'xfg 8f8fdf a;L To;} ynf]n<strong>fO</strong>{ cfÎgf] sd{ynf] agfPsf] k<strong>fO</strong>G5 . r'xG8f8fdf<br />

logn] /f]k]sf] j/sf] ?v cfhklg n5'dgsf] Oltxf; af]s]/ lhljt Oltxf;sf] ?kdf /x]sf] 5 . logsf #<br />

e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . != aneb|, @= hutdl0f, , #= ?b}<br />

aneb|sf $ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . elu/y, xl/dg, rGb|dl0f / /fdbQ . logn] yx\o<strong>fO</strong> klg kfPsf<br />

lyP . logdf h]7f euL/y afa' afh]sf] ynf] r'xfG8f“8fn<strong>fO</strong>{ 5f]8L Ojf ebf}/]n<strong>fO</strong>{ cfÎgf] sd{ynf] ag<strong>fO</strong>{<br />

a;f]af; u/] . logsf @ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . efg'nfn / <strong>k|</strong>ltdfg, elu/yn] cfÎgf] yx/\o<strong>fO</strong> klg ToxLaf6<br />

rnfPsf lyP . logsf ;Gtfgx?n<strong>fO</strong>{ cf7/<strong>fO</strong>{ Ojf, emfkf, df]/Ë, sf7df8f}+ clb 7fp“df a;L cfPsf 5g'<br />

. xl/dgsf @ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . != 5ljnfn, @= Zofd . logsf ;Gtfgx? Ojf, emfkf / cf;fddf a;L<br />

cfPsf 5g\ . rGb|dl0fsf 5f]/f jfjf<strong>k|</strong>;fb, b]pgf/fo0f, s'Zdfv/ tLg e<strong>fO</strong>{ lyP . logsf ;Gtfgx? Ojf,<br />

emfkf, df]/Ë, sf7df8f}+ cflb 7fp“df al; cfPsf 5g\ . /fdbQsf ^ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . efis/, jfnfgGb,<br />

lrGtfdl0f, dfwj, lbjfs/ / uhfw/ . logsf ;Gtfgx? klg Ojf, emfkf, df]/Ë, sf7df8f}+, cf;fd cflb<br />

7fp“df a;L cfPsf 5g\ . hutdl0f -hug_ sf ^ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . . logdf h]7f 5f]/f cGt/]sf] gfd<br />

kQf nfu]sf] 5}g . d's'Gb, Clif/fd, <strong>k|</strong>Nnfb / d+un' lyP . logdf d+un'sf ;Gtfg kQf nfu]sf] 5}g . c?<br />

e<strong>fO</strong>{sf ;Gtfgx? cf7/<strong>fO</strong>{ emfkf, cf;fd, sf7df8f}+ cflb 7fp“df al; cfPsf 5g\ . sfGbf ?b}sf $ e<strong>fO</strong>{<br />

5f]/f lyP . h;dWo] gGbdl0f, h;f]w/, rt'e'h / h3g . gGbdl0fsf] ;Gtfg kf“ry/, cfËa'Ë, cf;fd<br />

emfkf, df]/Ë, sf7df8f}+df al; cfPsf 5g\ . h;f]w/sf ;Gtfg kf“ry/, ;'jfª, emfkf, df]/Ë, cf;fd,<br />

sf7df8f}+ cflbdf a;f]af; u/]sf 5g\ . rt'e'{hsf ;Gtfg ;'efË, Onfd, emfkf cflb 7fp“df a;f]af;<br />

ub{5g\ . h3g afa' ?b} ;“u sflnlDkf]Ë uO{ a;]sf logsf] ;Gtfg of] <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>df ;dfj]z ePsf 5}gg\ .<br />

?b}df ;DaGwdf s'nfgGbsf] 5f]/f sflzsf] s'/f ubf{ cjut x'g]5 .<br />

gGbd'gL uf]vf{af6 k"j{ nflu l;Gw'nLsf] emf“ufemf]nLdf c<strong>fO</strong>{k'u]kl5 Tof] 7fp“ ;a} b[li6sf]0fn] a:g<br />

nfossf] b]vL Tolx 7fp“n<strong>fO</strong>{ logn] cfÎgf] sd{ynf] agfP . logn] dNn /fhfaf6 /fd]5fksf] k/sjf;<br />

ljtf{ kfPsf lyP . ljtf{ kfPkl5 logL cfÎg} ljtf{df a;L cfPsf lyP . logn] lj= ;+= !&&^ df<br />

sflGtk'/sf /fhf hutho dNn;“u ?= !@^) df d'“uL6f/ nufot s]lx hUufx? lsg]sf lyP . logsf<br />

tLge<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . <strong>k|</strong>B'Dg, <strong>k|</strong>z'{/fd / >Ls[i0f . h]7f <strong>k|</strong>z'{/fdsf @ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP lx/fbQ / jfnfgGb .<br />

logL v]ltkflt / uf]7df g} /dfpg] x'“bf logn] cfÎgf] c+zefudf lxnfvs{ nufot uf]7rf]x? kfPsf lyP<br />

. jfnfgGbsf] ;Gtfg clxn];Dd kQf nfu]sf] 5}g . lx/fbQsf 5f]/f gGbd'gL eP pgsf 5f]/f <strong>k|</strong>hfklt /<br />

35


<strong>k|</strong>hfkltsf klg $ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . dxfgGb, /fdrGb|, a|Dxk'q, / /fwfs[i0f . logLx?sf ;Gtfg xfn<br />

d'“uL6f/, /fd]5fk, af/f, sf7df8f}+ cflb 7fp“df a;f]af; u/L cfPsf 5g\ .<br />

d<strong>fO</strong>nf <strong>k|</strong>z'{/fdn] cfÎgf] c+zefudf s]xL Jof;L v]lt l/]jf/ kfPsf lyP . logsf $ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f<br />

lyP . v8fgGbsf] gfddfq kfpg ;lsPsf] 5 . pgsf] af/]df o:tf] lsDabGtL 5 M– PskN6 ;fpgsf]<br />

dlxgfdf df8L a]l;sf] la;f}lg rf}tf/Ldf <strong>k|</strong>z'{/fd s]lx dflg;x?sf] ;fy al;/x]sf] a]nf ;+u|fd l;+ gfd<br />

u/]sf] JolSt c<strong>fO</strong>{ d hftn] sfld x'“, kxnjfgL 5', dn<strong>fO</strong>{ kxnjfgL emf/f p7<strong>fO</strong>{ vfg] clwsf/ <strong>k|</strong>fKt 5 .<br />

oxf“ s'g} To:tf] kxnjfg 5f} eg] cfp s'l:t n8f}+ xf]Og eg] dn<strong>fO</strong>{ kxnjfgL emf/f b]p egL <strong>k|</strong>z'{/fd;“u<br />

eGbf s] eGg] s] ug]{ cj:yfdf <strong>k|</strong>z'{/fd ePsf] a]nf <strong>k|</strong>z'{/fdsf 5f]/f v8fgGb klg !@ kfy] 7]sLdf bxL<br />

lnP/ 3/ hfg 6'Kn'Ss c<strong>fO</strong>k'u]5g\ . pgn] klg ;+u|fd l;+sf] s'/f ;'gL;s]kl5 t/ lt/ /f]Kg l7Ss kf/]sf]<br />

v]tfdf bxLn] el/Psf] 7]sL km\of“sL klxnf of] lxnf]af6 7]sL lgsfn clg s'/f u/f}+nf eGbf lxnf]df<br />

efl;Psf] 7]sLn<strong>fO</strong>{ s;} ubf{klg ;+u|fd l;+n] lgsfNg ;s]g / v8fgGb cfkm}n] bxLsf] 7]sL lxnf]af6<br />

lgsfn] . ca s] u5f}{ elg pgn] ;+u|fd l;+xn<strong>fO</strong>{ <strong>k|</strong>Zg ubf{ ;+u|fd l;+n] s s':tL n8\5' eGbf d ;fgf]<br />

hft;“u s':tL n8\lbg a? ltldx?n<strong>fO</strong>{ cfÎgf] an <strong>k|</strong>bz{g ug]{ df}sf lbG5' egL 3/af6 emDkn lemsfP/<br />

o;n<strong>fO</strong>{ uf]nf] kf/ eGbf ;+u|d l;+n] slt <strong>k|</strong>oTg ubf{ klg ;s]g . v8fgGbn] ;+u|fd l;+sf] xftaf6 emDkn<br />

lnO{ cfÎgf] v'§fn] emDknn<strong>fO</strong>{ aLrdf 6]sL b'O{k§L ;d<strong>fO</strong>{ Ps csf{sf] 6'Kkf]lt/ tfGbf g'“xL uf]nf] ePkl5<br />

n o;n<strong>fO</strong>{ l;wf kf/ eGbf ;+u|fd l;+n] l;bf klg kfg{ ;s]g . d}n] xf/ dfg] hfg kfp“ eGbf To;} sxf“<br />

hfg k<strong>fO</strong>G5 . of] 7]sL / blx emKknsf] bfd / t}n] dfu]sf] em/fsf] bf]Aa/ lt/ clg hf eGbf d h+un<br />

;a]/ cfp“5' egL glhs}sf] vf]N;Ldf uPsf] vf]N;L vf]N;L em/L tfdfsf]zL xfdkmfnL t/L efuL uP5 .<br />

of] 36gfn] v8fgGbsf] gfd rf/}lt/ km}ng uof] . uf]/vsfnL /fhfn] ;'gL v8fgGbn<strong>fO</strong>{ alnof dWo]sf<br />

clt alnof 7gL æcltanÆ of] pkflw lbO{ ;Ddfg u/]kZrft pgsf] gfd g} cltan /xg uof] eGg]<br />

cfVofg k<strong>fO</strong>G5 . logsf $ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . /fds[i0f, hutdl0f, s'nfgGb / gGblszf]/ . kl5<br />

k[YjLgf/fo0f zfxn] g]kfn Plss/0f u.]kl5 logn<strong>fO</strong>{ c8\8f cbfntsf] lg/L<strong>If</strong>0fsf] sfd lbPsf] / ;f]xL<br />

sfdsf] lznlznfdf Ps lbg bf/L h'“uf gePsf /f8L kflvsf n'uf nufPsf @ hgf cgf}7f dfG];“u e]6<br />

eof] . ltgLx?n<strong>fO</strong>{ b]lv cfZro{ dflg ltldx? sf] xf} sxf“ lx8\of} elg ;f]wk'5 ubf{ xfdL kNnf] kNnf]<br />

ls/f“t c7/<strong>fO</strong>{ xfËkfËaf6 cfPsf lnDa'x? xf}+ . /fhfn] af“lwlbPsf] lyltcg';f/ xfldn] klg ;'Aaf<br />

cdfnLsf] clwsf/ kfpg' kg]{df bfh'e<strong>fO</strong>{af6 cGofok"j{s j]bvn ul/+bf /fhf;“u lalGb la;fpg cfPsf<br />

xf}+ eGbf v8fGgb -cltan_ n] lalGt kq n]lv >L % df lalGt kq r8<strong>fO</strong>{ lbPkl5 pgLx?sf] lhDa'jfn<br />

cdfnLsf] clwsf/ sfod eP5 . o:tf hfGg] dfG5]klg rflxg] /x]5g\ eGg] ;f]lr lt ;'Aafx?n] tk<strong>fO</strong>“sf<br />

;Gtfg k"j{ cfP eg] xfd|f] 7fp“df cfpg' elg lgDtf lbO{ uPsf x'“bf kl5 v8fgGb -cltan_ sf 5f]/f<br />

s'nfgGb / /fds[i0fsL kTgL cfÎgf bfh'e<strong>fO</strong>{ 5f]/f s0ff{gGb / xs{b]jn<strong>fO</strong>{ lnO{ k"j{ cf7/<strong>fO</strong> lt/ a;<strong>fO</strong>“v<br />

hf“bf s'nfgGbn<strong>fO</strong>{ lelqof dg k¥of] . pgL Tolx a;] . s0ff{gGb eg] e<strong>fO</strong>{ / cfdfn<strong>fO</strong>{ lnO{ xfËkfËlt/<br />

nfu] kfg;'jn] ;'Aafx?n] klg s0ff{gGbn<strong>fO</strong>{ x[bob]lv g} :jfut u/L y¥o<strong>fO</strong> lbO /fv] . sfG5f sfG5f<br />

xs{b]j l5GtfËsf] 3§]wf/f]df a;f]af; ug{ yfn] .<br />

o;/L /fds[i0fsf bfh'e<strong>fO</strong>{sf 5f]/f s0ff{gGb / xs{b]j xfËkfË / l5GtfËdf a;f]af; ug{ yfn] .<br />

s0ff{gGbsf bfh'e<strong>fO</strong>{ 5f]/f eP . /fds[i0f / l;4dl0f . /fds[i0fsf b'O{cf]6f kTgLaf6 ^ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f eP .<br />

h;df gGbdl0f, OGb|dl0f, hutdl0f, led;]g / sf“lz . h]7f gGbdl0fsf ( e<strong>fO</strong>{ 5f]/f eP . lolg cToGt}<br />

wfld{s <strong>k|</strong>j[lQsf JolSt lyP . 5f]/fx?df ?kgf/fo0f, l8=/fdrGb|, /+unfn, ;'= kz'klt, l8=lji0f'nfn,<br />

bftf/fd, g/Wjh, nIdL<strong>k|</strong>;fb –n<strong>If</strong>0f_, nf]sgfy . xfn logLx?sf ;Gtfg cf7/<strong>fO</strong>, xfËkf, emfkf, df]/Ë,<br />

Onfd / sf7df8f}+df a;f]af; ub{5g\ . o;}u/L klg l;l4dl0fsf klg @ kTgLaf6 ( 5f]/f eP h;df<br />

36


OGb|dl0f, <strong>k|</strong>ltdfg, rGb|dl0f, dg/y, j}hgfy, <strong>k|</strong>hfklt, huGgfy / kz'klt . logLx?sf ;Gtfg cf7/<strong>fO</strong>,<br />

xfËkfË, emfkf, cf;fd, l;gfd / sf7df8f}+df a;f]af; ub{5g\ . OGb|dl0fsf ;Gtfg l;lSsd /<br />

bflh{lnËdf 5g\ eGg] s'/f hfgsf/Ldf cfP/ klg xf“uf] of gfnLa]nLdf / j+z j[<strong>If</strong>df ;d]t k"0f{?kdf<br />

;dfj]z ug{ ;lsPsf] 5}g . rGb|dl0f, hutdl0f, / led;]gsf ;Gtfg xfËkfË g];d -u}/L_ emfkf, df]/Ë<br />

/ sf7df8f}df a;f]af; ub{5g\ .<br />

s0ff{gGbsf e<strong>fO</strong> xs{b]jsf tLg e<strong>fO</strong>{ 5f]/f v8', bj'{ / /fwfs[i0f eP . v8'sf ;Gtfg 5}gg\ .<br />

bj'{sf b'O{ 5f]/f k/dfgGb eP , oLgsf ;Gtfg emfkfdf a;f]af; u5{g . /fwfs[i0fsf % e<strong>fO</strong>{ 5f]/fx? >L<br />

xs{, kz'klt, cljrGb|, pk]Gb| / dg/y -j}h'_ x'g\ . logLx?sf ;Gtfg klg xfn emfkf, df]/Ë /<br />

sf7df8f}+df a;f]af; ub{5g\ .<br />

v8fgGb -cltan_ sf sfG5f 5f]/f glGbs]zf]/ eg] bfh'e<strong>fO</strong>{n] ljtf{ 5f]8L k"j{lt/ nfu] eg] logn]<br />

tTsfn ljtf{ 5f8]gg\ . logsf $ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . >L gf/fo0f, >L j+z, uf]j4{g / /fwfs[i0f -zlzw/_ .<br />

glGbs]z/sf ;Gtfgn] klg kl5af6 cfÎgf k"j{hfg] bfh'e<strong>fO</strong>s} kblrGxn<strong>fO</strong>{ cg';/0f u/] . k"j{ hfg] qmddf<br />

h]7f >L gf/fo0f y]rDa' uO{ a;] . xfn logsf ;Gtfg 9'Ë]kfgL Rofª\ yfDk'af6 cf;fd, df]/ª, emfkf,<br />

sf7df8f}+ cflbdf a;f]af; u/L cfPsf 5g\ . >L j+zsf] ;Gtfg k/sjf; / cf;fdsf] hnk<strong>fO</strong>{u'8L /<br />

lrtjgdf a;f]af; ub{5g\ . uf]j4{g k/sjf;af6 ;f]em} xfËkfË uP . logsf rf/ e<strong>fO</strong> 5f]/f lyP . Toxf“<br />

a:bf lnDa'x?;“u emu8f x'“bf logL cfÎgf] kl/jf/ lnO l;gfd uP . logsf 5f]/f >Lnfn / ljB' -aneb|_<br />

sf ;Gtfg y]rDa', 9'Ë]kfgL, cf7/<strong>fO</strong>{, Ol;j'Ë, cfª\j'ª\, ;'efª\, Rofª\yfk' / xfn emfkf, df]/ª, ;'g;/L,<br />

cf;fd / sf7df8f}+df a;f]af; ub{5g\ . uf]s'n / hug km]/L xfËkfË g} kmls{ cfP . xfn logsf<br />

;Gtfgx? tfKn]h'Ë, ef“kf, cf;fd / df]/ªdf al; cfPsf 5g\ .<br />

nueu o;}a]nf h]7f <strong>k|</strong>hfkltsf ;Gtfgdf 5}7f}+ lkl9sf sfn' / n<strong>If</strong>'dg klg r'xfG8f8fdf c<strong>fO</strong>{<br />

a;f]af; ug{ yfn]sf lyP . pgsf] ;Gtfgsf] af/]df cl3Nnf] <strong>k|</strong>s/0fdf eL ;lsPsf] 5 . oxf“ n<strong>If</strong>'dgsf<br />

sfG5f 5f]/f ?b} / s'nfgGbsf h]7f 5f]/f sf“lzsf af/]df pNn]v ul/Psf] 5 . sf“zL / ?b} gftfdf sfsf<br />

elthf ePtf klg ulx/f] ldqtf eof] . sf“lz <strong>k|</strong>sf08 Hof]ltif lyP . ?b} j8f rnfv / 6f7f af7f lyP .<br />

oL b'Ohgf slxNo} cnu x'“b}gy] . PskN6 oL sfsf elthf g]kfn -sf7df8f}+_ uP . Toxf“ uP/ s'g}<br />

/fhsd{rf/Lsf] lrgf x]bf{ ljjfx u/]sf] w]/} aif{ lalt ;Sbf klg pgsf] ;Gtfg ePsf] /x]g5 . ltdLn<strong>fO</strong>{<br />

;Gtfgsf] of]u k/]sf] 5 . 5f]/f] hlGdG5 elg eljiojf0fL u/]sf] x'“bf / kl5 5f]/f] hGdbf v'zL eO{ pgsf]<br />

;xof]un] r'xfG8f8 / o;sf] cf;kf;sf] lgs} 7"nf] <strong>If</strong>]qsf] yx¥o<strong>fO</strong>“ /fhfaf6 nfndf]x/ åf/f <strong>k|</strong>fKt u/L<br />

kms]{/ 3/ hf“bf Tof] s'/f lnDa'x?n] rfn k<strong>fO</strong>{ sf“lz / ?b}n<strong>fO</strong>{ df5f}{ elg pgLx?dfly cfqmd0f ubf{ sf“lz<br />

/ ?b} Toxf“af6 eflu t/dkf/L dfemL6f/df uO{ a;] . Toxf“ a:bf cf}nf] nfu]kl5 yk'{ gfuL uO{ nfdf] 3/<br />

ag<strong>fO</strong>{ aLrdf af/L b'O{k§L a:g yfn]5g\ . sflt{s dlxgfdf sfln Hofld/ ;f“w]/ vf“bf sf“lzn<strong>fO</strong>{<br />

lgdf]lgof eO{ k/nf]s ePsf / ?b} Toxf“ lnDa' c<strong>fO</strong>k'U5g\ eGg] 8/n] sfG5f] 5f]/f h3gn<strong>fO</strong>{ lnO{<br />

sfnLDkf]s uPsf ToxL pgsf] d[To' eof] . sf“lzsf] d[To[kl5 pgsL kTgL hfg'sf tLge<strong>fO</strong>{ 5f]/fx?<br />

rGb|dl0f u+ufw/ / ?kgf/fo0fn<strong>fO</strong>{ ;fy lnO{ yk'{sf] gfludf ;lag\ . pgL ljVoft wGjGt/L lyOg\ . pgn]<br />

l;gfdsf] tTsfnLg cfu] ;'Aafsf] 5f]/f] la/fdL ePsf] x'“bf 5f]/f]n<strong>fO</strong>{ cf}iflw pkrf/ u/L lgsf] kfl/lbOg\ .<br />

To;}sf/0f cfu] ;'Aafn] v';L eP/ efpGg]6f/ 3/af/Lsf] nflu / wfg v]ltsf] nflu /}s/ hUuf u+ufw/sf]<br />

gfddf btf{ ul/lbP . kl5 cfdf hd'gfsf] d[To' kZrft h]7f rGb|d0fL / sfG5f ?kgf/fo0f cfdfsf] sfh<br />

lqmof ug{ l;gfd cfPsf] avt rGb|d0fLn] sfnLyfg / s]xL /}s/ hUuf / sfG5f ?kgf/fo0fn] xfnsf]<br />

37


;]8<strong>fO</strong>{ vfon cfu] ;'Aafaf6 <strong>k|</strong>fKt u/L a;] . h]7f rGb|dl0fsf Pp6} 5f]/f dgf]/y -sfn'_ lyP . sfn'<br />

<strong>k|</strong>efjsf/L ePsf] x'“bf cfu] ;'Aafn] yx¥o<strong>fO</strong> ;d]t lbPsf lyP . pgsf ;Gtfg l;gfd, emfkf / df]/ªdf<br />

a;f]af; u/L cfPsf 5g\ . d<strong>fO</strong>nf u+ufw/sf % e<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . gGbdl0f, hutdl0f, lhjnfn, w|'afnfn<br />

/ <strong>k|</strong>ltdg . logdf h]7f gGbdl0fn] ;d]t yx¥o<strong>fO</strong> kfPsf lyP . gGbd'gLsf d<strong>fO</strong>nf 5f]/f /fdnfn –<br />

efpGg]_ n] lzIFfsf] <strong>If</strong>]qdf 7"nf] of]ubfg lbPsf lyP . pgn] cfÎg} 3/df Hofltif / kl08t /fv]/ lz<strong>If</strong>f<br />

lbg] Joj:yf ldnfPsf lyP . cfh u+ufw/sf ;Gtfg tfKn]h'Ë, l;gfd, emfkf, dlgk'/, cf;fd /<br />

sf7df8f}+df a;f]af; ub{5g\ . sfG5f ?kgf/fo0fsf ;Gtfg l;lSsd, cf;fd / emfkfdf a;f]a; ub{5g\ .<br />

s'nfgGbsf tLge<strong>fO</strong>{ 5f]/fdWo] h]7f sf“lzsf] dfly g} pNn]v eO{;s]sf] 5 . pgsf d<strong>fO</strong>nf<br />

/ sfG5f s[lt / s'j]/sf ;Gtfgx?df s[ltsf h]7Lkl§ lji0f'nfn / sflG5kl§ sfGt' eP . logsf<br />

;Gtfgx? emfkf, sf7df8f}+ / cf;fddf a;f]af; u/L cfPsf 5g\ . sfG5f s'j]/sf klg @ e<strong>fO</strong>{ 5f]/f<br />

lyP . a]g' / xl/dg . a]g'sf ;Gtfg emfkf / cf;fddf a;f]af; u/L cfPsf 5g\ . xl/dgsf ;Gtfg<br />

l;gddf g} 5g\ .<br />

gGbd'gLsf sfG5f 5f]/f >L s[i0fsf tLge<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . efg' /fdrGb| / lktfDa/ -ef]6'_<br />

. efg'sf tLge<strong>fO</strong>{ 5f]/f lyP . euL/y, lzjgf/fo0f / tf/flgwL . elu/ysf ;Gtfg k/sjf;af6 rf}tf/f<br />

a;f]af; u/L To;kl5 cf;d, lrtjg / emfkf, a;f]af; u/L cfPsf 5g\ . lzjgf/fo0fsf Ps e<strong>fO</strong>{ 5f]/f<br />

lyP . pgsf 5f]/f /fdgf/fo0f lyP / pgsf 5f]/fx? >Lnfn, /fdnfn, c3{nfn lyP / logLx?sf<br />

;Gtfg d'lu6f/, ;nf{xL, xl/cf]g cflb 7fp“df a;f]af; u/L cfPsf 5g\ . tf/flglwsf 5f]/f OR5f/fd /<br />

pgsf 5f]/fx? cfTd/fd <strong>k|</strong>hfklt sf“lz/fd / ejgfy / logsf ;Gtfgx? d'uL6f/, ;nf{xL cflb 7fp“df<br />

a;f]af; u/L cfPsf 5g\ .<br />

gGbd'gLsf gflt >Ls[i0fsf dflxnf 5f]/f /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ s§/ /fi6«jfbL lyP . cfkm"<br />

dNn/fHosf] afl;Gbf x'“bfx'“b} klg c+u|]hx? ho<strong>k|</strong>sfz dNnsf] ;xof]ufy{ l;Gw'nLdf cfqmd0fsf] tof/L<br />

ub}{5g\ eGg] s'/f yfxf kfPkl5 c+u|]hsf] gLltn<strong>fO</strong>{ /fd|/L a'em]sf /fdrGb|n] ho<strong>k|</strong>sfzn<strong>fO</strong>{ r6Ss 5f8L<br />

k[YjLgf/fo0f zfxsf] k<strong>If</strong>df pleP . b]zsf] /<strong>If</strong>fsf] lglDt pgn] k[YjLgf/fo0f zfxn<strong>fO</strong>{ tg, dg, wg /<br />

hgn] ;xof]u u/] . logn] g]kfnsf] Plss/0fdf of]ubfg lbP/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] g]kfn /fi6«sf] lgdf{0fdf<br />

of]ubfg k'¥ofPsf 5g\ . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] g]kfnsf] Oltxf;df dxTjk"0f{ :yfg ¥ofPsf 5g\ . <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf]<br />

g]kfnsf] Oltxf;df dxTjk"0f{ :yfg 5 . logsf af/]df <strong>k|</strong>Wofks df]xg vfgfnsf] n]vn<strong>fO</strong>{ dxTj lbO{<br />

;Dk"0f{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x?sf] hfgsf/L u/fpg of] <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ j+zfjnLdf kfPsf 5f}+ . logsf 5f]/f Ps hgf lyP .<br />

pgsf] gfd bQ' lyof] . logsf tLge<strong>fO</strong> 5f]/f lyP . <strong>k|</strong>e'gf/fo0f, hLjgfy / lbgfgfy . <strong>k|</strong>e'gf/fo0fsf /<br />

hLjgfysf ;Gtfg d“'uL6f/, ;nf{xL, s}nfnL -wgu9L_ df a;f]af; / Joj;fo u/L cfPsf 5g\ .<br />

huGgysf] ;Gtfg clxn];Dd km]nf k/]sf] 5}g .<br />

>Ls[i0fsf sfG5f 5f]/f lktfDa/ -ef]6'_ kxNdfg lyP . logsf] Voflt km}nb} uPkl5 dNn<br />

/f0ffn] lemsfP/ cfÎgf kxndfg;“u s':tL n8fp“bf ;a}n<strong>fO</strong>{ lht]sf] x'“bf logn<strong>fO</strong>{ ljhosf] <strong>k|</strong>lts :j?k<br />

ef]6f] alS;; lbOPsf] lyof] . To;}sf/0f logn<strong>fO</strong>{ ef]6' klg eGb5g\ . logL v8fgGb -cltan_ kl5sf<br />

<strong>k|</strong>Voft kxndfg lyP . logsf 5f]/f cf7 e<strong>fO</strong>{ lyP . kb\dlglw, j}hgfy, hutdl0f, pdfsfGt, afns[i0f,<br />

lglwnfn, /+unfn / sfn' . kb\dlglwsf 5f]/f rGb|dl0f / pgsf 5f]/f rqmdl0f eP . logsf ;Gtfgdf<br />

/f0fsfndf xL/fnfn / pgsf 5f]/f rGb|<strong>k|</strong>;fb ;]gfdf ;'j]bf/;Dd ePsf lyP . ;'j]bf/ rGb|<strong>k|</strong>;fbn]<br />

38


j+zfjnL cg';Gwfgsf] qmddf cToGt ;/fxgLo sfo{ u/]sf] x'“bf <strong>k|</strong>=kf= 6«i6 -sNof0fsf]if_ n] pxf“n<strong>fO</strong>{<br />

@)%& ;fnsf] ;fwf/0f ;efdf bf];Nnf cf]8<strong>fO</strong> ;Ddfg u/]sf] lyof] .<br />

lktfDa/sf 5f]/fx?df j}hgfy, hutdl0f, pdfsfGt / lglwnfnsf ;Gtfg ge]l6Psf<br />

afns[i0fsf] ck'tfnL ePsf] 5 . <strong>j+zj</strong>[<strong>If</strong>df kb\dlglw, /+unfn / sfGt'sf ;Gtfgx? xfn d'“uL6f/, ;nf{xL,<br />

wgu9L / sf7df8f}+ cflb 7fp“df km}lnP/ a;]sf] k<strong>fO</strong>G5 .<br />

j+zfjnL cg';Gwfgsf] qmddf uf]kfnsf] ;Gtfg dfq k<strong>fO</strong>Psf x'“bf ;f] eGbf dflysf<br />

k'vf{x?sf] cWoog cg';Gwfg hf/L /x]sf] x'“bf of] j+z j[<strong>If</strong>df jt{dfgdf uf]kfnn<strong>fO</strong>{ klxnf] k'vf{ dflg<br />

pxf“s} gfdaf6 lk9L sfod ul/Psf] 5 . o;/L uf]kfnsf 5f]/f <strong>k|</strong>hfklt / gGbd'gLsf ;Gtfgsf] ljxËd<br />

n]vfhf]vf ubf{ logLx? /fggLlt, ;flxTo, snf, ;fj{hlgs <strong>k|</strong>zf;g, cWofkg, Gofo, :jf:Yo, kqsfl/tf,<br />

pBf]u / jfl0fHo ko{6gsf ;fy} cGo ljljw <strong>If</strong>]qdf cfÎgf] cnu klxrfg ag<strong>fO</strong>{ a;]sf 5g\ eGgdf<br />

clto'lQm gxf]nf . xfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{x? t/<strong>fO</strong>{sf] <strong>If</strong>]qdf s]xL lhNnfn<strong>fO</strong>{ 5f]8]/ t/<strong>fO</strong>{sf ;Dk"0f{ lhNnf / kxf8tkm{<br />

Onfd, kf“ry/, tfKn]h'Ë, t]¥xy'd, wgs'6f, /fd]5fk, b]nvf, l;Gw'nL, kj{t, sf7df8f}+ pkTosf cflb<br />

lhNnfx?df a;f]af; u/]sf] k<strong>fO</strong>Psf] 5 . xfldn] xffd|f] y/Lsf] pTklt sxf“, slxn] / s;/L eof]<br />

vf]htnf; ug{ af“sL g} 5 . of] dxtL sfo{n<strong>fO</strong>{ gof“ k':tfn] cem ulxl/P/ cg';Gwfg u/L nIo e]bg<br />

ug{ lglZrt ?kn] ;kmn x'g]5 eGg] cfzf / ljZjf; lng ;lsG5 / lnOPsf] 5 .<br />

-ljleGG ;|f]t / vf]haf6<br />

pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{<br />

;lrj<br />

<strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ kfl/jfl/s 6«i6 -sNof0f sf]if_<br />

j+zfjnL pk–;<strong>ldlt</strong> ;'?Ëf, emfkf .<br />

39


@)%# ;fn a}zfv @ ut] a;]sf] ;fwf/0f ;efn] ljlwjt lgjf{rg u/]sf] <strong>k|</strong>=kf= 6«i6sf] s]lGb|o sfo{<br />

;<strong>ldlt</strong> / ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong> lgDg adf]lhd 5 .<br />

s]lGb|o ;+rfns ;<strong>ldlt</strong><br />

s]lGb|o ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong><br />

cWo<strong>If</strong>M >L g;'x <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ -s'df/ afa'_ , w'nfaf/L ;+of]hsM t]h a= <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, latf{df]8<br />

pkfWo<strong>If</strong>M o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf“s/le§f ;x ;+of]hsM u+uf <strong>k|</strong>= <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, -efGhfafa'_, 3}nf8'Aaf<br />

dxf;lrjM sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds ;b:oM kbdnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, u/fd'gL<br />

;lrjM v8\s <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, a'waf/] ;b:oM pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'?Ëf<br />

sf]ifWo<strong>If</strong>M vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cgf/d'gL ;b:oM sf“lzgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, w<strong>fO</strong>hg<br />

;b:oM 3gZofd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lzju+h Æ pbogf/fo0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds<br />

Æ l8NnK <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf]xj/f Æ aneb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lzju~h<br />

Æ xl/ s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cgf/d'gL Æ >LdtL ;'ldqf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds<br />

Æ ;'>L ozf]bf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, z/0ffdlt Æ t'n;L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds<br />

Æ<br />

j]g'k/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, Onfd<br />

Æ kml0fGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'?Ëf sf7df8f}+ pkTosf ;Nnfxsf/ ;<strong>ldlt</strong><br />

Æ ch'{g <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds != t]haxfb'/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s'kg8f]n<br />

Æ lzj/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf7df8f}+ @= 8f= leid/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s'kg8f]n<br />

Æ k'isn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>}, ;'?Ëf #= bL3{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 3§]s'nf]<br />

Æ b]j/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lj/f6gu/ $= gGbs'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;Ltfk<strong>fO</strong>nf<br />

kb]g ;b:oM nIdL <strong>k|</strong>. lgZrn, sf7df8f}+ %= <strong>k|</strong>hfklt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, yfkfynL<br />

^= ;Ltf/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, a'9flgns07<br />

sf7df8f}+ pkTosf ljz]if ;<strong>ldlt</strong> &= >Ls[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 3§]s'nf]<br />

cWo<strong>If</strong>M nIdL <strong>k|</strong>;fb lgZrn, 3§]s'nf] *= lzj/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, v'dn6f/<br />

pkfWo<strong>If</strong>M u0f]z <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s'df/Lufn (= r/0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s'kg8f]n<br />

;lrjM gf/fo0f s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sfnf]k'n !)= 8f= df]xgs'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dxf/fhu~h<br />

;x–;lrjM gljg s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d}ltb]jL !!= eLid <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, wfkf;L<br />

sf]ifWo<strong>If</strong>M<br />

;b:oM<br />

Æ<br />

Æ<br />

Æ<br />

Æ<br />

Æ<br />

Æ<br />

Æ<br />

ab|L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, rjlxn<br />

vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sfnf]k'n<br />

o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cgfdgu/<br />

>L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, w'Daf/fxL<br />

s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cgfdgu/<br />

clgns[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, nlntk'/<br />

b]j/fj <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, uf}/L3f6<br />

lqnf]rg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d}ltb]jL<br />

;'>L ;l/tf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, nlntk'<br />

40


at{dfg emfkf lhNnf sfo{ ;<strong>ldlt</strong><br />

at{dfg t]¥xy'd lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong><br />

cWo<strong>If</strong>M l6sf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 3}nf8'Aaf ;+of]hsM dgx/L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, o'jf, ebf}/]<br />

pkfWo<strong>If</strong>M t]h<strong>k|</strong>sfz <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, h'/f]kfgL ;lrjM ljgf]b<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, o'jf, ebf}/]<br />

;lrjM ejfgL <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'?Ëf sf]iffWo<strong>If</strong>M /fd rGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, o'jf, ebf}/]<br />

;x–;lrjM df]xg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cgf/d'gL ;b:oM v8\s <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, o'jf,ebf}/]<br />

sf]iffWo<strong>If</strong>M o'j/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xNbLjf/L Æ 5ljnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, o'jf, ux]n]<br />

;b:oM dx]Zj/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f“uLjf/L Æ u+uf <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 5ft]9'Ëf<br />

Æ /fdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, u/fdgL Æ pdfsfGt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, Ol;j'ª<br />

Æ<br />

>LdtL wd{snf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 3}nf8'Aaf<br />

Æ u+uf <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds jt{dfg tfKn]h\'ª lhNnf sfo{ ;<strong>ldlt</strong><br />

cWo<strong>If</strong>M hos[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xfËkfË<br />

at{dfg df]/ª lhNnf sfo{ ;<strong>ldlt</strong> ;lrjM tlSb//fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xfËkfË<br />

cWo<strong>If</strong>M nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lj/f6rf]s sf]ifWo<strong>If</strong>M /fd<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xfËkfË<br />

pkfWo<strong>If</strong>M g/]Gb|s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ;b:oM l8NnL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, l;gfd<br />

;lrjM pbo/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lj/f6gu/ Æ u+uf<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, km"naf/L<br />

sf]iffWo<strong>If</strong>M s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;nsk'/ ;b:oM gf/fo0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, kmfs'Daf<br />

;b:oM OGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, jljof ljtf{ Æ e"jfgL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, r'“jf<br />

Æ <strong>k|</strong>]d<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, jljof ljtf{<br />

Æ bz/y <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, j]njf/L jt{dfg kf“ry/ lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong><br />

Æ xl/<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds ;+of]hsM g/<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, kf]v/L<br />

Æ /d]z s'df/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sfgk'/ ;lrjM no<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, kf]v/L<br />

sf]iffWo<strong>If</strong>M clUg <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'ef<br />

jt{dfg ;'g;/L lhNnf sfo{ ;<strong>ldlt</strong> ;b:o Mb]j]Gb| <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'ef<br />

cWo<strong>If</strong>M b]j]Gb| <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L Æ df]xgnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'efª<br />

pkfWo<strong>If</strong>M<br />

ab|L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dx]Gb|gu/<br />

;lrjM ljgf]b <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L jt{dfg Onfd lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong><br />

sf]iffWo<strong>If</strong>M uf]kfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L ;+of]hsM pdf/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, uf]nfvs{<br />

;b:oM >LdtL d]g'sf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L ;lrjM ljZjaGw' <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, km'juf5L<br />

Æ df]tLnfn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L sf]iffWo<strong>If</strong>M >LdtL ldgf <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, uf]nfvs{<br />

Æ g/]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L ;b:oM /fd<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, km"nuf5L<br />

Æ nj <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L ;b:oM lji0f' <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, km"nuf5L<br />

Æ<br />

uf]ljGb<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, O6x/L<br />

41


jt{dfg ;nf{xL lhNnf sfo{ ;<strong>ldlt</strong><br />

jt{dfg lrtjg kj{t lhNnf sfo{ ;<strong>ldlt</strong><br />

cWo<strong>If</strong>M s]bf/gfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of cWo<strong>If</strong>M wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, e/tk'/<br />

;lrjM huGgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of pkfWo<strong>If</strong>M k"0f{<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lutfgu/<br />

sf]iffWo<strong>If</strong>M hfgsL <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, x/Lk'/ ;lrjM s[i0f<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, /Tggu/<br />

;b:oM uf]ljGb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xl/cf}g sf]ifWo<strong>If</strong>M /fd<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, /Tggu/<br />

Æ /fdx/L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cl/cf}g ;b:oM kb\dgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, lj/]Gb|gu/<br />

Æ an/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, elQmlanf; Æ s[i0fx/L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, rDkfgu/<br />

Æ hLjgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xhf/lauf Æ OZj/L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, /Tggu/\<br />

Æ 6+s<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of Æ s[i0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, rDkfgu/<br />

Æ s]zj <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of Æ ljZjsdf{ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{,kftLrf}/ kj{t<br />

Æ cgGt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of jt{dfg /fd]5fk l;+w'nL lhNnf sfdo{ ;<strong>ldlt</strong><br />

Æ s[i0f<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dgx/jf cWo<strong>If</strong>M <strong>k|</strong>]d<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d'“uL6f/<br />

jt{dfg af/f lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong> pkfWo<strong>If</strong>M k'is//fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dGynL<br />

;+of]hsM s[i0f<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;km<strong>fO</strong>{ ;lrjM lbks/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d'“uL6f/<br />

;lrjM afz'b]j <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s]fxNjL sf]iffWo<strong>If</strong>M hfgsL<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xl/k'/<br />

sf]iffWo<strong>If</strong>M ZofdrGb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;km<strong>fO</strong>{ ;b:oM uf]ljGb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xl/cf}g<br />

;b:oM /fd<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s]fxNjL Æ /fdx/L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xl/cf}g<br />

;b:oM v]6/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf]xNjL Æ an/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, elQljnf;<br />

jt{dfg /f}tx6 lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong> Æ hLjgfy <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, xhf/ljuf<br />

;+of]hsM /fd<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of Æ 6+s <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of<br />

;lrjM df]xg<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of Æ s]zj <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of<br />

sf]iffWo<strong>If</strong>M hgs <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of Æ cgGt <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sd}{of<br />

;b:oM gGb/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of Æ s[i0f<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, dgx/jf<br />

Æ xl/<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of a+zfjnL ;+sng pk–;<strong>ldlt</strong><br />

Æ OGb|<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of ;+of]hsM vu]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, cfgf/d'gL emfkf<br />

Æ gf/fo0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of ;lrjM pkdl0f <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, ;'?Ëf, emfkf<br />

Æ k"0f{x/L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of ;b:o t'n;L/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 8f“uLaf/L<br />

Æ nfnx/L <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, d"lt{of Æ t]h a= <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, s'kg8f]n<br />

wgul9 lhNnf ;Dks{ ;<strong>ldlt</strong> Æ bL3{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, 3§]s'nf]<br />

;+of]hs kbd<strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{===== Æ l8NnL <strong>k|</strong>;fb <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sf]xj/f<br />

c? ;b:ox?sf] gfdfjnL gePsf] Æ ;Ltf/fd <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, a'9fgLns07<br />

Æ<br />

Æ<br />

Æ<br />

sf]dn <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, bds, emfkf<br />

o1/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, sfs/le§f<br />

lszf]/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, u/fd'gL, emfkf<br />

Æ /fh]Gb| <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, skg, sf7df8f}+<br />

Æ<br />

Æ<br />

wd{/fh <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{, e/tk'/,lrtjg<br />

nIdL <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ lgZrn, d}ltb]jL<br />

42


lji0f'sfGt zdf{ clen]v clws[t /fli6«o clen]vfno sf7df8f}+,<br />

clen]v jif{ !@–@)%! k"0f{Í– !@<br />

;Dkfbs d08n<br />

zflgdfof /f0ff ± clDasf <strong>k|</strong>;fb /]UdL<br />

<strong>k|</strong>sfzsM<br />

>L % sf] ;/sf/<br />

lz<strong>If</strong>f ;+:s[lt tyf ;dfh sNof0f dG qfno , k'/ftTj ljefu /fli6«o clen]vfno<br />

<strong>ldlt</strong> @)%! clZjg !& ut] <strong>k|</strong>yd jfxs %)) <strong>k|</strong>lt<br />

ljifoM b'n'{Ësf cDan dWo] s'Zdfsf hUuf ?k}of“ bA/ vfgdf bflvn u/K hUuf rng ug'{<br />

elg tklzn adf]lhdsf] aGb]h af“lwPsf] <strong>ldlt</strong> !**@÷&÷!! vfd ;+Vof !^@ .<br />

>L b'uf{ >Lgfy<br />

:j:tL >L dGdxf/fhlw/fhsZo ?= ! sf cfu] zlzw/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ hugk'l/s] b'n'{Ësf cDan DWo]<br />

s'Zdfsf] gf}Nofiff]/ eGofsf] hUuf tflxsf cf:kf s'dfxfnsf] lsk6af6 ldlr vfofsf] !*@@ ;fn<br />

jfUn'Ërf}/ sf] cbfntdf k'k{<strong>If</strong> u/L ;f] hUuf /}s/ 7x¥o<strong>fO</strong>bf cf:kf s'dfnn<strong>fO</strong>{ b08 eO{ pS:ofsf]<br />

kN6g sDkgLdf 98\8fdf bl/Psf] *@ ;fnsf hf“rdf bfl/ofsf] adf]lhd tklznsf] z]/df ?k}+of“<br />

?=!.. ;DdfgL ?k}of“ ! hDdf ?k}of“ @.. ;fn ljzfn sGb'sf bAb/ vfgfdf bflvn u/L hDdf rng<br />

ug'{ eGof aGbh]h u/L aSof}==vflt=Hofs;“u 7]saGbL hfgL hUuf rng u/ .<br />

cfzfld 3/ ;]df{ c:dflg hDdf ?k}of“<br />

zlzw/ <strong>k|</strong>;<strong>fO</strong>{ ! ! ..÷.. !..÷..<br />

hugk'/L ! .. .÷.. ...÷..<br />

@ !.. ! @..<br />

]<br />

58

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!