Hattuşa Sfenksini Bekliyor Hattusha is Expecting its Sphinx - MÜZE

TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2011 JULY-AUGUST-SEPTEMBER 2011 SAYI 2 ISSUE 2Bergama’nın Büyüleyici Etkisi Bergama’s Fascinating AuraHattuşa Sfenksini Bekliyor Hattusha is Expecting its SphinxAyasofya’ya Sihirli Bir Dokunuş A Magic Touch at The Hagia SophiaFATİH’İN SIRÇA SARAY’I: ÇİNİLİ KÖŞK MÜZESİThe “Glass Palace” of Sultan Mehmet II The Conqueror: The Tiled Pavilion Museum

Museum Museum PassPassA A KEY KEY TO TO HISTORYA HISTORY KEY HISTORYIntroducing the much anticipatedIntroducing the Introducing much anticipated the much anticipatedMuseum Pass İstanbul Card!Museum Pass İstanbul Museum Card! Pass İstanbul Card!The card will be available at the end of July inİstanbul.The cardIt willwillallowbeanyoneavailable The to card enterat the will intoend be Republicofavailable of July in at the end of July inİstanbul.TurkeyItMinistrywill allowofanyone İstanbul. Cultureto It enterand will Tourism allow into Republicofanyone to enter into Republicof of The-owned museumsTurkeyinMinistryİstanbul.Culture Turkey Museum Ministry andPassTourism of Culture and Tourismİstanbul-ownedCardmuseumswill costin72 -owned İstanbul.Turkish museums LirasThe Museumand in will İstanbul. Pass The Museum Passpermitİstanbula singleCardentrancewill cost İstanbul to72theTurkishmuseums Card Liras will for cost anda 72 will Turkish Liras and willmaximumpermitofathreesingledaysentranceor permit 72 hours.to a the single museums entrance for to a the museums for amaximum of three days maximum or 72 hours. of three days or 72 hours.This is a great solution for tourists who want to seethe masterpiecesThis is a greatofsolutionİstanbul This forthattourists a great everyonewho solution wanttalksto for see tourists who want to seeabout.the masterpieces of İstanbul the masterpieces that everyone of İstanbul talks that everyone talksabout.about.Museum Pass İstanbulMuseum Pass İstanbul Museum Pass İstanbulThe Museum Pass İstanbul is valid for seventy-two Temmuz ayının sonunda satışa sunulacak olan kart, Türkiye Cumhuriyeti Kültür vehoursTheandMuseumis activatedPass İstanbulat The the Museum istimevalidoffor Pass yourseventy-two İstanbul first is validTurizmfor Temmuz seventy-twoBakanlığı’nınayının sonundaİstanbul’da Temmuz satışabulunan ayının sunulacakmüzelerinde sonunda olan satışa kart,geçerli sunulacak Türkiyeolacak.Cumhuriyeti olan Museum kart, Kültür Türkiye Passve Cumhuriyentryhoursto theandmuseum.is activated hours at the and time is activated of your first at theİstanbul,time Turizm of your72Bakanlığı’nınsaatfirstya da 3 gün Turizm İstanbul’daboyunca Bakanlığı’nın bulunanilgili müzeleremüzelerinde İstanbul’da tek giriş bulunan geçerliolanağıolacak. müzelerinde sağlayacakMuseum geçerli vePass olacak. Mentry to the museum. entry to the museum.72.-TL’denİstanbul,satılacak.72 saat ya da İstanbul, 3 gün boyunca 72 saat ya ilgili da müzelere 3 gün boyunca tek giriş ilgili olanağı müzelere sağlayacak tek giriş ve olanağı sNo more standing in queue, this pass allows you to72.-TL’den satılacak. 72.-TL’den satılacak.go straightNo moretostandingthe turnstilein queue, No and more savethis standing time.pass allows in queue, you to thisİstanbul’dapass allowsbulunanyou toyabancı misafirlere büyük kolaylık sağlayacak olan Museum Passgo straight to the turnstile go straight and save to the time. turnstile and saveİstanbul,time. İstanbul’dagişe kuyruğundabulunan yabancı İstanbul’da beklemedenmisafirlere bulunan müzeleribüyük yabancı ziyaretkolaylık misafirlere etmesağlayacakolanağı büyük sunuyor.olan kolaylık Museum sağlayacak Pass olanThere will be 6 museums which you can enterİstanbul, gişe kuyruğunda İstanbul, beklemeden gişe kuyruğunda müzeleri beklemeden ziyaret etme müzeleri olanağı sunuyor. ziyaret etme olanağı suneasilyTherewithwillthis card.be 6Themuseumsmuseums There which will are be asyou 6 follows: museums can enter whichİlk müzeyou canziyaretindeentergeçerliliği başlayan Museum Pass İstanbul 72 saat boyunca aşağıdaeasily with this card. The easily museums with this are card. as follows: The museumsyerarealanİlk as müzemüzelerifollows: ziyaretindeziyaret etmegeçerliliği İlk müze olanağı ziyaretinde başlayansunuyor:Museum geçerliliği Pass başlayan İstanbul Museum 72 saat boyunca Pass İstanbul aşağıda 72 saat boyHagia Sophia Museum, Topkapı Palace Museumyer alan müzeleri ziyaret yer etme alan müzeleri olanağı sunuyor: ziyaret etme olanağı sunuyor:(exceptHagiaHaremSophiaApartments),Museum, Hagia TopkapıChora Sophia PalaceMuseum, Museum, Museum TopkapıAyasofyaPalace MuseumMüzesi, Topkapı Sarayı Müzesi (Harem Dairesi hariç), Kariye Müzesi, İstanbulİstanbul(exceptArchaeologicalHarem Apartments),Museums, (except Harem ChoraMuseum Apartments), Museum,of ArkeolojiChora Ayasofya Museum,Müzeleri,Müzesi,TürkTopkapıve Ayasofya İslamSarayıEserleri Müzesi, Topkapı Müzesi,(Harem Sarayı İstanbulDairesi Müzesi hariç),Büyük (Harem KariyeSarayMüzesi, Dairesi Mozaikleri hariç), İstanbul Kariye MüTurkishİstanbuland IslamicArchaeologicalArts, İstanbul İstanbul Museums,Mosaic Archaeological Museum.Museum Museums, ofMüzesi.Arkeoloji Museum Müzeleri, of Türk Arkeoloji ve İslam Müzeleri, Eserleri Türk Müzesi, ve İslam İstanbul Eserleri Büyük Müzesi, Saray İstanbul Mozaikleri Büyük SarTurkish and Islamic Arts, Turkish İstanbul and Mosaic Islamic Museum. Arts, İstanbul Mosaic Müzesi. Museum. Müzesi.444 MÜZE (6893)444 MÜZE (6893)

TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI TARAFINDAN ÜÇ AYDA BİR YAYINLANIRPUBLISHED QUARTERLY BY THE JOINT VENTURE OF TÜRSAB-MTMTÜRSAB-MTM İş Ortaklığı adına SAHİBİ / TÜRSAB YÖNETİM KURULU BAŞKANIOWNER on behalf of the joint venture of TÜRSAB-MTM / PRESIDENT OF THE EXECUTIVE BOARD OF TÜRSABBaşaran ULUSOYSORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ / RESPONSIBLE MANAGING EDITORFeyyaz YALÇINYAYIN KURULU / EDITORIAL BOARDBaşaran ULUSOY, Feyyaz YALÇIN, Arzu ÇENGİL, Hakan HİMMETOĞLU, Köyüm ÖZYÜKSEL,Kibele EREN, Ayşim ALPMAN, Aylin ŞEN, Hümeyra ÖZALP KONYARTÜRSAB adına YAYIN KOORDİNATÖRÜ / EDITORIAL COORDINATOR on behalf of TÜRSABArzu ÇENGİLYAYIN YÖNETMENİ / EDITOR-IN-CHIEFAyşim ALPMANGÖRSEL YÖNETMEN VE YAYIN DANIŞMANI / ART DIRECTOR AND EDITORIAL CONSULTANTHümeyra ÖZALP KONYARGÖRSEL VE EDİTORYAL YÖNETİM / VISUAL AND EDITORIAL MANAGEMENTÖzgür AÇIKBAŞHABER MÜDÜRÜ / NEWS EDITORSevinç AKYAZILIGRAFİK UYGULAMA / GRAPHICAL IMPLEMENTATIONSemih BÜYÜKKURTÇEVİRİ / TRANSLATIONAhmet ALPMANYÖNETİM MANAGEMENTTÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞIDikilitaş Mah. Aşık Kerem Sk. No: 4234349 Beşiktaşİstanbul / TürkiyeTel / Phone: (212) 259 84 04Faks / Fax: (212) 259 06 56www.tursab.org.tre-mail: tursab@tursab.org.trYAYIN EDITORYALBRONZ YAYINCILIKPürtelaş Mah. Güneşli Sk. No: 22 D: 134433 Cihangirİstanbul / TürkiyeTel / Phone: (212) 244 85 37-38Faks / Fax: (212) 244 85 34e-mail: bronzyayin@gmail.comBASKI PRINTINGBİLNET MATBAACILIKBİLTUR BASIM YAYIN ve HİZMET AŞ.Esenşehir Mahallesi Dudullu OrganizeSanayi Bölgesi 1. Cadde No:16Ümraniye İstanbul / TürkiyeTel / Phone: (216) 444 44 03Faks / Fax: (216) 365 99 07-0www.bilnet.net.tre-mail: info@bilnet.net.trMÜZE Dergisi Basın Konseyi üyesi olup, Basın Meslek İlkeleri’ne uymaya söz vermiştir. The Museum Journal is a member of the Turkish PressCouncil and has resolved to abide by the Press Code of Ethics. MÜZE Dergisi’nde yayınlanan yazı ve fotoğraflardan kaynak gösterilmedenalıntı yapılamaz. None of the articles and photographs published in the The Museum Journal maybe quoted without mentioning of resource.

Adı ‘MÜZE’ olan bir dergide anmadangeçmek mümkün değil: Bu yıl, Müze-i Hümayun yaniİstanbul Arkeoloji Müzesi’nin 120’inci kuruluş yıldönümü.Müzecilik tarihinin ölümsüz ismi Osman HamdiBey’in kurduğu müze, 13 Haziran 1891 günü kapılarınıziyaretçilerine açtı. Savaş yıllarında bile o kapılar hiçkapanmadı.Sonraki yıllarda Osmanlı İmparatorluğu dramatikbiçimde küçüldükçe küçüldü. Ama İstanbul ArkeolojiMüzesi, kaybedilen toprakların tarihini, anılarını simgeleyeneserlerle büyüdükçe büyüdü. Sonunda ‘çoğul’hale geldi ve adı İstanbul Arkeoloji Müzeleri olarakkullanılmaya başlandı. Mezopotamya’dan Balkanlar’aMısır’dan Afganistan’a kadar muazzam bir coğrafya,bugün 120 yaşına basan bu müzelerde buluşuyor. Tıpkı,Anadolu’nun binlerce yıllık tarihinden gelip geçensayısız uygarlık gibi.Elinizdeki dergi, böyle eşsiz bir emaneti gelecek kuşaklaraulaştırabilme çabasının parçası. Heyecanımızıpaylaştığınız için teşekkür ediyorum.Yine görüşmek umuduyla...In a publication bearing the name “Museum” such as ours,it is not allowed to omit reminding that this year, wecelebrated the 120 th anniversary of the inauguration of theImperial Musem, the Müze-i Hümayun, later called theİstanbul Museum of Archaeology. The museum wasfounded 120 years ago by the hero of the history of Turkishmuseums, Osman Hamdi Bey, and opened its gates on 13June 1891. These gates were never closed up until today,even throughout the years of war.In the period following the opening of the museum, theOttoman Empire’s territories were reduced in dramaticdimensions. In contrary, the ‹stanbul ArchaeologicalMuseum continued to substantially enlarge its collectionsso as to include a great number of treasures representingthe history of the glorious past centuries and the memoryof the once conquered lands. Eventually, subdivided inseveral buildings, the museum became ‘plural’ and took thename of “Archaeological Museums of ‹stanbul”. Variousregions of a large geography stretching from Mesopotamiato the Balkans, from Egypt to Afghanistan meet each otherin these ‘Museums’ presently 120 years old. In doing so,they follow the path of the numerous civilizations whichflourished on the Anatolian soil throughout thousands ofyears of history.The publication you are holding in your hands is a modestcontribution to the effort aimed at bequeathing this uniqueheritage to future generations. We thank you for sharing ourenthusiasm. Until next time...Başaran Ulusoy

oynu bükük kalmıştıHattuşa’nın… Kendisini koruyançocuklarından biri binlercekilometre uzaktaydı. Yıllarcaumutlandı, döndü dönecekdiye... Ve sonunda umutları çiçek açtı... Doğduğu topraklardanalınıp, Almanya’ya götürülen Hattuşa/Boğazköy Sfenksi,100 yıl sonra yuvasına dönmeye hazırlanıyor...Anadolu toprakları nice uygarlıkların anayurdu olmuş. Buuygarlıkların mirası olan birbirinden değerli eserler ne yazıkki kök saldıkları topraklardan koparılmış. Ama şimdilerdehepimizi sevindiren gelişmeler hız kazanmış durumda.Hititler’in (M.Ö. 1650-M.Ö. 1200) başkenti Hattuşa’dayapılan kazılarda çıkarılan, bakım ve onarım amacıylaAlmanya’ya götürülen Hattuşa Sfenksi, 100 yıla yakın birayrılıktan sonra yuvasına dönmek için gün sayıyor. Onu beklerkengelin Çorum’un Boğazköy İlçesi’ne, yani Hattuşa’yadoğru yol alalım ve buradaki kazıların tarihi sürecine bir gözatalım.Hattuşa’nın kalıntılarını ilk olarak 1834’de Fransız gezgin,mimar ve arkeolog Charles Texier bulmuş. Texier’in ardındangelen meraklı araştırmacılar bir açık hava tapınağı olanYazılıkaya’yı, Büyük Tapınak’ı, Büyük Kale’yi ve çevresinikeşfetmişler. Bu kişiler bölgede kazılar, sondajlar yapmış, ilkçivi yazılı tableti bulmuş, Yazılıkaya kabartmalarının kopyalarınıçıkartmışlar. 1906’da bulunan 2 bin 500 çivi yazılı tablettensonra buranın Hattuşa olduğu ancak anlaşılmış. 1907yılında kazılar Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Alman ŞarkCemiyeti’nin katılımıyla yeni bir boyut kazanmış. Kazılar vedaha önce yapılan çalışmaların yardımıyla ilk kez eksiksizve daha doğru bir topoğrafik harita çıkmış ortaya. BedrichHorozny’nin çivi yazılı tabletlerin yardımıyla 1915’te Hititdilini çözmesi çalışmalar için milat olmuş.Sırlar aydınlanıyor100 yıllık çalışmalar, imparatorluğun toprak altında sakladığısırlarını bir bir gün yüzüne çıkarıyor. Hattuşa’nınmerkezinde kale bulunuyor, kalenin kuzeyinde kurulan aşağışehirde imparatorluğa ait evler ve Büyük Mabet yer alıyor.Güneyde kurulan yukarı şehir ise sandık şeklinde yapılmışkalın surlarla çevrili. Surlardan dışarıya açıIan Kral Kapısı,Sfenksli Kapı, Potern (gizli kapı), Aslanlı Kapı ziyaretçilerinilgi odağı. Sfenksli Kapı şehrin en yüksek noktasında bulunuyor.Berlin’de kalan Sfenks…Şehri her türlü kötülükten ve olumsuzluklardan koruyabilecekkadar güçlü ve görkemli Hattuşa Sfenks’i, aslan gövdeli,insan yüzlü ve kanatlı. 2.58 metre yüksekliğindeki cüssesiylebir zamanlar şehrin güney kapısının sağ tarafında şehri bekliyormuş.Ne var ki, Alman arkeologlar, Boğazköy kazılarındaortaya çıkan 10 bin 400 tableti ve iki sfenkse ait parçaları,temizlemek, onarmak amacıyla 1915 ve 1917 yıllarındaBerlin’e götürmüşler. Çalışmalar tamamlandıktan sonrasfenkslerden bir tanesi 1924 yılında, tabletler de 1942’yekadar partiler halinde İstanbul’a geri gönderilmiş. Diğersfenks ise, anayurduna gönderilmek yerine Berlin PergamonMüzesi’nde sergilenmeye başlanmış.8Hasret bitiyorNeredeyse 100 yıldır devam eden bir mücadele. Benzetmeyerindeyse bir maraton koşusu. Kültür ve Turizm BakanıErtuğrul Günay, işte bu koşuda bitiş çizgisini geçmeninheyecanını yaşıyor. Boğazköy Sfenksi’nin Türkiye’ye dönü-

Hattusha felt unhappy. One of its protectors was thousandsof kilometres away. It kept hoping that its child would returnone day... And finally its hopes are coming to fruition... TheHattusha (Boğazköy) Sphinx which was sent to Germanynearly one hundred years ago is ultimately on its way back toits homeland.The Anatolian soil was homeland to so many civilizations.Numerous objects constituting the heritage of these civilizationswere uprooted from their place of origin. Recent developmentsindicate that the opposite trend is now gainingmomentum. The Sphinx, unearthed during the excavationscarried out at the beginning of the last century, at the site ofHattusha, the capital city of the Hittite Kingdom (1650-1200BC), which was then sent to Germany for maintenance andrepair is now counting the days to return to its home afternearly one hundred years. Let’s examine first the origins of thearchaeological work undertaken long-time ago at the Hattushahistorical site situated within the borders of present-dayBoğazköy county, province of Çorum. A French traveller, architectand archaeologist, Charles Texier was the first to discover theruins at Hattusha in 1834. Researchers following him discoveredthe open air shrine Yazılıkaya, the Grand Temple, the Big Castleand the surroundings. They performed excavations, found the firstcuneiform script tablets, made copies of the Yazılıkaya bas-reliefs.It is only following the discovery of 2500 cuneiform tablets in 1906that the site was identified as Hattusha. The excavations acquired anew dimension with the involvement of the German ArchaeologicalInstitute and the German Oriental Society. An exhaustive topographicmap of the area was drawn up. The real breakthrough wasachieved when in 1915, Bedrich Horozny succeeded in decoding theHittite language by decrypting the cuneiform tablets.Secrets brought to lightThe century-long archaeological work resulted in the progressivediscovery of the secrets of the Hittite Empire. The castle situated at thecentre of Hattusha, the Grand Temple and various housing componentswere found in the lower town located at the north of the castle,the upper town established in the southern flank surrounded by thicktrunk formed ramparts, the various gates, Royal Gate, Sphinxes Gate(situated at the city’s highest peak), the ”Poterne” (secret castle door,postern) and the Lions Gate which constitute the focus of interest of thevisitors.The Sphinx stays in Berlin...The powerful Hattusha Sphinx believed to protect the city from all evilhas the face of a human, the body of a lion, and is endowed with wings.The 2.58 meters tall statue was originally standing guard at the right sideof the city’s southern gate. In the years 1915 -1917, German archaeologiststook the 10.400 cuneiform tablets and the parts of the two sphinxesstemming from the diggings at Boğazköy to Berlin, in order to be cleaned,assembled, restored, and eventually repatriated. One of the sphinxes wasreturned to Turkey in 1924, also a number of tablets were sent back toİstanbul in batches from 1924 to1942. Unfortunately, the second sphinx wasnot returned to its homeland, but kept in Berlin and put on display at thePergamon Museum.The longing comes to an endA struggle which has been going on for almost one hundred years... A sort ofmarathon race... Minister of Culture and Tourism Ertuğrul Günay is happy tobe the one to cross the finish line. Proud to announce the return to Turkey of theBoğazköy (Hattusha) Sphinx, “a great longing comes to an end”, says MinisterGünay. He characterizes his feelings as a “great satisfaction”. He states that, incompliance with the Memorandum of Understanding on the return of the BoğazköySphinx, signed with the German side at the end of the bilateral meeting held inBerlin on 13 May 2011, a group of Turkish experts was sent to Berlin end of May toreview, with the assistance of their colleagues from the Pergamon Museum, thetechnical circumstances under which the Sphinx would be removed from itsHattuşa Örenyeri Aslanlı Kapı sfenksleri.Hattusha Archaeological Site Lions’ Gate Sphinxes.9

The Pergamon Museum in Berlin is number one museum in theworld which Turks love to visit; however with mixed feelings,rather with bittersweet emotions. As soon as you cross thethreshold of the entrance to the museum, you find yourself in thefamiliar atmosphere of a typical Aegean historical site. Themagnificent Zeus Altar, of which only the foundations are leftbehind at its original site at present-day Bergama (ancientPergamum or Pergamon), bedazzles your eyes in all its splendourat the Pergamon Museum as you enter the main hall. In yoursoul, the feeling of joy and satisfaction at the completion, in frontof your eyes, of an image which remained incomplete until thatmoment, conflicts with the sorrow of 130 years of longing.Subsequently, you see the entranceway to the Athena Temple,the Athena statue, the Market Gate of Miletus, and further mostvaluable objects and structures re-assembled and erected inoriginal size, but standing there looking sad away from home...Without the persistent interest of German archaeologists for theAnatolian civilizations, their excavations at historical sites inTurkey and the “generosity” of Ottoman Sultan Abdülhamit II,this museum would never have come to exist. You understandthat everyone visiting the museum realizes that fact, especiallywhen a well-intentioned museum’s official welcomes you bysaying, “You are here on home ground, feel yourself at home”.Indeed, the Pergamon Museum’s inventory is composed ofartefacts stemming from Manisa (Magnesia), Didim (Didyma),Priene, Boğazköy (Hattusha) and other historical sites of ourgeography.From Bergama to PergamonThe initial story of the museum’s establishment starts actually inBergama.While supervising the building of roads in the Aydın area in theyears 1864-1865, the German civil engineer Carl Humann whowas also interested in archaeology comes across a few fragmentsof friezes around the hills of Bergama and decides to undertakesome exploratory digging. The unearthed articles draw theattention of Alexander Conze, the director of antique sculpture atthe Berlin Museum. Carl Humann is pursuing his excavationsbetween the years 1878-1886 thanks to the backing and financialsupport he is receiving from Berlin and uncovers eventuallycomponents of the frieze, relief panels and sculptures of thefamous Zeus Altar. He is allowed, by special permit of SultanAbdülhamit II to bring to Berlin the fragments of the Altar. Heproceeds by carefully disassembling and drawing up an itemizedand numbered list of the discovered pieces which he sends toBerlin at successive intervals in separate shipments until the year1886. Mules and camels are used to carry the various piecesdownhill from the acropolis, ox carriages to bring them fromthere to the port of Çandarlı (ancient Pitane) from where they aretransported on small ships to the port İzmir (ancient Smyrna) tobe loaded there onto larger vessels, German Navy ships, takingthem to the North Sea. And finally, they are transported viarailroad from North Sea ports to Berlin. The journey which lastsnearly ten years ends up in Berlin’s Altes (Old) Museum. Howeverthe magnificent Zeus Altar cannot be adequately displayedat the overfilled Altes Museum. It is decided to erect a newpurpose-built museum for the Altar. However, the installation ofthe Zeus Altar at the current Pergamon Museum building takesuntil 1930, due to different plans, phases and delays in theconstruction.From Pergamon to Russia...When the Pergamon Museum is severely damaged during thebombings of Berlin which take place towards the end of WorldWar II, it becomes necessary to find solutions to protect the arttreasures. Pieces of the altar are stored in an air-raid shelter,walls are erected around some big monumental objects difficult15

Pergamon Müzesi’ne taşınan ‘İştar Kapısı’ görkemli yapısı vemuhteşem süslemeleriyle göz alıyor.The magnificent Ishtar Gate with its colourful decorations,Pergamon Museum, Berlin.to transport elsewhere. But none of these measuresare adequate to preserve these antique treasuresuprooted from their lands of origin. When theRussian Red Army occupies East Berlin in 1945, theexodus resumes. The ancient works of art are taken tothe Soviet Union as war trophies or supposedly to beprotected from looting. They are stored in the depotof the Hermitage Museum in Leningrad (currently St.Petersburg) until 1958. In 1959 a large part of thecollection is returned to East Germany (GDR), friendand ally of the Soviet Union, including the altarfragments. Many other antiquities remain in Russia,at the Pushkin Museum in Moscow as well as at theHermitage in St. Petersburg.Following the re-unification of Germany in 1990, thePergamon Museum which remained within theborders of East-Berlin for many decades, becomes animportant centre of attraction for the visitors from theWest.To summarize, priceless antique treasures were takenaway from Ottomans by Germans and by Russiansfrom Germans. Germany is demanding their restitutionfrom Russia, and Turkey demands their return totheir homeland Anatolia, from both, Germany andRussia. The treasures at the Pergamon Museum hopethat their days of exile will eventually come to an end.Who knows, maybe they will also have a chance toreturn home one day like the Boğazköy Sphinx...16

BİR ZAFERANITIDIRZEUS SUNAĞIBir zamanlar Antik Bergama’nın akropolünde bulunan Helenistikdönemin en görkemli sunağı, Pergamon Kralı II. Eumenes’in, SeleukosKralı III. Antiochos’a ve Galatlara karşı kazandığı zaferi ölümsüzleştirmekiçin yapılmış. Sunak, baş tanrı Zeus ile onun savaş veakıl tanrıçası sevgili kızı Athena’ya adanmış.Mermerden inşa edilen bu muhteşem sunak, beş basamaklı kaideüzerine iki katlı olarak kurulmuş. ‘U’ şeklindeki podyumunu saranfrizlerde Olympos tanrıları ile dev Gigantlar’ın mücadelesi kabartmaheykellerle tasvir edilmiş.• Kabartmalar, mitolojideki tanrıların resmi geçidi gibidir. Yıldırımlaryağdıran Zeus’un yanında hayvan ve avcıların tanrısıArtemis’i, denizler tanrısı Poseidon’u, devlerle çarpışmayı gözealan güzellik ve aşk tanrıçası Afrodit’i ve Leta’yı, Apollon’u, Dione,Otos, Alkyoneus, Porphyrion’u görebilirsiniz.• 1.20m uzunluğunda, 1.20 metre yüksekliğindeki kabartmalardatanrılar ve devler mitolojik özelliklerini birebir yansıtırlar. Sakallı,yılan bacaklı ya da kanatlı, ellerinde taş ve sopalar bulunan, sonderece vahşi ve saldırgan devlerle; okları, yayları, baltaları, aslan,kaplan ve köpekleriyle tanrılar kıyasıya savaşırlar. Kazanan tanrılarBergamalılar’ı, kaybeden devler ise Galatlar’ı simgeler.• Kabartmalarda devlerin tanrıların gücü altında ezildikleri, gövdelerininparamparça edilip, korkunç acılar içinde kıvrandıkları ancanlandırılır. Tek bir sanatçı tarafından değil, pek çok Bergamalıünlü heykeltraş tarafından yapılmış olduğu halde kabartmalar birbiriylemüthiş bir uyum içindedir.• Bu frizler Helen heykeltraşlığının bir dönemine damgasını vuranBergama ekolünü ve onun heykellere getirdiği duygu yoğunluğuiçeren üslubunun baş yapıtı olarak kabul edilir. Sunağın iç duvarlarındaise eski klasik üsluba daha yatkın bir friz yer alır. Bu kabartmalardaBergama’nın kurucu kahramanı olarak kabul edilenTelephos’un hayatı anlatılır.THE ZEUS ALTAR IS A MONUMENT OF VICTORYThe Zeus Altar, the most magnificent monumental construction of theHellenistic period, was built during the reign of King Eumenes II in thefirst half of the 2 nd century BC on one of the terraces of the acropolis ofthe ancient city of Pergamon, to immortalize Pergamon’s triumphs overthe Celtic Galatians and the Seleucid King Antiochos III. The Altar wasdedicated to Zeus, the King of gods and his war and wisdom goddess,his daughter Athena.The marble structure is erected on a five-stepped base-plate and consistsof two levels. The frieze in high relief surrounding the “U” shapedpodium depicts the battle between the Giants and the Olympian godsknown as the Gigantomachy.• The reliefs are like a parade of the gods of mythology: Zeus with histhunderbolts, Artemis with her hunter arrows, Poseidon, god of the seas,goddess of beauty and love Aphrodite challenging the giants, and Leto,Apollo, Dione, Orthos, Alkyoneus, Porphyrion.• The 1.20 meters high reliefs reflect the opposite characteristics of godsand giants. The bearded, snake legged or winged, wild and aggressivegiants fighting with rocks and primitive rods in their hands, as opposedto gods combating the giants with their bows and arrows, their axes,lions, tigers and dogs. The victorious gods symbolize the people ofPergamon, the losing giants represent the Galatians.• The giants are crushed by the powerful gods, their bodies torn apart,agonizing in terrible pain. Though created by a number of differentfamous sculptors from Pergamon, the coherence of the whole frieze, theharmonious artistic unity of the reliefs and their consistency down tothe level of details are remarkable.• The frieze is considered the masterpiece of the Pergamene school ofsculpture marked by emotional and dramatic intensity and characterizinga particular period of the Hellenistic art of sculpture. There is asecond, smaller and less well preserved high relief frieze of a moretraditional style on the inner court walls which surround the actual firealtar on the upper level of the structure at the top of the stairs. Itdepicts, in a series of consecutive scenes, events from the life ofTelephos, legendary founder of the city of Pergamon and son of thehero Heracles and Auge, a daughter of the Tegean king Aleus.17

BİR YÖREBİR ANTİK KENTOne RegionOne Ancient CityYazı-TextFügen YıldırımFotoğraflar-PhotosRasim KonyarEski bir dünya kentibergama’nınbüyüleyicietkisitapınakları,tiyatroları, sarayları,kütüphanesi, sukanalları, şifa merkezive şehircilik anlayışıyla,binlerce yıl sonra bilehayranlık duyacağınızbir ilk çağ kentibergama…bu yaşlı kentinkalıntıları arasındadolaşırken yalnızcatarihe tanıklıketmiyor, aynı zamandabilimin, uygarlığın vebilgeliğin izlerine derastlıyorsunuz.AN ANTIQUE WORLD CITYBERGAMA’S FASCINATING AURATHE ANCIENT CITY OF BERGAMA (PERGAMUM ORPERGAMON) WITH ITS TEMPLES, THEATRES, PALACES,LIBRARY, WATER CANALS, THERAPY CENTRE AND ITS CITYPLANNING CONCEPT CONTINUES TO AROUSE ADMIRATIONEVEN THOUSANDS OF YEARS LATER... WHEN STROLLINGTHROUGH THE RUINS OF THIS OLD CITY, WE DO NOT ONLYWITNESS HISTORY BUT ALSO ENCOUNTER TRACES OFSCIENCE, CIVILIZATION AND WISDOM.19

wooden stage was removable. One of the mostmagnificent monuments of the Hellenisticperiod, the multi-purpose structure was used,besides theatre representations, as a forum todiscuss municipal issues, or the venue ofvarious activities and social entertainmentevents. The amphitheatre continues, in all itssplendour, to watch over the plain from itssummit, as it has been doing for centuries.In reality, the city was equipped with a total offive theatres, two in the Upper Acropolis, onein Asclepieion and two more at the Romansettlement situated between the Acropolis andAsclepieion.The Traian Temple built over the Hellenistictheatre on the highest peak of the Acropolisstill seems to protect the city from all eviltoday, at it has been doing for past centuries.The Temple, dedicated to Roman EmperorTrajan who was divinized by the Romans, isadorned with marvellous marble columns withCorinthian column headers.Centre of art, philosophy and scienceOn the territories previously inhabited byLydians, Persians and Greeks, flourishedPergamon, which became the most eminentcenter of culture of the Hellenistic period for150 years.Pergamon was a small settlement during theArchaic Period. After the death of Alexanderthe Great, one of his generals called Lysimachoswho had become the sovereign ofAnatolia after 301 BC, chose Pergamon as thedepository for his war expenditures treasury.He delivered that amount of 9000 talents (1talent is believed to be US$ 7,500 approx.), toPhiletarios who was his lieutenant andcommander of Pergamon. After the death ofLysimachos, Philetarios used this wealth tofound an independent kingdom which laterbecame the center of Hellenistic civilizationunder the dynasty of the Attalid Kings. Withthe success of the two kings Attalos I andEumenes II, Pergamon reached the highestpoint of its power. The city expanded rapidly,its acropolis adorned with refined architecturalsplendours. Pergamon became one of themost graceful cities of the antique world,22Traian Tapınağı kalıntıları.Ruins of the Traian Temple.

Müzede sergilenen zırhlı torsoheykellerinden biri.One of the armor-plated torso statuesdisplayed in the museum.TÜM ZAMANLARA TANIKBERGAMAARKEOLOJİMÜZESİ1936’da hizmete giren BergamaMüzesi’nde, çoğu Bergama ve çevresindeyapılan kazılardan çıkmış eserlerive Pergamon’a ait buluntuların hayranlıkuyandıran örneklerini görmekmümkün olabiliyor. Ziyaretçilerinideğişik dönemlere ait birçok eserlebuluşturan müze içinde, cilalıtaş,bronz, arkaik, klasik, Helenistik,Roma ve Bizans dönemlerindenörnekler sergilenirken, müzeninbahçe ve avlusunda onları lahitler,steller, sütun başlıkları, yazıtlar,arşıtrav parçaları, kabartma veheykellerle selamlıyor. Dönemlerininsosyal ve kültürel yaşamlarınadair önemli ipuçlarıveren bu eserler arasında çevredenderlenmiş buluntular davar. Bunları eski tunç dönemineait seramik eşyalar, arkaikdöneme ait Pitane (Çandarlı)çanak çömlekleri, Mirina(Yeni Şakran) heykelleri, gençHelenistik döneme ait Akropoltunç heykelleri olarak sıralamakmümkün.Tarihi öneme sahip ünlü kişileribugüne taşıyan yontular da bulunuyormüzede. Euripides’in, Sokrates’in, Antistenes’in, Xenophon’un portreleri,Vespasianus’un başı, Hadrianus yontusu, Karacalla’nın başıve Roma imparatorları, yaşadıkları dönemi yansıtan ihtişamları ilebugün bile bizleri etkilemeye devam ediyor. Mitolojik öyküleriyle herdaim turistlerin ilgisini çeken yapıtlar da var. Aşk ve güzellik tanrıçasıAfrodit’in oğlu Eros’u temsil eden Gülen Çocuk, bakanların taşkesildiği Medusa’nın resmedildiği ‘Medusa Mozaik’i bunlar arasındasayılabilir.Ve tabii Bergama Akropol’ü üzerinde bulunan Zeus Sunağı’nın maketinide unutmamak gerekir. Müzenin arkeolojik eserler bölümünde yeralan bu maket, şimşeklerin efendisi Zeus’a saygı duruşu gibi adeta.Bölgenin halı, kilim, kumaş dokuma örneklerinin, el işlemelerinin yeraldığı Etnografya Bölümü ise, zengin ve seçkin yelpazesiyle ziyaretçilerinizevkli bir yolculuğa çıkarıyor.WITNESS OF ALL TIMESTHEBERGAMAMUSEUMInaugurated in 1936, the Bergama Museumhouses mainly objects uncovered duringexcavations performed in the Bergama areaand vicinity and particularly marvellousvestiges unearthed from the ruins of Pergamon.The Neolithic and Bronze Ages, as wellas the Archaic, Classical, Hellenistic, Romanand Byzantine Periods are also well representedin this museum. Its courtyardwelcomes you with sarcophaguses, steles,column headers, inscribed tablets, architraveparts, reliefs and statues. Amongthose artefacts revealing significantdetails concerning the social and culturallife of their period are articles randomlycollected from neighbouring areas. Thoseare ceramic items, (2550-2000 BC),various Archaic Age pottery articlesstemming from Pitane (Çandarlı),Mirina (Yeni Şakran) statues (2 nd -1 stcenturies BC), early Hellenistic period’sbronze Acropolis statues (2 nd -1 st centuriesBC).Sculptures of historical personalities, such asportraits of Euripides, Socrates, Antisthenes, Xenophon, bustof Vespasianus, statue of Hadrianus, head of Caracalla and otherRoman emperors’ sculptures continue to reflect the pomp andglory of the times in which they lived.The smiling child, probably representing Aphrodite’s child Eros,the Medusa mosaic are mythological figures of great interest forthe visitors of the museum. Last but not least, the miniaturizedmodel of the Zeus Altar, once the pinnacle of Pergamon’s acropolis,which seems to pay respect to the lord of the thunderbolts,constitutes yet another noteworthy item on display at the archaeologicaldepartment of the Bergama Museum.The Department of Ethnography presenting a great variety ofhand-woven rugs, carpets, handicrafts, draperies is inviting thevisitor on an interesting journey through the traditional arts andcrafts of the region.23

Beş tiyatrolu antik kentKentin, Helenistik dönemin en muhteşem eserlerinden biri olantiyatrosu, Athena Tapınağı’nın batısındaki dik yamaca yaslanmış.80 sıra oturma yeri olan tiyatronun ahşap sahnesi sökülebiliyormuş.Onbin kişinin tiyatro oyunlarını izlediği bu yerde, aynı zamanda kentsorunları tartışılıyor, eğlenceler düzenleniyormuş. Dünyanın en dikeğimli tiyatrosu bütün heybetiyle, yüzyıllardır ovaya yukardan bakmayadevam ediyor.Ayrıca, Yukarı Bergama’da iki, Asklepion’da bir, Kale Dağı ile Asklepionarasındaki Roma yerleşiminde iki tane olmak üzere tam beştiyatrolu bir kentmiş Pergamon.Helenistik tiyatronun üzerinde kurulan ve Akropol’ün en yükseknoktasında bulunan Traian Tapınağı ise, dün olduğu gibi bugünde kenti tüm kötülüklerden korur gibi görünüyor. Korint başlıklı,görkemli beyaz mermer sütunlarıyla, ilk bakışta göze çarpan tapınak,Romalılar’ın tanrılaştırdıkları imparatorları Traian için yaptırılmış.Sanat, düşünce ve bilimin merkeziDaha önce, Lidyalılar’ın, Persler’in, Yunanlılar’ın yaşadığı butopraklar, General Philetairos tarafından krallığa dönüştürüldüktensonra, 150 yıl boyunca Helenistik dünyanın en önemli merkezioldu. Kent, hızla büyüdü. Bergama, sanat ve düşünce merkezihaline geldi. Mimarlar, kentin sarp tepesini görülmemiş bir incelikledüzenlediler. Bu yüksek tepeye, toprak künkler ve kurşun borularlakilometrelerce sulama sistemleri kurdular. Gündelik hayatı düzenesokan kent yasaları geliştirdiler, su temini ve dağılımının kurallarınıoluşturdular. Bergama, kütüphanesi, tapınakları, heykelleri, sağlıkmerkeziyle dönemin en önemli ve gelişmiş kültür ve ticaret merkezioldu. Kent, M.Ö. 133’te Roma’ya devredildi. M.S. II. yüzyılda Bergamahala büyük bir kentti. Yoksulluk, deprem, veba, taht kavgalarıylageçen yüzyıllar sonunda, M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nunikiye ayrılmasıyla Bergama’da Bizans dönemi başladı. Hıristiyanlığınyayılmasında önemli bir merkez oldu. O dönemde EfesBaşpiskoposluğu’na bağlandı. 716’da Arap ordularının saldırısınauğradı ve tahrip edildi. Kent 14’üncü yüzyılda Anadolu SelçukluDevleti’ne bağlı Karasioğulları tarafından ele geçirildi, 1345’ten sonraOsmanlı İmparatorluğu’na bağlandı... Birkaç kez Yunan işgalineuğrayan Bergama, en son 1922 yılında işgalden kurtarıldı.besides growing into an intellectual center of art and philosophy. Aspart of an ingenious city planning, water supply systems were set up byinstalling kilometres of clay and lead water pipes, bringing water up tothe top of the hill. Municipal legislation was introduced, regulatingeveryday’s life in town, establishing rules for the supply and distributionof water. With its library, its temples, its famous sculpture school andstatues and its famous health center, Pergamon became the Hellenisticperiod’s most important and developed center of culture and trade.Eventually, King Attalos III who succeeded Attalos II, handed his landover to the Romans when he died without a heir in 133 BC, in order toprevent a civil war, and the kingdom of Pergamon became a Romanprovince under the name of Asia. The city of Pergamum, however,continued to flourish and prosper under the Roman dominion andremained the centre of jurisdiction for the district, and of commerce, asall the main-roads of Western Asia converged there. It was still a big cityin the IInd century AD. With the division of the Roman Empire in 395AD, following centuries of fights for the throne, poverty, pest andearthquakes, started the Byzantine period of Pergamum. Under theByzantine emperors the greatness and prosperity of the city declined.Nonetheless, it played a certain role during the expansion of Christianity,as part of the Archdiocese of Ephesus. In 716, it was destroyedfollowing Arab invasion. In the 14 th century, Bergama was captured bythe Beylik (Lordship) of Karesioğulları affiliated with the AnatolianSeljuk State, finally became part of the Ottoman Empire after 1345. Inmodern times, Bergama was liberated from Greek invasion in 1922.24Zeus Sunağı kalıntıları.Zeus Altar’s pedestal.

ASKLEPION’a ÖLÜM GİRMEDİ!Zeus’un oğlu Tanrı Apollon, Koronis’i görmüş veaşık olmuştu. Ancak Koronis, Apollon’un bebeğinitaşırken Iskhys ile evlenince, bunu duyan Apollonçok öfkelenmiş, kendisini aldatan sevgilisive kocasını yok etme görevini kardeşi Artemis’evermişti. Artemis, onları öldürdükten sonra, cesetleriniyaktırırken, Apollon gelmiş, Koronis’i alevleriçinden kurtararak, bebeğini Koronis’in karnındançıkartmıştı. Apollon’un kucakladığı oğlu, HekimlikTanrısı Asklepios’du. Asklepios, hekimliği Khrionadlı yarı insan yarı at olan Kentauros’dan öğrendi.Khrion ona hastalıkları tedavi etmenin tüm sırlarınıöğretmişti. Artık Asklepios, umut kesilen, ölümcülhastaları bile iyileştirebiliyordu.Ölümün önüne geçebilmesi, bu kez de ölüm diyarınıntanrısı Hades’i kızdırdı ve Hades onu Zeus’aşikayet etti. Asklepios, Zeus’un atları tarafındanparçalanan Hippolytos’u da diriltince, Zeus,Hekimlik Tanrısı’nı cezalandırmaya karar verdi veyıldırımını yollayarak emirlerine karşı çıkan kenditorununu öldürdü. Apollon, oğlunun babası Zeus tarafından öldürülmesineçok üzülmüştü ama baş tanrıya karşı gelemedi. Oğlunu kaybetmeninacısı hiç dinmedi ve içinde öylesine büyüdü ki sonunda, Zeus’a yıldırımlarhazırlayan Kyklopsları öldürerek intikamını aldı. Bu olaydan sonra Apollon,Zeus tarafından bir süre için yeryüzüne sürgün edildi...Mitolojiden Asklepion’aAsklepion, işte bu mitolojik hikayenin kahramanı, Hekimlik TanrısıAsklepios’a adanmak üzere yapılmış, yüzyıllar boyunca ünlü bir tedavimerkezi olarak etkinliğini sürdürmüş. Tıbbın cerrahi, psikiyatri, farmakolojigibi çeşitli alanlarında yapılan bilimsel çalışmaların ilk merkezi olmuş.Asklepion’a gelen hastalar, bugün Viran Kapı adıyla anılan giriş kapısındakarşılanır, ilk tedavileri hemen orada yapıldıktan sonra, iyi olabileceklerseiçeriye alınırlarmış. Ağır hastalar, doğum yapacak kadınlar bu merkezeasla alınmamışlar. Bunun nedeni, giriş kapısındaki ‘Bütün tanrıların ululuğuiçin, bu kutsal yere ölümün girmesi yasaktır!’ yazısında gizli değil mi? İçeriyealınan hastalarsa, uzun kutsal yoldan yürür, bugün hala içilebilen şifalısudan içer, bu suyla yıkanır ve güneşlendikten sonra tedavi edilirlermiş. Bugeçit, hastaları kötü hava koşullarından korumakla kalmaz, aynı zamandakaranlık, aydınlık ve sesle tedaviler için de kullanılırmış.Asklepion, fiziksel tedavi yanında ruhsal tedavi yöntemlerinin de geliştirildiğive giderek daha çok önem kazandığı bir şifa merkezi olmuş. Psikoterapinintemelleri orada atılmış. Hastalar telkin yoluyla, günümüzdede kullanılan uyku tedavisi, rüyalar, psikodrama, spor, müzik, bedenselçalışmalar, meditasyon, soğuk / sıcak banyolar, çamur / güneş banyoları vebitkisel ilaçlarla tedavi edilmişler. Hipokrat, Claudius,Calos, Flavius gibi pek çok ünlü hekimorada çalışmış ve bugün fazlasıylailgi ve kabul gören doğalyöntemlerle, tıbbıntemellerini atmış.Aşağı Bergama’ya girişi sağlayanViran Kapı.Viran Kapı, Main entrance gate toAsclepieion.DEATH SHALL NOT ENTERASCLEPIEION!Coronis was a princess of the Thessalian kingdomof Phlegyantis. Apollo, son of Zeus, fell in love withCoronis at first sight. But, when she was pregnantwith his son, Coronis committed adultery with aman named Iskhys. Apollo learned of this betrayaland commanded his sister Artemis to destroy her.The goddess slew her with her deadly arrows. Butthe god, feeling a pang of regret, rescued the childAsclepios from the womb of Coronis as she wasburning on the pyre. Apollo carried the baby to thecentaur Cheiron who raised Asclepios and instructedhim in the art of medicine. Initiated to the secretsof the art of healing, Asclepios was able to cureeven deadly diseases.This ability angered Hades, King of the Underworld,the god of death and the dead. Hadescomplained to his brother Zeus that Asclepios’sability to save the dying and revive the deadamounted to an unlawful filching of souls from hisdomain, the Underworld. By resurrecting the dead Asclepios was stealingHades’s subjects, thus transgressing divine law and order. When finallyAsclepios revived Hippolytos whom Zeus had killed, he was punished by hisgrand-father Zeus who struck him down with a lightning bolt. Apollo wasvery upset about his son’s death, but unable to go against his father Zeus,he took his revenge by killing the Cyclops, who had fashioned the bolt forZeus. Following this act, Apollo was sentenced to serve one year of hardlabour among humans as punishment.From mythology to AsclepieionAsclepieion was Pergamon’s healing centre dedicated to the hero of theabove myth, Asclepios, the god of medicine. It served as a famous centreof cure and therapy for many centuries, where significant initial stepswere taken in medical fields such as surgery, psychiatry and pharmacology.The patients coming to Asclepieion were met at the entrance gate wherethey received a first treatment, and they were accepted inside only ifjudged curable following this first examination. Expecting mothers andpatients with severe diseases were declined the entry. The reason for thisban is probably explained by the motto inscribed on Asclepieion’s entry:“Death shall not enter here, at this holy place, by the augustness of allgods’!”Those accepted went inside walking through the long sacred way, drankfrom the healing water which is still potable today, washed themselveswith water from the sacred spring and took a sunbath before thebeginning of their treatment. The underground passageway wasnot only protecting patients from adverse climatic conditions,but also served as venue for specific treatments based on light,darkness and sound.Asclepieion was known for developing special treatmenttechniques including psychological besides physical methods.People came to the Asclepieion for “holistic” treatment thatincluded recreation, sports, exercise, physical work, fasting,late-night runs in the nude, mudpacks, cold and hotbaths, potions, herbs. The first methods of psychotherapywere initiated, patients being treated withhypnosis, sleep therapy, verbal suggestion,music, theatre, psychodrama, meditation,dream interpretation etc. Hippocrates,Calos, Antipos, Galenos, Nikamedes,Flavius, Hermokrates, Claudius areamong the famous asclepiads whocontributed to the reputation ofthe Asclepieion of Pergamumand laid solid foundations inthe art of medical treatmentby introducing varioustherapeutic methods whichcontinue to be used inmodern medicine.26

MÜZELERMuseumsYazı -TextHümeyra KonyarFotoğraflar-PhotosRasim KonyarTrabzon Müzesikostaki konağı olarak bilinenmüze binası; barok rokokoüslubu özellikleri taşıyanmimarisi, kubbeli bir kule iledengelenmiş asitmetrik yapısı,italyan ustaların ellerindençıkma kalem işleri ve aynalarıile tam bir sanat eseri.Kostaki Konağı, Kabul Salonu (yanda)ve cam süslemelerinden bir detay.Kostaki Mansion, Main Hall (left)and a fragment of painted glassdecoration(above).TRABZON MUSEUMTHE KOSTAKİ MANSION HOUSING THEMUSEUM, CONSTRUCTED IN A COMPOSITEARCHITECTURAL STYLE MIXING THEBAROQUE WITH LATE BAROQUE ROCOCO,WITH ITS ASYMMETRICAL STRUCTUREBALANCED THROUGH A DOMED TOWER, ITSREFINED ORNAMENTS BY ITALIAN MASTERSAND ITS MIRRORS IS A TRUE PIECE OF ART.29

ürkiye’de bazı illerde yer alan eski yapılar ya datarihi konaklar bugün müze olarak koruma altındave genellikle de etnografya müzesi olarakhizmet vermekte. Trabzon da bu illerimizden biriama Kostaki Konağı olarak bilinen müze binasıile Türkiye’nin en güzel küçük müzelerinden birine sahip. Trabzon ilmerkezinde, Zeytinlik Caddesi’nde yer alan konağın tarihi 19’uncuyüzyılın sonlarında başlıyor. Banker Kostaki Teophylaktos tarafındankonut olarak yaptırılan konak, 1898-1913 yılları arasına tarihleniyor.Ne yazık ki isimleri kayıtlara düşmemiş, İtalyan mimar ya da mimarlartarafından yapıldığı bilinen binada İtalya’dan getirilmiş malzemelerde dikkat çekiyor.Bu görkemli konakta yalnızca dört yıl yaşayabilen Banker Kostaki,1917 yılında iflas edince malları ile birlikte konağa da el konuluyor.Daha sonra Nemlioğlu Ailesi tarafından satın alınan konak; KurtuluşSavaşı yıllarında karargah olarak kullanılıyor, 1924 yılı 15-17 Eylültarihleri arasında Mustafa Kemal Atatürk, eşi Latife Hanım ve beraberindekiheyeti ağırlıyor, daha sonraki yıllarda hükümet konağı oluyor.1937 yılından sonra farklı birimler tarafından devlet dairesi olarakhizmet veren konak 1987 yılında Kültür Bakanlığı’na devredilerekrestorasyon çalışmaları başlatılıyor ve 2001 tarihinde müze olarakziyarete açılıyor.Listed buildings and historical mansions in various cities and townsaround Turkey enjoy a special legal protection status. They mostlyserve as venues for archaeological and/or ethnographic museums.One of such buildings is the former Kostaki Mansion in Trabzonwhich was built as a private residence between 1898 and 1913 forKostaki Teophylaktos, a notable banker of Greek origin. The architectwas Italian and many materials used in the building were broughtfrom Italy. However, the name of the architect is unknown. As KostakiTeophylaktos, after having lived for only four years in this sumptuoushouse, went bankrupt in 1917, all his properties were confiscated,among them his mansion. The building was acquired by theNemlioğlu family. During the time span of Turkish War of Independence(1919-1923), the mansion was used as military headquarters. In1924, it was prepared for the first visit of Mustafa Kemal Atatürk, thefounder of the Turkish Republic, to Trabzon. Between September15-17, Atatürk and the First Lady Latife stayed in the mansion. In1927, the building was nationalized and served until 1931 as theGovernor’s House. From 1931 to 1937, it was used as the inspector’soffice. Assigned in 1937 to the Ministry of National Education, it wasused for fifty years as a vocational high school for girls. Finally, in1987, the building was handed over to the Ministry of Culture andTourism to be transformed into a museum. Following the fifteen-yearrenovation work (1987-2001), the recreated building was inauguratedas the Trabzon Museum with its archaeological and ethnographicexhibitions on April 22, 2001.Konağın kalem işleri ile süslü tavanları.Hand-drawn decorations on the ceiling,Main Hall, Kostaki Mansion.31

Kalem işleri göz kamaştırıyorBarok rokoko üslubu özellikleri taşıyanbina; mermer basamaklarla bağlananyüksek girişi, kubbeli bir kule ile dengelenmişasitmetrik yapısı, hareketliçatıları, pembe dikdörtgen taşlarla örülmüşcephesi ile hayranlık uyandırıyor.Merdivenlerin önündeki ‘Tyke Heykeli’‘şehirlerin koruyucusu tanrıça’yı simgeliyor.Yüksek ağaçların gölgelediği sakinbahçe; trafik, beton binalar ve kalabalığınesir aldığı Trabzon’u bile unutturuyor.Binanın bodrum katı bugün arkeolojikeserlerin sergilenmesine ayrılmış. Üstkatta ise etnografik eserler yer alıyor.Özellikle giriş katı ile dönemin yaşamınamuhteşem bir ayna tutan konağınduvarları ve tavanlarındaki kalem işleriolağanüstü bir görüntü veriyor.Tavan ve duvarlarda yer alan resimler,her odada ayrı bir konsepte oturuyor.Yemek salonunda balık, ekmek, şarapgibi figürler yer alırken oyun odasındaburçlar ağırlık kazanıyor. Salon tavanındaVenüs ve Eros betimlemeleri ile Trabzonmanzaraları ise tam anlamıyla büyüleyici.Yapının bir diğer hayranlık uyandıranözelliği ise işlemeli camları. Melek, kadınve kuş figürlerinin öne çıktığı camlar ilkgünkü güzelliğini koruyor ve ‘Art Nouveau’tarzının mükemmel örneklerinioluşturuyor.Kostaki Konağı’nda bugün yer alaneşyalar aileye ait değilse de bütünüyledönemi yansıtıyor. Bazıları bağışlanan,bazıları ise müze tarafından satın alınmışolan mobilyalar, geçmiş yüzyılın yaşamındangerçek bir kesit sunuyor.Müzenin arkeoloji bölümü kronolojikolarak dört bölüme ayrılıyor. Eski TunçÇağı’ndan başlayan eserler, Osmanlıdönemine kadar uzanıyor. Sergileneneserler arasında toprak ve cam eserler,sikkeler, Bizans ikonaları ve Osmanlıdöneminden kalma günlük eşyalar yeralıyor.Cam tavanla örtülü teras bölümü (solda)ve ana salondan bir kesit.Terrace section covered with a glass roof(left) and an inside section of the MainHall, Kostaki Mansion.Exquisite hand-drawn decorationsWith all its floors, except for the basement,being decorated with hand-drawndesigns and its 1500 square metres size,the building still remains to be amongthe most beautiful examples of civilarchitecture. The architecture anddecorations used in this building reflectthe 150-year-old Baroque/ Rococotradition of Europe that became popularwhen the Ottoman Empire was slowlyabandoning its own artistic and architecturalcharacteristics. The unique use ofthese styles, which were preferred bypalace architects, makes this mansionthe only outstanding example of its kindin the city of Trabzon. The elevatedentrance gate reached through marblestairs, an overall asymmetrical structurebrought into balance through an octagonaltower with a conic dome, the dynamicdiversity of the various roofs, rosecolouredstone blocks decorating thefaçade are among remarkable characteristicsof the building. The Tyke - thegoddess, protector of the cities - statuewelcomes the visitor at the entrance ofthe front garden adorned with huge treesoffering a marvellous getaway fromTrabzon’s busy and crowded city centre.The basement of the building is designedas the archaeological display hall. Thefirst floor is re-organized as the ethnographicsection. The ground floor holdssplendid hand-drawn decorations reflectingthe era’s lifestyle. Each room hasdifferent thematic decorations accordingto its function. The fish and bread scenestogether with wine bottles decorate theceiling of the dining room. The splendidceiling decoration of the entertainmenthall with the zodiac, the medallionsaround the centre of the ceiling withZeus and Hermes’s figures are reallymasterpieces. The art-nouveau stylehandcrafts displayed on the glass frameswith angel, woman and bird figures inthe centre of the entertainment hall, theartwork placed in the medallions depictingVenus, Eros and Trabzon city viewsare worth seeing.The current set of furniture in the KostakiMansion is not composed of the family’soriginal belongings. Nevertheless, theyreflect the authentic style of the pastcentury and were either specially purchasedby the Trabzon Museum ordonated to it.The archaeological display hall has achronological arrangement and includesfour separate sections, starting from theEarly Bronze Age up to the Ottomanperiod. Among the items on display takeplace terra cotta and glass objects,ancient coins, Byzantine icons andOttoman articles of daily use.33

Binanın çatısında yükselen kubbesi, ana kapısı ve arkeoloji bölümü olarakkullanınan bodrum katı (üstte). Binanın ön cepheden görünümü (sağda).Dome on the roof of the Mansion, its main entrance door and the basementused as the Archaeological Department of the Trabzon Museum (above).Front view of the building (on the right page).34

’yaayasofyaSÖYLEŞİInterviewYazı -TextSevinç Akyazılısihirlibirdokunuşsadece tarihi değil... aynızamanda efsanevi... yaklaşık 1500yıldır kralların, sultanlarınrüyasını süsleyen ayasofya,günümüzde de başkanları,başbakanları ağırlıyor. bubenzersiz yapı, 17 yıllık bir çabanınardından gençlik yıllarınadöndü! dönüşümü de ayasofyamüzesi başkanı doç. dr. a. halukdursun anlattı.A MAGIC TOUCH AT THEHAGIA SOPHIANOT ONLY A HISTORICAL LANDMARK, BUT AGENUINE LEGEND... THE HAGIA SOPHIA (TURK-ISH AYASOFYA), ADMIRED BY KINGS AND SUL-TANS FOR 1500 YEARS, NOWADAYS CONTINUESTO WELCOME PRESIDENTS AND PRIME MINIS-TERS. THIS SPLENDID MONUMENT BEYONDCOMPARE HAS NOW RETURNED TO ITS PERIODOF YOUTH THANKS TO A RELENTLESS RESTORA-TION EFFORT. THE DIRECTOR OF THE MUSEUM,ASSOCIATE PROF. DR. A. HALUK DURSUN TELLSUS ABOUT THIS LABOUR OF LOVE WHICH CON-TINUED FOR 17 YEARS.37

Rivayete göre, Ayasofya’nın inşası bittiğinde İmparatorJustinianos “Geçtim seni Süleyman” diye bağırmış.Bu zafer çığlığı ile kastedilen, Hz. Süleyman vedillere destan Mabedi... Aslında Süleyman Mabedi,M.Ö. 586 yılında Babilliler tarafından yıkılmış... Dahasonrasında da -günümüze kadar uzanan kazılara rağmen-tek bir kalıntısına rastlanamamış. Buna rağmenbir efsane olarak gücünü hep korumuş. Justinianosişte o efsanenin yerine ‘kendi rüyasını’ gerçekleştiripAyasofya’yı yaptırmış. Ve Ayasofya, Mimar Sinan’ınmuhteşem eseri Süleymaniye Camii’ne kadar zirvedetek başına kalmış.Ayasofya, sadece Türkiye ve Türk turizmi için değil,Doğu Roma mirasının takipçileri ve dünya kültür turizmiiçin de ‘benzersiz’ bir eser. Kelime karşılığı ‘kutsalbilgelik’... M.S. 532-537 yılları arasında inşa edildi.O yıllardan itibaren de tüm uygarlıkların çekimnoktası haline geldi. Krallar, imparatorlar, sultanlarKonstantinapolis’i fethedip Ayasofya’nın eşiğindengeçme hayalleri kurdu. O hayali gerçeğe çevirense,Fatih Sultan Mehmet oldu. 1453’ten itibaren de, bircami olarak ‘fethin simgesi’ne dönüştü.Son döneminde müze olarak tarihe tanıklık eden buefsanevi yapı, şimdi yepyeni bir çehreye sahip.Restorasyon çalışmaları bitti. Yapının ortasında17 yıldır atıl durumda bulunan ve görüntü kirliliğiyaratan iskeleler kaldırıldı, mozaikler temizlendi,sağlamlaştırıldı. Kubbelerde 200 yılı aşkın süredirüzeri sıvayla kapanmış olan bir melek yüzü ortaya çıkartıldı.Müzenin içindeki çalışma bununla da sınırlıkalmadı. Bahçedeki padişah türbeleri ziyarete açıldı,restore edilen vaftizhane binası ve ‘vaftiz havuzu’uluslararası sanat çevrelerinde büyük yankı uyandırdı.Osmanlı döneminde yapının bahçesine kurulan‘Sıbyan Mektebi’ yüzyıllar sonra hayat kazandı.Bütün bu yeniliklerin altında, genç ve dinamik birekiple birlikte çalışan Müze Başkanı Haluk Dursun’unimzası var. Dünya kültür mirasının en önemli eserlerindenbiri olan Ayasofya’da yeni bir dönem başlatanDursun sorularımızı yanıtladı.MÜZE DERGİ: Ayasofya Müzesi günde ortalama kaçkonuk ağırlıyor? En yoğun olduğunuz günler hangileri?HALUK DURSUN: En çok ziyaretçi ağırladığımız günSalı. Topkapı Sarayı kapalı olduğu için kenti ziyaretegelen yabancı konuklar buraya akın ediyor. Her salıgünü en az 10 bin ziyaretçiyi ağırlıyoruz. Cumartesi-Pazar günleri ise ağırlıklı olarak yerli ziyaretçileriağırlıyoruz. Ziyaretçi sayımızın 15 bini aştığı günlerde olur. Müze personeli olarak büyük kalabalıklarıağırlamaya alışkınız.MÜZE DERGİ: Ayasofya Müzesi, özellikle Türkiye’yiziyaret eden yabancı devlet adamlarının da mutlakauğradığı bir mekan. Son yıllarda kimleri ağırladı?HALUK DURSUN: İstanbul’u ziyaret edip deAyasofya’yı gezmeyen devlet adamı neredeyseyoktur. Çünkü Ayasofya hem Doğu Roma hem deOsmanlı izlerini bir arada barındırıyor. 20-40 dakikaarasında değişen protokol turları sırasında özelliklebir kültürel mesaj vermeye gayret ediyoruz. Papa 16.Benedict ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanı BarackObama’nın ziyaretlerinin ardından Ayasofya’nınRestorasyon çalışmalarının ardından ortaya çıkartılan ‘Serafim’,melek yüzü.Seraphim angel face uncovered thanks to restoration work.38

Rumour has it that Emperor Justinianus has rejoiced atthe completion of the Hagia Sophia by exclaiming: “Iprevailed over you Solomon!” Meant was the fabulousTemple of Solomon, destroyed 586 B.C. by the Babylonians...Not a single artefact was found which could berelated to the Temple with certainty during the variousexcavations conducted at its supposed emplacement atMount Temple in Jerusalem. Nevertheless, Solomon’sTemple remained a powerful legend up until our days.Justinianus realized his own dream by having the greatHagia Sophia erected as a challenge to that legend.Then, the Hagia Sophia remained as the unique sovereignat the pinnacle of architectural achievements untilOttoman Architect Sinan built the SüleymaniyeMosque.The Hagia Sophia, built between 532 and 537 A.D, is anincomparable monument for all followers of theByzantine heritage and for the world’s cultural history.Translated into the English language Hagia Sophiameans “holy wisdom”. The basilica was a point ofattraction for all civilizations of its era. Kings, emperors,sultans, they were all dreaming of entering through theporch of Hagia Sophia as victorious sovereigns followingtheir conquest of Constantinople. Eventually, it wasthe fate of Fatih Sultan Mehmet, Sultan Mehmet II theConqueror, to turn this dream into reality. He conqueredthe city in 1453, putting an end to the EasternRoman Empire and the Hagia Sophia was transformedinto the Ayasofya Mosque, as landmark of this greatvictory.The legendary monument is nowadays a museumwitnessing to its glorious past.The restoration work which lasted 17 years came finallyto an end. The scaffolding disturbing the view inside thebuilding is gone, the original mosaics were cleaned andrepaired. An angel face on one of the domes overlaidwith stucco for many years has been uncovered. The sultans’tombs in the courtyard were opened to the public,the renovated baptistery and the recently unearthed“baptismal font” provoked great interest in internationalart circles. The Children’s School situated in thecourtyard of Hagia Sophia was revitalized after centuries.The Director of the Museum Haluk Dursun and hisyoung and dynamic team are the ones who put theirsignature under all these efforts. Haluk Dursun, whoinitiated a new era at the Ayasofya, one of the pinnaclesof world cultural heritage, answered our questions.MÜZE DERGİ: What is the daily average number of visitorsat the Hagia Sophia Museum? Which days of theweek are the busiest?HALUK DURSUN: The busiest day is Tuesday, becauseof the fact that the Topkapı Palace Museum is closed onthose weekdays. Thus, all tourists visiting İstanbul arerushing to the Hagia Sophia on Tuesdays. A minimumof 10 thousand foreign guests are coming to ourmuseum every Tuesday. On week-ends, we ratherwelcome domestic tourists. There are even days wherethe number of visitors is exceeding 15 thousand. Themuseum personnel are used to taking on great crowds.MÜZE DERGİ: The Hagia Sophia takes certainly placeon the itinerary of foreign dignitaries on State or officialvisits to Turkey. Who were these VIP’s in recent years?HALUK DURSUN: There is practically no foreignstatesman leaving İstanbul without having been to the39

‘protokoler müze’ olduğu fikri iyice oturdu.Prens Charles, Suriye Devlet Başkanı BeşarEsad’ın eşi Esma Esad gibi isimler, müzemizleözel olarak ilgilenen konuklarımızdansadece bazıları. Onlar zaman zaman basındanhabersiz müzeyi ziyaret eder ve ben de onlaraözel ilgi alanlarına göre bilgi veririm. Kimiözel konuğumuz mistizm, kimi mimari, kimi deburada şekillenen ‘ölüm kültürü’nü konuşmakister.MÜZE DERGİ: Başkanlığınız dönemindeAyasofya’da ciddi değişikler yaşandı. Bildiğimizya da farkında olmadığımız neler yapıldığınıanlatır mısınız?HALUK DURSUN: Benim çok önemsediğimkonulardan biri tuvaletlerin taşınması oldu.Bahçede çok ilkel bir görüntüye yol açan veMimar Sinan’ın eseri türbelerin önünü kapatanofisler ve tuvaletler kaldırıldı. TÜRSAB’ında desteğiyle daha uygun bir alana çağdaşve hijyenik tuvaletler yaptık. Hatta bir bebekbakım odası bile ilave ettik. İkinci olarak da,kubbe restorasyonunu tamamladık. 19 binmetrekarelik alanı kaplayan tesseralar temizlendive milimetrik enjeksiyon aletleriylesağlamlaştırıldı. Kubbenin tamamı kurşunlayeniden kaplandı ve nem ölçümleri yapıldı. Busayede 17 yıl önce kurulan ve uzun zamandıratıl durumda bulunan iskeleler kaldırıldı. İçmekandaki kötü görüntü ortadan kaldırıldı.MÜZE DERGİ: Restorasyonlar sırasındaönemli bir mozaik gün yüzüne çıkartılmış, buda size ödül kazandırmıştı. Önemi neydi bumozaiğin?HALUK DURSUN: Kubbe restorasyonusırasında hakikaten çok önemli bir eseriAyasofya’ya kazandırdık. Sultan Abdülmecitdöneminde Ayasofya’da restorasyonlar yapanGaspare ve Guisseppe Fossati kardeşlerin üzerinekapak kapattığı ‘Serafim Meleği’nin yüzüortaya çıkartıldı. Bu eserin ortaya çıkışıylaAyasofya İtalya’da ‘Yılın Müzesi’ seçildi. Bende ‘Rotondi 2010 Sanat Kurtarıcısı Ödülü’ne(Premio Rotondi 2010 ai Salvatore dell’ Arte)layık görüldüm. Rotondi Sanatı KurtaranlarBinası’nda bir bölüm de Ayasofya’ya ayrıldı.MÜZE DERGİ: Ayasofya’da bugüne kadargezilemeyen hangi bölümler ziyarete açıldı?HALUK DURSUN: Ayasofya’ya -gezi kalitesininyükseltilmesi için- yeni mekanlarınkazandırılması gerekiyordu. 15 bin kişiningezdiği bir mekanda yığılmaların önünegeçebilmek için II. Selim, III. Murad ve III.Mehmed’in türbelerinin bulunduğu ‘PadişahTürbeleri Bölümü’nü ziyarete açtık. BunlarMimar Sinan’ın ve 15-16’ncı yüzyılın en önemlimimarlarının yaptığı türbeler. Bu türbelerin içihat sanatı örnekleri, çiniler, sedef ve madenişleri ile süslenmiş. Bu bölüm ücretsiz olarakziyaret edilebiliyor. Bir başka önemli atılımı-Ayasofya Müzesi abidevi yapısıyla hayranlık uyandırıyor.Hagia Sophia’s awe inspiring monumental structure.40

Hagia Sophia. This building is a landmarkguarding marks from both the Eastern Romanand Ottoman Empires. The protocol visits lastapproximately 20 to 40 minutes, during whichwe seek to communicate a cultural message.Following the visits of Pope Benedict XVI andPresident Barack Obama, the idea of the HagiaSophia being the standard protocol museumhas established itself. Prince Charles, thespouse of Syrian President Bashar Assad, Ms.Asma Assad are among those dignitaries whodevote a special interest to our museum. Theyoccasionally effectuate private visits here andit is my duty and honour to present to themduring such visits, in-depth information ontheir area of special interest. The subjects varyfrom mysticism to architecture or the genuine“culture of death” which is embodied in thissanctuary.MÜZE DERGİ: Would you please dwell uponthe significant changes which occurred duringyour tenure here as Director?HALUK DURSUN: The office and restroomstructures in the courtyard were obstructingthe way and the view to the sultans’ tombs,built by the great Ottoman Architect Sinan. Iattributed great importance to having theseunfitting dwellings removed and re-built in anadequate fashion at a more appropriatePadişahTürbeleriMüze Başkanı Haluk Dursun, ziyaretçi akınına uğrayan ‘Padişah Türbeleri Bölümü’nü,‘Ölüm Kültürü Müzesi’ olarak adlandırıyor. Dursun, “Bu bölüm ölüm ve ölüm sonrasının nasılgüzelleştirilebildiğini göstermek açısından son derece önemli. İnsanların atalarının mezarlarınıgörmesini ve onların ölüm kavramına nasıl yaklaştıklarını göstermek istedik.” diyor.Bu bölümde Sultan II. Selim, Sultan III. Murat, Sultan III. Mehmet ve diğer bazı hanedan üyelerininsandukaları bulunuyor. Türbeler arasında en yoğun ilgiyi Mimar Sinan’ın 1577 yılındainşa ettiği, 16’ncı yüzyıl çini kitabeleri ve panolarıyla ünlü Sultan II. Selim’in türbesi görüyor.Padişah türbelerini süsleyen sedef kakmalar, hat sanatı örnekleri ve sedef işçiliği döneminin eniyi parçaları arasında gösteriliyor.Müzenin ziyaretçilerinekapılarını kapattığı saatlerdeoturup sessizliği dinlediğini dilegetiren Haluk Dursun, “BenAyasofya’ya gönlümü açtım, oda bana sırlarını açıyor” diyor.III. Murad Türbesi’nin içi.Director Haluk Dursun, who sitsdown in the building to listento its silence after the museumshuts its gates to visitors at theend of the day, says, “I set myheart on Ayasofya and Ayasofyais responding to my affection bydisclosing its secrets to me.”Tomb of Sultan Murad III.Tombs of SultansMuseum Director Haluk Dursun calls the Department of the Sultans’ Tombs, the Museum ofthe Culture of Death. “This department has its own meaning in the sense that it shows howthe human culture is able to beautify death and the notion of after death”, he says. “Wewanted people to see the tombs of their ancestors and to understand their approach to death.”The tombs of Sultan Selim II, Sultan Murat III, Sultan Mehmet III and other members of theOttoman dynasty are situated in that department. The tomb of Sultan Selim II built in 1577by Mimar (Architect) Sinan, decorated with tiled epigraphs and panels is drawing the greatestinterest. The mother-of-pearl inlays, the calligraphies and the hand-drawn decorations areconsidered masterpieces of their period.41

mız da, vaftizhane bölümünde oldu. Burada restorasyon çalışmalarıgerçekleştirdik. Ayasofya’nın camiye çevrilmesiyle yağhane olarakkullanılan vaftizhaneyi ve ona bağlı atrium bölümünü hizmeteaçtık. Bu bölümde tahttan indirilen iki padişahın; Sultan İbrahim veSultan Mustafa’nın sandukaları var. Burada yaptığımız çalışmalarsırasında ‘vaftiz havuzu’nu ortaya çıkardık. Bu havuz Ayasofya’nındünya sanat çevrelerinde bir kez daha gündeme gelmesini sağladı.Çünkü çevre uzunluğu 3.32 metre, iç derinliği ise 1.16 metre olanhavuz ‘Dünyanın en eski ve en büyük vaftiz havuzu’.MÜZE DERGİ: Ayasofya’daki padişah türbelerinin ziyarete açılmasıylabirlikte bu yapının İslami döneme ait yanları da vurgulanmayabaşlandı. Bu, ziyaretçi profilinizde ya da müzenin imajında birdeğişikliğe yol açtı mı?HALUK DURSUN: Dünyanın en büyük Grek-Ortodoks vaftiz havuzuda Osmanlı’nın yaptığı en büyük şadırvan da burada. Ayasofya’dahem imparator mozaiklerini hem de Mimar Sinan’ın eseri olan‘Çinili Türbe’yi görüyorsunuz. Eskiden Ayasofya daha çok Bizantikbir kilise olarak biliniyordu. Evet, burası bir kilise binası olarak inşaedildi ama bazıları padişahlar tarafından yapılmış devasa hat sanatıörneklerini, paha biçilemez sedef kakmaları, kalem işçiliklerini deburada görebiliyorsunuz. ‘İslam dünyasının en büyük hat sanatıörnekleri’ bu abidevi yapının içini süslüyor. Müzenin Osmanlı yönünüde vurguladığımız için daha önce ziyaretimize gelmeyen ‘hacıamcalar, teyzeler’ de buraya gelmeye başladı. Hem müzeyi geziyorhem de gül, sümbül ve leylak bahçemizde dinleniyorlar.Ayasofya Müzesi’nde yapılan restorasyonların ardından onarım iskeleleri kaldırıldı.Bu muhteşem yapı 17 yılın ardından tüm görkemiyle gözler önüne serildi.Scaffoldings were removed from inside the Hagia Sophia after 17 years ofrestoration work. The magnificent building is re-juvenated in all its splendour.location, we even added a baby changing room to it. We are grateful toTÜRSAB for their assistance in this matter. Secondly, we completedthe restoration of the dome. The entire dome has been lead sealedand humidity measures were taken. The tesserae, the mosaics coveringa total area of 19 thousand square metres were cleaned and solidifiedthrough special millimetric injections. Thanks to the completion of therestoration work begun 17 years ago, we were finally able to removethose scaffoldings spoiling the inside appearance of the Hagia Sophia.MÜZE DERGİ: You received an award concerning a specific mosaicwhich was unveiled during the restorations. What is the particularsignificance of that mosaic?HALUK DURSUN: Indeed, we unveiled a genuinely important mosaicduring the restoration of the dome. The Swiss-italian architect brothersGaspare and Guiseppe Fossati who carried out some restorationwork at the Hagia Sophia during the reign of Sultan Abdülmecid hadcovered the face of the “Seraphim Angel” mosaic featuring a sixwingedcherub figure. This mosaic was recently cleaned to reveal theface of the angel Seraphim which had been covered for about 160years. The Hagia Sophia was chosen as European Museum of the Yearfor 2010 thanks to the comprehensive restoration work. Furthermore, Iwas presented with Italy’s prestigious “Rotondi Award” (PremioRotondi 2010 ai Salvatori dell’Arte) in a ceremony held in Sassocorvarocity in central Italy on September 25, 2010. A special section is42

Notlarla Ayasofya• Doğu Roma İmparatorluğu’nun İstanbul’da yapmış olduğu‘en büyük kilise’ olan Ayasofya üç kez inşa edilmiş ve Bizansimparatorluğu boyunca hükümdarların taç giyme törenleriburada yapılmış.• Yapılan ilk iki kilise dini ve politik nedenlerle çıkan halkayaklanmalarında yıkılmış. İkinci kiliseden günümüze sadeceanıtsal giriş kapısına ait basamaklar ve sütun kaidelerikalmış.• Günümüz Ayasofyası ise İmparator Justinianos tarafındandönemin iki önemli mimarı olan Miletos’lu (Milet) Isidorosile Tralles’li (Aydın) Anthemios’a yaptırılmış. Yapının inşası5 yıl gibi kısa bir sürede tamamlanmış ve kilise 27 Aralık 537yılında törenle ibadete açılmış. Yapının inşasında gelenekselbazilikal plana kubbeler eklenerek mimari bir devrimeimza atılmış.• Yapının kubbelerinin yüzölçümü 19 bin ve kubbe içi yüksekliği55.60 metre.• Yapıda Anadolu ve Kuzey Afrika’dan getirilen mermerlerile Efes’teki Artemis Tapınağı’ndan getirilen sütunlar kullanılmış.• II. Selim döneminde, yani 1550’lerin ikinci yarısında,dayanıksızlık belirtileri gösteren bina, dünyanın ilk depremmühendislerinden biri sayılan Mimar Sinan tarafından eklenenpayandalarla sağlamlaştırılmış.• Sultan Abdülmecid döneminde Gaspare ve GuisseppeFossati kardeşler tarafından bakım onarım çalışmaları gerçekleştirilmiş.Mihrabın soluna, etrafı ahşap yaldızlı korkuluklarlaçevrili Hünkâr Mahfili ilave edilmiş. Hattat KazaskerMustafa İzzet Efendi tarafından yazılan ve İslam alemininen büyük hat sanatı örnekleri olarak kabul edilen 7.5 metreçapındaki 8 adet hat levhası ana mekanın duvarlarınayerleştirilmiş. Kubbenin ortasına ise Nur Suresi’nin 35’inciayeti yazılmış.• Ayasofya Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ve BakanlarKurulu kararı ile müzeye çevrilmiş ve 1 Şubat 1935’de müzeolarak, yerli ve yabancı ziyaretçilere açılmış.Facts on Hagia Sophia• The largest church of all churches built in İstanbul by the Eastern RomanEmpire, the Hagia Sophia was re-built three times following various disasters.The coronation ceremonies of Byzantine Emperors were held in this basilica.• The first two buildings were destroyed as a consequence of religious andpolitical unrest. The stairs at the ceremonial main gate and the columnsupports are the only remaining elements from the second church.• The current structure is the third church designed by two eminent architectsof their time, Isodoros from Miletos (Milet) and Anthemios from Tralles(Aydın) who were commissioned by Emperor Justinianus. The constructionwas completed in the relatively short period of 5 years and the basilicainaugurated with much ceremonial pomp on 27 December 537. The domesadded to the otherwise traditional basilica architecture constituted a genuinearchitectural revolution.• The total surface area of the various domes and cupolas is amounting to19thousand square metres.• In addition to various types of marble originating from Anatolia as well asNorthern Africa, columns of the Temple of Artemis (Artemission) werebrought from Ephesus and used in the construction of the third church.• The great Ottoman architect Mimar Sinan is considered as one of theworld’s first earthquake engineers for having extensively strengthened theHagia Sophia, showing signs of fatigue, through the construction of lateralsupport buttresses (structural side supports), during the reign of Sultan SelimII (1566-1577).• Some restoration work was carried out under the supervision of theSwiss-Italian Gaspare and Guiseppe Fossati brothers during the reign ofSultan Abdülmecid. A Sultan’s gallery (imperial box) framed with gildedbalustrades was set up on the left side of the mihrab (altar). 8 giganticcircular-framed disks or medallions with a diameter of 7.5 meters each,adorned with calligraphic inscriptions by calligrapher Kazasker Mustafa İzzetEfendi and considered masterpiece samples of the Islamic art of calligraphywere hung on the columns of the main hall. The 35 th Verse of the Suraan-Nur (Sura of the Heavenly Light) was inscribed on the centre of the maindome.• The building was finally transformed into a museum in 1935 upon instructionsof Mustafa Kemal Atatürk, by a decree of the Council of Ministers. TheAyasofya Museum was inaugurated on 1 st February 1935, visited since then bymillions of domestic and foreign guests.44

now consecrated to the Hagia Sophia at the RotondiCentre for the Saviours of Art. The “Rotondi Award” ispresented to individuals or institutions makingcontributions to cultural heritage every year since 1996.MÜZE DERGİ: Which sections of the museum wereopened to the public which could not be visitedbefore?HALUK DURSUN: It became urgent to make new areasavailable to the public, to assure a smooth flow ofvisitor crowds peaking at 15 thousand people at times.We opened the “Sultans’ Tombs Department” wherethe tombs of Sultan Selim II, Sultan Murat III andSultan Mehmet III are located. These tombs weredesigned by Architect Sinan and other eminentarchitects of the 15th and 16th centuries. They aredecorated inside with calligraphies, ceramics, motherof-pearl,and metal engravings. This department can bevisited free of charge.The baptistery was restored to its original state. HagiaSophia’s Byzantine baptistery building had beenturned into an Ottoman sultans’ tomb, and thesixth-century baptismal font in it was moved to thebaptistery’s courtyard. The sultans who were buried inthe tomb were those who had been dethroned. WhenSultan Mustafa I and Sultan Ibrahim were buried there,the baptistery turned into a sultans’ tomb and thebaptismal font in it was moved to the court withoutbeing damaged. It remained under the soil. This courtis a very beautiful section showing Byzantine art. Oliveoil was used in baptism ceremonies in ByzantineOrthodox culture. Historical olive oil cubes andsarcophaguses were also unearthed in the court. Aspart of the restoration work in 2010, the baptistery’scourtyard was restored and the baptismal font wasunearthed. This font was used in mass baptismceremonies. The baptismal font is 3.32 meters long,2.52 meters wide and 1.16 meters deep. It is the world’soldies and largest baptismal font. Its discovery arousedgreat interest in international art circles.MÜZE DERGİ: Greater emphasis was placed on theIslamic period of the building through the opening tothe public of the Sultans’ Tombs. Did this contribute toa shift in the museum’s image or to a diversification ofthe visitors’ profile?HALUK DURSUN: World’s largest Greek-Orthodoxbaptismal font as well as the largest Moslem ritualablutions’ fountain built by the Ottomans are bothhere. One can admire here the imperial mosaics aswell as the “Çinili Türbe”- the Tiled Tomb, a masterpieceby the greatest Ottoman Architect Sinan. Yes, theHagia Sophia was originally built as a Byzantinebasilica, but very valuable Islamic cultural elementswere added to its decoration over the centuries, somegiant calligraphies personally manufactured by sultans,priceless mother-of-pearl inlays, hand-drawn decorationsetc. Indeed, the emphasis on the Islamic aspectsof our museum paved the way to an increase in thenumber of devout Moslem visitors, those elderlypeople who take a rest in our roses, hyacinth and lilacgardens after their visit at the museum.Ayasofya ‘en’leri bir araya getiriyor. En büyük ‘vaftizhavuzu’nu içinde barındıran muhteşem yapıyı her biri7.5’er metre çapında hat levhaları süslüyor.The eight giant calligraphic plates (diameter: 7.5 metres)hung on the columns of Hagia Sophia’s Main Hall.45

SANDIK ODASIStorage RoomYazı-TextAylin Şennedir arkeoloji? çok genelanlamıyla ‘eskinin bilimi’mi? sinema, insanoğlunueskiye, hatta binlerce yılgeçmişe götürerek bilimitamamlıyor. sevdiriyor.Arkeolojİyİ okşamak!CARESSING ARCHAEOLOGYWHAT IS ARCHAEOLOGY? WOULD THE GENERAL DEFINITION BE“SCIENCE OF THE OLD”? IF SO, CINEMATOGRAPHY IS COMPLETINGSCIENCE BY TAKING US THOUSANDS OF YEARS BACK IN TIMEAND THUS BUILDING AN EMOTIONAL BRIDGE WITH THE PAST.İnsanoğlu artık iki ayağının üzerinde. Ama henüz ‘dili’ yok. Çok basitbir taşın ötesinde ‘aleti’ yok. Evi barkı hiç yok. Üzerindeki hayvanpostlarıyla dağ tepe dolaşıyor. Bulduğunu yiyor ve tesadüfler sonucubulup da kaybettiği ateşin peşinde koşuyor. Takvim de, günümüzdenyaklaşık 80 bin yıl öncesini gösteriyor.Sinemanın en ilginç isimlerinden, yönetmen Jean Jacques Annaud,işte böyle bir film yaptı. Türkiye’de ‘Ateşe Çağrı’ adıyla gösterildi. Pekaz seyirci buldu. Ama dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de akademikçevrelerde heyecanla karşılandı. Tez ya da seminer konusu oldu.Çünkü izleyende ‘sahicilik’ duygusu uyandırıyordu. 80 bin yıl öncesineışınlansak tam da böyle bir ‘insan’ ile karşılaşacaktık sanki.Bu duygunun sırrı, yönetmenin bilimsel ve duygusal kazısında yatıyor.Kazı büyük ölçüde bilimsel. İnsanoğlunun ateşle karşılaştığı dönemeçte‘nasıl bir yaşam’ olduğu arkeoloji ve antropoloji sayesindeaz çok biliniyor ne de olsa! Annaud da o bilgiyi almış, elbette içinebiraz sanat katarak yoğurmuş.47

Duygusal kazı ise bambaşka bir hikaye! Düşünün, henüz bir‘dili’ olmayan ilk insanlardan söz ediyoruz. Gerçi ünlü yazarAnthony Burgess, belli anlamlara karşılık gelen homurtular,nidalarla bir dil yaratmış. Yine de sözcüklerin, diyaloglarınolmadığı bir film nasıl izlenebilir ki! Annaud, bunun yanıtınıişte o ‘öteki kazıyla’ vermiş. Kadınla erkeğinbirbirinden zor ayrıldığı; aynı pislikte ve çirkinliktevarlıkların homurdanarak dolaştığı bir öyküye ‘aşk’denebilecek bir duygu yerleştirmiş. İnandırıcı daolmuş.Nedir arkeoloji? Çok genel anlamıyla ‘eskininbilimi’ mi? Sinema, insanoğlunu eskiye, hattabinlerce yıl geçmişe götürerek bilimi tamamlıyor.Sevdiriyor.‘Ateşe Çağrı’ bunun en güzel, en anlamlı örneği.Ama sinema genç kuşaklara “Arkeolog olmakistiyorum” dedirtecek başka örnekler de sunuyor.Gerçi, pek azı Annaud kadar bilime saygı gösteriyorve ondan yararlanıyor. Yine de örneğin bir ‘İndianaJones’ serisi ya da her türlü ‘mumyalı, piramitli’ filmen azından merak uyandırıyor.Hititler’den Kara Murat’aJean Jacques Annaud imzalı bir başka -ve dahapopüler- filmle devam edelim. ‘Gülün Adı’ filmiiçin yönetmen tam bir yıl araştırma yapmış. Uygunmanastırı bulmak bir yana, Orta Çağ atmosferiniyaratabilmek için kılı kırk yarmış. O dönemdeaydınlatma için tam olarak ne kullanılıyordu? Okandiller duvarı ne şekilde kirletirdi? Giysiler nasıldikilirdi? Ne yenirdi, neler yenmezdi? Düşünsenize13’üncü yüzyıl manastırında çatalla domatesli biryemek yeniyor! Bir dakika! Çatal henüz o manastırınsofrasında olamazdı. Kolomb Amerika kıtasınıhenüz keşfetmediği için domates de Avrupa’ya ve omanastıra henüz ulaşmamıştı.Elbette her yönetmenin, her senaristin bu kadartitiz olması beklenemez. Diyelim ki Yeşilçam’ınThe human being stands on its two feet. But has no language yet.Has no tool beyond a simple piece of rock. Has no shelter. Walksaround in nature dressed in an animal skin. Eats what it finds andfinds itself running in pursuit of fire that it discovered accidentallyand lost again. The action takes place 80 thousand years ago.French film director Jean-Jacques Annaud made such a filmin 1981. Entitled “Quest for Fire”, the film was definitelynot a commercial blockbuster. But it was met withgreat enthusiasm in academic circles, in Turkey andaround the world. It became the subject of seminarsand theses at universities. The film’s quality waslying in the fact that it created an impression ofauthenticity and accuracy. Everything looked likewe would truly come across such human beings ifwe were beamed back 80 thousand years in atime-machine.The secret of this impression of authenticity lies in thein-depth historical research and emotional diggingperformed by the film director. After all, thanks toarchaeology and anthropology, we possess some clueson life forms at the age of the discovery of fire.Annaud was equipped with that knowledge, butcertainly added his own artistic interpretation to it.Whereas, in turn, emotional digging is a totallydifferent story! Think about it, we are referring toprimitive humans who do not possess a language yet.Albeit renowned writer Anthony Burgess created alanguage based on some types of growling, mutteringand interjections having specific meanings; it is hardto watch a film without words and dialogues! This isthe secret of Annaud’s success. In an environmentwhere it is difficult to distinguish between man andwoman, where both are equally repulsive and dirty,walking around growling like apes, he was able toembed a love story in a convincing manner.What is archaeology? Would the general definition be“science of the ancient”? In this case, cinematographyis completing science by taking us thousands of years48

ack in time, thus stimulating curiosity and building an emotional bridgeto the past.“Quest for Fire” is the best example of its genre, but there are other filmsprovoking interest for archaeology in younger generations. Though very fewof them are as concerned for scientific accuracy as Jean-Jacques Annaud’s“Quest for Fire”, movies such as the “Indiana Jones” series and recentmovies with mummies and pyramids have nevertheless the merit ofinstigating curiosity for the past of mankind.Kara Murat serisindeki hataları keşfedip sıralamaya kalksanızfilm başlamadan biter. Yine de, mumyalı filmler gibi, onlar dageçmişe dair merak uyandırsa yeter.Zaten geçmişi öyle anlatan filmler de geçmişte kalmadı mı!Türkiye’de de artık ‘Hititler’ gibi dramatik belgesel filmleryapılabiliyor. Tolga Örnek imzalı ‘Hititler’ bu toprakların engörkemli uygarlıklarından birini tanıtıyor. Elindeki kısıtlı parasalve teknik imkanla, bizi M.Ö. 1600’lere götürüyor. Arkeolojinin,özellikle son yüzyıl içinde gerçekleştirdiği heyecan vericiçalışmaların sonucunu, ete kemiğe bürünmüş olarak beyazperdeye yansıtıyor. ‘Hititler’ filmini izleyenler arasında, merakedip İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ni ziyaret eden oldu mu? Geridebıraktıkları eserlerin anlamını öğrendi mi? Hititler’in butopraklar ve dünyaya neler kattığını anladı mı?Bir gün bir kitap okur ya da bir film seyredersiniz de hayatınızdeğişir mi?! Kimbilir! Ama hayatınıza birşeyler katacağı kesin.Sandık Odası’nda tozunun alınmasını bekleyen ne kitaplar,ne filmler var. Örneğin sinemanın efsane filmlerinden ‘2001:A Space Odyssey’ (Bir Uzay Destanı)... Film, bir primat topluluğununortasına düşen pırıl pırıl yontulmuş siyah bir taşlabaşlar. Belki de, Annaud’un ilk insanlarıdır onlar! Ve belki de‘Ateşe Çağrı’ filmindeki o ilkel erkek, yanındaki ilkel kadının şişkarnını okşayarak bugüne mesaj gönderiyordur: “Buradan yenibir hayat doğacak. O hayat başka hayatlara... Başka hayatlarbaşka hayatlara uzanacak... Kelimelerimiz olmasa da ne önemivar! Sizin erkeğiniz de yanındaki kadının şiş karnını aynı mutluluklaokşamayacak mı!”From “Hittites” to the “Kara Murat” (Murat the Black)Another, better known movie by Jean-Jacques Annaud is The Name of theRose he directed in 1986, a film adaptation of Italian writer Umberto Eco’spopular novel of the same name. The film won many awards. Jean-JacquesAnnaud spent four years preparing for the film, travelling throughout theUnited States as well as Europe, searching for the perfect cast and film setlocations, concerned among other with finding the most befitting monasteryto reflect the medieval atmosphere. He spent time on finding answersto the questions:‘What kind of lighting was used, what kind of candles andoil-lamps? In which way the oil-lamps were staining the walls?’ ‘In whichway were the clothes tailored?’ ‘What did they eat? What did they not eat?’Imagine one moment that monks are eating a meal including tomatoes byusing forks in a 13 th century monastery! Stop there! Firstly, impossible forforks to take place on that table. Secondly, Christophe Colomb did not yetdiscover America and, therefore, tomatoes did not yet reach Europe andcould possibly not be part of a meal in that monastery.Understandably, we cannot expect each film director, each screenwriter tobe as meticulous as Jean-Jacques Annaud. For instance, if we start findingall the discrepancies in some popular movies who claim to be historicalfilms such as Kara Murat series (Murat the Black, Turkish popular historicalvulgarization films), the film would end before starting. But still, we have toadmit that they serve a purpose, like the ones with mummies and pyramids,in inspiring interest for history.Anyhow, these old popular series are yet a thing of the past. As a matter offact, nowadays, dramatic and well-prepared documentary films such as the“Hittites” by Turkish film author Tolga Örnek shed light on the history ofour geography. The civilization of the Hittites created one of the mostglorious cultures which flourished on Anatolian soil, in 1600 BC. The film isable to give us insight into the history of the Hittites, their life-style andculture in a concrete manner, among other, thanks to the exciting progressachieved in the last century by archaeology. Is there anyone who went tovisit the ‹stanbul Museums of Archaeology after seeing the film “Hittites”,who learned something about the meaning of the works of art they leftbehind, who realized the contributions of the Hittites to our region and tothe world?Does reading a book or seeing a film change your life in one day? Whoknows? Maybe not! But certain is that it will add a particular dimension toyour life.The archives, the storage rooms are full of books and films waiting to becleaned off of their dust. For instance, “2001: A Space Odyssey” is one suchlegendary “cult” science-fiction film made in 1968. The first scene startswith a dramatic apparition: a neatly cutand polished black monolith in themidst of a crowd of primates. Arethose perhaps Annaud’s first humans?Who knows, maybe the man, in thefilm “Quest for Fire”, caressing theswollen womb of the pregnantfemale creature standing next tohim”, is sending a message tothe present day: “ A new lifewill be born from here. That lifewill lead to further lives...Further lives will lead to futurelives... Who cares if we do nothave words! Will your men notcaress the pregnant wombs oftheir women with the same feelingof bliss?”

İSTANBULARKEOLOJİMÜZELERİİstanbulArchaeologicalMuseumsYazı-TextSevinç AkyazılıFatih’in ‘Sırça Saray’ı:Çinili Köşk MüzesiYÜZYILLARDIR SOLMAYAN MAVİ... TABİATINBİLE KISKANACAĞI MERCAN KIRMIZISI...İSTANBULLU’NUN ‘SIRÇA SARAY’ ADINIYAKIŞTIRMASININ SEBEBİ ALTIN SARISI...İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ’NİN‘GELENEKSEL SANAT’ ESERLERİNİ BARINDIRANÇİNİLİ KÖŞK MÜZESİ HEM RENKLERİYLE HEMDE ÖYKÜLERİYLE ZİYARETÇİSİNİ BAMBAŞKABİR BOYUTA GÖTÜRÜYOR.THE “GLASS PALACE” OF SULTAN MEHMET II THE CONQUEROR:THE TILED PAVILION MUSEUMA BLUE WHICH NEVER FADES... A CORAL RED ENVIED EVEN BYNATURE... A GOLDEN YELLOW WHICH INSPIRED THE NAME “GLASSPALACE”... THE TILED PAVILION MUSEUM (Ç‹N‹L‹ KÖŞK MÜZES‹)HOUSING TRADITIONAL ART AS PART OF THE ‹STANBUL MUSEUMS OFARCHAEOLOGY, TAKES ITS VISITOR OFF TO A DIFFERENT DIMENSION.51

DESEN CENNETİÇinili Köşk Müzesi, pek fazla tanınmayan Çanakkale işi eserlerede ev sahipliği yapıyor. 18 ve 20’inci yüzyıl başlarına tarihleneneserler, ağırlıkla tabaklardan oluşuyor. Gemi desenli,köşk ve cami tasvirli, bitki motifli, hayvan figürlü tabaklarkoleksiyonun en dikkat çekici eserleri. Hayvan figürlerindekizenginlik ise şaşkınlık uyandırıyor. Anadolu topraklarındahiç yaşamamış zürafaların bile kendilerine yer bulduğu butabaklar, Çanakkale yöresinin zengin desen anlayışını ortayakoyuyor. Çanakkale çinileri sadece özgün desenleri ile değilaynı zamanda farklı ve hiç denenmemiş formları ile de dikkatçekiyor. Müzenin koleksiyonundaki, Bektaşi kavuğu, tavuk vecivciv formlu burma kulplu testiler bu yenilikçi form anlayışınınörneklerinden bazılarını oluşturuyor.Sadece binası için bile ziyaret edilebilecek bu müzedekieserler, Selçuklu ve Osmanlı sanatının gelişimini keyifli biratmosferde sunuyor. Anadolu insanının günlük yaşamı, hayaldünyasının kapılarını aralıyor.500 yıldır solmayan maviİznik, Kütahya ve Çanakkale işi eserlerin sergilendiği müzenin endikkat çekici parçalarından biri, ‘Çinili Mihrap’. 15’inci yüzyılda renklisır tekniği ile yapılan eser, erken dönem Osmanlı çini sanatının enzarif örneklerinden biri. Bitkisel ve geometrik desenlerle bezenmiş çinilevhalardan oluşan eserin kitabesinde ise Bakara Suresi’nden ayetlergöze çarpıyor. ‘Nesih’ ve ‘kufi’ hat tekniğinin en güzel örnekleriningörülebildiği mihrap, altın sarısı ve beyaz dalgalarla hareketlenmiş birçini denizini andırıyor.Altın sarısıMüzenin en çok ilgi gören parçalarından bir diğeri, Ab-ı Hayat Çeşmesi...III. Murad döneminde köşkün bir odasından söktürülen niş,‘selsebil’ şeklindeki bu muhteşem çeşmeye dönüştürülmüş. Çeşme,ayna taşındaki bitkisel motifler arasına resmedilen tavus kuşu figürüyleakıllarda yer ediyor. Ab-ı Hayat Çeşmesi, ‘kalem işi’ altın yaldızları,yan duvarlarındaki ‘ta’liq hat’ ile yazılmış 12 beyitlik kitabesi ile 15’inciyüzyıl çiniciliğinin başyapıtlarından biri. Eserin değerine değer katankitabeye göre çeşme, Hicri 999 (Miladi 1590) yılında yapılmış. Ab-ıHayat Çeşmesi, sadece dönemin padişahı III. Murad’ı ve günümüzdemüzeyi ziyaret eden sanat tutkunlarını değil, Müze-i Hümayun’ahayat veren Osman Hamdi Bey’i de büyülemiş. Çeşmenin önünde birfotoğraf çektiren Osman Hamdi Bey, 1904 yılında bu çokA HEAVEN OF PATTERNSThe Tiled Pavilion Museum is housing also the less well-knownÇanakkale (Hellespont) ceramics consisting mainly of dishesmanufactured from the 18 th century to the beginning of the20th century, adorned with ship, pavilion and mosque designs,plant patterns, animal figures. The rich diversity of animalfigures is surprising, because even giraffes which never set footon Anatolian soil are depicted on ceramic dishes, reflecting therich design perception of the Çanakkale region. In addition tothe great variety of designs, the Çanakkale ceramics are alsodrawing attention through their original shapes. There are, forinstance, chicken shaped jugs and pitchers with a twisted handlein the form of a turban, in the Çanakkale ceramics collection ofthe museum.The museum which is even worth visiting for its building only,presents the historic evolution of the Seljukian and Ottoman artin a pleasant setting. The daily life of the Anatolian peopleopens out the gates of imagination.Ab-ı Hayat Çeşmesi (sol sayfa).Çinili Köşk Müzesi’nde sergileneneserlerden bazıları (yanda).The Life Water Fountain (left page).Samples from the collection of the TiledPavilion Museum (on the right).

seum. The Tiled Pavilion Museum is housing today over two thousandtiles and ceramic works of art. The Seljuk and Ottoman tiles andceramics dating from the 11 th century up to the first period of the 20 thcentury are on display in 6 different halls of the museum.The blue which did not fade for 500 yearsOne of the most interesting pieces of the museum where tiles andceramics produced in İznik, Kütahya and Çanakkale are displayed, is the‘Tiled Altar’, the “Çinili Mihrab”, (mihrab:niche in a mosque wallindicating the direction of Mecca). The altar is a fine example of 15thcentury Ottoman art of tiles manufactured with a special colouredglazing technique. Composed of tile plates ornamented with plant andgeometric patterns inscribed with verses from the Bakara Sure of theHoly Quran (the second and longest chapter of the Quran composed of286 verses: Surah al-Baqarah). Adorned with the most exquisitesamples of calligraphy in “naksh” and “cufic” styles, the altar looks like asea of tiles bustling with golden yellow and white waves.Golden yellowAnother interesting piece of the museum is the “Life Water Fountain”,the “Ab-ı Hayat Çeşmesi”. A niche dismounted from one of the roomsof the building was transformed into a tiered, ornamental fountain. Thepeacock figures surrounded by plant designs on the fountain’s slab arethe particular feature of this magnificent piece of art. The fountain withits golden hand-drawn designs, with the 12 verses poetry written in“ta’liq hat”, (the old Islamic calligraphy style known as the Nasta’liqscript) on its two flanks, is considered a masterpiece of the 15 th -16 thcenturies’ art of tile-making. According to its inscriptions, the fountainwas created in 1590 during the reign of Sultan Murat III. The fountain

Çinili Köşk Müzesi dış görünümü (sol sayfaüst). Çini Mihrap (sol sayfa alt). Çinili KöşkMüzesi’nin sergi salonlarından biri (yanda).İznik işi çini kandil (altta).Front view of the Tiled Pavilion (left page,above). The Tiled Altar (left page ,below).One of the Tiled Pavilion Museum’s exhibitionhalls (on the left). İznik manufactured oil-lamp(below).sevdiği fotoğrafın yağlıboya bir tablosunu yapmış ve eserine de Ab-ıHayat Çeşmesi ismini vermiş. 2004 yılında müzede yapılan düzenlemelersırasında Osman Hamdi Bey’in yaptığı bu tablonun bir kopyasıçeşmenin karşısındaki nişe yerleştirilmiş.Müze, bu iki görkemli eserin yanı sıra daha küçük ebatlarda yapılmışpek çok sanat eserine de ev sahipliği yapıyor. Selçuklu dönemi çinikoleksiyonları müzenin en önemli bölümlerinden biri... Koleksiyonda,12’nci yüzyıla ait ‘minai’ tekniğiyle yapılmış 7 renkli eserler gözeçarpıyor. Konya’daki Kubadabad Sarayı kazılarından çıkartılan, hayvantasvirli ve ‘sır altı’ tekniğiyle yapılan yıldız desenli çiniler ise, 13’üncüyüzyıla ait en dikkat çekici eserler arasında yer alıyor.Mercan kırmızısıMüzede, 14 ve 16’ıncı yüzyıl arasında tarihlenen dünyaca ünlü İznikçinileri de sergileniyor. Bu koleksiyonun en değerli parçaları, 15’inciyüzyıl sonu ve 16’ncı yüzyıl başına kadar üretilen, üzerinde ayet vehadislerin yazılı olduğu cami kandilleri, tabaklar, maşrapalar ve sürahiler.Ancak bu bölümün en can alıcı eserleri, ‘mercan kırmızısı’nınustaca kullanıldığı parçalar. Bu bölümde saray nakkaşhanesi ile işbirliğiiçinde çalışan çini ustalarının eserlerindeki değişimin izini sürmekmümkün. Bu ustalar, geleneksel çini ustalarından farklı olarak, şeffafsır altına canlı mercan kırmızısını hafif bir kabartmaşeklinde uygulayarak sanatlarının zirvesineulaşmışlar. Bu ustaların meydana getirdiklerieserler ağırlıklı olarak tabaklar, kaseler, kandiller,maşrapalar ve kemer dolguları ile kapı üstüpanolarından oluşuyor.Kütahya yeşiliKütahya, Frigler döneminden itibaren Anadolu’nun enönemli çini ve seramik merkezlerinden biri. Müzenin KütahyaKoleksiyonu’ndaki eserler, 18’inci ve 20’inci yüzyılbaşına tarihlenen ibrikler, fincanlar, zarflar, kupalar,kapaklı kaseler, yöresel giysili kız figürlü tabaklar,hokkalar ve melek figürlü süs toplarından oluşuyor.Yeşil, turuncu, firuze, mavi, lacivert, kırmızı ve sarırenklerin göze çarptığı eserlerin en önemli özelliklerindenbiri ise, insan ve hayvan figürlerininson derece canlı biçimde tasvir edilmiş olması.En ince ayrıntılarına kadar ustalıkla resmedilenfigürler, her an canlanıp hareket edecekmiş gibigörünüyor.was also admired by the founder of theImperial Museum (later ArchaeologicalMuseum), Osman Hamdi Bey, who had hadphotographed himself in front of it andmade an oil painting of this photo in 1904and gave it the name Ab-ı Hayat, (LifeWater). In 2004, that painting of OsmanHamdi Bey was placed in the niche directlyfacing the Life Water Fountain.The Tiled Pavilion Museum is home,besides the above-mentioned masterpieces,to a great number of pieces in smaller size. The collection of Seljukperiod tiles is an important part of the museum... The 12 th century tilesare known from the Seljuk period, which use the Minai technique. Thetechnique involved the usage of seven colours, with blue, green andturquoise applied on an underglaze and fired. Other colours such asyellow, red, white, black and sometimes gold were then applied on topof this, constituting the overglaze and re-fired at a lower temperature.The 13 th century tiles made with the ‘underglaze’ technique and decoratedwith animal figures and star designs originate from the KubadabadPalace excavations in Konya.The coral redThe world famous İznik tiles from the 14 th - 16 th centuries are also ondisplay at the museum. The dishes, the water mugs, the carafes and theoil lamps used in mosques, ornamented with hadiths and verses of theQuran, fabricated from the end of the 15 th century until the beginning ofthe 16 th century are the most precious items of this collection. However,the most impressive particularity of this section lies in the specialpieces on which the ‘coral red’ colour was applied masterfully. Thoseare the work of masters collaborating with the Nakkaşhane, (thepainting workshop inside the Ottoman Court). Those masters, asdistinct from traditional tile masters, reached the peakof their art by way of applying the bright coral redcolour on slightly relieved designs under a transparentglaze. Their products consist mainly of dishes,calices, oil lamps, stoups, spandrels, overhead panels.The Kütahya greenThe tile and ceramic industries of Kütahya (ancient Kotyaion)have long traditions, going back to the times of theancient Anatolian Phrygian civilization. Kütahya is famous forits kiln products, such as tiles and pottery, which are glazedand multicoloured. The Kütahya collection of the museuminclude items fabricated from the 18 th century until thebeginning of the 20 th century such as pitchers, coffee cups,cup holders, mugs, closed vessels, dishes decorated withwomen figures dressed in local, regional folk costumes,inkpots, and decorative balls ornamented with angelfigures. Green, orange, turquoise, blue, dark blue, redand yellow coloured ceramics are decorated withhuman and animal figures depicted in great detailand a vivid manner.55

ÖZELMÜZELERPrivateMuseumsYazı-TextSevinç Akyazılı56

istanbul’un kalbindeki müze: PERA2005 yılında kapılarını sanatseverlere açan pera müzesi,6 yılda 700 bin ziyaretçiyi ağırlamakla kalmadı, ülkeninunutulmuş kültür-sanat miraslarının hak ettiği yeribulmasına da yardımcı oldu.A MUSEUM AT THE HEART OF İSTANBUL: PERATHE PERA MUSEUM HAS WELCOMED 700 THOUSAND GUESTS IN 6 YEARS, SINCEITS INAUGURATION IN 2005. THIS WELL-DESERVED INTEREST IS TO BE EXPLAINED,AMONG OTHER, BY THE FACT THAT IT HAS BEEN INSTRUMENTAL IN BRINGING TOTHE BROAD DAYLIGHT MANY ASPECTS AND COMPONENTS OF OUR CULTURAL ANDARTISTIC HERITAGE WHICH HAD BEEN NEGLECTED BEFORE.57

zel müzelerin sayısı ve o müzelerin koleksiyonları,bir ülkenin sanatsal zenginliği açısından en önemlikriterlerdendir. Suna Kıraç’ın hayalini gerçeğedönüştüren Pera Müzesi, işte bu zenginliğe çokanlamlı katkılar sunan bir ‘özel müze’.Müze, hem Türkiye’de hem de yurt dışında akla önce en değerli eserlerindenbirini, ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ tablosunu getiriyor. Ne deolsa tablo, Osman Hamdi Bey’in imzasını taşıyor. İstanbul ArkeolojiMüzeleri’nin kurucusu Osman Hamdi Bey, adeta yüzyıl sonra bu özelmüzede yeniden canlanıyor. Aslında ‘kendisini’ resmeden OsmanHamdi, doğulu giysileriyle yüzünü batıya dönmüş ve bir bakıma ‘pera’sözcüğünün hatırlattıklarını simgelemiş.Pera Müzesi deyince akla hemen bu eşsiz eser gelse bile, müze yetkilileridiğer eserlerin onun gölgesinde kalmasını istemiyor.Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür Sanat İşletmeleri Genel Müdürü ÖzalpBirol, bu konudaki endişelerini şöyle anlatıyor: “Biz müzenin hiçbirzaman Kıraç Koleksiyonları ve Kaplumbağa Terbiyecisi’nin gölgesindekalan bir yapı olmasını istemedik. Bu nedenle de yaptığımızilk sergide, eseri konu ve küratöryel bütünlük içinde olması gerekenyere koyduk. Haliyle de pek çok kişi eserin niçin sıradan bir tablo gibisergilendiğini sordu. Pera Müzesi’nin kamuoyundaki bilinirliği artıp,koleksiyonlarının genişliği anlaşılınca biz bu muhteşem eseri olmasıgerektiği gibi baş köşede sergilemeye başladık.”Endişe yersiz değil. Çünkü müze, tek bir eseri çok aşan yapıtlar veKıraç çiftinin ‘koleksiyonları’nı barındırıyor.Suna ve İnan Kıraç’ın 1980’lerde toplamaya başladıkları sanat eserlerinikamuoyuyla paylaşmak amacıyla açtıkları müze 6 yaşında.The number of private museums and the quality of their collectionsconstitute one important litmus test when it comes to evaluate theartistic substance of a country. The Pera Museum, through the creationof which Suna Kıraç realized her dream, is indeed a “private art museumand gallery” which greatly contributed to that substance. Speaking ofthe Pera Museum, the “Tortoise Trainer”, a very valuable paintingpainted in 1906 by the founder of the İstanbul Museum of Archaeology,Osman Hamdi Bey, is the preeminent work of art one associates withthe museum. The painter himself comes alive in and through thisfamous painting which expresses a sarcastic innuendo, depictingOsman Hamdi Bey as an Ottoman intellectual in oriental outfit butwith his face turned to the west, who worries about the slow (tortoise)pace of progress achieved in that direction, thus symbolically evokingthe connotations of the word “Pera”.Although this painting is the major work of art on display at the PeraMuseum, the curators do not wish the other pieces of their museum tobe totally overshadowed by the Tortoise Trainer. Özalp Birol, theDirector General of the Suna Kıraç Foundation for Cultural and ArtisticVentures explains this apprehension in following words: “We neverwished our museum’s renown to be confined to solely the KıraçCollections and the Tortoise Trainer. This is why we placed thatpainting at an adequate space where it belonged to thematically withinthe coherence of the curatorial concept of the first exhibition weorganized here. Various people wondered why this masterpiece wasdisplayed like just another painting. Later, as the public became moreaware of the Pera Museum and the wide scope of its collections, wefinally decided to display that magnificent painting at the place ofhonour where it really belongs to.” Not to be categorized under thename of only one painting, even if it is a major masterpiece, is anunderstandable concern when we consider the vast array of their artcollections including the collections of the Kıraç couple.The museum created by Suna and İnan Kıraç in order to present to thepublic the works of art they have been collecting since the 1980’s is nowsix years old. The former Bristol Hotel, constructed 1893 in Tepebaşı,58

1893’de Mimar Achille Manoussos tarafından yapılan eski BristolHotel’e ait binada hizmet veriyor. Beş katlı müze, ‘Kütahya Çini veSeramikleri’, ‘Anadolu Ağırlık Ölçüleri’ ve ‘Oryantalist Resim’ koleksiyonlarıylaünlü. Ancak müzenin Türkiye’nin kültür sanat hayatınakatkıları bununla sınırlı değil. Müze, genç ve çağdaş sanatçıları destekliyor,olay yaratan sergilere ve dünya çapında bilimsel konferanslaraev sahipliği yapıyor.Sanatın mesajı!Müzenin sanatseverlerle buluşturduğu en önemli kültür miraslarındanbiri oryantalist resim koleksiyonu... Yaklaşık 300 parça eserinbulunduğu koleksiyon Osmanlı’da günlük yaşamı anlatan, figüre,portreye dayanan ve panoramik İstanbul görüntülerine odaklananresimlerden oluşuyor. Müzenin kaydetmeye değer bir başka özelliğide, Kütahya çinilerinin ‘bir koleksiyon oluşturabilecek kadar zengin’olduğunu kanıtlayan özel bölüm. Bu koleksiyonun öyküsü de hayliilginç. Suna ve İnan Kıraç’ın sanat sevgisiyle beslenen Pera Müzesibazı kültür emanetlerinin gerçek değerini bulmasını da sağlamış.İznik çinilerinin fiyatları dünya piyasalarında hızla yükselirken, deyimyerindeyse biraz ‘kenarda köşede kalan’ Kütahya çinilerine ilgi,müzenin yaptığı satın almalar sayesinde artmış. 18-20’inci yüzyılınbaşlarında ev içi kullanıma yönelik üretilen bu parçaların fiyatları,Pera Müzesi ve Kıraç çiftinin gösterdiği ilgi nedeniyle bir anda üçdört katına çıkmış.Her köşede bir öyküMüzede sergilenen parçalar, gerek zarif işçilikleri gerekse taşıdıklarısembolizm açısından hayli ilginç. Müzede sergilenen parçaların üzerinde,döneminin günlük yaşamını anlatan kadın ve erkek figürleri,halk öyküleri hatta burayı ziyaret eden yabancıların anlattığı öykülerbile can bulmuş. Bu bölümün ilginç bir başka özelliği ise, Ortodoksustalar ve onların Müslüman çıraklarının sanatsal açıdan paralellikgösterdikleri ve ayrıştıkları noktaları izleyiciye sunması. Müzede, Ortodoksbir ustanın kerubim melek figürleriyle süslediği tabak ile diniinanışları gereği melek yüzü çizemeyecek çırağın yaptığı tabak yanyana duruyor. Ustasından öğrendiklerini kendi inanışlarına uygunbiçimde yorumlayan çırak, tabağın dört köşesini melek kanatlarıylasüsleyerek Kütahya çini ve seramiklerine yeni bir desen kazandırmış.Böylece, melek kanatları Kütahya çini ve seramik işçiliğinin karakteristikbir deseni haline gelmiş. Pera Müzesi’nin Kütahya PorselenleriKoleksiyonu, sadece bu ‘naif primitif’ sanat örneklerini incelemekiçin değil, bir zanaat kolunun nasıl sanata dönüştüğünü görebilmekaçısından da dikkat çekici ayrıntılarla dolu.Pera Müzesi’nin ‘Anadolu Ölçü ve Tartı Aletleri’ koleksiyonu (sol sayfa). ‘OryantalistResim’ koleksiyonu (üstte).Permanent collection of Anatolian Weights and Measures (on the left). Orientalistpainting collection (above).Beyoğlu by architect Achille Manoussos serves as venue to their PeraMuseum. The five storey museum exhibits three permanent collections,Anatolian Weights and Measures, Kütahya tiles and ceramics, andOrientalist Painting.In addition to exhibits, the Museum realizes an extensive contributionto Turkey’s cultural and artistic life by hosting a broad range of culturalevents, both at national and international level. To mention particularlyin this framework are the special exhibitions devoted to the works ofcontemporaneous young artists, and special thematic or individualexhibitions.Art’s message!The Orientalist painting collection is one the most important culturalheritage components the museum has to offer to the public’s eye... TheOrientalist collection consists of more than three hundred paintings,including works by European artists inspired by the Ottoman worldfrom the 17 th to the early 19 th century, depicting scenes of Ottoman dailylife, portraits, panoramic İstanbul landscapes. Naturally, the “TortoiseTrainer”, the work of Osman Hamdi Bey, who has been characterized asthe genre’s only “native Orientalist” is of special significance to thatcollection.The presence at the Pera Museum, of the Kütahya tiles and ceramicscollection presenting a great variety and quality is evidence to the factthat these products from Kütahya, formerly somewhat neglected by artconnoisseurs, were sufficiently “rich to form an art collection”. Thus, thelabour of love undertaken by Suna and İnan Kıraç paved the way forcertain elements of our cultural legacy to obtain their true value. Whilethe İznik tiles, traditionally very highly priced at international artmarkets kept getting more and more expensive, the Kütahya tiles andceramics remained underestimated for a long period. However, thepurchase of the Kütahya tile and ceramic items by the Pera Museum,provoked an increased interest in the world for these products originallymanufactured as house utensils between the 18 th and the 20 th centuries,and led to a sudden, tripled and even quadrupled hike in their prices atworld markets.A story in each cornerThe pieces on display at this part of the museum present great interestas much from the point of view of their refined workmanship as fromthe point of view of their symbolic contents. Male and female figurestelling the story of their era’s daily life, popular tales, even storiesnarrated by foreign visitors are revitalized as decoration on thesepieces. Another interesting aspect of this section is that it shows theparallelism and differences between the Orthodox masters and theirMoslem apprentices from an artistic point of view. On display side byside are two dishes, one decorated by an Orthodox artist with cherubicfigures, the other manufactured by a Moslem apprentice who couldpossibly not draw a cherub’s face on his dish due to his religious59

Benzersiz bir koleksiyonMüzenin önemli koleksiyonlarından bir diğeri de, ‘Anadolu Ölçü veTartı Aletleri Koleksiyonu’. Anadolu topraklarında kullanılan ölçütartı aletlerinin kronolojik sırayla sergilendiği bu koleksiyonun tekrakibi var, İngiltere’deki Ashmolean Müzesi. Bu koleksiyon öylesinezengin ki, Yeni Asur Dönemi’nden (M.Ö. 912-M.Ö. 612) hattaHititler’den kalma bazalt taş ağırlıklar ve Mimar Sinan’ın kenditasarımı olan ölçüler bile mevcut. Koleksiyonun en önemli parçasıise, M.Ö. 200 yılından kalan Herakles formunda tasarlanmış kantartopuzu. Yaklaşık 10 bin parçalık koleksiyon, sanatın ve bilimingelişmesini göstermesi açısından heyecan verici bir seyir serüvenisunuyor.Dünya devleri İstanbul’daPera Müzesi, sadece kendi koleksiyonlarını sergilemekle kalmıyor;dünyanın en ünlü yapıtlarını İstanbul’da ağırlıyor. Buna en çarpıcıörnekler, 2010 yılındaki Picasso, Marc Chagall, Botero gibi “devlerin”sergileriyle, 2010 sonunda başlayıp bu yılın Mart’ına kadarbeliefs. But, he adorned four corners of the dish with angel wings,interpreting in his own style the art learned from his master; as a result ofwhich Kütahya tiles and ceramics gained a new design. Consequently,the angel wings pattern became a characteristic element of the Kütahyatiles and ceramics craftsmanship.The Kütahya Tiles and Ceramics Collection of the Pera Museum is notonly relevant to examining such examples of naive and primitive art, butalso to acknowledging the profusion of interesting details demonstratinghow originally a branch of handicraft could be transformed into an artform.A unique collectionThe Anatolian Weights and Measures Collection exhibits in chronologicalorder the weight and measure tools used on Anatolian soil throughoutthe centuries. Its sole rival is the Ashmolean Museum in Oxford, England.It contains basalt stone weights from the Late Assyrian period(912-612 BC) and from the Hittites. Even measures designed by the greatOttoman Architect Sinan are found here. The preeminent piece of thecollection is the ball of a steelyard designed in the form of a Heracleshead, dating from 200 BC. The collection is composed of 10 thousandpieces and offers an exciting opportunity to follow the evolution of artand science.World giants in İstanbulPera Museum is presenting to the public in ‹stanbul, not only its owncollections, but also works of great world artists through special exhibitions.The Picasso, Marc Chagall and Botero exhibitions in 2010, theFrida Kahlo and Diego Rivera Exhibition which started in 2010 and lasteduntil March this year and which attracted over 120 thousand visitors were60

kuyruklar oluşturan Frida Kahlo ve Diego Rivera buluşması oldu.Dünyanın benzersiz çifti Frida ve Diego’nun eserleri 120 bindenfazla sanatseveri kendisine çekti.Genel Müdür Özalp Birol, Pera Müzesi’nin böyle nitelikli işlerleanılmasını istediklerini dile getiriyor ve hedeflerini sıralıyor: “Sergilerimiziplanlarken bir yandan Türk halkını büyük ustalarla buluşturmayıbir yandan da bu sergileri gezmek için gelen konuklarımızakoleksiyonlarımızı tanıtmayı hedefliyoruz. Önemli olan halkımızıiyiyle güzelle buluşturmak. Müze gezme alışkanlığının artmasınısağlamak ve bütün bunları kar amacı gütmeden halka sunabilmek.Bu yılın son çeyreğinde, Eskişehir Anadolu Üniversitesi öğrencilerininhazırladığı Genç Sanat Projesi’ni ve Merkez Bankası’nın izleyiciylehiç buluşmamış koleksiyonlarını sergileyeceğiz. Son olarak daPensilvanya Müzesi’nin koleksiyonunda bulunan ve Türk halkınınhiç görmediği iki Osman Hamdi tablosu izleyiciyle buluşacak. Busergide ayrıca Osmanlı toprakları üzerinde araştırmalar yapanAmerikalı arkeologların yazıları ve çizimlerinden oluşan ‘efemera’da izleyicinin beğenisine sunulacak.”Pera Müzesi henüz 6 yaşında. Ama adı daha şimdiden yurt dışıyayınlarda yer alıyor. Türkiye’deki sanatseverleri birer yıldız kadaruzakta sandığı eserlerle buluşturuyor.the recent highlights. Director General Birol Özalp tells us that theywant the Pera Museum to be remembered through such major projectsand explains their objectives:“When planning such grand exhibitions, our intention is to give theTurkish public a chance to become familiar with the works of the greatmasters, but at the same time, to take this opportunity to see theunique treasures of our permanent collections. Important is to offer toour public the good and the beautiful while contributing to a greatercultural consumption, including increased museum visits, by providingthe highest possible service quality within the range of affordableprices. In this year’s last quarter, we will present the Young Art Projectprepared by the Eskişehir Anatolian University as well as the valuableart collections of the Turkish Central Bank. Finally we plan to welcometwo paintings of Osman Hamdi Bey which are part of the Collection ofthe University of Pennsylvania (Penn State), and which were notpresented to the public in Turkey before. The same exhibition will alsoinclude the writings, drawings and ephemera of American scholars whotook part in archaeological research on Ottoman territories.”Pera Museum is only six years old but already often mentioned ininternational art publications. It offers the Turkish people direct accessto art treasures they believe to be as remote as the stars.KAPLUMBAĞATERBİYECİSİPera Müzesi’nin en ilgi çekiciparçası hiç kuşkusuz, OsmanHamdi Bey imzalı KaplumbağaTerbiyecisi! 1906 tarihli bu eser,hem sanatsal değeri hem de 2000’liyıllarda geçirdiği olaylı alım satımsüreci nedeniyle Türk kamuoyununyakından tanıdığı bir tablo. ErolAksoy’un özel koleksiyonundanTMSF’ye devredilen tablo, Aralık2004’te 5 Trilyon Lira’lık rekorbir bedelle Pera Müzesi tarafındansatın alındı.222x112 santimetre ebadıyla dadikkat çeken tablo, sadece başarılırenk kullanımı, detaylara, derinliğegösterilen özen ve ustaca gölgelemeleriyledeğil, bürokrasiye yönelikeleştirel bir mesaj içermesiyle deünlü. Sanat tarihcisi Profesör DoktorZeynep İnankur’a göre, OsmanHamdi tabloda kendisini doğugiysileri içinde ama yüzünü batıyaçeviren bir ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’olarak resmetmiş. ‘Terbiyeci’ninelinde iki enstrüman var; Nakkareve ney. Yerde ise, ağırkanlı, işleriyokuşa süren devlet memurlarınıtemsil eden kaplumbağalar...Terbiyeci kaplumbağaları sanatyoluyla terbiye etmeye çalışsa da,bu nafile bir çaba gibi görünüyor.Çünkü, kaplumbağalar kalın kabukları nedeniyle nakkarenintınısını fark edemeyebilir ve kulakları olmadığı için neyin sesiniduyamaz. Ancak ‘Terbiyeci’, her türlü olumsuzluğa rağmen,görevinin başındadır ve çabasından vazgeçmemiştir.THE TORTOISETRAINERThe most interesting piece of the Pera Museumis undoubtedly the Tortoise Trainer painting byOsman Hamdi Bey. This masterpiece dated1906 is well-known to the Turkish public, notonly due to its artistic value but also because ofthe fact that it had to go through an adventuroustransactions process in the 2000’s. Transferredto the Savings Deposits Insurance Fundfrom the private collection of Erol Aksoy’s Bankof Economy, the painting was purchased forthe record sum of 5 million Turkish Pounds(approximately 3.5 million US dollars) by thePera Museum in December 2004. The 222 x 112cm painting is not only drawing attentionthrough its harmonious use of colours, itsrefined details, its depth perspective and themasterly well-adjusted distribution of light andshadow, but also due to its symbolic criticism ofbureaucracy. Analysts suggest that a sarcasticinnuendo is expressed through the compositionof the figures. According to historian of the artProfessor Dr. Zeynep İnankur, Osman HamdiBey depicted himself as a “Tortoise Trainer” inoriental garments, but turning his face to thewest. He is holding two instruments in hishands; a nakkare, a small kettledrum used inmehter music and a ney, nay, a reed flute oftenused to play Mevlevi music. On the floor areturtles representing the slow-motion bureaucratsobstructing creativity and/or reforms...The trainer’s efforts to educate the turtlesthrough art, represented here by music, seems toprove a struggle in vain, because the turtles do not perceive the rythm ofthe drum due to their thick tortoiseshell and are not able to hear the naybecause they do not possess ears. But the “Trainer” continues to strive anddoes not give up his education effort against all odds.61

İnsan biçimli gerçekbir kap (üstte).Hacılar boyalıkaplarından biri(yanda).A human shapedpot (above).Coloured vesselfrom Hacılar(aside).E l l iyıllıkarkeolojiö y k ü s üH A C I L A Rbirtürk arkeolojisi’ninbirçok bilinmeyeninigün ışığına çıkarmışolan prof. dr. refikduru’nun yeni kitabıbizleri elli yıl öncesinegötürüyor. eser,kuruluktan uzak,her kesimden insanınmerakla okuyacağıbir roman niteliğinde.A F i f t yY e a r s O l dA r c h a e o l o g i c a lS t o r y H A C I L A RTHE NEW BOOK BY PROF. REFIK DURU,WHO UNCOVERED THE MYSTERIES OFVARIOUS ARCHAEOLOGICAL ACTIVITIESIN TURKEY, TAKES US ON AN EXCITINGJOURNEY FIFTY YEARS BACK IN TIME.THE BOOK IS FAR FROM A TEDIOUSSCIENTIFIC ACCOUNT AND HAS THETASTE OF AN EXCITING NOVEL WHICHCAN BE READ WITH INTEREST BY PEOPLEFROM ALL WALKS OF LIFE.Anadolu’da Neolitik Dönem’in varlığına dair ilk bilgileri veren Hacılar yerleşmesi,Anadolu Arkeolojisi’nin en önemli keşiflerinden biri olarak kabuledilmektedir. Hacılar, sadece bilimsel sonuçları ile değil aynı zamandakazıların bitiminden sonra gerçekleşen birtakım olaylar ile de güncelliğinidaima korumuştur. 1950’li yılların ortalarından itibaren Anadolu’nundeğişik bölgelerinde yapmış olduğu arkeolojik kazı ve araştırmalar ile TürkArkeolojisi’nin birçok bilinmeyenini gün ışığına çıkarmış olan Prof. Dr. RefikDuru, “Elli Yıllık Bir Arkeoloji Öyküsü HACILAR” kitabı ile bizleri yaklaşık 50yıl öncesine giden heyecanlı bir yolculuğa çıkartıyor.Yazar, bu kitapta, bilim insanı olmanın verdiği sorumlulukla öncelikle1957-1960 yılları arasında İngiliz arkeolog James Mellaart tarafından kazılanBurdur yakınlarındaki Hacılar yerleşmesinin arkeolojik sonuçlarını aktarmış,aynı zamanda kazılardan sonra Hacılar köyünde yaşanan polisiye olayları,adeta bir dedektif gibi çalışarak bütün belgeleri ile birlikte okuyucuya sunmuştur.Beş bölümden oluşan kitabın, “Hacılar Olayları” başlığını taşıyan birinci bölümünde,Duru, ilk olarak Hacılar’ın keşfedilme hikâyesine değinmiş, dahasonra kazıların sona ermesinden itibaren yaşanan süreci bütün detayları ileanlatmıştır. Söz konusu kısımda, Hacılar’da yapılan yasadışı kazılarda bulunanlarınyanı sıra köylüler tarafından yapılmış olan sahte eserlerin, kaçakyollarla eski eser piyasasına satılması, yurtdışına kaçırılması ve albenisi çokyüksek olan bu buluntulara duyulan ilginin yetkililer tarafından fark edilmesisonucu gerçekleşen olaylar zinciri, o yıllarda basında çıkan haberlere veresmi belgelere dayandırılarak okuyucunun dikkatine sunulmuştur.Yazar, ikinci bölümde Hacılar’da 1983-1984 yılları arasında kendi başkanlığındagerçekleştirmiş olduğu Hacılar yerleşmesinin mezarlığını arama çalışmalarındanbahsetmiştir. Refik Duru, bu bölümde, Hacılar köylülerinin, J.Mellaart’ın kazılarından sonra yapılan kaçak kazılarda ele geçen buluntularınbirçoğunun mezarlardan geldiğini söylemesi üzerine orada yapacağı çalışmaile mezarların yerini tespit edeceğine inandığını belirtmiş ve bu çalışmalarınınayrıntılarını, yine sağlam kanıtlarla destekleyerek kaleme almıştır.Kitabın üçüncü bölümünde, Duru, öncelikle J. Mellaart’ın kazıları sırasındabulunmuş olan ve günümüzde İstanbul, Ankara başta olmak üzereAnadolu’nun çeşitli müzelerinde saklanan çanak çömlek, figürin ve diğerbuluntuları cinsine göre sınıflandırarak ait oldukları mimari tabakalaragöre kronolojik bir düzen içinde tanıtmıştır. Yazar, izleyen sayfalarda kazılarsonrasında bulunarak hem yurt içi hem de yurt dışındaki müze ve özelkoleksiyonlara giren Hacılar eserlerinin dağılımını vermiş ve son olarak kazısonrasında ele geçen bu eserlerin gerçek/sahte ayırımı konusu hakkında arkeolojiksonuçlara dayalı çok önemli ve detaylı saptamalarda bulunmuştur.Son bölümde yazar, Hacılar’da yapılan bilimsel kazıların sonuçları ile 50yılı aşkın süre geride kalan Hacılar olayları hakkında toplamış olduğubütün resmi ve resmi olmayan verileri birlikte sorgulayıp, değerlendirerek,Anadolu’nun bu çok önemli tarih öncesi yerleşmesi hakkında okuyucununda kafasında bazı soruların oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Resim,çizim, gazete haberleri ve resmi yazışmalara ait belgelerle desteklenerek içeriğinindaha da zengin hale getirildiği bu kitabın, arkeoloji biliminin kurallarınabağlı fakat kuruluktan uzak, her kesimden insanın merakla okuyacağı birroman niteliğinde olduğunu söylemek sanırız abartılı olmayacaktır.Refik Duru, Elli Yıllık Bir Arkeoloji Öyküsü HACILAR,Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, 2010.62

Hacılar, the first settlement to reveal the existence of remainsfrom the Neolithic Age (8000-5000 BC) in Anatolia is consideredone of the major discoveries in the field of Anatolian archaeology.Hacılar remained on the agenda, not only due to thescientific results obtained but also because of certain eventsthat occurred after the end of the excavations. The bookentitled “A Fifty Year Old Archaeological Story HACILAR”, byProf.Dr. Refik Duru, who has taken part in various excavationsin Anatolia since the beginning of the 1950’s, invitesus to go on an exciting journey that began fifty years ago.In this book the author presents first, as a conscientious scholar,an extensive report on the archaeological results of the excavationscarried out at Hacılar, located near Burdur, by British archaeologist JamesMellaart and continues with a different type of report, namely a detective reportin which he relates in a detailed and well-documented manner the events thatunfolded in Hacılar after the termination of the archaeological work.The book is composed of five sections. In the first section, entitled “The HacılarPlot”, the writer touches on the story of how Hacılar was originally discovered,and goes on to portray in great detail the chain of events that took place afterthe end of the excavations. He describes the characteristics of the artefactsfound as a result of illicit excavations and of the fake copies of these manufacturedby the local villagers, along with the smuggling out of the country andillicit selling of such articles at international ancient art markets. Refik Durunarrates, based on press reports and official documents, how eventually theGovernment became aware of the situation and decided to intervene.In the second section, the author gives an account of the work conducted underhis own leadership with a view to finding the graveyard of the Hacılar settlement.As he learned from the villagers that most of the artefacts obtained fromthe illicit diggings after the end of the Mellaart excavations came out of graves,he started to believe that if he were to carry out excavations in those areas, hewould be able to locate the cemetery of Hacılar and portrays, based on convincingarguments, the particular circumstances of his endeavours.In the third section, Refik Duru draws up a systematic list in chronological orderof the artefacts originating primarily from the James Mellaart excavations;pottery, figurines and other artefacts displayed and/or stored at various museumsin İstanbul, Ankara and other Turkish cities and towns, by classifying themaccording to their chronological layer of origin. In the ensuing pages, hecomposes a further list in which he itemizes the artefacts originating fromHacılar according to their distribution to various museums and private collectionsat home and abroad. Finally he makes certain observations, based onarchaeological criteria, concerning the determination of the authenticity ofartefacts and the distinction between authentic and fake objects.In the final section, he offers a global analysis of the results of the archaeologicalwork carried out at Hacılar, as well as of the other dubious aspects of the 50year old Hacılar story, by examining all the information and the official andnon-official data he had gathered. In this way he contributes to the appraisal ofsome question marks in the minds of the readers concerning the destiny of thisvery important Anatolian prehistoric settlement. Supplemented with pictures,drawings, newspaper articles and copies of relevant official documents, thebook is far from a tedious scientific account, even though it is written in strictcompliance with the norms and rules of archaeological science. It would not bean overstatement to say that the Hacılar story has the taste of an excitingnovel that can be read with great interest by people from all walks oflife.KÜTÜPHANELibraryYazı-TextDr. Aslıhan YurtseverRefik Duru, A Fifty Year Old Archaeological Story HACILAR,Suna-İnan Kıraç Research Institute for Mediterranean Civilizations, 2010Hacılar kazılarında bulunmuş bir kadın figürini (yanda), Taklit bir figürin(sağda), Hacılar çıkışlı olarak satılmış taklit bir kap (üstte).A female figurine originating from Hacılar settlement (on the left). Animitation (fake) figurine (on the rigth). A fake item sold as originatingfrom Hacılar settlement (above).63

amforadibe doğru daralan, inceboynunun yanlarındaiki kulp taşıyan, antikçağın zarif çömleği.şarap, zeytinyağı, zeytinve tahıl taşımadakullanılan amforalar,ege ve akdeniz’de seyredenticari gemilerin başlıcayüküydü. kıyılarımızdakibatıklardan çıkartılanamforalar, türkiye’ninbelki de hemen hermüzesinde sergilenen,‘en bol’ tarihi eseri.64

TAŞLARINDİLİ OLSAIf StonesCould SpeakYazı-TextHümeyra KonyarFotoğraflar-PhotosRasim KonyaramphoraAMPHORA IS THIS TYPE OF ELEGANT VASE-SHAPED CERAMICCONTAINER WITH TWO HANDLES AND A LONG NECKNARROWER THAN THE BODY. AMPHORAS WERE USED IN VASTNUMBERS TO TRANSPORT AND STORE VARIOUS PRODUCTS,BOTH LIQUID AND DRY, GRAPES, WINE, OLIVE OIL, OLIVES,GRAIN, FISH AND OTHER COMMODITIES IN THE ANTIQUEMEDITERRANEAN WORLD AND LATER THE ROMAN EMPIRE.THUS, THEY CONSTITUTED THE MAIN LOAD OF COMMERCIALSHIPS CRUISING IN THE AEGEAN AND THE MEDITERRANEANTRANSPORTING THESE COMMODITIES FROM COAST TO COAST.THIS IS WHY MARITIME ARCHAEOLOGISTS AND DIVERS DIVINGAT OUR COASTS COME ACROSS AMPLE NUMBER OF AMPHORASIN AND AROUND SUNKEN SHIPS AND THAT AMPHORAS ARETHE ITEMS FOUND IN THE LARGEST NUMBER AT ALMOSTEVERY HISTORICAL MUSEUM IN TURKEY.65

68LEZZETİNSERÜVENİThe Adventureof TasteYazı-TextAylin ŞenTatlınınö y k ü s übu topraklarda günümüzden binlerceyıl önce yaşayanlar üzümle tarihin ilkiçkilerini üretmişler. kurusu ile ilk çerezleriniyaratmışlar. ama asıl, daha şekerin tarihsahnesine çıkmasından çok önce şeker niyetinekullanmışlar. elbette başroldeki balın yanı sıra!MARCUS GAVİUS APİCİUS’UN KİTABINDAN BİR TARİF:SAVILLUM700-750 gram taze yumuşak peynir, 3-4 çorba kaşığı kepekli buğdayunu, yarım kahve fincanı çiçek balı, iki yumurtanın sarısı ile bir kaptaçırpılır. Yumurta akları başka bir kapta kar halinde çırpılır. Yağlanmışsırsız toprak kaba bir kat peynir karışımı, bir kat yumurta akı köpüğüilave edilir. Sıcak fırında pişirilir. Fırından alınıp üzerine bal gezdirilirve haşhaş tohumu serpilir.Not: Kitaptaki ölçüler günümüzün ölçülerine ayarlanmıştır. Denemekisteyenlere de fırın konusunda 150 derecenin üzerinde bir sıcaklık ve40-45 dakika pişirme süresi önerilmektedir.A RECIPE BY MARCUS GAVIUS APICIUSSAVILLUM700-750 grammes of soft cheese, 3-4 tablespoons of whole-wheat flour,half a coffee cup of flower honey, stirred with two egg yolks on a plate. Theegg whites stirred on a separate plate. Place a layer of the cheese mixtureand a layer of the egg white foam in a terra cotta plate after coating theinside with oil. Cook the whole in a hot oven. After taking it out of the oven,pour over a little honey and spread a few poppy seeds on it. It is ready to beserved.Note: The above quantities are adapted to present-day measures andstandards; oven temperature should be slightly over 150 degrees andrecommended time of cooking is approximately 40-45 minutes.stanbul Arkeoloji Müzeleri’ne gidip çanakçömlekten lahitlere antik döneme ait bulgularıgörmüşseniz fark etmişsinizdir; pek çoğundaasma yaprağı resmedilmiştir. Elbette raslantıdeğil. Asma, dünyanın kültürü yapılan ‘en eski’bitkilerinden biridir. Bilinen en eski asma yaprağı fosili, 130 milyonyıl öncesine işaretlenir. O yaban bitki, günümüzden yaklaşık 6 binyıl öncesinde de kültüre alınmaya başlanmıştır.Arkeolojik kazılar, asmanın anavatanı olarak Kafkasya veAnadolu’yu gösteriyor. O kazılardan elde edilen bulgular,Anadolu’da M.Ö. 3500 yılına kadar uzanan bağcılık kültürününörneklerini sergiliyor: Bini aşan çeşitte üzüm... O üzümlerden eldeedilen ‘yan ürünlerle’ lezzetin serüveninde çok ilginç bir sayfa...Yan ürün deyince, öncelikle şırayı ve bir tür şarabı anlamak gerekiyor.Bu topraklarda günümüzden binlerce yıl önce yaşayanlarüzümle tarihin ilk içkilerini üretmişler. Kurusu ile ilk çerezleriniyaratmışlar. Ama asıl, daha şekerin tarih sahnesine çıkmasındançok önce şeker niyetine kullanmışlar. Elbette başroldeki balın yanısıra!Başrolde balBal, gerçekten de antik dönemin vazgeçilmez gıda maddesiydi. Bugüneulaşabilen bilgilere göre, neredeyse her yiyeceğin / içeceğiniçine katılırdı. Özellikle zengin sofralarında...O sofraların ‘romanını’ yazan Romalı Marcus Gavius Apicius inanılmazayrıntılar vermiştir. M.Ö. 14-M.S. 37 yılları arasında yaşayanApicius; Roma sofralarındaki şatafatı, sofra adabını, ilginç vakalarıyazmıştır. Ancak bunlarla yetinmeyip eşsiz bir miras bırakarak‘tarif’ vermiştir. O tarifleri de, imparatorlardan senatörlere seçkinkonukları için verdiği ziyafetlerde bizzat uygulamıştır. MarcusGavius Apicius’un davetlerinde kaz ciğeri ezmesi dillere destanolmuştur. Flamingo ızgarası da... Ama lezzetin tarihinde yer almayıhakeden en önemli notlar, ‘ilk tatlılar’ ile ilgilidir. Ve o tatlılardabal başroldedir.Savaş ganimeti şekerBal ve tatlı üzüm, daha yüzlerce yıl sofralardan eksilmeyecektir.Çünkü, şekerin Orta Doğu’ya ve oradan Avrupa kıtasına geçişiiçin 642 yılı, yani Araplar’ın Pers topraklarını işgal etmesi beklenecektir.Şekerin ana malzemesi şeker kamışı... Onun anavatanı da Hindistan...İşte bu vazgeçilmez gıda maddesi Hindistan’da günümüzdenyaklaşık 5 bin yıl önce fark edilmiş. Adına da Sakkhara denmiş.Tarih M.Ö. 510 yılına geldiğinde, Persler Hindistan’a ulaşmış. Orada,baharatlardan değerli taşlara pekçok yenilik keşfedilmiş. Şekerkamışı da o keşiflerden biri olarak Kral Darius’a ‘arısız bal verenkamış’ diye takdim edilmiş. Öylesine kıymetli bir hediye olmuş kibu, yüzyıllar boyunca bir sır gibi kıskançlıkla saklanmış; saraydanöteye ve başka uygarlıklara gidememiş. Araplar Pers topraklarınıfethedinceye kadar!Fetih sofraları!Lezzetin serüveni, aslında bir bakıma insanoğlunun serüveninianlatır. Çünkü karabiberden şekere, domatesten bibere sofralarımızınvazgeçilmezlerini fetihlerle, savaşlarla tanıdık. Romaİmparatoru’nun sofrası, aynı zamanda onun egemenlik alanını tarifederdi. Osmanlı Sarayı’ndaki gümüş sinilere İmparatorluğun ulaştığıher ülkenin yiyeceklerinden örnekler konurdu. Şeker de, nasılki Orta Doğu’ya bir savaşla gitmişse Avrupa kıtasına da bir başkasavaşla, Haçlı Seferleri ile taşınmıştı.İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne bir daha gittiğinizde, salonları vebuluntuları bir de bu gözle izleyin: Hangi seramiğin ya da mermerinüzerinde asma yaprağı var... Şu mermer heykelin sahibi hangibüyük savaş kahramanı, gittiği yerden hangi ganimetlerle dönmüştü...Bu kralın sofrasına o savaşlardan hangi tatlar katılmıştı...

Cebinizdeki hazine:Müzekart +TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI’NIN SON PROJESİOLAN MÜZEKART+, 300’Ü AŞKIN MÜZEYEÜCRETSİZ ZİYARET İMKANI SAĞLAMAKLAKALMIYOR, OPERA-BALEDEN TİYATROYA,SERGİLERDEN KAFE RESTORANLARA FİYATAVANTAJI YARATIYOR. KİMİ ÖZEL MÜZELEREİSE ÜCRETSİZ GİRİŞ İMKANI TANIYOR.The treasure in your pocket:Müzekart +70THE LAST PROJECT OF THE TÜRSAB-MTMBUSINESS PARTNERSHIP, THE MUSEUM CARD+IS NOT ONLY GIVING ACCESS TO OVER 300MUSEUMS IN TURKEY, BUT PROVIDES ALSODISCOUNT POSSIBILITIES FOR THEATRE ANDOPERA PERFORMANCES AS WELL AS AT CAFÉSAND RESTAURANTS AND FREE ACCESS TOCERTAIN PRIVATE MUSEUMS.

ÜRSAB-MTM İş Ortaklığı, tarih ve kültürtutkunları için devrim niteliğinde birprojeye daha imza atıyor. Temmuzayında satışa sunulan Müzekart+, klasikMüzekart’ın özelliklerinin üzerine eklediğiyeniliklerle, kültür sanat alanında yeni bir dönemibaşlatıyor.Müzekart+, tıpkı Müzekart gibi sahibine Kültür ve TurizmBakanlığı’na ait 300’ü aşkın müzeyi bir yıl boyunca ücretsizgezme imkanı tanıyor. Peki ya sağladığı diğer avantajlarneler?Müzekart+, tarih severler, sanat tutkunları, yaşadığışehrin güzelliklerini keşfetmek isteyenler için minik birhazine niteliğinde.Cebinizdeki bu minik hazine, Devlet Opera ve Balesi ileDevlet Tiyatroları’nın kapılarını aralıyor... Müzekart+sahipleri, istedikleri zaman Kuğu Gölü Balesi’ni istediklerizaman Aida Operası’nı, kimi zamansa Shakespeare’inbaşyapıtlarını indirimli izleyebiliyor.Üstelik bu kartın avantajları sadece devlet eliyle verilenkültür sanat hizmetleriyle de sınırlı kalmıyor. Müzekart+,kullanıcısına sağladığı avantajları, özel kurumlara dataşıyor.Bu kartın sahipleri, İstanbul Modern, Pera, Rezan Hasgibi özel müzeleri ve Santralistanbul’u bir yıl içinde birkereliğine ücretsiz olarak ziyaret edebiliyor. Bu kültürsanat durakları ile İKSV’nin hediyelik eşya dükkanlarındanyüzde 5-30 arasında değişen indirimlerle faydalanabiliyor.TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’nın yeni projesi olan Müzekart+,kültür ve sanat faaliyetlerini desteklemenin yanısıra, doğayı keşfinize de yardımcı oluyor. Bu kart sayesinde,‘dünyanın en büyük tematik akvaryumu’ olan İstanbulAkvaryum yüzde 20 indirimle ziyaret edilebiliyor.Anadolu topraklarının arkeolojik ve tarihi mirasını genişkitlelerle buluşturacak olan bu kart, geleneksel el sanatlarımızında yaşatılmasına destek veriyor. Bu kartın sahipleri,Geleneksel El Sanatları Merkezi- GESİM’den indirimlifiyatlarla alışveriş edebiliyor.Üstelik, Müzekart+’nın sahibine sağladığı avantajlarınüzerine her gün bir yenisi ekleniyor. Müzekart+ kullanıcılarıönümüzdeki günlerde sinemalar ve özel tiyatrolardakigösterimleri de cazip indirimlerle izleyebilecek.Müzelerden sergilere, opera ve baleden hediyelik eşya satışnoktalarına kadar pek çok alanda inanılmaz avantajlarsağlayan bu kartın satış fiyatı ise sadece 40 TL.The TÜRSAB-MTM Business Partnership is initiating yet anotherrevolutionary project. The Museum Card + put up for sale in July,equipped with additional features in comparison with the classicalMuseum Card inaugurates a new era in the field of art and culture.As in the case of the classical Museum Card, the Museum Card+provides free entry, for a duration of one year, to over 300 museumsunder the administration of the Ministry of Culture and Tourism.What are the additional advantages offered by Museum Card+ ?Museum Card+ is a true bonanza for all amateurs of art and historyand for everybody curious to discover the beauties of the city wherethey live.This small treasure in your pocket opens out the doors of the StateBallet and Opera as well as of State Theatres... Museum Card+holders enjoy the possibility of watching the Swan Lake Ballet, theAida Opera and Shakespeare’s masterpieces at a discounted price.The advantages of Museum Card+ are not limited only to servicesprovided in the area of culture and art by the State, but encompassas well those offered by the private sector.The holders of that card enjoy free entry once a year, to privatemuseums such as İstanbul Modern, Pera, Rezan Has and Santralistanbulmuseums. They also benefit from 5 to 30 percent discountpossibilities at gift shops located at those museums.The new project of the TÜRSAB-MTM Business Partnership offersyou also the chance to discover nature’s wonders, besides supportingcultural and artistic activities. Thanks to Museum Card+,İstanbul Aquarium, the world’s largest thematic aquarium, may bevisited for a 20 percent discounted fee.Besides offering to large masses the chance to familiarize themselveswith the archaeological and historical treasures of theAnatolian soil, the Museum Card+ project serves as an intermediaryto promote the traditional arts and crafts of our country. The cardholders enjoy the possibility of purchasing at reduced prices theproducts of the National Traditional Arts and Crafts Centre – GESİM.Moreover, new features will be added in due course to the MuseumCard+, such as attractive price reductions at movie theatres andprivate theatres.And the surprisingly affordable price of this card offering the customerincredible advantages in a variety of areas, from museums toexhibitions, from opera and ballet to discounts at gift shops is only40.- TL (Turkish Pounds).71

H A B E R T U R UN E W S I N S H O R TSelimiye Camii UNESCO listesindeMimar Sinan’ın 1575 yılında yaptığı ve ‘ustalık eserim’ diye tanımladığı SelimiyeCamii Birleşmiş Milletler Bilim Eğitim ve Kültür Teşkilatı’nın (UNESCO)‘Dünya Kültür Mirası Listesi’ne dahil edildi. Konuyla ilgili açıklama yapanKültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, “İlk kez Osmanlı kültürüne ait bireserin bu listeye dahil edilmesi övünç verici. 2000 yılından bu yana Selimiye’ninlisteye girmesi için çalışıyorduk.” dedi.The Selimiye Mosque on the UNESCOWorld Heritage ListThe Selimiye Mosque built 1575 in Edirne by Sinan, the most famous of Ottomanarchitects who considered it to be his masterwork, was inscribed onthe UNESCO World Heritage List. On this occasion, Minister of Culture andTourism, Ertuğrul Günay declared: “We feel proud that a masterpiece belongingto Ottoman culture was finally included on the World Heritage Listfor the first time. We were striving since 2000 for the Selimiye Mosque to beadded to the UNESCO List.”santralistanbul’un yaz atölyelerindeeğlenerek öğreniyorlarsantralistanbul’un 27 Haziran’da başlayan ve 12 Ağustos’a kadar devameden yaz atölyeleri, çocuklar ve gençler için keyifli alternatifler sunuyor.santralistanbul’un geniş bahçelerinde, güncel teknoloji ile donatılmışsantralstüdyo’da, Türkiye’nin ilk endüstriyel müzesi olan Enerji Müzesi’nineşsiz ortamında kurulan atölyelerde, 7-12 yaş arası çocuklar ve 12-17 yaş arasıgençler, yeteneklerini keşfederken, unutamayacakları dostluklar kuruyorlar.santralistanbul’un, bilim, sanat ve teknoloji başlıkları altında toplanan atölyeçalışmaları sayesinde yaz bir eğlence ve öğrenme mevsimine dönüşüyor.santralistanbul’s summer workshopsfor youthsantralistanbul’s summer workshops which began on 27 June and will continueuntil 12 August offer youth and children attractive choices for developing theirskills in various fields. Children 7 to 12 years old and youth 12 to 17 years oldenjoy the possibility of learning in the pleasant atmosphere of “santral studio”equipped with state of the art technology in the vast courtyard of santralistanbul,at workshops established in the unique setting of Turkey’s first industrialmuseum, the Energy Museum. While working on the themes of their choice inthree categories entitled Science, Art and Technology, they make new friends andspend a pleasurable summer at the same time.İstanbul Modern’e büyükövgüİngiltere’nin önde gelen gazetelerindenFinancial Times, İstanbul ModernMüzesi’ni dünyaca ünlü Tate Modernile kıyasladı. Vincent Boland imzalı makalede,“Tate Modern, Londra’yı sanatsal demodeliktenkurtarıp bir modernlik tapınağına dönüştürdü. Bilbao’dakiGuggenheim Müzesi, İspanya’nın kuzeyindeki bu post endüstriyel kenti dönüştürdü.İstanbul Modern’in 2004’teki açılışı da bu eski kentin, dünya seçkinlerininkültürel hayal gücünü besleyen canlı gündemin merkezine yerleşmesinisağladı” denildi.“Masum Suretler”Kültür sanat hayatımıza katkıları, dünyaca ünlü gazetelere konu olan İstanbulModern Müzesi, 1 Haziran 4 Eylül tarihleri arasında Lale Tara’nın MasumSuretler isimli fotoğraf sergisine ev sahipliği yapıyor. Engin Özendes küratörlüğündeyapılan hazırlanan sergi, izleyiciyi, hayal mekan ve hayal zamandakurgulanmış, alternatif bir gerçeklik, umut ve düş kırıklığı üzerine bir yolculuğaçıkartıyor.Great praise for İstanbul ModernThe leading British newspaper Financial Times compares the “İstanbul Modern”Museum to the world famous Tate Modern in London. The articleby Vincent Boland affirms, “Tate Modern has turned London from artisticfrump into temple of modernity. The Guggenheim Museum in Bilbao hastransformed that post-industrial city in northern Spain. Less ostentatiouslybut equally effectively, the opening, in 2004, of İstanbul’s Museum of ModernArt has helped to plug thisancient city directly into thespecial electrical grid thatpowers the imaginationsand peregrinations of theurban global elite.““Innocent Figures”İstanbul Modern Museumis housing Lale Tara’s photographyexhibition entitled“Innocent Figures” fromJune1st to September4th.Conceived by curator EnginÖzendes, the exhibitioninvites the visitor on a journeybetween an alternativesense of reality, hope anddisappointment taking placeon imaginary space andtime.72

Modern sanat ve arkeoloji buluşuyorAnkara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Dağhan Özil koleksiyonundanoluşan, ‘Savaş, Güç ve İnanç’ isimli ilginç bir sergiye ev sahipliği yapıyor.Sergide paleolitik dönemden günümüze kültür tarihinin sayılıkoleksiyonları, çağdaş dünya sanatının önemli yapıtlarıyla buluşuyor.Koleksiyoner ve galerici Dağhan Özil’in, ‘İnanç Odası’ koleksiyonundanseçilen 200 çağdaş, oryantalist ve empresyonist eser, arkeolojik eserlerlebir arada sergileniyor.Bu sıra dışı sergi 9 Kasım 2011’e kadar izlenebilecek.Efes Antik Kenti’ne ziyaretçi akınıMeeting of modern art and archaeologyAnkara Museum of Anatolian Civilizations is hosting an interesting exhibition entitled“War, Power and Faith”, consisting of works of art selected from the privatecollection of art dealer Dağhan Özil. Thus, various representative samplesof contemporary artistic production meet with numerous treasures of the historyof cultures from the Palaeolithic Age up to our modern days, which constitutethe permanent collections of the Museum of Anatolian Civilizations. Currently,200 impressionist, Orientalist, and contemporaneous works from Dağhan Özil’sprivate collection entitled “The Room of Faith” are on display together withthousands of years old archaeological artefacts. This exceptional exhibition isopen to visitors until November 9, 2011.Dünyanın en büyük mozaikmüzesinin temeli atıldıDünyanın en büyük mozaik müzesi Antakya’da açılıyor. Mayıs ayında temeliatılan ve 2013 yılında yapımının tamamlanması planlanan müzenin, 53 bin 559metrekarelik bir arazi üzerinde inşa edileceği belirtildi. Yeni müzede, depolardabekletilen 35 bin 433 tarihi eser sergilenecek. Müze, tamamlandığında dünyanınen büyük mozaik müzesi olacak.The foundations of the world’s largestmosaic museum were laidThe world’s largest mosaic museum will open in Antakya, which was home tomany civilizations for thousands of years. The museum whose foundations werelaid in May this year and which is planned to be completed in 2013, will be constructedon an area of 53 thousand 559 square meters. The new museum willhouse 35 thousand 433 registered historical items which are temporarily keptunder protection in the storage rooms of the Archaeological Museum, due tolack of adequate exhibition space. Once completed, it will be the largest mosaicmuseum of the world.İzmir’in Selçuk İlçesi’ndeki Efes Antik Kenti’ni yılın ilk altı ayında, bir milyonuaşkın kişi ziyaret etti. Efes Müzesi Müdür Yardımcısı Ayşe Zülkadiroğlu,“Efes Antik Kenti’nin ziyaretçi sayısında İzmir ve Kuşadası’na gelen kruvaziyergemilerin sayısına paralel bir artış yaşanıyor. Geçen yılın ilk 6 ayında946 bin, yıl genelinde ise 2 milyon 444 bin turist Efes’i ziyaret etmişti. 2011Haziran ayı bitmeden ziyaretçi sayımız 1 milyon 5 bin’e ulaştı. Yıl sonunakadar 3 milyon kişinin Efes’i ziyaret edeceğini tahmin ediyoruz.” dedi.Tourists’ rush to the Antique cityof EphesusThe Antique city of Ephesus at İzmir’s Selçuk county welcomed over a millionguests in the first half of the year. Deputy Director of the EphesusMuseum Ayşe Zülkadiroğlu said, “the increase in the number of Ephesusvisitors is parallel to the overall increase of cruise ships docking at the portsof İzmir and Kuşadası. Last year, 946 thousand people had visited Ephesusin the first 6 months and a total of 2 million 444 thousand in the wholeyear. End of June 2011, the number of visitors stands already at 1 million5 thousand. In line with this number and the concentration in the summermonths, the realistic figure for the end of the year would be that a total ofover 3 million people will have visited Ephesus in 2011.”Dünyanın en büyüktematik akvaryumu açıldıİstanbul Florya’da yaklaşık 100 dönüm arazi üzerine inşa edilen İstanbul AkvaryumBaşbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı bir törenle açıldı.İçinde, Karadeniz’den Pasifik’e kadar dünyanın 16 bölgesini temsil eden gezialanları ve mini bir yağmur ormanı bulunan tesis, 168 milyon liralık yatırımlahayata geçti. Yaklaşık 15 bin deniz ve kara canlısının yaşadığı akvaryumunbir yıl boyunca 2.5 milyon ziyaretçiyi ağırlaması bekleniyor.The world’s largest themeaquarium openedThe world’s largest thematic aquarium built on approximately 100 thousandsquare meters was inaugurated in Florya, İstanbul with the participation ofPrime Minister Recep Tayyip Erdoğan. Executed with an investment scope of168 million Turkish pounds, the project comprises several sections representing16 different regions of the world including a miniature rain forest. Theaquarium, home to 15 thousand specimens of maritime and land animal speciesis expected to welcome 2.5 million guests in one year.73

T A K V İ M c a l e n d a rTemmuz • Ağustos • Eylül2011July • August • Septemberİstanbul Bienali bu yıl ‘İsimsiz’Kültür sanat tutkunlarının heyecanla beklediği 12.İstanbul Bienali bu yılhem biçimsel olarak hem de siyasal açıdan sözünü esirgemeyen yapıtlaraodaklanarak, sanat ve siyaset arasındaki ilişkiyi inceleyecek. 17 Eylül-13Kasım tarihleri arasında gerçekleştirilecek bienalin ilham kaynağı; Kübalısanatçı Felix Gonzalez-Torres’in yapıtları oldu. Torres’in eserleriniadlandırma biçimlerine gönderme yapılarak , ‘İsimsiz’ üst başlığıyla gerçekleştirilecekolan bienal kapsamında 5 karma sergi ve 10 film izleyiciylebuluşacak, 45 kişisel sunum yapılacak.Kapadokya’da ‘Klasik Keyifler’ zamanıTürkiye’nin en önemli turistik beldelerinden olan Kapadokya, yaz aylarındaklasik müzikle daha da renkleniyor. 9 Temmuz’da başlayan ‘Klasik KeyiflerOda Müziği Şenlikleri’ 16 Ağustos’a kadar devam edecek. 12 TemmuzSalı günü Ozan Tunca’nın ‘Özgür Çello’ isimli konserinde resim ve müziğinbuluşmasına tanıklık eden Kapadokyalı sanatseverler, 30 Temmuz Cumartesigecesi La Mer Yaylı Dörtlüsü’nü, 9 Ağustos Salı gecesi klarnetçi SachaRattle ve piyanist Zeynep Özsuca’yı, 11 Ağustos Perşembe gecesi TektrakysQuartet’ı ve 16 Ağustos gecesi ise Kamran İnce, Marc Mellits ve BestecilerKazanı Kazananları’nı izleme şansı bulacak.The 12 th İstanbul Biennial this year‘Untitled’The 12 th İstanbul Biennial to be held between 17 September-13 Novemberwill explore the relationship between art and politics, focusing on worksthat are both formally innovative and politically outspoken. The work ofthe Cuban-American artist Felix Gonzalez-Torres (1957-1996) is a clearexample of this kind of artistic practice, and a primary inspiration for thebiennial. The title of the biennial, Untitled (12 th İstanbul Biennial), 2011,deliberately references the way in which Gonzalez-Torres named most ofhis works: “Untitled” followed by a description in parentheses.The 12 th İstanbul Biennial will include five group shows, ten films and approximately45 solo presentations.Time of ‘Classical Pleasures’in CappadociaOne of Turkey’s major tourist destinations, Cappadocia is getting morecolourful in summer months through classical music. The ‘Classical PleasuresChamber Music Festival’ which began on 9 July will continue until 16August. Having enjoyed the meeting of music and painting on Tuesday, 12July, on the occasion of the ‘Liberated Cello’ concert by cellist Ozan Tunca,the Cappadocian public will have a chance to applaud on Saturday, 30 July,‘La Mer String Quartet’, on Tuesday 9 August, clarinettist Sacha Rattleand pianist Zeynep Özsuca, Thursday, 11 August, the ‘Tektrakys Quartet’and Saturday 16 August, Kamran İnce, Marc Mellits and the Winners ofComposers Cauldron.Safranbolu’da çevre bilinci vesinema buluşmasıUNESCO tarafından ‘Dünya Kültür Mirası’ listesine alınan Safranbolu,10 yılı aşkın süredir belgesel sinemaya destek veriyor. Bu yıl 11’incisidüzenlenecek olan Uluslararası Altın Safran Belgesel Film Festivali’nde,kültürel mirasların korunması ve geleceğe aktarılması teması işlenecek.Festival 16-18 Eylül tarihleri arasında izleyiciyle buluşacak.Safranbolu: Documentary films contributeto awareness of cultural heritage andenvironmentThe historical Turkish town Safranbolu, included in UNESCO’s WorldHeritage List, is home to an annual documentary film festival whose 11thedition will be organized this year between 16 and 18 September. Theleading theme of this year’s “Altın Safran”(Golden Saffron) DocumentaryFilm Festival is preservation of cultural heritage and its transmittalto future generations.74

Bodrum gecelerine zarifbir dokunuşDevlet Opera Balesi Genel Müdürlüğü yaz aylarında turizmmerkezlerini sanatla buluşturmaya devam ediyor.15 Ağustos-3 Eylül tarihleri arasında gerçekleştirilecek olan9. Bodrum Bale Festivali’nde yerli ve yabancı topluluklarsahne alacak. Festival kapsamında sanatseverler, İstanbulve Mersin Devlet Opera ve Balesi toplulukları ile, St. PetersburgBoris Eifman, Schwerin ve Washington bale gruplarınıizleme şansını yakalayacak.A graceful touch at thenights of BodrumThe State Opera and Ballet continues to bring art to Turkey’stouristic spots. Groups from Turkey and abroad willpresent their performances at the 9 th Ballet Festival of Bodrumto take place between August 15 th and September 3 rd .State Opera and Ballet groups from İstanbul and Mersin aswell as the St. Petersburg Boris Eifman, Schwerin and WashingtonBallets will participate in the festival.Madde-Işık 2sergisi açıldıBorusan Sanat, Richard Castelli küratörlüğündeki‘Madde-Işık 2’ sergisineev sahipliği yapıyor. Sergide, geçen yılın‘Fiziksel Sanallık’ ve ‘İmmersiyon’temalarına ek olarak bu yıl ‘Madde veIşık’ isimli alt başlık da yer alıyor. 28Mayıs’ta açılan sergi, 25 Eylül tarihinekadar Borusan Müzikevi’nde izlenebilir.Matter-Light 2Exhibition openedCurated by Richard Castelli and includingworks of seven contemporary artists, Matter-Light2 opened in Borusan Music Houseon May 28, 2011 and will last throughout thesummer until 25 September 2011. Matter-Light 2 expands on themes proposed in thefirst exhibition, immersion and physical virtualityand adds a new theme titled “Matterand Light”. All the works are presented forthe first time in Turkey or have been createdspecifically for the Borusan Music House.Türk Sineması’ndaAltın Koza heyecanıTürk Sineması’nın en önemli organizasyonlarından Altın KozaFilm Festivali, 17-25 Eylül tarihleri arasında Adana’da gerçekleştirilecek.Bu yıl 18’incisi gerçekleştirilecek olan festivalinaçılışında, Nebahat Çehre ve Kadir İnanır ile yönetmen AliÖzgentürk’e, ‘Yaşam Boyu Onur Ödülü’ verilecek. Çehre veİnanır’ın filmlerinden oluşan bir seçki de izleyiciyle buluşacak.Festival kapsamında düzenlenecek film yarışmalarında, eserleridereceye giren sanatçılara toplam 936 bin lira para ödülüverilecek.The Golden Cocoon Film FestivalOne of the major organizations in the area of Turkish cinematography,the 18 th Altın Koza (Golden Cocoon) Film Festivalwill be held between 17 and 25 September 2011 in Adana.A total of 936 thousand Turkish Pounds will be awarded tothe winners of the various competitions to take place in thisframework. Furthermore, two stars of Turkish cinema NebahatÇehre and Kadir İnanır as well as film director Nebil Özgentürkwill be presented with “Lifelong Achievement HonourPrizes”.Geleneksel sanata tepki sokaklardanyükselecekLet’stanbul Deneysel Sanat Festivali 9-15 Eylül tarihleri arasındaİstanbul’da gerçekleştirilecek. Geleneksel sanat anlayışına eleştirilergetiren Yaratıcı Fikirler Enstitüsü’nün geçen yıl ilkini gerçekleştirdiğifestival, bu yıl da ilginç performanslara sahne olacak.12 ülkeden gelecek sanatçılar, sıra dışı etkinlikleri için kent sokaklarınıve sürpriz mekanları kullanacak.Let’stanbul 2011 Experimental Art Festivalİstanbul will be introduced an unprecedented experimental art festival organized by(ICM)- the Institute of Creative Minds. During the LET’STANBUL 2011 Festivalto be held between September 9-15 th , artists from various countries will display 15different artistic applications and follow -on supplementary activities, not only atart places but at public spaces, streets and some surprise areas. The festival targetsto challenge traditional art perceptions and approaches by using other spaces thanart galleries and/or exhibitions. The artists will come up with a reinterpretation ofpublic spaces through an artistic point of view.75

TÜRSAB-MTMMÜZE REHBERİTÜRSAB-MTM MUSEUMS GUIDEİLCITYMÜZEMUSEUMKAPALICLOSEDKIŞ SAATLERİWINTER TIMEYAZ SAATLERİSUMER TIMEİLETİŞİMCONTACTAksaray Ihlara Vadisi Örenyeri Ihlara Valley • 08:00 - 18:00 08:30 - 16:30 (382) 453 7482AnkaraAnadolu Medeniyetleri MüzesiMuseum of Anatolian Civilizations• 08:30 - 17:30 08:30 - 19:00 (312) 324 3160Alanya Kalesi Castle of Alanya • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:30 (242) 511 3304Aspendos ÖrenyeriAspendos Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Noel Baba Müzesi St. Nicholas Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Simena ÖrenyeriSimena Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Antalya Müzesi Antalya Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Myra Örenyeri Myra Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688AntalyaOlympos ÖrenyeriOlympos Archaeological SitePatara ÖrenyeriPatara Archaeological SitePerge ÖrenyeriPerge Archaeological SitePhaselis ÖrenyeriPhaselis Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688Side Müzesi Side Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1006Side Antik Tiyatrosu Side Antique Theatre • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1542Termessos ÖrenyeriTermessos Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688AydınAfrodisias ÖrenyeriAphrodisias Archaeological SitePazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (256) 448 8003Milet Örenyeri Miletus Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (256) 875 5562Didim ÖrenyeriDidyma Archaeological Site• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (256) 811 0035ÇanakkaleAssos Örenyeri Assos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (286) 721 7218Troia Örenyeri Troia Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (286) 283 0536GaziantepGaziantep Mozaik MüzesiGaziantep Mosaic MuseumPazartesi Monday 08:00 - 18:00 09:00 - 19:00 (342) 324 8809Hatay Hatay Müzesi Hatay Museum Pazartesi Monday08:30 - 12:0013:00 - 16:3009:00 - 18:30 (326) 214 616876

İstanbul Arkeoloji Müzeleriİstanbul Archaeological MuseumsAyasofya MüzesiHagia Sophia MuseumPazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 520 7740Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 522 1750Kariye Müzesi Chora MuseumÇarşambaWednesday09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 631 9241İstanbulİstanbul Büyük Saray Mozaikleri Müzesiİstanbul Mosaic MuseumTürk ve İslam Eserleri MüzesiMuseum of Turkish and Islamic ArtsPazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 518 1205Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 518 1805Topkapı Sarayı MüzesiTopkapı Palace MuseumSalıTuesday09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480Topkapı Sarayı Müzesi Harem DairesiHarem ApartmentsBergama Asklepion ÖrenyeriBergama Asklepion Archaeological SiteSalı / Tuesday 09:00 - 16:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480• 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 2886Efes Müzesi Ephesus Museum • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010İzmirEfes Örenyeri YamaçevlerThe Terrace Houses• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010St. Jean Anıtı St. Jean • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 •MersinBergama Akropol ÖrenyeriBergama Akropolis Archaeological SiteEfes ÖrenyeriEphesus Archaeological SiteCennet-Cehennem ÖrenyeriChasm of Heaven and HellPazartesi Monday 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 0778• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010-11• 08:00 - 17:00 08:00 - 20:00 (324) 714 1019Kayaköy Örenyeri Kayaköy • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (252) 614 1150Sedir Adası Sedir Island • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 (252) 241 6948MuğlaNevşehirKaunos ÖrenyeriKaunos Archaeological SiteKnidos ÖrenyeriKnidos Archaeological SiteBodrum Mausoleion Anıt MüzesiMausoleionBodrum Sualtı Arkeoloji MüzesiBodrum Museum of UnderwaterArcaheologyGöreme Açıkhava Müzesi Karanlık KiliseThe Dark ChurchÖzkonak Yeraltı ŞehriÖzkonak Underground CityDerinkuyu Yeraltı ŞehriDerinkuyu Underground CityGöreme Açıkhava MüzesiGöreme Open Air MuseumKaymaklı Yeraltı ŞehriKaymaklı Underground CityZelve Örenyeri-Paşabağlar ÖrenyeriZelve - Paşabağlar Underground City• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (252) 614 1150• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (252) 726 1011Pazartesi Monday 09:00 -17:00 09:00 -17:00 (252) 316 2519Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 -17:00 (252) 316 2516• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167• 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (384) 411 2525TrabzonSümela Manastırı Sümela Monastery Pazartesi Monday 08:00 - 16:00 09:00 - 18:00 (462) 531 1064Trabzon Ayasofya MüzesiTrabzon Hagia Sophia Museum• 08:30 - 17:30 09:00 - 18:00 (462) 223 304377

istanbul arkeoloji müzeleriayasofya müzesikariye müzesiistanbul büyük saray mozaikleri müzesitürk ve islam eserleri müzesitopkapı sarayı müzesitopkapı sarayı müzesi harem dairesitroıa örenyeriassos örenyeribergama asklepıon örenyeribergama akropol örenyeriefes müzesiefes örenyeriefes örenyeri yamaçevlerst. jean anıtıafrodısıas örenyerimilet örenyerididim örenyerikayaköy örenyerisedir adasıkaunos örenyeriknıdos örenyeribodrum mausoleıon anıt müzesibodrum sualtı arkeoloji müzesialanya kalesiaspendos örenyerinoel baba müzesisimena örenyeriantalya müzesimyra örenyeriolympos örenyeripatara örenyeriperge örenyeriphaselis örenyeriside müzesiside antik tiyatrosutermessos örenyeri

göreme açıkhava müzesi karanlık kiliseözkonak yeraltı şehriderinkuyu yeraltı şehrigöreme açıkhava müzesikaymaklı yeraltı şehrizelve örenyerisümela manastırıtrabzon ayasofya müzesihatay müzesicennet-cehennem örenyerigaziantep mozaik müzesiTÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI’NDAKİMÜZE ve ÖRENYERLERİıhlara vadisi örenyerianadolu medeniyetleri müzesiMUSEUMS AND HISTORICAL PLACESUNDER THE MANAGEMENT OFTÜRSAB-MTM BUSINESS PARTNERSHIP79

Dünya turizmini İzmir’de keşfedin!Explore the world’s tourism in İzmir!08-11 Aralık December 2011Turizm Fuar ve KonferansıTourism Fair & Conferenceİzmir Uluslararası Fuar Alanı, Kültürparkİzmir International Fair Center, Kültürparkwww.travelturkey-expo.comPartner ÜlkePartner CountryPartner İlPartner CityT.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı himayesindeUnder the patronage of Ministry of Culture & TourismOrganizatörlerOrganizersKÜTAHYATel/Phone: +90 212 259 84 04 Tel/Phone: +90 212 334 69 24 Tel/Phone: +90 232 497 11 12MemberMedya SponsoruMedia SponsorHavayolu SponsorlarıAirline SponsorsBU FUAR 5174 SAYILI KANUN GEREĞİNCE TOBB (TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ) İZNİ İLE DÜZENLENMEKTEDİRTHIS FAIR IS ORGANIZED WITH THE PERMISSION OF THE UNION OF CHAMBERS AND COMMODITY EXCHANGES OF TURKEY IN ACCORDANCE WITH THE LAW NUMBER 5174

İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİKOLEKSİYONUNDANAĞLAYAN KADINLAR LAHDİ18 yaslı kadın...Kralın ardındangözyaşı döktüler...Gözyaşları2 bin 500 yıldırakmaya devamediyor... Kralınmermer lahdio yası bugünetaşıyor...

Şimdi Artısı VarÖzel Müzeler, Tiyatrolar, Operalar, Etkinlikler vedaha neler neler...