THESARET E BIODIVERSITETIT BIODIVERSITY TREASURE

Biodiversity TreasurePËRMBAJTJACONTENTSMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONHYRJE / INTRODUCTION .......................................................................................................................................... 5BIORAJONET / BIO-REGIONS ................................................................................................................................... 6DIVERSITETI I EKOSISTEMEVE DHE HABITATEVE / HABITATS AND ECOSYSTEMS DIVERSITY .................... 8Zona bregdetare - Costal area .................................................................................................................... 10Kanionet - Canyons ..................................................................................................................................... 14Lagunat bregdetare - Coastal wetlands .................................................................................................. 18Liqenet - Lakes ......................................................................................................................................... 22Lumenjtë - Rivers ...................................................................................................................................... 26Malet - Mountains ...................................................................................................................................... 30Pejsazhi - Landscape ................................................................................................................................. 34Pyjet - Forest .............................................................................................................................................. 38Zonat e mbrojtura - Protected areas ........................................................................................................ 41LIDHJET MIDIS EKOSISTEMEVE TË SHQIPËRISE ME ATO TË VENDEVE FQINJË / LINKS BETWEEN ALBANIA’SAND NEIGHBOURING COUNTRY ECOSYSTEMS ................................................................................................... 453

ALU Software & Good Practice• Inventories following good practice “contain neitherover- nor under-estimates so far as can be judged, andwhich uncertainties are reduced as far as ispracticable” (IPCC GPG 2000).• Estimate uncertainties• Quality Assurance/Quality Control• Document inventory methods and emissionfactors, and archive the database• Development of Tier 2 methods for key sourcecategories

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATION4. Lumenjtë kryesorë janë Drini, Buna, Mati, Shkumbini,Semani, Vjosa, Erzeni, Ishmi, Bistrica dhe Pavllo dhe atokanë një efekt të rëndësishëm në biodiversitetin bregdetartë vendit.5. Shqipëria është e pasur në pyje dhe kullota. Pyjet1.030.000 ha ose 36 % të territorit të vendit dhe kullotatrreth 400.000 ha ose 15 %. Afërsisht 60 % ose 244.000 hatë kullotave janë kullota dhe livadhe alpine dhe nën-alpine.Pyjet dhe kullotat kanë një diversitet llojor të formacionevedhe komuniteteve bimore e shtazore. Ekosistemet pyjorealpine malore kanë një diversitet të lartë. Zonat e lartadominohen nga pyjet e ahut e pishës dhe ruajnë një numërtë madh llojesh bimorë endemikë dhe sub-endemikë.Rreth 27 lloje bimësh dhe 150 subspecie janë endemikepër Shqipërinë.6. Një larmi e pasur peisazhesh takohen brenda territorittë Shqipërisë, rezultat i karakteristikave natyrore dhe ihistorisë së gjatë të popullimit dhe aktivitetit të njeriut nëto. Bujqësia dhe blegtoria tradicionale e zhvilluar në këtotroje, në përshtatje me kushtet natyrore të vendit, kanëqenë faktorët kryesorë që kanë përcaktuar fizionominëe pejsazhit shqiptar, në të cilin gjejmë elementë tëautoktonizmit.4. The main rivers are Drini, Buna, Mati, Shkumbini,Semani, Vjosa, Erzeni, Ishmi, Bistrica and Pavllo and theircourses have an important effect on the country’s coastalbiodiversity.5. Albania is rich in forest and pastures resources. The forestscover 1.030.000 ha or 36 % of the country’s territory andthe pastures about 400.000 ha or 15 %. Approximately 60% or 244.000 ha of the pastures are alpine and sub-alpinepastures and meadows. The forests and the pastureshave a diversity of types, formations, and plant and animalcommunities. The mountain alpine forest ecosystems arealso rich in biodiversity. The higher areas are dominatedby beech and pine forests and preserve a large numberof endemic and sub-endemic plant species. A total of27 plant species with 150 sub-species are endemic inAlbania.6. There is a diversity of landscapes in Albania due to itsnatural characteristics and long history of population andhuman activities. Traditional agriculture and stockbreedingdeveloped in the countryside, in accordance with naturalconditions, have been the major factors determining theAlbanian landscape, where indigenous elements are notmissing.PyjeTOKË NË PËRDORIMLAND USEForestsTokë e lërueshmeArable landKullotaPasturesTë tjera,ligatina dhe liqeneOthers,wetlands and lakes9

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEZONA BREGDETARECOASTAL AREAGjatësia e vijës bregdetare shqiptare është 429 km. Bregdetimund të ndahet ne dy zona të ndryshme: (i) bregdeti i Adriatikut,me një gjatësi prej 259 km nga kufiri me Malin e Zi në veri derime Gjirin e Vlorës si kufi në jug, i cili është kryesisht ranor, dhe(ii) bregdeti Jonian që përmbledh zonën juglindore me një gjatësiprej 170 km, nga Kepi i Gjuzës (Gadishulli i Karaburunit) derinë Ishullin e Stillos në kufirin me Greqinë, që është kryesishtkodrinor, me shpate malorë që zbresin deri në det, me përjashtimtë zonës ligatinore të Butrintit në jug. Kjo zonë është kryesishtshkëmbore, me shkëmbinj nënujor të mahnitshëm, shpella dheguva, shpate kodrinorë, porte, gjire dhe disa prej zonave natyroremë të paprekura të vendit.Albania’s coast is about 429 km long. The coast can be dividedinto two different areas: (i) Adriatic coast, with a total length ofabout 259 km from the border with Montenegro in the north tothe Bay of Vlora in the south, generally a sandy one, and (ii) theIonian coast which runs southeast for 170 km from Cape of Gjuza(Karaburun peninsula) to Stillo Island on Greek border, is hilly,mostly steep mountains plunging into the sea, except for theButrinti wetland in the south. This coastal zone is mainly rocky,with spectacular cliffs and headlands, grottoes, caves, hillsides,harbours, bays and some of the country’s most intact naturalareas.Gjiri i Gjipese / Gjipeja bay10

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONPlazh bregdetar / Coastal beach11

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEGuvë bregdetare, Dhërmi / Castal cave, Dhermi12

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONDuna ranore / Sandy dunesPamje nga Llogoraja / View from LlogoraGjiri i Borshit / Borshi bayGjiri i Porto Palermo / Porto Palermo bay13

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONKanion në Valbonë / Canion in Valbona15

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONLaguna e Vainit / Vaini LagoonLaguna e Vilunit / Viluni LagoonKanali i Butrintit / Butrinti canalLaguna e Kunës / Kuna Lagoon19

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELaguna e NartësNarta lagoon20

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONKriporet e Nartës / Salinas of NartaIshulli i Zvërnecit në Lagunën e NartësZvërneci Island in Narta lagoonLigatina e Velipojës / Velipoja wetlandLaguna e Karavastasë / Karavasta lagoon21

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELIQENETLAKESLiqenet në brendësi të vendit dhe rrjeti hidrik ndikojnë në rritjen ediversitetit biologjik e pejsazhor të vendit. Tre janë liqenet kryesorëqë Shqipëria ndan me fqinjët e saj Liqeni i Shkodrës, Liqenii Ohrit dhe Liqenet e Prespës (i Madhi dhe i Vogli). Gjithashturreth 247 liqene natyrorë të tipeve dhe madhësive të ndryshmedhe një numër i konsiderueshem liqenesh artificialë ndodhen nëShqipëri.The lakes inside the country and the hydrographic networkinfluence the increasing of the biological diversity of the country.Three are the main lakes that Albania shared with the neighboringcountries, Lake Shkodra, Lake Ohrid and Prespa Lakes (Macroand Micro). There are also present in the country about 247natural lakes, of different types and size and a considerablenumber of artificial lakes.Liqeni artificial i Vaut të Dejës / Artificial lake of Vau i Dejes22

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONLiqeni artificial i Komanit / Artificial Komani lake23

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELiqeni i Shkodrës / Scadar LakeLiqenet e Lurës / Lura lakesLiqen në Belsh / Belshi lakeLiqenet e Balgjaj / Balgjaj lakes24

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONLiqeni i Prespës / Prespa LakeRezervuar në Dajt / Reservoir in Dajt mountain25

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELUMENJTËRIVERSLumenjtë kryesorë të vendit janë: Drini, Buna, Mati, Shkumbini,Semani, Vjosa, Erzeni, Ishmi, Bistrica dhe Pavllo, të cilët ndahennë 6 basenet lumor. Ato kanë një efekt të rëndësishëm në të gjithënatyrën e vendit dhe një ndikim të drejtpërdrejtë në biodiversitetinbregdetar. Me tepër vlera paraqiten lumenjtë dhe përrenjtëmalore të cilët përmbledhin mjaft habitate të veçantë dhe llojeendemike.The main rivers in the country are Drini, Buna, Mati, Shkumbini,Semani, Vjosa, Erzeni, Ishmi, Bistrica dhe Pavllo, grouped in 6main River Basin. They have an important effect in the countrynature condition and a direct influence in the coastal biodiversity.With great importance are present also the mountain riversand streams that include a lot of special habitats and endemicspecies.Perrua malor, Theth / Mountain spring, Theth26

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONPërrua malor, Theth / Mountain spring, Theth27

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELumi Drin / Drin river28

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONCemi në RrapshLumi i Valbonës / Valbona riverLumi Shkumbin / Shkumbini riverLumi Vjosa / Vjosa river29

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEMALETMOUNTAINSShqiperia është një vend malor me rreth 60% të terrritorit të mbuluarnga zona malore ku jetojnë e punojnë rreth 35% e popullatës.Këto konsiderohen si zonat më pak të zhvilluara të vendit pornga ana tjetër me më shumë bukuri natyrore. Ekosistemet malorejane tepër delikate për shkak të disa fenomeneve si erozioni,rrëshkitjeve të dheut, zjarreve dhe humbjes së diversitetit gjenetik.Në Shqipëri ato përmbajnë pjesën më të madhe të pyjeve tëlartë dhe rrjedhimisht edhe të faunës mishngrënëse si ariu, ujku,rrëqebulli, etj.Albania is a mountainous country with more than 60% of its territorycovered by mountains and where lives and work more than 35%of Albanian population. These are the less development areasof the country but on the other side with more nature attraction.Mountain ecosystems are fragile due to soil erosion, landslides,fires and loss of genetic diversity. In Albania they contain most ofthe high forest and logically the big carnivores such as the beer,the wolf, lynx, etc.Pamje nga Lura / View from Lura30

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONÇerem, Valbonë31

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEMali Tomorrit / Tomorri mountain32

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONPeisazh nga Thethi / Thethi landscapePeisazh nga Rrapshi / Landscape from RrapshPeisazh malor / Mountain landscapeBurim mbi Cem / Water source in Cem33

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEPEJSAZHILANDSCAPENjë larmi e pasur pejsazhesh takohen brenda territorit tëShqipërisë, rezultat i karakteristikave natyrore dhe i historisësë gjatë të popullimit dhe aktivitetit të njeriut në to. Aktivitetetnjerëzore tradicionale të zhvilluar në këto troje, në përshtatje mekushtet natyrore të vendit, kanë qenë faktorët kryesorë që kanëpërcaktuar fizionominë e pejsazhit shqiptar, në të cilin gjejmëelementë të autoktonizmit.A rich landscape diversity can be found into the Albanian territory,consequence of the nature characteristic and the long peoplinghistory and the human been activities in it. The traditional humanactivities in this terrain, in accordance with the nature conditions,had been the major factors that defined the Albanian landscapephysiognomy, in which we found the particular autochthonelements.Peisazh me lulekuqe në Liqenin e Ohrit / Landscape in Ohrid lake34

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONSyri i kaltër / Blue eye35

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEVijë uji, Theth / Water flow36

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONHotovaUji iftohtë, Borsh / Water source, BorshBashkimi i Drinit, Bunës e Liqenit të ShkodrësJoint point of River Drini, Buna and Lake ScadaBokrinat, Vuno37

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEPYJETFORESTShqipëria është një vend i pasur në pyje dhe kullota. Pyjet zënëafërsisht 1.030.000 ha ose 36% të territorit të vendit dhe kullotatrreth 400.000 ha ose 15%. Sipas funksionit që kryejnë pyjet ndahennë 848,640 ha pyje prodhues dhe 209,000 ha pyje mbrojtës. Sirezultat i faktorëve të relievit, klimës, tokës e bimësisë, në vendintonë dallohen 4 zona fitoklimatike: zona e pyjeve dhe shkurrevemesdhetare, zona e dushkut, zona e ahut dhe e halorëve, dhezona e kullotave alpine.Pjesa më e madhe e pyjeve janë përqëndruar në zonat verilindoree juglindore të vendit. Në llojet fletorë sipërfaqen më të madhe ezënë dushqet me 32% të sipërfaqes pyjore, ahu 17%, dhe fletorëtë tjerë 9%. Nga halorët sipërfaqen më të madhe e ka lloji pishëe zezë me 11% të sipërfaqes së pyjeve. Nga shkuret marreja kasipërfaqen më të gjërë, e më pas shkoza, shqopa, bushi, lajthia,shelgu, etj.Formacionet pyjore bregdetare dominohen nga pishatmesdhetare: pisha e egër (Pinus halepensis), pisha e butë (Pinuspinea), pishë deti (Pinus marittima), dhe nga bimësia e përbërënga amofila e ranishteve (Ammophila arenaria), elimi i mbushur(Elymus farctus), lakra e detit (Calystegia soldanella), etj. Pyjetnatyrorë aluvionale të bregdetit përfaqësojnë sipërfaqe pyjoretipike higrofile të përhapur kryesisht në grykëderdhjet e lumenjve,mbi toka aluvionale kryesisht bazike, me nivel të lartë të ujëravenëntokësore dhe të përmbytura shpesh nga vërshimet apo shirate rrëmbyeshëm. Këto pyje përbëhen nga ekosisteme mjaft tëlarmishëm dhe me elementë bazë ato kozmopolite evropianehigrofile si verri i zi (Alnus glutinosa), frashër i ujit (Fraxinusangustifolia), rrënja (Quercus robur), plep i bardhë (Populus alba),vidhi i vogël (Ulmus minor), etj.Flora e dushkajave përherë të blerta përfaqësohet nga pyjetme ilqe (Quercus ilex), Pistacia lentiscus, Pistacia terebinthus,Albania is a rich country with forest and pastures. The forest landcover about 1.030.000 ha or 36% of the national territory and thepastures cover about 400.000 ha or 15%. On the basis of theforest functions Albania have 848.640 ha production forest and209.000 ha protected forest. There are 4 phytoclimatic areas inAlbania as a result of the several factors as the land, climate, andvegetation, named: forest zone and the Mediterranean shrubs,oak zone, beech and conifer zone, and the alpine pastures.Most of the forests are concentrated in the North-East and South-East of the country. On the broad-leafed forest the bigger surfaceis covered by the oak with 32% of the forest surface, followed bythe beech forest with 17% and other broad-leafed plants with 9%.On the conifer the bigger surface is covered by the black pine with11% of the forest surface. From the shrubs the strawberry treehave the broad surface, and after hornbeam, heather, boxwood,hazelnut, willow, etc.The coastal forests are dominated from the Mediterranean pine:the Aleppo pine (Pinus halepensis), Italian stone pine (Pinuspinea), cluster pine (Pinus marittima), and from other plants asAmmophila arenaria, Elymus farctus, Calystegia soldanella, etc. Thealluvional natural forest on the coast represent typical hygrophyleforest surface distributed on the river mouth, over alluvional landmainly alkaline, with high level of underground water and floodedfrequently from the river water or strong raining. This forest arecomposed by very divers ecosystems and with basic elementsof European cosmopolite plants as European black alder (Alnusglutinosa), narrow-leaved ash (Fraxinus angustifolia), oak (Quercusrobur), white poplar (Populus alba), elm (Ulmus minor), etc.The flora of the oak evergreen forest is presented by the forest ofHolm oak (Quercus ilex), Pistacia lentiscus, Pistacia terebinthus,Rosa sempervirens, Erica arborea, etc.38

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONPylli i Drenovës / Drenova forest39

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVERosa sempervirens, Erica arborea, etj. Flora e dushkajavegjysëm përherë të blerta përbëhet nga llojet bulger (Quercustrojane), valanidhi (Quercus macrolepis), bungëbutë (Quercuspubescens), rrapishtet (Plantanus orientalis), dëllinja e kuqe(Junuperus oxycedrus), etj. Flora e zonës së pyjeve të dushkajavegjetherënëse dhe ato të gështenjave përbëhet nga pyjet ebungës (Quercus petraea), pyjet e shparthit (Quercus frainetto),pyjet me qarr (Quercus cerris) dhe pyjet e dushkajave të përzierame Fraxinus ornus, Carpinus orientalis, Juniperus oxycederus,Lembotropis nigricans, Crataegus ssp., etj.Flora e zonës së Ahut pëmban pyjet me pishë të zezë (Pinusnigra), me ah (Fagus sylvatica), me bredh (Abies alba), merrobull (Pinus leucodermis), Pinus mugo, Pinus peuce, Populustremula, Quercus pubescens, etj. Interesante është flora që rritennë lugina e gropat akullnajore, në rrëpirat karbonatike etj, kutakohen bimë endemike e subendemike apo dhe ballkanike siLigusticum albanicum, Lilium albanicum, Lunaria telekiana, Cistusalbanicum, etj..Studimet tregojnë se janë 306 specie bimore që rrezikohen (sipasVKM, 2003), nga të cilat 73 janë pyjore, pra afro 10% të florësShqiptare. Në malet e larta, ende gjenden rreth 52 mijë ha pyjenatyrore ose gati natyrore, me drurë me moshë mbi 200 vjeçare,me vlera të mëdha për biodiversitetin. Këto janë ndoshta sipërfaqetmë të rëndësishme për kërkime dhe resurse gjenetike.The flora of half not evergreen oak is composed by Macedonianoak (Quercus trojana), Valonia oak (Quercus macrolepis), whiteoak (Quercus pubescens), plane trees (Plantanus orientalis),prickly juniper (Junuperus oxycedrus), etc. The flora of otherforest of oak with falling leaves and the chestnut is formed bythe bung forest (Quercus petraea), forest of Italian oak (Quercusfrainetto), Adriatic oak (Quercus cerris) and the mix oak forestwith Fraxinus ornus, Carpinus orientalis, Juniperus oxycederus,Lembotropis nigricans, Crataegus ssp., etc.The flora of beech forest include forest with black pine (Pinusnigra), beech (Fagus sylvatica), fir (Abies alba), Heldreich pine(Pinus leucodermis), Pinus mugo, Pinus peuce, Populus tremula,Quercus pubescens, etc. Interesting is also the flora grown inthe glacial hole, in carbonated slopes, etc., where endemic andsub-endemic plants or Balkan species as Ligusticum albanicum,Lilium albanicum, Lunaria telekiana, Cistus albanicum, etc.The study shows as 306 plant species are under risk (based ongovernment decree, 2003), from which 73 are forest plants thatmake 10% of Albanian flora. In High Mountain are found about 52thousand ha of natural and semi natural forest, with tree of 200years old, with high biodiversity value. Perhaps, these are the mostimportant forest surface for research and genetic resources.Pylli i Divjakës / Divjaka forest40

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONZONAT E MBROJTURAPROTECTED AREASNë Shqipëri, zonat e mbrojtura sidomos 10 vjeçarin e fundit, janëkthyer në një objekt të rëndësishëm pune të disa institucionevetë vendit, të cilat kanë synuar në evidentimin, ruajtjen,mirëmenaxhimin e përdorimin në mënyrë të qëndrueshme tëtyre.Aktualisht në Shqipëri zonat e mbrojtura përbëjnë rreth 10% tëterritorit. Ndonëse shpallja e tyre është bërë gradualisht ndër vite,duke filluar që në vitin 1940, deri në vitin 2002 ka munguar nje ligjmbi te cilin të mbeshtetet kategorizimi, ruajtja e menaxhimi i këtyrezonave. Me daljen e këtij ligji në qershor të 2002 duhet thënëse ka filluar një koncept i ri që përshtatet me atë bashkëkohordhe që në tre vitet e fundit ka gjetur zbatim në rritjen me dyfishtë territorit të vendit. Rrjeti i zonave të mbrojtura mbështetet nëkategoritë menaxhuese të Qëndrës Ndërkombëtare për Ruajtjene Natyrës (IUCN).Themelet e zonave të mbrojtura janë hedhur që në vitin 1940 meshpalljen/krijimin e Rezervatit të Parë Shtetëror të Gjuetisë (Kune-Vain-Tale) në Lezhë dhe në Parkun Kombëtar “Mali i Tomorrit”në Berat. Në vitin 1956, në mbështetje të Dekretit “Mbi gjuetinëdhe peshkimin në ujërat malorë” u krijua rezervati i gjuetisë nëRrushkull. Në vitin 1960, zyrtarisht krijohet Parku Kombetar “Malii Dajtit” dhe 6 vjet më vonë numri i tyre rritet në 6 (Thethi, Lura,Llogaraja, Dajti dhe Drenova). Parqe Kombëtare u shpallën zoname vlera të rralla e të veçanta natyrore, shkencore, shoqëroree rekreative, ku ruheshin të pa prekur ekosistemet natyrore dheshërbenin për ruajtjen e florës dhe faunës së egër. Deri në vitin1970 numri i rezervateve të gjuetisë arriti në 15 zona pyjore elagunore. Me dekretin e vitit 1977 u bë riklasifikimi i rezervatevetë gjuetisë dhe numri i tyre arriti në 25. Në vitin 1981 për herëtë parë u vunë në mbrojtje shtetërore pasuritë natyrore të rralla,duke shpallur Monumente Natyre drurët e grumbuj pyjorë mevlerë shkencore, biologjike, historike e didaktike.In Albania, the protected areas particularly in the last 10 yearsare priorities as one of the main objectives of work for severalinstitutions in the country, focused on the study, conservation,well management and use on the sustainable way.In this moment the protected areas cover about 10% of the nationalterritory. Even the designation of such areas is made graduallyduring the years, starting from 1940, until 2002 did not existeda law in which should be based the category, the conservationand management of the areas. With the approval of the protectedareas law in 2002, a new approach and concept started thatfit with the existing modern ones and that during the last threeyears were implemented doubling the protected areas surface.The protected areas network is based on the IUCN managementcategories.The basis of the protected areas were established since 1940with the designation of the first State Hunting Reserve (Kune-Vain-Tale) in Lezha and followed by the designation of the NationalPark “Tomorri Mountain” in Berat. In 1956 in accordance withthe government decree “For hunting and fishing in the mountainwater” the Rrushkulli hunting reserve was designated. In 1960,the National Park “Dajti Mountain” was officially designated andafter six years the number increased in 6 (Thethi, Lura, Llogora,Dajti and Drenova). National Parks were designated areas withparticular nature value, scientific purposes, social ad recreationaluse, where nature ecosystems are conserved and wild fauna andflora is protected. Until 1970 the hunting reserve number arrivedto 15 forest and wetland areas. With the government decree in1977 a reclassification of the hunting reserve and their numberachieved the total of 25. In 1981 for the first time the rare smallnature treasures were included under protection, proclaimedas Nature Monument many particular trees or woodland withscientific, biological, historical or didactic values.41

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEPylli i Llogorasë / Llogora forest42

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONPylli në Ujin e Ftohtë, Tepelenë / Woodland in Fresh water point, Tepelen43

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEValbonë44

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONLIDHJET MIDIS EKOSISTEMEVETË SHQIPËRISE ME ATO TËVENDEVE FQINJËLINKS BETWEEN ALBANIA’SAND NEIGHBOURING COUNTRYECOSYSTEMSEkosistemet tokësore dhe detare të Shqipërisë janë pjesë e njëzinxhiri Mesdhetar dhe Ballkanik të ekosistemeve natyrore. Madjeduhet thënë se një pjesë e madhe e këtyre ekosistemeve ruhetnë Shqipëri në një gjendje natyrore ose gati natyrore. Liqenetndërkufitare si ai i Shkodrës, Ohrit, Prespës së Madhe dhePrespës së Vogël, janë pika të shkëmbimit floristik dhe faunistikme vendet fqinjë të ballkanit dhe më gjerë. Llojet migrojnënëpërmjet lumenjve dhe pjesëve të larta të maleve Shqiptare,nga habitatet e tyre natyrale, jashtë vendit në Greqi, Maqedonidhe Mal të Zi.Numri i madh i llojeve subendemike tokësore me vendet fqinjësi dhe endemikët detarë të Adriatikut tregojnë për rëndësinëqë Shqipëria ka për ruajtjen e këtyre taksoneve në Ballkan eMesdhe.The Albanian inland and marine ecosystems are a part of theMediterranean and Balkan natural ecosystems. Most of themis still found in Albania in its natural or semi natural conditions.Transboundary lakes like Shkodra, Ohrid, and Prespa are pointsof floristic and fauna exchange with other Balkan countries.Species migrate through the rivers and the highest parts ofAlbanian mountains from their natural habitats outside the countryin Greece, Macedonia, and Montenegro.The large number of subendemic species linked withneighbouring countries, and the marine species endemic to theAdriatic Sea highlight the importance of Albania for the protectionof biodiversity in the Balkan and Mediterranean regions.Liqeni i Shkodrës / Scadar Lake45

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVE11. Liqeni i Prespës së VogëlMicro Prespa Lake2. Liqeni i OhritOhrid lake3. Liqeni i Prespës së MadheMacro Prespa lake2346

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONDIVERSITETI LLOJORSPECIES DIVERSITYFloraFlora e pasur e Shqipërisë përfaqëson rreth 30% të florësEuropiane me rreth 3200 lloje bimësh të larta dhe afërsisht 250lloje me vlera mjekësore, erza, ose aromatike janë të pranishmenë vend. Elementët kryesore të florës shqiptare janë: Mesdhetare(24%), Ballkanike (22%), Europiane (18%) dhe Euroaziatike(14%).FaunaElementët Euroaziatikë, Holartikë, Mesdhetarë dhe Ballkanikëdominojnë spektrin faunistik të vendit. Pyjet e lartë të Shqipërisëmbajnë komunitete gjitarësh të mëdhenj si ujku, ariu, rrëqebulli,dhia e egër, derri i egër, kaprolli etj., si dhe komunitetekarakteristike shpendësh të lidhur me pyjet e virgjër. 756 llojerruazorësh raportohen deri më sot në Shqipëri. Raportohen 70lloje gjitarësh, 323 shpendë, 36 reptilë dhe 15 amfibë. Shumë prejtyre janë lloje të rrezikuara ose të kërcënuara. Terreni malor nëbrendësi siguron habitat për gjitarët e medhenj si ariu.ShpendëtShqipëria ka një klimë të butë mesdhetare që mbështet një setunik llojesh shpendësh, që përfshin lloje të rralla dhe të rrezikuarasi Pelikani kaçurrel. 277 lloje shpendësh të 48 familjeve gjendenkëtu. Gjithashtu 2 nga 9 lloje endemike Europiane janë prezentenë Shqipëri.FloraAlbania’s diverse flora represents nearly 30% of all Europeanplant species occurring in the country with about 3,200 floraspecies and approximately 250 species have medicinal, spice,or aromatic value. The main elements of the Albanian flora areMediterranean (24 %), Balkan (22 %), European (18 %), andEurasian (14 %).FaunaThe Eurasian, Holartic, Mediterranean and Balkan elementsdominate the faunistic spectrum of the country. The high forestsof Albania are home for big mammals such as the wolf, brownbear, lynx, chamois, boar, caprioles, etc. About 756 species ofvertebrate are reported to be found in Albania and from them 70species of mammals, 323 birds, 36 reptiles and 15 amphibians.Most of them are threatened or endanger species. The mountaininside the country insures the habitats for the big mammals likethe bear.BirdsAlbania enjoys a mild Mediterranean climate that supports aunique set of bird species, including the rare and endangeredDalmation Pelican. 277 species of birds belonging to 48 familiesare present in Albania. Also 2 out of 9 European endemic speciesare present as well.47

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELLOJE TË MBROJTURA - PROTECTED SPECIES48

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONLLOJET ENDEMIKE/ SUB-ENDEMIKEENDEMIC/SUB-ENDEMIC SPECIESRelievi i thyer dhe vertikaliteti i theksuar kanë krijuar kushte përekzistencën dhe ruajtjen e një numri llojesh reliktë, endemikë esub-endemike. Deri më sot njihen në Shqipëri 27 lloje bimëshendemike dhe 150 nën-lloje bimësh endemike. 160 lloje të tjerabimësh janë sub-endemike në Shqipëri, Greqi dhe republikat eish Jugosllavisë.Midis paleoendemikëve takohen reliktë me origjinë shumë tëhershme si Wulfenia baldaccii,Forsythia europea,Gymnospermiumshqipetarum, ndërsa prej neoendemikëve mund të përmendenLunaria telekiana, Crepis bertiscea, Petasites doerfleri, Leucojumvalentinum subsp. Vlorense, Aster albanicus subsp. Paparistoi,etj. Megjithëse jo shumë mirë e njohur dhe e studiuar nëkrahasim me florën, fauna e Shqipërisë afron një numër jo tëpaktë llojesh endemike dhe relikte. Liqeni i Ohrit shquhet si më irëndësishmi në vend përsa i përket endemizmit faunistik: mbi 50lloje Moluskësh të njohur prej këtij grupi në këtë liqen dhe 2 llojepeshqish (korani dhe belushka) janë endemikë. Insektet e njohurderi më sot ofrojnë 16 lloje relikte (11 lloje hemipterësh dhe 5 llojefluturash). Njohja e mëtejshme e faunës së vendit, në mënyrë tëveçantë studimet biospeleologjike, që janë në hapat e para nëvendin tonë, me siguri do të zbulojnë endemizma të rinj.The relief of Albania has created the conditions for the existenceand protection of a number of relicts, endemic and sub-endemicspecies. In Albania there are 27 endemic plant species and 150plant sub-species. A total of Another 160 plant species are subendemicin Albania, Greece and previous Yugoslav republics.Among paleoendemics there are types with very old originlike Wulfenia baldaccii, Forsythia europea, Gymnospermiumshqipetarum, and from the neo-endemics Lunaria telekiana, Crepisbertiscea, Petasites doerfleri, Leucojum valentinum subspeciesVlorense, Aster albanicus subspecies Paparistoi, and others. Incomparison with the flora, the Albanian fauna is less known andstudied. It has a considerable number of endemic and ancientspecies. Lake Ohri is the most well known ecosystem in thecountry in terms of fauna endemism: over 50 species of mollusksand two fish species are endemic (Salmo letnica and Barbus prespensis).Insects are represented by 16 species (11 species ofHemiptera and five species of butterflies). Further studies of thecountry’s fauna, in particular biospeleological studies, which justhave only just begun in Albania, will help in finding new endemismin the country49

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVERËNDËSIA E SHQIPËRISË PËRLLOJET GLOBALISHT TË RREZIKUARTHE IMPORTANCE OF ALBANIA FORGLOBALLY THREATENED SPECIESShqipëria strehon lloje që janë të kërcënuara në nivel Evropiandhe Botëror. Ka një numër llojesh globalisht të rrezikuara, metë paktën 73 lloje vertebrorësh dhe 18 invertebrorësh që kanëpjesë të habitatit dhe popullatave të tyre në vend. Për disa ngaato (Pelecanus crispus, Phalacrocorax pygmeus, Salmo letnicadhe Acipenser sturio), Shqipëria ka një rëndësi tepër të madhe,deri në kritike për jetën e tyre.Breshka e detit është gjetur përgjatë bregdetit Jon ku plazhet engushta dhe të virgjëra janë të përshtatshme për lëshimin e vezëve.Pelikani kaçurrel është një lloj i kërcënuar i cili ka vendndodhjen evetme të folenizimit në Shqipëri në lagunën e Karavastasë. Foka edetit që është praktikisht e zhdukur në Mesdhe me përjashtim tëzonave të veçanta të Egjeut dhe Adriatikut, është parë ndonjëherëedhe në Shqiperi.Albania houses species that are endangered at the Europeanand Global level. There are a number of globally threatenedspecies in Albania, with at least 73 vertebrates and 18 invertebratespecies of global importance having parts of their habitats andpopulations in the country. For some of them (Pelecanus crispus,Phalacrocorax pygmeus, Salmo letnica and Acipenser sturio),Albania has a critical importance.The loggerhead turtle has been found along Ionian coasts wherethe narrow virgin beaches are suitable sites for laying eggs.The Dalmatian Pelican is a threatened species which has itsonly nesting site in Albania in the Karavasta lagoon. The monkseal which is practically extinct in the Mediterranean exceptfor the isolated parts of the Aegean and Adriatic, is found alsosomewhere in Albania.FLORAFLORAFlora e Shqiperisë përfaqësohet nga 165 Familje me rreth 910Gjini. Rreth 15% janë lloje të karakterit Ballkanik dhe pjesatjeter subballkanike. Elementi floristik mesdhetar përbën rreth24% të diversitetit llojor, prej të cilave 8% janë eurimesdhetare,7% stenomesdhetare, 25% mesdhetare atllantike, etj. Elementifloristik europian zë rreth 18 % ku vendin kryesor e zënë llojete Europës jugore (5,5%) dhe ato të Europës juglindore (4,5%).Elemente tejet floristike janë dhe ato euroaziatike me 14% dheeurosiberiane me 4%. Në këtë numër afro 350 lloje e varieteteThe flora of Albania is presented by 165 Families with 910 Genus.About 15% are species of Balkan elements and the others aresub-balkanic. The Mediterranean floristic element includes 24%of the species diversity, from which 8% are euro-mediterranean,7% steno-mediterranean, 25% atlantic-mediterranean, etc. TheEuropean floristic element comprise 18% where the main groupare from the South Europe (5,5%) and from the South-EastEurope (4,5%). Other floristic elements are the Euro-Asiatic with14% and the Euro-Siberian with 4%. In this number around 35050

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONjanë drurë e shkurre pyjore, 85% e të cilëve rriten e zhvillohenspontanisht në natyrë, kurse 15% janë të introduktuar (të sjellënga jashtë), për qëllime ekonomike e dekorative.Në Librin e Kuq 320 lloje bimore konsiderohen të kërcënuaraapo të rralla. Nga pikëpamja e elementit floristik, llojet endemikezënë rreth 11%, subendemike rreth 39%, ballkanike rreth 11%dhe subballkanike rreth 4%. Pjesa tjetër rreth 35%, e zë elementijoballkanik. Në këtë libër përmenden tre lloje pyjore që mund tëzhduken: gështenja e kalit (Aesculus hippocastanum), tisi (Taxusbaccata) dhe ylli i Alpeve (Leontopodium alpinum). Gështenja ekalit dhe Tisi konsiderohen si bimë relike të terciarit.taxa and varieties are forest woods and shrubs, 85% of which aregrown spontaneously in nature and the other 15% are introduce(brought from abroad) for economic and decoration purposes.In the Red Book 320 plant taxa are considered as threatenedor rare. From the floristic elements point of view the endemicspecies constitute around 115, sub-endemic around 39%, theBalkan species around 11% and subbalcanic around 4%. Theother part, around 35%, is covered by not Balkan species. In thisbook are mention three species that can disappear: Aesculushippocastanum, Taxus baccata and Leontopodium alpinum. Thefirst two are considered as relict plants from the Terciar.Fragaria vescaCardus nutansCichorium intybusKarafil i eger51

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVESternbergia luteaMalva sp.\Luleshtrydhe e eger52Aesculus hippocastanumDactylorhiza majalisPapaver roehas

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONVitex agnus-castusSalvia sp.Scutellaria orientalisArgemone albifloraButomus umbellatNarssisius spLeopoldia comosaSideritis raeseri 53

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEViola trilobaCrocus bizaColchicum sp.Convolvulus arvensis54Barbarea vulgarisCrocus sp.

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONWulfenia baldacciiBIMË ENDEMIKEENDEMIC PLANTSViola kosaniniiForsythia europeaRanunculus hayekiGentiana lutea\Ramonda serbicaLilium carniolicum ssp.albanicum55

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEPisha flamur / Flag Pine56

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONZambakuJuniperus foetidissimaNupharetum luteaa57

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEFAUNAFAUNAFauna përfaqësohet kryesisht nga elementi euroaziatik poredhe nga elementet holarktik, mesdhetar si dhe endemizmate subendemizmat ballkanike. Shqipëria përbën gjithashtu njëbiokorridor të lëvizjes së faunës nga veriu në jug të Europës e mëtej në Afrikën veriore e Azinë e vogël dhe e ndërsjellta.Në ujërat e detit Adriatik, të Jonit dhe ato të brëndëshme gjëndetnjë faunë e pasur pararruazorësh dhe rruazorësh, që ngacelenteratët e deri te gjitarët e lartë. Nga pararruazorët takohenrreth 46 lloje ekinodermatesh, 115 lloje krustacesh dhe 520 llojemolusqesh bivalvore dhe gasteropode të ujërave detare, të ëmbladhe tokësorë, nga 720 të pritshëm.Numërohen afro 4.000 lloje insektesh, nga 14.000 lloje të pritshëm.Grupin më të madh e përbën Rendi Lepidoptera me rreth 1.700lloje, Rendi i flatramembranorëve me 850 lloje, të flatrafortëve me600 lloje dhe gjysëmflatrafortëve me 320 lloje.Iktiofauna përfshin 313 lloje e nënlloje, nga 350 lloje të pritshëm.Ujërave të embla i përkasin 64 lloje dhe ujërave detare 249 lloje,nga të cilët 4 lloje janë endemike.Amfibët dhe reptilët përfaqësojnë një herpetofaunë të pasur me15 lloje amfibësh, nga 16 të pritshëm, dhe 37 lloje reptilësh, nga38 të pritshëm. Në pyje jetojnë një numër i konsiderueshëmnga ky grup, që përfaqësojnë afro 10-12 lloje amfibësh dhe8-10 lloje reptilësh. Nga amfibët lloji Rana epeirotica është llojsubendemik.Shpendët përbëhen nga 323 lloje, nga 335 lloje të pritshëm,e përfaqësohen në 19 rende dhe 54 familje. Rreth 118 llojeshpendësh janë të perhershëm ose 46% e ornitofaunës, 72 llojejanë veronjës, 45 lloje janë dimëronjës, 22 lloje janë kalimtarë, 26lloje janë rastësor dhe 22 lloje të tjera citohen nga literatura. Ngashpendët rreth 62 lloje janë të lidhur tërësisht me jetën e pyllit, kuThe Albanian wild fauna is composed mainly by the Euro Asiaticelement, but also by the holarctik element, Mediterranean elementand the Balkan endemic and sub-endemic species. The countryis a bio-corridor for the fauna movement from the North to theSouth of Europe and further in the North Africa and small Asiaand vice versa.In the Adriatic and Ionian seas and in the inland waters is founda rich fauna of invertebrate and vertebrate that start from thecoelenterate until large mammals. From the invertebrate areobserved about 46 species of echinoderm, 115 species ofcrustacean and 520 species of bivalve mollusks and sea watergastropod, fresh water and land, from a total of 720 expectedspecies in this group.It is counted about 4,000 species of insects, from a number of14,000 expected species. The major group is represented bythe Order Lepidoptera with about 1,700 species, followed by theOrder of membranous wing type with 850 species, of solid wingtype with 600 species and finally the half solid wing type with 320species.The Albanian ichthyofauna includes 313 species and subspecies,from 350 expected species in this group. In the freshwater are found 64 species and 249 other species are living in thesea water, from which 4 species are endemic.The Amphibian and the Reptile represent a rich herpetofaunawith 15 species of amphibian, of 16 species expected to be in thecountry, and 37 species of reptile, on 38 expected species. In theforest leave a considerable number of species from the group,representing about 10-12 species of amphibian and 8-10 speciesof reptile. From the amphibian the species Rana epeirotica is subendemic.58

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATION42 lloje janë të përhershëm. Pjesa më e madhe e zogjve gjendennë zonat ligatinore dhe veçanërisht në lagunat bregdetare dhe nëliqenet ndërkufitare (Shkodra, Ohri dhe Prespa).Gjitarët përfaqësohen me 69 lloje (64 janë tokësorë dhe 5 detarë), tëpritshëm 84 lloje, e përbëjnë afro 42% të mamalofaunës europiane(200 lloje). Rendi i lakuriqëve të natës (Chiroptera) ka 26 lloje,Rendi i brejtësve (Rodentia) ka 23 lloje, Rendi i mishngrënësve(Carnivoral) ka 13 lloje dhe Rendi i insektngrënësve (Insectivora)përbëhet nga 11 lloje. Afro 60 lloje të këtij grupi janë të lidhur mejetën e pyllit, veçanërisht për 13 lloje gjitarësh, jeta e të cilëveështë e lidhur tepër ngushtë me ekosistemin pyjor, siç janë ariu(Ursus arctos), rriqebulli (Lynx lynx), ujku (Canis lupus), dhija eegër (Rupicapra rupicapra) dhe kaprolli (Capreolus capreolus).Lepuri i gropës (Oryctolagus cuniculus) jeton vetëm në ishullin eSazanit. Nga gjitarët 3 lloje janë cilësuar subendemike, Pitymysthomasi, Pitymys felteni dhe Talpa stankovici.The birds are composed by 323 species, from a total of 335expected species to be found in the country, distributed in 19orders and 54 families. About 118 bird species or 46% of theavifauna are permanently in the country, 72 species are found inthe summer, 45 species are wintering, 22 species are passing by,26 species are found randomly and other 22 species are cited inthe literature. Among the birds group about 62 species are found Ithe forest where 42 species permanently. The majority of the birdsare found in the wetlands are particularly in the coastal lagoonsand in the transboundary lakes (Shkodra, Ohrid and Prespa)The mammals are present in the country with 69 species (64leaving in the soil and 5 in the sea water), when 84 species areexpected to be in the country, and make the 42% of the Europeanmammals (200 species). The bats Order (Chiroptera) include26 species, the rodents Order (Rodentia) include 23 species,the carnivores Order (Carnivoral) contain 13 species and theinsectivores Order (Insectivora) include 11 species. About60 species of this group are linked in their life with the forestparticularly 13 mammal species are very much related to theforest ecosystem such as the bear (Ursus arctos), the lynx (Lynxlynx), the wolf (Canis lupus), the chamois (Rupicapra rupicapra)and the capriole (Capreolus capreolus). A special type of rabbit(Oryctolagus cuniculus) leaves in the island of Sazan. From themammals in Albania 3 species are indicated as sub-endemic,Pitymys thomasi, Pitymys felteni and Talpa stankovici.Ketri / SquirrelIriqi / Hedgehog59

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELepuri / RabbitDhelpra / FoxLunderza / OtterKaprolli / Roe-buck60

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONGJITARËT - MAMMALSDerri i egër / Wild boarDhi të egra / ChamoisAriu Murmë / Brown bearRreqebulli / Lynix61

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEINSEKTET - INSECTSCordulegaster boltoniBanese e milingonave / Ant-hillIphiclides podaliriusMerimangë / Spider62

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONPESHQ - FISH11. MrenaBarbel, carp family2. KoraniOhrid trout3. NgjalaEel2363

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEAMFIBË& REPTILËNëpërkë - SnakeAMPHIBIAN& REPTILE64Breshka e tokës - Turtle

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONSHPENDË - BIRDNeophron percnopterusHaliaetus albicillaEgretta65

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVE11. Pyrrhula pyrrhula2. Pelicanus crispus266

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONThëllëza e fushës / PartridgeAquila clangaTetrao urogallusPhasianus colchicus67

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVERËNDËSIA E SHQIPËRISË PËRLLOJET SHTEGTARETHE IMPORTANCE OF ALBANIA FORMIGRATORY SPECIESShqipëria është një udhëkryq i rëndësishëm për migrimin eshpendëve, lakuriqve të natës dhe insekteve. Çdo vit takohenrreth 70 lloje shpendësh uji me një popullatë totale prej 180.000individësh në Shqipëri gjatë dimrit. 2 nga 9 llojet e shpendëveendemikë Europianë janë gjithashtu prezent në vendin tonë(Trishtili me mustaqe dhe Thëllëza e Malit). Gjithashtu 5 lloje tërrezikuara shpendësh takohen në Shqipëri si Pelikani kaçurel,Pata ballëbardhë, etj.Lagunat bregdetare dhe liqenet e mëdhenj në brëndësi të venditpërfaqësojnë zona të rëndësishme veçanërisht për dimërimin eshpendëve migratorë. Së paku katër prej këtyre ligatinave (Lagunae Karavastasë, Laguna e Nartës, Liqeni i Shkodrës dhe ai i Ohrit)mund të konsiderohen si Zona të një Rëndësie Ndërkombëtarepër shpendët, të njohura me emrin IBA (Important Bird Area),dhe plotësojnë kushtet për të qënë si zona Ramsar (Karavastaja,Butrinti dhe Shkodra janë shpallur të tilla), me më shumë se20,000 mijë shpendë dimëronjës uji secila.Shqipëria si një vend mesdhetar i pasur me gëlqerorë dheshpella, ofron varietete habitatesh që mund të përdoren si vendejetese për lakuriqët e natës. Rreth gjysma e llojeve të gjetura tëlakuriqëve të natës njihen si lloje që jetojnë në shpella. Tynelet endërtuara në kohët e shkuara për qëllime ushtarake dhe shumicae minierave që nuk përdoren më, janë vende të vlefshme përlakuriqët e natës. Disa nga këto janë tashmë të populluara ngakolonitë e lakuriqëve të natës. Një rast i veçantë është Shpella eTrenit që ndodhet në hyrje të Liqenit të Prespës së Vogël, dhe qëështë mbushur nga sedimentet e shkarkuara nga devijimi i LumitDevoll këto 20-25 vjetët e fundit. Meqënëse kjo shpellë ështëbërë më e vogël dhe e tharë, ka humbur rëndësinë e saj për tëbujtur koloni të vegjëlish për disa lloje lakuriqësh, veçanërisht përMiniopterus schreibersi, Myotis capaccinii and Myotis daubentoniand Eptesicus serotinus.Albania is an important crossroad for the migration of birds, batsand insects. There are annually met around 70 waterfowl andwater-bird species with a total population of 180.000 individuals inAlbania during the winter. 2 out of 9 European endemic bird species,namely the Crested Tit and Rock Partridge, are represented here.Also 5 endangered bird species are recorded to be present inAlbania. They are the Dalmatian Pelican, Lesser Kestrel, Corncrake, White headed duck and Ferruginous Pochard.The coastal lagoons and lakes inside the country are particularlyimportant sites for the wintering of migratory species. At least fourfrom them (Karavasta lagoon, Narta lagoon, Shkodra and OhridLakes) can be considered as sites of international importancefor waterfowls known as IBAs (Important Bird Areas), and fulfilthe criteria’s to be Ramsar sites (Karavasta, Butrinti and Shkodraare already designatyed as Ramsar site), with more than 20,000waterfowl species at each site.Albania, as a Mediterranean country rich in limestone and caves,is offering a variety of habitats that can be used for living site bythe bats. Almost half of the reported species of bats are knownas cave-dwelling bats. Tunnels build in the past decades for themilitary purposes and most of the mines that are out of operationrepresent new potential roosts available for bats. Some of themare already occupied by colonies of bats. A particular case is thatof Treni’s cave situated at the entrance of the Micro Prespa Lake,that is filled in by sediments discharged by the deviated DevolliRiver for the last 20-25 years. Due to that the cave have becomesmaller and dried up and loosed its former importance of hostingimportant nursery colonies of several bat species, especially forMiniopterus schreibersi, Myotis capaccinii and Myotis daubentoniand Eptesicus serotinus.68

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONSterna albifrons69

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEAnas streperaFoka mesdhetare / Mediterranean monk seaPeshkatarët që lëshojnë një breshkë deti, PatokFisherman releasing a sea turtle, Patok70

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONCiconia ciconiaEgretta garzettaLakuriq nate / BatsCoturnix coturnix71

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVELLOJE ME RËNDËSI EKONOMIKESPECIES OF ECONOMIC VALUEJanë të njohura vlerat mjekësore, industriale dhe ushqimore tëshumë bimëve dhe kafshëve. Deri më sot njihen reth 300 llojebimësh mjekësore dhe aromatike, ose afro 10% e florës sëbimëve të larta të vendit. Mendohet se numri i bimëve që mundtë kenë veti kuruese apo rëndësi aromatike mund të jetë dhemë i lartë. Reth 40 lloje bimësh kanë rëndësi foragjere, ndërsaafro 35 lloje bimësh kanë veti regjëse apo ngjyruese. Numrii bimëve mjaltëse të njohura deri më sot arrin në afro 50 lloje,ndërsa numri i bimëve që përdoren si ushqim në afro 70 lloje. Tëgjithë llojet e peshqëve detarë dhe të ujrave të ëmbla, një pjesëe konsiderueshme e molusqeve (sepiet, kalamarët, oktapodët)dhe parruazorëve të tjerë detarë (si psh karkalecat) përdorengjerësisht sot si ushqim për njeriun. Kohët e fundit ka filluar dhekonsumi i disa lloje bretkosash. Prej molusqëve nxirren një moripreparatesh farmaceutike dhe prodhime të tjera kozmetike.Guackat e tyre shërbejnë për të prodhuar objekte artistike, pulla,pjesë të veglave muzikore etj. Insektet kanë rëndësi të madhe përpjalmim dhe një pjesë e tyre ka vlera ushqimore dhe industriale,si bleta dhe krimbat e mëndafshit. Gëzofrat e disa gjitarëve sikunadhet, dhelpra, ketri etj. kanë patur dhe kanë ende rëndësipër industrinë e gëzofrave.The medical, industrial, and feed value of plants and animalsare well known. There are 300 types of medical and aromaticplants, which represent about 10% of the Albanian flora. In thefuture the number of plants with medical or aromatic value willbe likely to increase in numbers. About 40 plant species haveforage values, and 35 plant species are taniferous. The numberof well-known plants for honey producing by bees is about 50,and the number of plants used for feeding is 70. All types of fishin marine and inland waters, a considerable number of moluscs(sepia, calamary, octopus), and other species like the shrims,are an important food source for humans. Recently also thefrogs are becoming a source of food. Molluscs are an importantsource for the preparation of pharmaceutical products and othercosmetic products. Their shells serve to produce artistic objects,stamps, parts of musical instruments, and other objects. Insectsare important for pollen, and some also have food and industrialvalues such as the bee and silkworm. Furs of some animals likemartens, fox, squirrel, and others also had in the past economicvalue and some of them also nowadays for the furs industry.72Banjo me ujë shumë të kripur, NartëBath in Salinas pond, Narta

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONÇaji i malit, Sideritis raeseri / Mountain teaLope ne natyre / Caws in natureRritje peshku / Fish pondPlantacion mollësh / Apple plantation73

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEDajlani në kanalin e pare, KaravastaFish-weir in the firstcommunication channal, KaravastaToke bujqësore, DivjakëAgriculture land, DivjakaToke bujqësore, DivjakëAgriculture land, DivjakaToke bujqësoreAgriculture land74

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONDIVERSITETI GJENETIKGENETIC DIVERSITYNjë numër racash lokale autoktone bagëtish dhe kultivarëbimësh kanë qënë krijuar dhe ekzistojnë në vendin tonë. Kështu,mbi 30 lloje bimësh të kultivuara janë autoktone të Shqipërisë.Po kështu takohen 9 raca autoktone dhish dhe 5 raca dhensh.Kjo përbën një trashëgimi me vlera të mëdha për të ruajtur dhepërmirësuar prodhimtarinë dhe cilësinë e prodhimeve bujqësoredhe blegtorale.A number of autochthonous breeds of cattle and crops havebeen created and exist in the country. About 30 species of cropsare native to Albania. There are nine autochthonous breeds ofgoats and five for sheep. This is an important heritage for theprotection and improvement of the production and the quality ofthe agricultural and livestock.Dele / Sheep75

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVERritja e rosave të egraGrow of wild duckDhi / Goat76Fermë në Divjakë / Farm in Divjaka

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONBIODIVERSITETI DHE TURIZMIBIODIVERSITY AND TOURISMShqipëria ka veçori ekologjike unikale që sigurojnë një potencialturistik të rëndësishëm, por të papërdorur, duke përfshirë zonatbregdetare, terrenet malore, lumenjtë, parqet, zonat e mbrojtura,etj. Industria e turizmit në Shqipëri aktualisht fokusohet në zonatbregdetare, më shumë se sa në veçoritë unikale që ka vendinë krahasim me fqinjët. Veçoritë natyrore të Shqipërisë kanëpotencialin për të tërhequr turistë që kërkojnë eksperiancaekologjike dhe kulturore. Kështu, zhvillimi i qëndrueshëm ikëtyre burimeve do të gjeneronte fshatrat rurale dhe jetesën ekomuniteteve anembanë Shqipërisë.Vlerat shlodhëse dhe përtëritëse që ka diversiteti biologjik dhe aipejsazhor janë një investim i madh i natyrës dhe mundësi reale përzhvillimin e turizmit. Në se nuk do të ketë investime në mbrojtjendhe ruajtjen e tyrë sa më shpejt, ekziston rreziku i humbjes shumëtë shpejtë të tyre dhe, bashkë me to, të një prej mundësive më tëmëdha që Shqipëria ka për zhvillim e prosperitet. Udhëtimet nënatyrë, vizitat e drejtuara në zonat e mbrojtura, zhytjet në ujëratdetare, banjot diellore, alpinizmi, gjuetia dhe peshkimi sportivdhe aktivitete të tjera pjesë e këtij zhvillimi turistik, kërkojnë ngatë gjithë shqiptarët një kujdes e vëmendje më të madhe për tëruajtur mjedisin në përgjithësi dhe biodiversitetin e tij në veçanti.Albania has unique ecological features that provide significantbut under-utilized tourism potential, including coastal areas,mountainous terrain, rivers, parks, protected areas, etc. Thetourism industry in Albania currently focuses on coastal areas,rather than on the unique features that set this country apartfrom its neighbours. Albania’s natural features have the potentialto attract tourists seeking ecological and cultural experiences.Thoughtful, sustainable development of these resources couldenhance rural village and community livelihoods throughoutAlbania.The recreational values of biological and landscape diversity is anasset, which can be used to promote tourism development. If noinvestments are made soon for the protection and preservation ofthe biological and landscape diversity, there is a risk of losing theirrecreations values to help foster tourism as a means to promotedevelopment and prosperity in Albania. Walking in the nature,protected areas visiting on trails, diving, sun bath, climbing,sport hunting and fishing and other activities part of this tourismdevelopment, require that Albania take the necessary measuresto protect the environment and its biodiversity.Ksamil77

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVERestorant në Vaun e DejesRestaurant in Vau i Dejes78

Biodiversity TreasureMINISTRY OF ENVIRONMENT, FORESTAND WATER ADMINISTRATIONKalaja e PetrelësPetrela castleQëndra e Informacionit, DajtInformation Cener, DajtHyrje në PK të PrespësEntrance in the NP of PrespaQëndra e Informacionit të PK PrespëInformation Center in NP of Prespa79

Thesaret e BiodiversitetitMINISTRIA E MJEDISIT, PYJEVE DHEADMINISTRIMIT TE UJERAVEKalaja Ali Pashës, Porto PalermoAli Pasha Castle, Porto Palermo80Shpellë / CaveKostume popullore, RrajcëPopular costume, Rrajc