10 SAOL 1 Nollaig 2009SAOL Nollaig2009 1 11Comhdháil Bhliantúil GAELSCOILEANNA TEO. 2009‘Ag Cothú Gaeloideachais den Scoth’Bhí an-rath ag baint le Comhdháil Bhliantúil 2009 i gCathair Chill Chainnigh ar an 20 agus 21 Samhain 2009.Is cathair í i<strong>na</strong> bhfuil béim láidir ar an ngaeloideachas agus ar chothú pobail le <strong>Gaeilge</strong>. Deis iontach a bhí sachomhdháil do mhúinteoirí, príomhoidí, tuismitheoirí agus eagraíochtaí <strong>Gaeilge</strong>, agus pobal <strong>na</strong> háite teacht lechéile, mórcheistean<strong>na</strong> a phlé agus ceiliúradh a dhéa<strong>na</strong>mh ar an gcóras gaeloideachais. Ba chú<strong>na</strong>mh iontach abhí sa dá scoil áitiúil – Gaelscoil Osraí agus Coláiste Phobail Osraí in eagrú <strong>na</strong> comhdhála go háitiúil.‘Ag Cothú Gaeloideachais den Scoth’ a bhí marthéama <strong>na</strong> Comhdhála don bhliain 2009. Téamaan-tráthúil atá ann i bhfia<strong>na</strong>ise gur tréimhsefíor-dhúshlá<strong>na</strong>ch atá ann i stair <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong> agus <strong>na</strong>hearnála agus in ainneoin <strong>na</strong> ndúshlán leanú<strong>na</strong>ch lea<strong>na</strong>n<strong>na</strong>n t-ardchaighdeán, an t-oideachas den scoth agus antiomantas láidir i measc phobail <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong> lán-Ghaeilgechun a gcuid scoilean<strong>na</strong> a chosaint agus a chothú.Clár an-chuimsitheach agus spéisiúil a bhí i gclár <strong>na</strong>comhdhála, de réir an aiseolais an-dearfach a fuair aneagraíocht thar an dá lá agus ó shin. D’fhreastail <strong>na</strong>ceardlan<strong>na</strong> ar riachta<strong>na</strong>is <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong> ó thaobh oiliú<strong>na</strong> deagus bhí idir thairbhe agus thaitneamh ann do phobail uile<strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong>. Thug an Dr. Muiris Ó Laoire eochairchaint <strong>na</strong>Comhdhála ar thábhacht <strong>na</strong> feasachta teanga sa seomraranga sa scoil lán-Ghaeilge. Caint an-spreagúil a bhí an<strong>na</strong>gus chuir sé tús maith le himeachtaí <strong>na</strong> comhdhála. Thagairsé do thaighde nua a dheimhníonn go bhfuil an fheasachtteanga i measc pháistí <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong> lán-Ghaeilge níosairde ná mar atá i measc páistí scoilean<strong>na</strong> trí mheán anBhéarla.Sheol GAELSCOILEANNA TEO. polasaí uile-oileánda aran Tumoideachas, de chuid an Ghrúpa Stiúrtha ar Pholasaían Tumoideachais ag an gcomhdháil. Tá sé i gceist gombeidh an polasaí i<strong>na</strong> threoir fiúntach do scoilean<strong>na</strong> agusiad ag forbairt a gcuid polasaithe scoilean<strong>na</strong>. “Táimid ansástago bhfuil an pointe stairiúil seo bainte amach againngo bhfuilimid ag ceiliúradh forbairt polasaí uile-oileánda aran tumoideachas don chéad uair agus táimid dóchasachgur ábhar spreagtha é do bhreis comhoibirithe ar cheist anghaeloideachais idir eagraíochtaí ar bhonn uile-oileánda,”a deir Bláth<strong>na</strong>id Ní Ghréacháin, Ardfheidhmean<strong>na</strong>ch <strong>na</strong>heagraíochta.Chuir GAELSCOILEANNA TEO. fáilte roimh Phríomhchigirecúnta leis an Roinn Oideachais agus Eolaíochta, ÉamonnMurtagh a d’oscail Comhdháil Bhliantúil 2009. Dúirt sé,“go dtacaíonn an Roinn Oideachais agus Eolaíochta lebu<strong>na</strong>idhm an pholasaí tumoideachais uile-oileánda, polasaía sheolfar go hoifigiúil níos déa<strong>na</strong>í.” D’fháiltigh Uachtarán<strong>na</strong> heagraíochta, Mícheál Ó Broin roimh an ráiteas seoagus roimh an mholadh go ndéanfaí iniúchadh ar <strong>na</strong>féidearthachtaí a bhaineann le múnlaí uile an tumoideachaisatá leagtha amach sa pholasaí a fhorbairt.Tionóladh an chomhdháil ag staid i<strong>na</strong> bhfuil drochstaid angheilleagair ann agus brú breise ar scoilean<strong>na</strong> dá bharr.Tugadh teachtaireacht láidir don Roinn agus don Rialtas lelinn <strong>na</strong> comhdhála agus an chruinnithe chinn blia<strong>na</strong> ar anSatharn meicníochtaí a fhorbairt don todhchaí chun <strong>na</strong>chgcuirfear todhchaí scoilean<strong>na</strong> lán-Ghaeilge i mbaol arís.Léirigh an eagraíocht agus <strong>na</strong> scoilean<strong>na</strong> tacaíocht láidird’obair riachta<strong>na</strong>ch COGG agus d’éiligh siad <strong>na</strong>ch nglacfarle moladh Mhic Chárthaigh i<strong>na</strong> leith ach breis acmhainníagus tacaíochta a thabhairt.LAOCH: Tugadh moladh speisialtado Seán Ó Nuanáin, an tSion<strong>na</strong>, Co.an Chláir ag an gcomhdháil de bharra dhílseacht agus a dhiongbháltachti gcur chun cinn <strong>na</strong> gaelscolaíochtale 25 bliain anuas. Tagann SAOL gohiomlán leis an moladh céan<strong>na</strong>.SCOIL ÚRNUA: Ní haon io<strong>na</strong>dh cuma <strong>na</strong> sástachta ar Phríomhoide GhaelscoilTaobh <strong>na</strong> Coille, An Cheim, Baile Átha Cliath 18, Emer Nic Chonchradhaagus ar an múinteoir Fío<strong>na</strong> Ní Chléirigh le<strong>na</strong> 265 dalta agus ‘scoláirí’ an<strong>na</strong>íonra anois bogtha isteach i bhfoirgneamh úrnua <strong>na</strong> scoile.FÁILTE ISTEACH! SorchaNí Dhubháin, Duibhneach,agus Áine Ni Neachtáin,Co<strong>na</strong>marach, beirt d’fhoireannchabhrach Ghaelscoilean<strong>na</strong>.CLUICHE CLÁIR NA gCAT:Is féidir an iomáint a imirt in<strong>Gaeilge</strong> mar cluiche cláir faoiscáth ‘League Leader’. Eolasfaoi seo ag www.gareth@leagueleader.com nó cuir scairtar 086/7714617.CLUICHE EILE FAOIN BHORD:Fhaid is go raibh a máthair,Edelle Nolan, i mbun díolachánchluiche cláir iomá<strong>na</strong>íochta bhícluiche faoin chlár dá cuid féiná imirt ag a hiníon, MargueriteHanlon.Ó chlé: feictear Mait Ó Brádaigh, Príomhoide ar Ghaelscoil de hÍde, Gaillimh, Clodagh Ní Mhaoilchiaráin, Príomhoide ar Ghaelscoil Bhaile Brigín, Dee NicGabhann, Gaelscoil Riabhach, Seán Mag Oireachtaigh, Scoil Chaitrío<strong>na</strong>, Póla Ní Chinsealaigh, Fío<strong>na</strong> Uí Uiginn, Coláiste Íosagáin, (chun tosaigh), Sinéad NíNualláin, Príomhoide, Gaelscoil Átha Í, Cathal Ó Luain, Scoil Chrónáin, Mícheál Ó Broin, Príomhoide, Gaelscoil Chnoc <strong>na</strong> Ré, Dealgan Ó Ciarúbháin, ScoilChaitrío<strong>na</strong>, Micheál Ó Duibh, Comhairle <strong>na</strong> Gaelscolaíochta, Cathnia Ó Muircheartaigh, Príomhoide Coláiste Pobail Osraí, Seán Ó Nuanáin, Gaelscoil DhonnchaRua, (chun tosaigh), Máirín Ní Chéileachair, Príomhoide Gaelscoil Uí Fhiaich, Yvonne Ní Mhurchú, Príomhoide, Gaelscoil Longfoirt, Co<strong>na</strong>ll Ó Cruadhlaoich,Gaelcholáiste Luimnigh.BUANTACAITHE: Breandan Mac Cormaic, Fondúireacht <strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong> i gcomhar leAn<strong>na</strong> Davitt, Comhar <strong>na</strong> Múinteoirí <strong>Gaeilge</strong>. Breandan i mbun <strong>na</strong> fondúireachtanua atá bu<strong>na</strong>ithe chun airgead a bhailiú ar mhaithe le tionscadail nua, idiroideachasúil agus dúshla<strong>na</strong>ch, chun an Ghaeilge a airgeadú i réimsí éagsúlade shaol <strong>na</strong> hÉireann uile. Teacht ar an Fhondúireacht ag www.f<strong>na</strong>g.ie An<strong>na</strong> imbun an eagrais a thacaíonn le múinteoirí <strong>Gaeilge</strong> fud fad <strong>na</strong> tíre.COMHAR NA gCOMHARSAN: Tá an tAth. Mícheál de Liostúin i<strong>na</strong> sheipléineachdo cheithre cinn de Ghaelscoilean<strong>na</strong> i gContae Luimnigh. I<strong>na</strong> theannta anseotá Mait Mac Carthaigh, stiúrthóir Fios Feasa, comhlacht Ríomhaireachta Gaelaíagus Comhairleoireacht Teangan i nDaingean Uí Chúis. Buail isteach chuigemar go bhfuil faoi láthair margaí <strong>na</strong> Nollag fógartha móide saorchrannchur.DÚCHAS NA GAELSCOLAÍOCHTA: Beirt iad Majella Ní Riain agus Treasa UíNeill atá bainteach le gaelscolaíocht le fáda agus, is léir, ag baint suilt as <strong>na</strong>cúramaí a ghabhann leis.
12SAOL 12 Nollaig 2009Ceardlan<strong>na</strong>Amhrá<strong>na</strong>íochta ar an Sean-NósTugann an Béal Binn Teo. cuireadh duit freastal archeithre cinn de cheardlan<strong>na</strong> Sean-Nóis, ceann i<strong>na</strong>ghaidh <strong>na</strong> míosa, ó Eanáir go hAibreán, 2010.Sonraí:Costas:Clárú:Íoslíon:Uaslíon:Beidh <strong>na</strong> ceardlan<strong>na</strong> seo á reachtáil ar an dara Déardaoin gachmí, ag 8.00 pm in Óstán Ramada, Bré, Co. Chill Mhantáin.Táille €60 an duine atá ar <strong>na</strong> ceithre cheardlann.Le clárú, ní mór an t-airgead a chur i bhfoirm seic, nó bealachinghlactha eile, chuig An Béal Binn Teo, Bosca Uimhir 114, Oifigan Phoist, Bré, Co. Chill Mhantáin, maraon le seoladh agusainm an té atá ag iarraidh clárú.Chun gur féidir ceardlann a reáchtáil, ní mór deichniúr, ar alaghad, a chlárú.Ní féidir glacadh le níos mó ná fiche duine ar shaotharlann arbith áfach.Spriocdháta: Is é an spriocdháta le clárú ná 10 Nollaig, 2009.Eolas:Stiúrthóirí :Má tá a thuilleadh eolais uait, glaoigh ar Phádraig Ó Fearaíl ag01-2862097.Is iad <strong>na</strong> hamhrá<strong>na</strong>ithe cáiliúla seo a lea<strong>na</strong>s a bheidh i mbun <strong>na</strong>gceardlann:Pádraig Ó Cearbhaill, 11 Eanáir, 2010.as iarthar Co. Luimnigh é. Tá eolas fairsing aige ar Ghaeltacht<strong>na</strong> Rinne, s<strong>na</strong> Déise agus ar amhráin mhóra <strong>na</strong> dúiche sin.lillis Ó Laoire, 11 Feabhra, 2010.as Dún <strong>na</strong> nGall dó. Bhuaigh sé Corn Uí Riada.saileog Ní Chean<strong>na</strong>bháin, 11 Márta, 2010.Díreoidh sí ar amhráin as Iorras Aithneach i gCo<strong>na</strong>mara.Éilís Ní Shúilleabháin, 8 Aibreán, 2010.Beidh sí ag trácht ar amhráin Mhúscraí agus ar an stór iontacha d’fhág Eibhlís Bn. Uí Chróinín.ÓGRAS 40ACH GAN <strong>AG</strong> DUL IN AOIS!Cheiliúraigh lucht Ógras dachadbliain an eagrais sa Button Factory, Barraan teampaill, an mhí seo caite. Ar an oíchethug Cathaoirleach Ógras caint faoin obairatá agus a bhí ar siúl ag Ógras agus ansinbron<strong>na</strong>dh gradam thar ceann <strong>na</strong> rannógéagsúil in Ógras - An Coiste Stiúrtha,An Fhoireann, Na Cean<strong>na</strong>irí Deo<strong>na</strong>chaagus <strong>na</strong> baill. Ón tús chuaigh Ógras imbun obair cheannródaíochta i saol óige<strong>na</strong> <strong>Gaeilge</strong>. Eagraíodh imeachtaí ar nósCluichí Oilimpeacha Ógras, Tionól Ógrasag an Oireachtas, Díospóireachtaí Ógrasagus Campaí Samhraidh ar fud <strong>na</strong> tíre.Bhí teagmháil i gcó<strong>na</strong>í ag Ógras leis<strong>na</strong> tíortha ceilteacha eile agus ó am goham bhí tionsc<strong>na</strong>mh ar siúl le heagraiss<strong>na</strong> tíortha sin – ar nós an URDD saTuilleadh eolais le fáil ach glaoch ar 085 7823411 nó ar www.anbealbinn.comAn Béal Binn, ag cur <strong>na</strong> nEalaíon Béil chun tosaigh i mBré.Drochlá ag anOifig......B’fhearr, b’fhéidir, ‘Drochlá i saolSaolisovich’ mar theideal ar an méid seolea<strong>na</strong>s. Maidin Dé hAoine agus gach rudfaoi smacht. Agallamh le Garrett Keoghle cur in oiriúint don chlódóir móide <strong>na</strong>lárleatha<strong>na</strong>igh, idir ábhair agus ceannteidil<strong>na</strong> ngrianghraf. 5 nó 6 leatha<strong>na</strong>ch d’ábhairchea<strong>na</strong> féin curtha chuig <strong>na</strong> dearthóirí,Gaelink Design. Iomlán an ábhair le bheithréidh dos <strong>na</strong> clódóirí faoin Chéadaoin.Neart ama. Beagan d’imní mar nárchualathas tada ó Dessie Dolan agusmé ag súil leis an agallamh spóirt a churair ag an deireadh seachtaine. Matt Ryanuasal, rú<strong>na</strong>í a chlub, Garrycastle in ÁthLuain, i mbun <strong>na</strong> socruithe. Faoi am taebhí slám leatha<strong>na</strong>ch eile d’ábhar réidhdon dearthóir, agallamh le Garrett i<strong>na</strong>measc. Ag dea<strong>na</strong>mh go maith. Ansan, dephlimp, cailleadh seo uile agus ní raibh osmo chomhair ach an scáileán bán folamh,gan le feiceáil air ach an litir N. Neamh<strong>na</strong>ígo deimhin! Chuimhníos chomh maithar m’agallamh le Dessie Dolan. Cad faoisin! De thaisme <strong>na</strong>ch mór, sheiceálas <strong>na</strong>téacsteachtaireachtaí ar m’fhón póca. Seabheadh Dessie sásta bualadh liom ag 5 i.n.i gCaisleán an Gharraí ar an Déardaoin -INNÉ. Glaoch leithscéalach, fíorbhró<strong>na</strong>chchuig Matt. Ach Dessie anois cinntithe aaird a dhíriú ar an mhórchluiche ag an chlubi gcoinne Port Laoise an tseachtain i<strong>na</strong>dhiaidh seo agus tugtha le fios aige <strong>na</strong>chmbeadh aon agallamh á dhéa<strong>na</strong>mh aigeroimhe sin. Ní mé amháin ba léir a bhí áchrá! Ach bhí Matt cinnte go mbeadh teachtair an mhí seo chugainn. Cá bhfaighinnpearsa spóirt roimh an Chéadaoin aguscad faoin ábhar a bhí caillte. Chuimhníosar an chomhairle a tugadh do Chiarraíochóg ag a athair agus é ag tosnú amach ara chéad lá mar phrintíseach siúinéireachta.“Jim boy, when you get in there just keepyour head down and keep sawing timber.”Ciall chean<strong>na</strong>ithe an Chiarraigh! Faoi 11an oíche chéan<strong>na</strong> bhí gach a raibh caillte,an t-agallamh le Garrett móide ábhar <strong>na</strong>lárleatha<strong>na</strong>ch, athréitithe agus seolta chunbealaigh.Ach cad faoin agallamh spóirt. Bheadh sédeacair nó go fiú dodhéanta pearsa spóirta aimsiú laistigh de chúpla lá. Ach mar iseol duinn ‘is cuma nó muc fear gan seift’.Cad faoi shúil siar in eagrán seo <strong>na</strong> Nollag.Ní súil siar <strong>na</strong> blia<strong>na</strong>. Bheadh an t-ábhar igcuimhne léitheoirí. Tharla go raibh roinntgrianghraf bailithe agam don chlár ‘Imeall’agus is cuid des <strong>na</strong> laochra spóirt seoatá os bhur gcomhair anois, a léitheoirítuiscineacha, ar leatha<strong>na</strong>ch 14. Cibé scéalé bhí an ‘catastrophe’ curtha díom. Súilagam go mbainfidh sibh sult astu seo agusroinnt scéilíní a bhaineann leo.CATHAOIRLEACHAS: Ciarán ÓFeinneadha, Cathaoirleach ar Ógras1979 - 1980 ag glacadh le<strong>na</strong> Ghradam.Sa phictiúr freisin tá Breandán ÓCathasaigh, Cathaoirleach reatha Ógras.Bhreatain Bheag , Cumann <strong>na</strong> Gaidhligein Albain agus grúpaí sa mBriotáin freisin.Sa tréimhse sin, d’fheidhmigh sé maróg-eagras ceannródaíochta i saol <strong>na</strong><strong>Gaeilge</strong>. Bhí baill agus timirí ag tógáilpáirte i bhfeachtais éagsúla – ceartateanga, cearta Gaeltachta, feachtascláracha <strong>Gaeilge</strong> ar RTÉ agus go leor eilele<strong>na</strong> chois.Lea<strong>na</strong>nn Ógras ar aghaidh leis an obairdon óige agus don Ghaeilge sa 21ú aois.Le haghaidh tuilleadh eolais is féidirteagmháil a dhéa<strong>na</strong>mh le hOifig Ógras 014751487 nó ríomhphost a sheoladh chuigeolas@ogras.ieBhí Oíche ar dóigh ag gach duine, bhíceol leis an mban<strong>na</strong> roc/pop DaddyCassidy agus Céilí le Grúpa Tí So<strong>na</strong>s.AITHEANTAS! Cathaoirleach Ógras,Breandán Ó Cathasaigh, ag bron<strong>na</strong>dhteastais agus gradaim ar Mháirín UíGhríofa, ball de Choiste Stiúrtha Ógrasagus Cean<strong>na</strong>ire ar Ógras Dhéagláin.AITHEANTAS I nDAIR! Maedhbh Ní Dhó<strong>na</strong>ill, Riarthóir Ógras, ag bron<strong>na</strong>dh teastaisagus píosa ealaíne i ndair dhubh, deartha ag Island Crafts, ar Mháirín Ní Ógáin Céidigh,Cean<strong>na</strong>ire Óg-Ógras <strong>na</strong> bhForbacha agus Oifigeach Gaeltachta Ógras ó 1989 – 1996.