نولیبرالیسم در بوته ي نقد

نولیبرالیسم و دموکراسی 57سازوکاري چون انتخابات آزاد باشد دموکراتیک نیز محسوب میشود؛ در غیر اینصورت،‏ اگر قدرت سیاسی دردست افراد محدودي ‏(الیگارشی)‏ باشد دولتی لیبرال اما غیر دموکرات است ‏(دینی،‏نولیبرالیستها تمایل دارند که تنها گزینهي ‏«دولت حداقل ‏(بازار آزاد)‏.(1387-دموکراسی»‏ را ببیند حال آنکه دردنیاي واقع امکان وقوع سه گزینهي دیگر نیز وجود دارد:‏ ‏«دولت حداقل-‏ غیر دموکرات»،‏ ‏«دولت حداکثر-‏دموکرات»،‏ و ‏«دولت حداکثر-غیر دموکرات».‏ نادیدهگرفتن امکان تحقق گزینهي ‏«دولت غیر حداقل-‏دموکرات»‏ به این دلیل است که این رویکرد مجموعه عوامل اثرگذار بر شکلگیري جامعهاي آزاد و دموکراتیک راتنها به وجود حقوق مالکیت خصوصی نامحدود ‏(به این معنا که دولت حق مداخله در کسبوکار افراد به منظوربازتوزیع درآمد از طریق نظام مالیاتی پیشرفته را ندارد)‏ و آزادي را به ‏«آزادي منفی»‏ ‏(عدم وجود موانع برايانتخابهاي فردي)‏ تقلیل میدهد ‏(همان).‏اما مروري بر تجربههاي تاریخی مصادیقی را نشان میدهد که از یکسو دال بر امکانپذیري وجود ‏«دولت غیر- حداقلدموکرات»‏ و از سوي دیگر دال بر امکانپذیري وجود دولت ‏«لیبرال-غیر دموکرات»‏ است.‏ ‏«هند»‏ دردوران ‏«جواهر لعل نهرو»‏ و ‏«ایندیرا گاندي»‏ به رغم پی گیري رویکرد دولت حداکثر در عرصه اقتصاد،‏ تجربهيیکی از بزرگترین دموکراسیهاي جهان و تحولات توسعهاي قابل توجه را ارایه کرده است؛ هنوز که هنوز استبه رغم آزادسازيهاي انجام شده از ابتداي دههي1980به این سو،‏ جریانهاي عدالتگراي معتقد به بازتوزیعدر آمد و ثروت نقش مهمی در فرایند تصمیممگیريهاي این کشور دارند.‏ تجربهي هند خط بطلانی بر فرضیهي- ‏«بازار آزاددموکراسی»‏ میکشد و نشان میدهد که دموکراسی مستلزم وجود شرایطی فراتر از نهاد بازار است؛شرایطی مانند وجود رهبرانی چون گاندي که با درك عمیق از حقوق شهروندي و مسولیت پذیري تاریخی وهمینطور اولویت دادن منافع ملی برمنافع حزبی یا دینی به شکلگیري آن کمک کردهاند.‏ همین تجربه در موردکشورهاي اسکاندیناوري به ویژه سوئد نیز وجود دارد؛ کشورهایی که اقتصادهایشان در چارچوب دولتهاي رفاهقوي شکل گرفته بدون آنکه آزادي با محدودیتی مواجه شود.‏ این تجربهها نشان میدهد که اگر دولتها برآیندتمایلات سیاسی گوناگون باشند،‏ دخالت اقتصادي توسعهگرایانهي آنها نمیتواند به تضعیف حقوق طبیعی فرديو قواعد بازي دموکراتیک بینجامد.‏تجربهي اروپا به طور کلی نشان میدهد که گذار از دولتهاي مطلقه به دولتهاي لیبرال تحت تأثیر عواملمختلفی بوده است.‏ رقابت سیاسی دولت-‏ ملتهاي تازه تاسیس،‏ نیاز دولت به نیروي انسانی و منابع مالی برايتدارکات جنگی،‏ و همینطور ضرورت ائتلاف با طبقهي نوظهور سرمایهدار در برابر اشراف و زمینداران و رنسانساز جمله عواملی است که دولتهاي مطلقه را وادار به نرمش و ارایه امتیاز از جمله پذیرش تدریجی حقوقشهروندي کرده است ‏(هلد،‏.(1386