نولیبرالیسم در بوته ي نقد

سرمایهداري و تولید رضایت 99و خبرگزاريهایی که به سوددهی میاندیشند و نفع مردم مد نظرشان نیست،‏ در مقایسه با آنهایی که به ارائهياخبار و گزارشهاي درست اهمیت میدهند،‏ موفقترند.‏آنچه نوام چامسکی به درستی آن را2‏«تولید رضایت»‏ از جانب رسانهها میداند اشاره به همین نوع تبلیغاترسانهاي دارد.‏ تغییر جهت دادن ارزشهاي انسانی به سمت ایدئولوژي نظام حاکم و همچنین بازتولید شرایطتولید که به وضوح در برنامههاي مختلف رسانههاي گوناگون مشاهده میکنیم،‏ استفادهي بهینهي سیستمسرمایهداري از ‏«دگرگونیهاي اخیرِ»‏ مورد نظر سوئیزي است.‏ آنچه نزد جامعهشناسان مکتب فرانکفورت‏«ارزشهاي کاذب»‏ نامیده میشود و با ارزشهاي حقیقی،‏ کیفی و زیباییشناختی در تقابل است در اساسهمان ارزشهایی است که رسانهها با اشاعه آنها به بازتولید روابط تولید سرمایهداري میپردازند.‏هربرت مارکوزه معتقد است ترویج3ایدئولوژي مصرفگرایی نیازهاي کاذبی ایجاد میکند که به نوعی ذهنجامعه را ‏«کنترل»‏ میکند؛ بهطوري که نیاز به کالاهاي تجملاتی را به مردم القا میکنند و اشخاص خود را درکالاهايشان معنا کرده و روح خود را در اتومبیل و کالاهاي لوکسشان میجویند.‏ تبلیغات رسانهها با دامن زدنبه این نیازهاي دروغین مانع شکلگیري نیازهاي بنیادي میشوند.‏نگاهی به محتواي فیلمهاي ساخته شده در کمپانیهاي بزرگ فیلمسازي نیز مؤید این نظر است.‏ همهي ماپایانِ‏ خوشِ‏ فیلمهاي دوران کودکیمان را به خاطر داریم ؛ ‏«ازدواج»،‏ ‏«بچهدار شدن»،‏ کارکردن و زندگی در زیریک سقف در کنار زن و بچه و پدر و مادر.‏ این تصویر قابل مقایسه است با تصاویر کنونی پایان فیلمها:‏‏«پولدارشدن»!‏ تصویري که اخیرترین نمونهي آن را میتوان در فیلم4‏«میلیونر زاغه نشین»‏ سراغ گرفت.‏ پولدارشدنِ‏ یک شبه بدون صرف کار و فعالیت ‏(به سبب نبود کار مناسب)،‏ از یک سو کمال مطلوب نظام سرمایه رانشان میدهد و از سوي دیگر با ایجاد امید کاذب براي رسیدن به زندگی ایدهآل!‏ حس ناخشنودي در طبقاترنجدیده و کمدرآمد جامعه را کاهش میدهد.‏ فیلمهایی که در گذشته به پایانی خوش میانجامید،‏ با فیلمهايهدفدار امروزي متفاوت بود.‏ در گذشته هدف عمدتا جلب بینندههاي بیشتر براي مصارف تبلیغاتی بود.‏ امروزهعلاوه بر آن،‏ با تولید چنین فیلمهایی برآنند که نشان دهند نظام سرمایهداري رو به جلو میرود و در این نظامهمهي طبقات جامعه میتوانند بهراحتی مالک خانه،‏ زندگی،‏ ماشینهاي آخرین مدل...‏ شوند.‏ از این راه بهطبقات پایین جامعه امید میدهند و حس ناخشنودي و نابرابري را در بین آنها کاهش میدهند.‏به گفتهي چامسکی گاه براي ایجاد آرامش و خاموش کردن صداي اعتراض مردم محروم با بهرهبرداري از رسانهها که در انحصار مطلق آنها است،‏ ‏«واقعیات را کاملا وارونه»‏ جلوه میدهند.‏ مثال خوبی که در تأیید این عقیده2 Manufacturing Consent3 Consumerism4 Slumdog Millionaire