8 ﻣﺎﺭﺱ، ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ! ﮔﻨﺎﻩ ﻧﻔﺖ ﻭ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎﻯ ﻧﻮﻟﻴﺒﺮ - مجله مهرگان

فريدون رهنماآوانگارديسم و شاعرانگى در سينماپایان نانوشيروان مسعودىدى ماه 1391سالشمار زندگىپدر:‏ زين العابدين رهنما،‏ نويسنده،‏ مفسر ومترجم قرآن1323- سفر به فرانسه دانش آموز دبيرستان ژانسوندوسايى در پاريس1325- آغاز كار شعر به زبان فرانسه و فارسى- ‏«نيست گهواره در زمين زخم»‏1326- دفتر شعر ‏«هيچ»‏ با نام كوچه1327- انتشار شعرهاى پراكنده در نشريات فرانسه- مقاله درباره ى الوار- دفتر شعر Naitre ‏«زاده شدن»‏1328- مقاله در نشريات فرانسه درباره ى صادقچوبك،‏ فولكور آذربايجان،‏ سينما يا هنر هفتم.‏- تحصيل در دانشكده ى ادبيات سربن و مؤسسه ىفيلم شناسى پاريس1329- مقاله ى ‏«فرانسه و ديگران»‏ براى روزنامه ىايران- شركت در دومين كنگره ى جهانى صلح در ورشوو آشنايى نرودا،‏ آمادو و تورسون زاده با شعرهاى او1330- انتشار نخستين دفتر شعر به فرانسه:‏ Odea la perse ‏«منظومه براى ايران»‏ با نام كاوهطبرستانى توسط انتشارات پى يرسگرس PierreSeghers- ابتلا به بيمارى سل و بسترى شدن در بيمارستانىدر سوئيس.‏- مقدمه براى دفتر شعر الف.‏ صبح ‏(قطعنامه)‏ وانتشار آن با كمك مالى خود ‏(با نام مستعار چوبين)‏- دفتر نخست Monde» «Ode au ‏«منظومهبراى جهان»‏ و استقبال پرشور پى يرسگرس شاعرو ناشر فرانسوى1332- ترجمه ى اشعار الوار،‏ آراگون،‏ دسنوس،‏لنگستون هيوز،‏ لوركا1333- كتاب دار در كتاب خانه ى مجلس شوراى ملى- دفتر شعر Faire Naitre ‏«زادن»‏-1334 انتشار Ode au Monde ‏«منظومه براىجهان»‏ در دو دفتر توسط انتشارات پى ير سگرس1335- سفر به فرانسه براى گذراندن رساله درمؤسسه ى فيلم شناسى پاريس-1338- انتشار مجموعه ْ شعر PoemesAnciens ‏«سروده هاى كهنه»‏- پخش شعرهاى او از راديو پاريس‎1339‎‏-ساخت فيلم كوتاه ‏«تخت جمشيد»‏- نخستين نمايش فيلم ‏«تخت جمشيد»‏ در پاريس- سخن رانى درباره ى ‏«مسائل كنونى هنر ايران»‏در پاريس1340- نمايش فيلم ‏«تخت جمشيد»‏ در كانون فيلم1341- آغاز ساخت فيلم ‏«سياوش در تخت جمشيد»‏1344- نخستين نمايش فيلم ‏«سياوش در تختجمشيد»‏ در سينماخانه ى پاريس با معرفى هانرىلانگلوا- سخن رانى هانرى كربن درباره ى ‏«سياوش درتخت جمشيد»‏ در موزه ى گيمه ى پاريس1345- دريافت جايزه ژان اپشتاين درجشنواره ىلوكارنو براى فيلم » سياوش در تخت جمشيد»‏- نخستين نمايش ‏«سياوش در تخت جمشيد»‏ درتهران1347- انتشار دفتر شعر Chant dedeliverance ‏«آوازهاى رهايى»‏ انتشاراتاوسوالد،‏ پاريس1349- آغاز تهيه ى فيلم ‏«پسر ايران از مادرشبى اطلاع است»‏ با وام 15 ساله از تلويزيون ملى1351- انتشار كتاب ‏«واقعيت گرايى فيلم»،‏ انتشاراتبوف1354- نخستين نمايش فيلم ‏«پسر ايران از مادرشبى اطلاع است»‏ در سينما تك پاريس با معرفىهانرى لانگلوا17 مرداد 1354- انتقال به بيمارستان در پاريس ودرگذشتفيلمشناسى :تخت جمشيد ) فيلم كوتاه)‏ 1339سياوش در تخت جمشيد 1344-1341پسر ايران از مادرش بى خبر است 1354-1349مقدمه:‏اگر سينماى ايران را ، بر اساس آنچه واقعا بودهاست بررسى كنيم ، يعنى در يك تبارشناسى ،ريشه هاى آن را يك به يك بكاويم ، بدون شكفريدون رهنما به عنوان يكى از سرچشمه ها بايدبررسى و معرفى شود.‏موج نوى سينماى ايران ، يا بهتر ، سينماىروشنفكرى ايران هرگز با فيلم " قيصر"‏ يا " گاو"‏آغاز نشده است . بلكه جريان سازان اصلى اينموج نو " فرخ غفارى " ، " ابراهيم گلستان"‏ و "فريدون رهنما " بوده اند.‏ به گواهى سال ساختفيلم هايشان.‏من در دسته بندى خود سينماى گلستان ) خشت وآينه ( و غفارى(‏ شب قوزى)‏ را پايه گذار سينماىنئورئاليستى – هويت گراى ايران مى دانم كه بعدها امثال مهرجويى ، تقوايى و ... اين نوع سينما راادامه دادند . سينمايى قصه گو با نوآورى هايى درفرم و نوع روايت به علاوه مضامين اجتماعى –سياسى . اما پايه گذار سينماى آوانگارد ) پيشرو)‏و ساختار شكن ايران با فريدون رهنما آغاز مىشود.‏ تفاوت اصلى اين سينما ، شالوده شكنى ،فرم گرايى ، روايت هاى چند وجهى و پرداختن بهمضامين بديع و خلاقانه است .فريدون رهنما در سينماى ايران از دو جهت درجايگاهيى متفاوت از ديگران قرار مى گيرد.‏ يكىاهميت او و خودِ‏ فيلم هايش به عنوان يكى ازپيشرو ترين و تجربه گرا ترين فيلمسازان ايرانىو ديگرى تاثير گذارى و جريان سازى او كهموجب پديد آمدن و رشد يافتن فيلمسازان پيشرو، راديكال و تجربه گرايى شد كه همگى به شكلىتحت تاثير و نفوذ نگاه و ديد خاص رهنما بوده اند.‏رهنما پيش از آن كه فيلمساز باشد ، شاعر بود و نهشاعرى متوسط كه شاعرى متفاوت با آن روزهاىشعرى ايران . رهنما در فرانسه رشد كرده بود وذهنى عميقا مدرن داشت . شعرهايش را به زبانفرانسه مى نوشت . در شعر به جايگاهى رسيد كهپس از انتشار چند مجموعه شعر ، پل الوار و لويىآراگون به تحسين او بپردازند و پس از حضور وشعر خوانى در دومين كنگره صلح ورشو،‏ پابلونرودا با اشعارش آشنا شد.‏ نگرش شاعرانه و نيمهماركسيستى رهنما در پاريس شكل گرفت . اينموضوع بسيار مهمى در شناخت رهنماست چرا كهاو نه با ديد و نگرش يك ايرانى با فرهنگ كاملاايرانى ) يعنى فردى كه در فرهنگش زيست مىكند)‏ بلكه با نگرش يك انسان نيمه بيگانه با اينفرهنگ به ايران بازگشت .بخشى از اهميت رهنما در همين نوع برخورد بافرهنگ و تاريخ ايرانى است . رهنما بر خلافجو و جريانات غالب آن دوران كه دو جبهه ىايران گرايى باستان گرايانه - ناسيوناليستى و ايرانستيزى و غرب گرايى محض تشكيل مى دادند، كوشيد تا به جاى يافتن پاسخ هايى مطلق بهپرسش و كاوش در اين فرهنگ و تاريخ بر آمدهاز آن بپردازد.‏ رهنما با ديدى نيمه انتقادى-‏ نيمهكاوشگر كوشيد امروز ايران را از خلال اسطورهو تاريخ دريابد.‏ اين نوع نگاه ، دليل اصلى تفاوتآثار او با انديشه ورزان و هنرمندان هم دوره ىخود است.‏رهنما سينما را در پاريس آموخته بود و مى شناخت.‏77شماره چهاردهم اسفند ماه 91