8 ﻣﺎﺭﺱ، ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ! ﮔﻨﺎﻩ ﻧﻔﺖ ﻭ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎﻯ ﻧﻮﻟﻴﺒﺮ - مجله مهرگان

شدن در مرحله بعدى خيزش هاى عربى گرديد.‏در طى دو سال گذشته كه از خيزش هاى عربى درمنطقه مى گذرد به لحاظ هژمونى اسلام گرايان بهدليل سازمان يافته ترين گروه هاى موجود و حمايتبدون قيد و شرط ارتجاع منطقه اى و كشورهاىغربى،‏ به زعم عده اى اين تحولات از اساس بهعنوان يك ‏"سناريو"‏ براى بازگشت به عقب تلقىشده است كه اين درك مكانيكى از وضعيت كنونىكاملاً‏ گمراه كننده است.‏ تجربه دو سال اخير وبه خصوص تحولات ماه هاى گذشته نشان مى دهدكه انقلابيون واقعى در كشورهاى درگير بحرانو در حال طى كردن دوران گذار نه تنها ميدانرا براى ضدانقلاب خالى نكرده اند كه با تداوممطالبات و اعتراضات خود به رهبرى جنبش هاىچپ و سكولار در مرحله دوم انقلاب،‏ عرصه رابر اسلام گرايان بيش از پيش تنگ مى كنند.‏ همينپتانسيل نهفته در بطن خيزش هاى عربى و افشاىخط كاذب تحولات در ليبى و سوريه كه در اولىاسلام گرايان حاكم را به عقب نشينى و در تنگناقرار گرفتن واداشته است و در دومى نيز اهدافپشت پرده ارتجاع منطقه اى و امپرياليسم كاملاً‏برملا شده است،‏ در شرايط توازن نسبى قدرتبين دو جناح درگير موجب تعميق بيشتر مطالباتانقلابى و سرخوردگى افكار عمومى از سمتگيرى كاذب ديگر كه درهم ريختگى اجتماعى –سياسى و جنگ داخلى را به همراه داشته،‏ شدهاست.‏ اين توهم گمراه كننده كه خيزش هاى عربىاز همان ابتدا يك ‏"پروژه"‏ بيرونى براى تغييراتواپس گرايانه و ناشى از يك اشتباه تاريخى بودهاست نيز به هيچ عنوان با واقعيات موجود انطباقندارد و فرو كاستن جنبش هاى عينى به فرمول هاىتصنعى خواهد بود.‏ پيروزى اسلام گرايان در مرحلهاول قيام هاى عربى در نبود تشكل هاى سازمانيافته و عدم انسجام جنبش هاى مدنى و احزابچپ – سكولار با حمايت بيرونى اتفاق افتاد،‏ درحالى كه تجربه تاريخى نشان مى دهد كه انباشتمطالبات و عدم پاسخگويى به آن در فاز نهايى نبردتعيين كننده خواهد بود.‏ اسلام گرايان به دليل ذاتواپس گرايانه اجتماعى آنان و پيوند با اليگارشىمالى – اقتصادى ملى و نظام سرمايه دارى جهانىبه هيچ وجه قادر به تثبيت هژمونى بر ملت هاىخواهان آزادى و عدالت اجتماعى در شرايط توازنقدرت نبوده و در مرحله دوم كه اپوزيسيون مترقىجايگاه خود در جامعه را تحكيم مى كند به اجبارزير ضرب قرار خواهند گرفت.‏ انقلاب هاى ملى– دمكراتيك در شرايط كنونى و به خصوص دربسترى كه به شدت از فاصله طبقاتى،‏ فقر مزمن،‏بيكارى با درصد بالا و عدم وجود دمكراسىواقعى رنج مى برد،‏ بسيار فراتر از تصاوير زشتو زيباى دوران گذار،‏ به تدريج به سمت تعميقو پاسخگويى به مطالبات اساسى متمايل خواهندشد.‏ تحليل شرايط انقلابى و درك دوران گذاربدون در نظر گرفتن شرايط عينى و ذهنى حاكمبر سير وقايع و همچنين قدرت تأثيرگذارى بيرونىاز اساس اشتباه بوده و مى تواند منجر به نتيجهگمراه كننده شود.‏ اصولاً‏ وضعيت انقلابى در بسترژلاتينى و ظهور جنبش هاى خودجوش هميشهيك موقعيت پارادوكسيكال را ايجاد مى كند كهبا سلب مشروعيت و قدرت ‏"نظم كهن"‏ نيروهاىمتفاوت برآمده از اين بستر در رقابت براى تسلطبر ‏"نظم جديد"‏ پيكرسازى و تثبيت موقعيت خودرا بر ديگرى در آينده تحميل خواهد كرد.‏ در چنينمحيطى چنان چه يك توازن نيرو بين جناح مترقىو جناح واپس گرا وجود داشته باشد با توجه بهوجود تجارب شكست خورده قبلى در منطقه وانفجار اطلاعات در مورد شناخت منافع واقعىاكثريت جامعه،‏ شانس نيروهاى ترقى خواه براىرسيدن به اهداف غائى انقلاب از رقيب بيشترمى باشد.‏ به دليل انباشت مطالبات و سركوبجنبش ها در طول بازه هاى زمانى،‏ يك اشتياقكاذب و غيرواقعى براى رسيدن فورى به اهدافآرمان خواهانه وجود دارد كه مى تواند در كوتاهمدت به لحاظ شكست هاى مقطعى موجب ياسو سرخوردگى شود.‏ اتفاقاً‏ در تجربه تونس و مصربا توجه به وضعيت امروز اين جوامع و تحولاتشتابناك آن كه در ظرف دو سال،‏ انقلاب از فاز اولبه فاز دوم وارد شده است به نظر مى رسد كه اينتغيير فاز حتى بيش از تصور اوليه در كمترين زمانممكن به سمت مثبت در حركت است.‏در اين مرحله از تحولات عربى اينك اين سؤالاساسى بايد پاسخ گفته شود كه روندهاى جارىبه كدام سو در حال حركت است.‏ براى پاسخ بهاين سؤال ابتدا مى بايست شرايط انقلابى در جوامعدرگير تحولات را به درستى درك كرد و سپسبا توجه به توازن قدرت در رأس فوقانى و عمقبدنه اجتماعى در بين نيروهاى عمل كننده نسبتبه تحولات آينده قضاوت نسبى كرد.‏ به جهتجايگاه سنتى احزاب اسلام گرا در جوامع عربىدر خاورميانه و شاخ آفريقا و همچنين حمايتارتجاع منطقه اى و امپرياليسم از هژمونى آناناين كه در ليبى و سوريه نيز اعتراض به وضعموجود گسترش يافته و زمامداران اين دوكشور هم آماج اعتراضات مردمى قرار گرفتنديك واقعيت است اما نحوه برخورد با تحولاتاين دو كشور كه به نوعى بيرون از اردوگاهغربى تلقى مى شدند روند متفاوتى به خودگرفت و موتور محركه حوادث اين كشورها،‏به جاى كنش ملت ها به هدايت و تأثيرگذارىنيروهاى بيرونى منتقل گرديد.‏ همين انتقالمسئوليت از جنبش درونى به نيروى دخالتگر بيرونى و تبديل ‏"پروسه"‏ به ‏"پروژه"‏ موجبگرديد تا در ليبى با حمله نظامى غرب و ارتجاعمنطقه اى ‏"معمر قذافى"‏ سرنگون شود و درسوريه نيز جنگ داخلى با تسلط گروه هاىبنيادگراى مذهبى به خصوص ‏"جبهه النصره"‏وابسته به القاعده مغرب جايگزين خيزشانقلابى شود.‏در چارچوب جايگزينى استبداد دينى به جاىديكتاتورى هاى سكولار،‏ در فاز اول تحولاتمنجر به قدرت گيرى آنان گرديد.‏ اين وضعيتهم اكنون در حال تغيير است و چربش قدرتجنبش هاى اصيل انقلابى و خواهان تغييراتبنيادين بر نيروهاى حاكم اسلام گرا،‏ ترقى خواهانرا در موضع تهاجمى و واپس گرايان را در وضعيتتدافعى قرار داده است.‏ بعد از ترور ‏"شكرى بلعيد"‏ماهنامه اقتصادي،‏ اجتماعي،‏ فرهنگي و هنري68