8 ﻣﺎﺭﺱ، ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ! ﮔﻨﺎﻩ ﻧﻔﺖ ﻭ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎﻯ ﻧﻮﻟﻴﺒﺮ - مجله مهرگان

ن ماهفئودال ها تاثير گذار بود ‏،چنان چه توانستند آيت االلهكاشانى را در برابر مصدق قرار داده و به اين وسيلهبخشى از هواداران نهضت ملى را در روز كودتا درخانه نگاه دارند ‏.ولى اين فرع بر قضيه بود ‏،اصلقضيه جوسازى عليه تفكر ملى كردن نفت در ميانتوده هاى مردم و در نهايت سرپوش گذاشتن روىقضيه كودتا عليه ملى كردن نفت بود 5 ‏.واقعيتامر اين بود كه شوروى شايد هنوز در آن برهه اززمان درك درست و صحيحى از بورژوازى ملىدر كشورهاى پيرامونى نداشته و حتى نسبت بهآن ها به شدت بدبين بود؛ ولى همين ها به شوروىانتقاد مى كنند چرا در برابر كودتاى امپرياليستى درمرزهاى جنوبى خود واكنش نشان نداده است كهاين انتقاد نظر آن هايى را كه خطر كمونيسم رابزرگ مى كردند نقض مى كند ‏.اگر شوروى برنامهاى براى نفوذ در ايران و از طريق نهضت ملىداشت بايستى واكنش شديدى در ارتباط با كودتانشان مى داد نه اين كه دست روى دست بگذارد وتماشاچى سقوط دولت ملى باشد ‏.برخى نيز ادعامى كنند لابد شوروى در برابر اين كودتا از آمريكاو غرب سهمى دريافت كرده ‏!اما اينان نمى گويندچه سهمى دريافت كرده ‏،در كجا و چگونه ‏.فقطروى وهم و گمان كه نمى توان قضاوت تاريخىانجام داد ‏!در دوره كودتاى 28 مرداد برخلافادعاهاى دشمنان سوسياليسم كه شوروى بر كودتاچشم پوشى كرده ‏،دولت شوروى در آن برهه بهعلت مرگ استالين و جا به جايى هاى عظيم ناشىاز بازنگرى خروشچف و كادر هاى مركزى حزبكمونيست شديدا درگير داخل بود ‏.ضمن اين درخارج ازمرزها هنوز مشكل عظيم جنگ در كرهپايان نيافته بود و امپرياليسم هنوز در پيرامونشوروى آن را به خود مشغول داشته بود ‏.موضوعآلمان و اروپاى شرقى حل نشده باقى مانده بود.‏اين از سياست مماشت و ملاحظه شوروى كهدر همه دوران نهضت ملى ايران سياست آن رادر پيش گرفته بود و سياست روشنى نبود آشكاراست.‏2. رويارويى شمال ‏-جنوباين نظريه به طور كلى اين گونه استدلال مى كند كهدر اثر ملى شدن نفت ايران ‏،دولت بريتانيا از اينرهگذر لطمه خورده و ممكن بود اخراج كاركنانانگليسى از صنعت نفت ايران براى ساير ملت هاىمنطقه به ويژه بصره به يك الگو و سرمشق تبديلشده و منافع دولت انگليس و آمريكا را تضعيف5- منوچهر فرمانفرماييان در كتاب خون و نفت توضيح مى دهد كهآيزنهاور زير بار نقشه هاى انگليس براى كودتا عليه حكومت دكتر مصدقو ملى كردن نفت نمى رفت اما پس از اين كه چرچيل به جاى تكيه برنفت بر خطر كمونيسم تكيه كرد جان فوستر دالس وزير خارجه آيزنهاورآن را پذيرفت.(‏ ص‎342‎‏)‏ همچنين مراجعه شود به ص 343 همين كتاب،‏سخنرانى سناتور ويليام لانگر در باره خطر كمونيسم و سياست ديكتاتورپرورى حكومت آمريكا.‏كرده و به خطر بيندازد ‏.لذا لطمه خوردن منافعاقتصادى دولت هاى امپرياليستى به واسطه ملىكردن نفت و از دست رفتن كنترل آن ها بر منافعنفتى دليل اصلى كودتا مى باشد ‏.اين نظريه تاحدودى نيز توسط يرواند آبراهاميان در كتاب ايرانبين دو انقلاب پرورانده شده است ‏.سفير وقتانگليس در آمريكا مبارزه ملى كردن را"‏ يك مبارزهجويى گستاخانه توام با ظرافت ‏،قانونيت و خرديك مشت آدم وحشى در ايران كه در نظر دارندانگلستان را غارت كنند ‏"توصيف كرد.‏ 91 اگرچه اينبخشى از واقعيت است اما همه واقعيت نيست.‏چرچيل هم تاكيد داشت كه مصدق بايد حذفشود ‏.زيرا او مى توانست كانال سوئز را هم از چنگانگليس دربياورد.‏ 6 02 مصدق با توجه به اين موضوعبود كه همواره در قضيه ملى كردن نفت ايران تلاشداشت كه دولت انگليس را از شركت نفت ايران وانگليس و موضوع ملى كردن آن و دريافت غرامتجدا كند ‏.اما دولت انگليس به سرعت موضوعاختلاف ايران با شركت نفت ايران و انگليس رابه موضوع اختلاف دولت انگليس با دولت ايرانتبديل كرد ‏.اين نظريه با توجه به مستندها و رفتارامپرياليسم ‏،پيش و پس از ملى شدن نفت ايران قابلدفاع است اما اين نظريه فقط بخشى از واقعيت رادر نظر دارد و علاقمندان به اين نظريه نمى توانند بهاين پرسش دكتر محمد مصدق پاسخ دهند كه چرادر مكزيك ‏،حياط خلوت آمريكا نفت ملى مى شودو دولت آمريكا حتى براى مدتى به شركت هاىنفتى آمريكايى توصيه مى كند شرايط مكزيك رابپذيرند ‏،اما در ايران هزاران فرسنگ دورتر چنيناتفاقى نبايد بيفتد؟ 12 پرسش بى پاسخ ديگر كه نهنوليبرال هاى وطنى و نه گروهى كه ادعاى نيمهدرست رويارويى شمال – جنوب را دليل كودتامى دانند اين است كه اگر ملى كردن و پافشارىجنبش ملى ايران و رهبر آن مصدق بر آن باعثكودتاى ننگين آمريكايى – انگليسى عليه مردمايران شد ‏،چرا پس از كودتا دولت هاى كودتاچىمشكلى با ملى شدن نفت ايران نداشتند؟ چرا پساز جا به جايى قدرت مسلط در صحنه كشور ايرانو شكست جنبش ملى و دولت برآمده از آن ملىشدن نفت ديگر حساسيتى را بر نمى انگيزد!‏3. رويارويى با توسعه درونزااين نظريه ضمن پذيرش رويارويى شمال - جنوبمعتقدند كه علت اصلى كودتا رويارويى با توسعهدرونزاى مصدق با شعار اقتصاد بدون نفت و برمبناى دمكراسى ‏،اعتماد به دولت ‏،ماليات گيرى و6- منوچهر فرمانفرماييان در كتاب خون و نفت تعريف مى كند هنگامبازگشت از سفر به آمريكا در بغداد عكس هاى مصدق را بر ديوارهاى شهرمشاهده كرده كه نشان دهنده همدلى خيرخواهانه مردم با نهضت ملى ودكتر مصدق بوده است.‏در كل تكيه دولت بر ملت و فعاليت هاى اقتصادىملى بوده است ‏.مصدق يك سوسيال دمكرات چپبود كه در دوران نخست وزيرى خود توانسته بوداصلاحات تاثير گذارى چه در مسئله ارضى و حقو سهم كشاورزان و چه براى رفاه كارگران ايجادكرده با توجه به پاك بودن دولت و نداشتن هيچگونه آلودگى و هر فعاليتى كه احتمال فساد در آنباشد ‏،الگويى از يك دولت پاك در ايران ايجاد كردو براى نخستين بار در طول تاريخ رابطه دولت وملت را از يك رابطه ارباب و رعيتى به يك رابطهمدنى و دمكراتيك و قانونى تبديل كرد ‏.دولت هاىغربى از اين مى ترسيدند كه با نهادينه شدن اينالگو و پيروى مردم ساير كشورها از اين سرمشقموجب شود تا ملت ها به دولت هاى خود براىاعمال حاكميت ملى و ايستادگى در برابر غربفشار بياورند.‏ 22 زيرا همه مى دانستند كه نهضت ملىكردن نفت ايران يك اعتراض عمومى عليه انگليسبود ‏.حمايت مردم از دولت ملى در جريان انتشاراوراق قرضه توسط دولت دكتر مصدق به خوبىخود را نشان داد ‏.در اين دوره شركت نفت ايرانو انگليس غرامت ايران از محل فعاليت خود درگذشته را نه تنها پرداخت نمى كرد بلكه دولتانگليس دارايى ايران را به ارزش 26 ميليون پوندانگليس مسدود كرده بود ‏.دولت آمريكا نيز هر باردرخواست هاى وام ايران از آن كشور را به تاخيرمى انداخت ‏.دولت مصدق براى رفع نياز مالى معادل‎25‎ميليون دلار اوراق قرضه منتشر كرد ‏.عمده ايناوراق توسط مردم خريدارى شد در حالى كه تجارو زمينداران كه مخالف مصدق بودند و از طرفانگليس آشكارا حمايت مى شدند انتشار آن را با هوو جنجال مخالف منافع ملى و زيان بار تبليغ كرده13شماره چهاردهم اسفند ماه 91