8 ﻣﺎﺭﺱ، ﺯﻧﺎﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺮﺩﺍﻥ! ﮔﻨﺎﻩ ﻧﻔﺖ ﻭ ﻧﺴﺨﻪ ﻫﺎﻯ ﻧﻮﻟﻴﺒﺮ - مجله مهرگان

و قيمت پيشنهادي كمپاني سابق،‏ و همچنين بانكحاضر نبود صنعت نفت را تنها به نمايندگي ازايران اداره كند و در عين حال قصد داشت تمامينفت توليدي در ايران را به شركت سابق تحويلدهد.‏ 21 مانع عمده اي بر سر راه اقدام بانك قرار دادو بالاخره چون بر سر مسائل مورد اختلاف هيچ-‏گونه توافقي بدست نيامد مذاكرات قطع و موضوع31كمك بانك منتفي گرديد.‏خوب آقايان در اين جا بايد پاسخ دهند كه كدامبخش اين پيشنهاد مى توانسته منافع ايران را هرچند اندك مراعات كند؟ همان گونه كه در متنپيشنهاد ديده مى شود بانك نه به عنوان يك حكمبى طرف بلكه از طرف دولت انگليس مامور بهاين پا درميانى مى شود ‏.در اين پيشنهاد از نظراقتصادى حتى شرايط بدترى براى ايران در نظرگرفته شده است ‏.همان گونه كه سندهاى آندوره و پيشنهادهايى كه ميان ايران و انگليس ومراجع ديگر رد و بدل شده ‏،نشان مى دهد ايرانحتى بازگشت كارمندان و مهندسان انگليسى را نيزمى پذيرد تا گام مثبتى در اين راه برداشته باشد امادر اين پيشنهاد نه تنها حق حاكميت ايران ناديدهانگاشته شده است بلكه بانك به نيابت از شركتنفت ايران و انگليس مى خواهد همان ترتيباتگذشته را براى دو سال ديگر ادامه دهد ‏.همين!‏ليبرال هاى وطنى هر چند روى پذيرش پيشنهادبانك جهانى مانور مى كنند اما يك سند خيلى مهمكه به نظر من كارپايه كودتاى 28 مرداد بود راعمدا به فراموشى مى سپارند ‏.پس از ديدار چرچيلبا ترومن كه در واقع نشان دهنده يك واقعه بزرگدر جا به جايى قدرت امپرياليست ها در كشورهاىپيرامونى است چرچيل نماينده كشورى كه آفتابهرگز بر بيرق آن غروب نمى كرد مى پذيرد كهآمريكا رهبر جديد در عرصه خاورميانه است.‏آن گاه در 8 شهريور 1330 پيام مشتركى براى حلموضوع ملى شدن نفت ايران از سوى اين دو رهبرآمريكا و انگليس به مصدق تسليم مى شود كه بهشرح زير مى باشد : 411. اين پيشنهاد شرط اول قانون ملي شدن نفترا مي پذيرد.‏پرداخت عادلانه ي غرامت و خسارت واردبر شركت نفت انگليس و ايران ناشي از مليشدن نفت بايد انجام گيرد ‏.چگونگي و نحوه يپرداخت به قضاوت ديوان داوري بين الملليلاهه ارجاع مي شود.‏2. دولت انگلستان درباره ى قرارگرفتن كليه ىعمليات صنعت نفت در اختيار ايران و مجازبودن آن كشور به استفاده از كارشناسان خارجيتلويحا موافقت خود را علام مي نمايد.‏3. اين پيشنهاد ترتيبات نهايي را موكول بهمذاكرات بعدي بين دو كشور ايران و انگلستانمي كند.‏4. دولت انگلستان حق خود مي داند كه تاهنگامي كه در اصول و شرايط واگذاري موضوعغرامت به قضاوت ‏،موافقت به عمل نيامده است،‏حق قانوني خود و شركت نفت را محفوظ بدارد5. در صورت پذيرش پيشنهادها ‏،دولت امريكامبلغ ده ميليون دلار بلاعوض در اختيار ايران51قرار خواهد داد.‏همان گونه كه هرميداس باوند در يك ميز گرداعلام مى كند:‏ ‏"پيشنهاد ترومن – چرچيل حاوىهمان نظريه استوكس بود.‏ اين پيشنهاد مقرر مى كردكه يك شركت خريدار نفت ايران تشكيل شود.‏تعيين ميزان غرامت را هم به ديوان بين المللىدادگسترى ارجاع مى داد.‏ نكته مهم اين پيشنهاد اينبود كه مساله غرامت را نه بر مبناى خواست طرفينبلكه بر مبناى خواست انگليسى ها مطرح مى كرد.‏نكته دوم هم اين بود كه ايران هيچ دخالتى در آنشركتى كه بايد تاسيس مى شد نداشت.‏ البته بعداگفته شد كه چند نفرى هم از ايران در اين شركتحضور خواهند داشت.‏ بنابراين،‏ اين شركتدر نهايت المثنايى از شركت نفت سابق ايران وانگليس مى شد.‏ پيشنهاد بعدى،‏ پيشنهاد آيزنهاور-‏چرچيل بود كه تقريباً‏ حالت اولتيماتوم داشت.‏اين پيشنهاد زمانى مطرح شد كه آمريكايى ها بهاين نتيجه رسيده بودند كه با دولت دكتر مصدقنمى توان كار كرد و بايد با دولت ديگرى كار كنند.‏61«...البته در اين جا بايستى در پاسخ برخى ادعاها كهاگر مصدق از پافشارى بر ملى كردن نفت دستمى كشيد و همين فرصت ها را مغتنم مى شمردشايد مى توانست از وقوع كودتا جلو بگيرد ‏،نفسملى شدن نفت نمى توانسته است بهانه اى براىدشمنى و در نهايت كودتاى غرب عليه ايران باشد.‏آقايان تاريخ نخوانده بهتر است اين دو نقل قوليكى از مصدق و ديگرى از سناتور لانگر آمريكايىكه هيچ دوستى و رابطه اى هم با مصدق نداشتهبخوانند ‏:مسئله ملي شدن نفت ‏،غرامت و عوارضآن براساس قوانين بين الملل و ملي شدن نفتمكزيك حل شده بود ‏،يعني مسئله حقوقي نفتبماهو نفت مسئله اي حل شده بود و الزامي برايكودتا وجود نداشت.‏ 71 سناتور ويليام لانگر خطاببه جان فوستر دالس طراح كودتاى 28 مرداد عليهنهضت ملى ‏:آيا ما چنين مجازاتى را در موردهمسايه مان برزيل كه دارد ذخاير نفتى اش را ملى81ميكند جايز مى شماريم؟...‏جا به جايى در مركز ‏،كودتا در پيراموندر باره شكست نهضت ملى و رهبرى مصدقگفته ها و نظرهاى فراوانى وجود دارد كه در بحثما نمى گنجد اما در باره چرايى كودتاى ضد ملى‎28‎مرداد سه نظريه اصلى مطرح است كه هر كدامدر جاى خود اهميت دارد.‏1. افسانه جنگ سرد يا خطر كمونيسم2. رويارويي شمال جنوب3. رويارويى با الگوي توسعه ى درون زا1. افسانه جنگ سرد ميان دو اردوگاه سرمايهدارى و سوسياليسم يا خطر كمونيسمخلاصه اين ادعا اين است كه پس از جنگ ‏،اردوگاهسرمايه دارى در برابر اردوگاه سوسياليسم صفآرايى كرده و دولت آمريكا و به طور كلى غرباز ترس آن كه ايران به دامان كمونيسم نيفتد پيشدستى كرده و دست به كودتا زده است ‏.البته افسانهخطر كمونيسم خدعه اى بود كه امپرياليست هاىآمريكايى و انگليسى با كمك خيل فراوانجاسوس ها و كارگزاران شان در ايران و صرفمليون ها دلار توسط سازمان سيا تلاش در القاىآن به توده مردم ايران داشتند و داستان آن بر همهروشن است ‏.البته بايستى پذيرفت كه اين توطئهدر شركاى متزلزل و وابستگان به بازار و آن دستاز بورژوازى بازارى كه بر واردات تكيه داشتند وماهنامه اقتصادي،‏ اجتماعي،‏ فرهنگي و هنري12