Updating of the veterinary studies in Armenia towards European ...

The ProjectActivitiesActivity 1.(To design and implement a new curriculum accomplishing directive EC 2005/36 and according to the Bolognadeclaration). First of all, an analysis of the current curriculum and an identification of strengths and weaknesseswere made. In summary, excessive hours in classroom, little hands-on work, no credit system implementedand courses to be developed to adapt the present curricula of veterinarian studies in Armenia to the DirectiveEC2005/36 on veterinarian studies in Europe, were identified. We made the evaluation of the contents of eachexisting course. The next step was to implement them and to schedule all courses with the ECTS. Finally a newcurriculum was proposed, confirmed by the Scientific Council of Armenian State Agrarian University, presentedto the Ministry of Education and Science of the Republic of Armenia and accepted. This new degree with a totalof 300 ECTS is valid from the present scholar year.Activity 2.(To train teaching staff -at least 20 people- in the application of modern teaching methodologies and informationtechnologies as well as to update scientific and technological knowledge of teaching staff by the end of the secondyear). Two training courses for teaching staff were given in Yerevan. First, a training course for teaching staffon teaching methodologies (10h) (Yerevan, November 3-7th, 2008) given by Cristina Vilela from Lisbon(Faculdade de Medicina Veterinária) and Pierre Sans from Toulouse (École Nationale Vétérinaire). Twentyfive teachers attended this course. Second, a training course for teaching staff on information technologies(10h) (Yerevan, November 3-7th, 2008) given by Juan Gutierrez and David López from Bellaterra (Barcelona,Facultat de Veterinària, UAB). Ten teachers attended this course. It was an intensive week devoted to teachingstrategies applied to the veterinary curriculum. Teaching materials were prepared and translated beforehand. Theimportance of PowerPoint presentations and classroom communication skills were stressed. Moreover, evidencebasedmedicine for veterinary students was covered taking into account the shift from intuition and decisionsbased only on clinical experience to the evidence provided by clinical research. Moreover, an extensive exchange program for updating on teaching methodologies and for the scientific andtechnological update of the academic staff was developed. Between November 2008 and August 2009 a total of24 teachers participated in this program, visiting one of the three European faculties involved: Barcelona, Lisbonand Toulouse. Specifically: Lusine Baghoyan (15/11-14/12, 2008), Hasmik Harutyunyan (01/12-14/12, 2008),Tigran Chitchyan (09/03-03/04, 2009), Razmik Mchitaryan (23/3-03/04, 2009), Sergey Yegoyan (14/04-08/05,2009), Albert Manasyan (27/04-08/05, 2009), Aram Avagyan (11/05-05/06, 2009) and Karine Suquiasyan(25/05-05/06, 2009) stayed in Toulouse (École Nationale Vétérinaire); Garegin Hambardzumyan (17/11-14/12,2008), Yuri Marmaryan (17/11-23/11, 2008), Arthur Mkrtchyan (09/03-3/4, 2009), Sargis Avagyan (23/03-03/04, 2009), and Gayane Petrosyan (23/3-03/04, 2009) stayed in Lisbon (Faculdade de Medicina Veterinária);finally, Vake Mkrtchyan (10/11-14/12, 2008), Victor Abrahamyan (01/12-14/12, 2008), Naira Khachatryan(09/3-03/04, 2009), Hovhannes Naghashyan (23/3-03/04, 2009), Oleg Scherbakov (14/04-08/05, 2009), AnnaAghajanyan (27/04-08/05, 2009), Vahan Khachatryan (27/04-08/05, 2009), Albert Manasyan (27/04-08/05,2009), Gayane Marmaryan (11/05-05/06, 2009), Aram Muradyan (25/05-05/06, 2009) and other time VaheMkrtchyan (02/06-30/08, 2009) stayed in Bellaterra (Barcelona, Facultat de Veterinària, UAB). Yuri Marmaryanalso stayed in Bellaterra from 10th to 17th November. Finally the Dean of the Veterinary Faculty of Yerevan, DrAlbert Vardayan, from 23rd March to 3rd April visited the Veterinary Faculty of each Consortium Member, inorder to obtain the maximum information about veterinary studies in Europe. To prepare the exchange program,intensive English courses were organized in the Yerevan Veterinary Faculty. A total of four levels of Englishcourses were made with the following participation: level 1, 33 teachers; level 2, 30 teachers; level 3, 30 teachers;and level 4, 22 teachers.Activity 3.(To develop new teaching materials and to implement them for teaching by the end of the second year). At thebeginning of the project, the needs of new teaching materials were identified. Until this moment there was nopossibility to use Information and Communication Technologies because there were no computers or computerskills. Since the opening of the computer room in June 2008 (8 computers) teaching staff and students havehad the opportunity to use the computers to improve teaching and learning process. One technician (Ms LusineTorosyan) in charge of the computer room and the equipment was hired for 21 months. The computer roomwith internet connexion was used to give the training course for teaching staff on information technologies inNovember 2008. At the same time, during the courses run in Yerevan in November 2008, the teachers fromEuropean countries had the chance to use the 3 new computers and projectors in the classrooms that togetherwith the printer have completed the equipment planned initially. In addition, we have had the opportunityto send to Yerevan, a further 60 used computers which had been freed up after a renovation program in theUniversitat Autònoma de Barcelona, with the only charge of shipment cost. This action, initially not includedin the project, facilitated the building of a second computer room in the Veterinary Faculty of Yerevan andthe distribution of computers to different departments. Moreover, the coordination team discussed with theteaching authorities of Yerevan Veterinary School and decided about the most useful equipment for the teachinglaboratory for pre-clinical and clinical courses. This equipment was purchased in autumn 2009.The equipment that has been purchased since the submission of the last report is:• 9 binocular microscopes• 1 trinocular microscope and complements• 1 microtome• 1 haematological analyzer• 1 digital pH meter• 1 semi-automatic bench-top sterilizer• 1 digital balance• 1 UV-cleaner boxThis lab equipment has been distributed in different laboratories of the Armenian Veterinary Faculty and will beused by the teachers to give practical classes. The faculty has signed an agreement with the equipment supplier toassure the maintenance of this equipment.Activity 4.(To build up a basic library with modern veterinary textbooks by the end of the first year of the project). Two librariansof the Yerevan Veterinary Faculty stayed for two weeks in the Library of the Facultat de Veterinària in Bellaterra(Barcelona, UAB). Specifically, Lilit Vardanyan and Lusine Belluyan (1/12-14/12, 2008) had the opportunityto work with a computerized library, talking about: quality systems, library networks (UAB-CBUC), electronicresources, repositories, personal bibliographic software (Refwoks), information literacy, web page, intranet,learning activities, organization computer equipment, journals management and circulation system. Moreover,they visited two external libraries: the national Library of Catalonia and the UAB Communication and JournalArchive Library. Moreover, a total of 121 textbooks were purchased to provide the library with modern veterinarybooks.Activity 5.(To start a postgraduate and continuous education program). The design of the postgraduate course on zoonoses,food safety and animal health was discussed with the coordination team of the Yerevan Veterinary Faculty duringa meeting with them in Bellaterra (Barcelona) in November 2008. A meeting was organized in February 2009 inYerevan to discuss the details. This course was finally held in May 2009 (from 11 to 15 of May) and given by DrJordi Casal and Dr Marga Martín from the Universitat Autònoma of Barcelona. A total of 18 Armenian teachersattended this course. Finally, two of these teachers (Sergey Eghoyan and Oleg Scherbacov) started a continuous10 11

The Projecteducation program addressed to veterinary specialists. The program was conducted from 23rd to 25th July, 2009and a total of 26 veterinarians participated.Activity 6.(Dissemination).During the project there have been three dissemination meetings. The first one was the Openceremony on June 6th 2008, in the Marriot Hotel of Yerevan, where the project was presented to members ofArmenian civil society. A full brochure on the Tempus project was produced in Armenian and English, anddistributed to the audience (Appendix). As a result of this ceremony Armenian television and the Armeniannewspapers disseminated the objectives of the project. The meeting was chaired by Dr A. Tarverdyan, Rectorof Armenian State Agrarian University. The speakers were Mr A. Avetisyan, Deputy minister of Education andScience Ministry of Republic of Armenia, Mr G. Sardaryan, Executive Director of the Center for Agribusinessand Development, Ms Lana Karlova, Coordinator of the National Tempus Office in Armenia, Dr Y. Marmaryan,Vice-Rector for Academic Affairs of the Armenian State Agrarian University and Coordinator of the Tempusproject in Armenia, Dr C. Vilela, Vice-Dean of the Veterinary School of the Universidade Tecnica de Lisboa andCoordinator of the Tempus project in Lisbon, Dr P. Sans professor of the École Nationale Vétérinaire de Toulouseand Coordinator of the Tempus project in Toulouse, Dr A. Ferret, former dean of the Veterinary Faculty of theUniversitat Autònoma de Barcelona and Coordinator of the Tempus project in Barcelona, and Mr G. Abgaryan,member of the Coordinator team of the Tempus project in Barcelona. The audience was formed by 150 peopleincluding academic and administrative staff of the Veterinary Faculty of Yerevan, students and members of localcompanies related to the livestock and food-producing sector and laboratories. The second meeting was held inBarcelona on November 13th 2008. The speakers were Dr. M. Unzeta Vice-Rector for International Affairs ofthe Universitat Autònoma de Barcelona and Grant Applicant of the Tempus project, Dr M. López Dean of theVeterinary Faculty of the Universitat Autònoma de Barcelona, Dr Y. Marmaryan, Vice-Rector for AcademicAffairs of the Armenian State Agrarian University and Coordinator of the Tempus project in Armenia, and Dr A.Ferret, former dean of the Veterinary Faculty of the Universitat Autònoma de Barcelona and Coordinator of theTempus project in Barcelona. This meeting included a conference on “The political situation in the CaucasianRegion” given by Dr Francesc Serra, professor of the Universitat Autònoma de Barcelona, a concert of Armenianmusic played by Felix Simonian and Anahit Simonian, and an Armenian food tasting (Appendix). The audiencewas formed by 80 people including academic and administrative staff of the Universitat Autònoma de Barcelonaand members of the Armenian Cultural Association in Barcelona. Finally, the last one was the Closing ceremonyon November 9th 2009, in the Best Western Congress Hotel of Yerevan (Appendix). In this meeting the finalresults of the project were presented to the audience. The meeting was chaired by Dr A. Tarverdyan, Rector ofArmenian State Agrarian University. The speakers were Dr Y. Marmaryan, Vice-Rector for Academic Affairs of theArmenian State Agrarian University and Coordinator of the Tempus project in Armenia, Dr Manel López, Deanof the Veterinary Faculty of the Universitat Autònoma de Barcelona, Dr A. Ferret, former dean of the VeterinaryFaculty of the Universitat Autònoma de Barcelona and Coordinator of the Tempus project in Barcelona, MrG. Abgaryan, member of the Coordinator team of the Tempus project in Barcelona, Dr A. Milon, Dean of theÉcole Nationale Vétérinaire de Toulouse, Dr P. Sans professor of the École Nationale Vétérinaire de Toulouseand Coordinator of the Tempus project in Toulouse, Dr C. Vilela, Vice-Dean of the Veterinary School of theUniversidade Técnica de Lisboa and Coordinator of the Tempus project in Lisbon, Mr V. Mkrtcyan, professorof the Veterinary School of Yerevan and member of the Coordination team in Armenia, and Ms Lana Karlova,Coordinator of the National Tempus Office in Armenia. The audience was formed by 100 people includingacademic and administrative staff of the Veterinary Faculty of Yerevan. A webpage (http://www.vfe.am) has been set up for the diffusion of the project activities and as a means ofcommunication for the academic members of the Veterinary Faculty of Yerevan after updating the curriculumtowards European standards. Finally a book has been edited to explain the project and disseminate the goals achieved.Activity 7.(Sustainability). The aim of the project was to develop a new curriculum oriented towards European standardsand to provide the basis for its future implementation. The central notion of the project was to provide YerevanVeterinary Faculty with the minimum conditions for such implementation, and its sustainability would beensured by the design and approval of the new curriculum, the updating and retraining of the staff, as wellas by providing basic equipment. All these targets have been achieved. However, the objective of a pro-activesearch for collaboration with stakeholders in the livestock and food-producing areas, as well with agricultureand health authorities to reach collaboration agreements with the Yerevan Veterinary Faculty, has only beenpartially achieved. We got some response in the Opening ceremony but the relationship was not maintained.Nevertheless, a good result was obtained with the education authorities, as was demonstrated after the approvalof the new curriculum.Activity 8.(Quality control and monitoring). A Monitoring Committee was created at the beginning of the project to giveadvice for future developments and monitor the quality of the results of the project. This Committee was formedby Ms Lana Karlova, Coordinator of the National Tempus Office in Armenia, Mr Mher Melq-Bakhshyan, Headof the Department of Higher Specialized Education of the Ministry of Education and Science of the Republicof Armenia, Mr Hovik Hakobyan, Head of the Centre of the Veterinarian Antiepidemiological Determinationof the Minitry of Agriculture of the Republic of Armenia, Mr Henrik Badeyan, Vice-head of the ScientificCentre of Veterinary and Cattle Breeding of rhe Republic of Armenia, and Ms Marietta Basilyan, Vice-Managerof the Department of Hygiene and antiepidemiology of the Ministry of Health Protection of the Republic ofArmenia. Initially, it was intended that this Committee should meet once a year but finally there was only onemeeting on November 9th, 2009. The Committee, with the absence of Ms M. Basilyan, held a meeting withthe Coordination team of the Veterinary Faculty of Yerevan (Dr. Y. Marmaryan, A.Vardayan, S. Yegoyan, V.Mkrtchyan and G. Hambardzumyan) , three representatives of the Universitat Autònoma de Barcelona (Dr.M López , Dean of the Veterinary Faculty of Barcelona on behalf of Dr. M. Unzeta as Grant applicant of theTempus project, and Dr. A. Ferret and Mr. G. Abgaryan, members of the Coordination team of Barcelona),two representatives of the École Nationale Vétérinaire de Toulouse (Dr. Alain Milon and Dr. P. Sans) and onerepresentative of the Universidade Técnica de Lisboa (Dr C. Vilela). During this meeting a long explanation wasmade on the activities and results achieved in the project and the Committee members were able to ask aboutdoubts related to the project that were adequately answered by the meeting participants.Activity 9.(Management of the project). Throughout the project different coordination meetings between Consortiummembers and the Partner Country were conducted, in addition to each coordination team’s internal meetings.Meeting 1: Yerevan December 2007. Participants: Coordination team of Yerevan and three members ofCoordination team of Barcelona; Meeting 2: Barcelona March 2008. Participants: Coordination teams ofthe three Consortium members; Meeting 3: Yerevan, June 2008. Participants: Coordination team of Yerevan,Coordination team of Lisbon and Toulouse and two members of the Coordination of Barcelona; Meeting4: Barcelona, November 2008. Participants: Coordination team of Barcelona and two representatives ofthe Coordination team of Yerevan; Meeting 5: Yerevan February 2009. Participants: Coordination team ofYerevan and one member of the Coordination team of Barcelona; Meeting 6: Yerevan, November 2009.Participants: Coordination team of Yerevan, Coordination teams of Lisbon and Toulouse and two members ofthe Coordination of Barcelona.12 13

Letters from Coordination teamsLetters fromCoordination teamsLetter from the UAB coordination teamAlfred Ferret, Gor Abgaryan, Enric Mateu, Marga Martín, Francisco Pérez, Sergio CalsamigliaArmenia joined the Bologna process in 2005 (Ministerial Conference, Bergen). This brave and daring decisionwas taken to raise the country’s higher education level to meet European standards. The Veterinary Faculty of theArmenian State Agrarian University (ASAU) had been one of the most prestigious in its field in the framework ofthe former Soviet Union, but after gaining independence in 1991 it fell into neglect, with very poor resources andlimited possibility of finding alternative sources of funding. In fact, this state of neglect was generalized in the areaof animal health throughout the country and compounded by an almost total lack of a food safety policy. Moreover,the low esteem in which the veterinary profession was held by Armenian society was reflected in the demotivationof both teachers and students at the Veterinary Faculty. From this uninspiring state of affairs, a team of teachers atthe Faculty emerged, led by Dr. Yuri Marmaryan, Vice-rector and teacher of the ASAU, who were determined toturn the situation around. Their proposal was to reform the centre and update the curriculum towards Europeanstandards.After a first visit to Barcelona in October 2006 and another by a delegation from our Faculty to Armenia in thesame month, we decided to prepare a Tempus Joint European Project, which was submitted at the end of 2006.The proposal was approved by the Directorate-General Education of the European Commission, with an eligibilityperiod running from September 1, 2007 to August 31, 2009, subsequently extended to December 31, 2009. Inthis period, a new study programme has been set up, in operation since the academic year 2009-2010, the Facultyhas been equipped for the first time with two computer rooms, new veterinary text books have been supplied to thelibrary, teaching equipment has been purchased for the laboratory and a continuous training programme has beenstarted. However, the most successful initiative in both quantitative and qualitative terms has been the exchangeprogramme for Armenian teachers with the three member centres of the Consortium, the veterinary faculties of theUniversitat Autònoma de Barcelona and the Universidade Técnica de Lisboa, and the École Nationale Vétérinairede Toulouse. The chance given to these teachers to visit, get to know, exchange experiences and obtain informationfrom these centres, has been a great stimulus for them and a great motivation for the future. In particular, wewould like to express our gratitude to Dr. Cristina Vilela in Lisbon and Dr. Pierre Sans in Toulouse for theirconstant help with and commitment to the project. We are also grateful to all the teachers and administrationstaff of aforementioned institutions, who have participated actively and generously in the exchange programme,welcoming their Armenian colleagues and devoting time to putting the programme into practice. Our thanks tothem all.We sincerely believe that this project has been a useful contribution to the improvement of the situation and that itwill help enable the achievement of further goals related to better veterinary training in Armenia, so that the futuremay be faced with optimism.Letter from the ENVT coordination teamPierre SansMoreover, the courses we proposed on new methods for training and evaluating students (such as extra-muralstudies, practical works, computer assisted training…) were highly appreciated by our Armenian colleagues. Even ifsome methods were very new for them (and perhaps difficult to put into practice immediately in Armenia), we wereconvinced that they could be useful for veterinary education in this country. A few months later, during our last visitto Yerevan, we were delighted to see that some of these tools were already being used by our Armenian colleagues.We received in the Toulouse National Vet School 8 teachers from November 2008 to May 2009. They were ableto observe how the French veterinary curriculum is organized, participating in several lectures, practical works andvisits to farms or slaughterhouses with French students. These training exercises were very useful occasions to discussagain the advantages and disadvantages of each training system and to imagine how to improve them. My colleaguesand I greatly appreciated these talks and were very happy to help our guests by providing them with training orscientific materials.In my opinion, our school has benefited from the participation in this Tempus program. First of all, it allowed usto strengthen our links with the European Veterinary faculties involved. In fact, our relationships are quite old butby working together, as a real team, we moved up a gear. Secondly, we developed new skills in the managementof exchanges with non European Union countries. Despite the language barrier, I am convinced that this Tempusprogram proved to be beneficial to both the Armenian State University and the Toulouse National Vet School.Letter from the UTL coordination teamExtract of the speech given by Dr C. Vilela in Yerevan in the Closing CeremonyFour years ago, we received a message from Dr. Alfred Ferret, inviting the Faculty of Veterinary Medicine,Universidade Técnica de Lisboa, to participate in a Tempus program application addressing veterinary education inArmenia. It was a very challenging invitation, but, already knowing well the European partners, though not so wellArmenia, we immediately agreed.Education, in general, is surely one of the most important issues that any country should take into account whenpreparing the future of their younger generations, particularly in a global word going through an economic crisis.Veterinary education, in particular, is of utmost importance, since this profession reaches a wide variety of aspectsrelated to the concept of “One Health”. This concept acknowledges the need to address health as concerninghumans, animals and even the environment.When considering the role of veterinarians, we cannot forget that diseases do not recognise country borders designedby humankind. This is another reason for developing a common educational frame within veterinary medicine.The European Union recognised the need for readability, transparency and comparability of Higher Educationdegrees, when the Bologna declaration was signed. We believe that building a common frame for veterinaryeducation should not be restricted to EU. As I said before, diseases do not respect borders. So to ensure human andanimal health and welfare, we must all work together.These are some of the reasons that led us to join this Tempus application. Now that it is coming to an end, it is timeto assess these years of joint work. The objectives were set quite high, but I believe that the degree of achievementhas been very good. The strong involvement of colleagues allowed for a most interesting exchange of experiences.The mobility activities that took place between Armenia, Spain, France and Portugal were, I believe, essential forthe success of this project.This is the closing ceremony for this Tempus project, but I am sure that the collaboration will continue, in otherprojects, at Institutional and personal level. The human and scientific qualities of the Armenian colleagues thatparticipated in this project are the assurance of such collaboration. I hope that the participants in this program feltas welcome in Portugal as we did in Armenia. Personally, I like to think that the bridges built go far beyond thisparticular project, reaching friendship.Despite the historical relationships between Armenia and France, my knowledge about this country was very limitedwhen the Tempus coordinator asked me to join the program. With a couple of colleagues, we decided to accept theproposal. Three years later, I do not regret this choice!By participating in the Tempus program, we were able to discover the patterns of the veterinary curriculum inArmenia and the way our colleagues there manage their students’ training. The meetings we had with the facultyteam and a lot of teachers allowed us to understand better the difficulties they have to face day to day and, in theend, to propose some changes. The discussions we held with our Armenian colleagues were very interesting because,despite our differences, we enjoyed scientific exchanges in a lot of fields of interest to our students.14 15

Letter from the ASAU coordination teamYuri Marmaryan, Vahe Mkrtchyan, Sergey Yegoyan, Garegin Hambardzumyan, and Albert VardayanThe present project proved to be unique in its essence in terms of being comprehensive. It comprised the followingconstituents:• improving the quality of education• complying with European syllabus regarding the veterinary field• staff training• implementing the latest technologies in educational processes• obtaining new books• arranging seminars on new methods to control infectious and invasive diseases for those working in production• equipping the chairs of the Veterinary Department with modern equipmentTo sum up, the whole process was a three-link chain of Education-Quality-Production, which is sure to give goodresults in the years to come.The fellow workers from the respective universities of the consortium have implemented the whole project with ahigh sense of responsibility. The teachers visiting the universities of the three member countries for training purposeshave received a very warm welcome and have been given a lot of support. Namely, they have been introduced toboth the European educational system and to educational syllabus regarding subjects/disciplines. They have learntto apply new technologies in the field of education. They have been introduced to modern veterinary equipmentand to the methods of how to apply them.Thanks to the project, the overwhelming majority of the teachers who have undergone the training, particularlythose with foreign language proficiency, reviewed their approach to veterinary education and are working towardschanging and reconsidering the existing attitude. Today, lectures and lab work/seminars are already being conductedthrough computer technologies and the Power Point program which makes the learning process accessible and,naturally, influences positively the quality of education.This two-year project has given the faculty an opportunity to gain access to European veterinary education and getintegrated into it. We do hope that the faculty staff, the young and middle-aged teachers, in particular, will strive todevelop and upgrade what has already been obtained.Not surprisingly, the winner of the academic year 2008-2009 “Golden Wheat Ear” award within the framework ofthe Best Educational Project Award, organized by and held at the Armenian State Agrarian University, was the chiefcoordinator of the project, the Veterinary Faculty of the Universitat Autònoma de Barcelona with Alfred Ferret atits head. We are really proud of this and we express our heartiest congratulations. The award will be presented assoon as the opportunity arises.As the Armenian project coordinators, at the start we had doubts as to whether we would be able to successfullyimplement and conduct such a complex, comprehensive, multi-faceted but at the same time extremely importantproject with our colleagues from European Universities, within such a short period of time. However, the successof the project proves that our concerns were unfounded.On behalf of the administration of the Armenian State Agrarian University, on behalf of the whole staff, theemployees, and us personally, we convey our deepest gratitude to this concept of “Tempus Project”, to the generalapproach, to all European tax –payers who enabled us to turn our dreams into reality. We should add, however,that this is only the beginning of the road in the sense that our Veterinary Department staff still has a long distanceto cover, a lot of things are to be done to work towards high quality education. We are convinced that together weshall manage to cover this distance much faster. “United we win, divided we lose.”16

Ծրագրի նախադրյալներըԾրագրի նախադրյալները1922-ից մինչև 1991 թվականը Հայաստանը ԽՍՀՄ կազմում էր՝ վերստին վերականգնելով իրանկախությունը միայն 1991թ.: Անկախության հռչակումից հետո, 1991-1994թթ., ԼեռնայինՂարաբաղի խնդրի պատճառով երկիրը ներգրավվեց Ադրբեջանի հետ պատերազմի մեջ:Նախկին Սովետական Միության կառույցների փլուզումը, պատերազմն ու 1988թ. Սպիտակիավերիչ երկրաշարժը երկրի տնտեսությունը հասցրեցին կործանման եզրին: Բարեբախտաբար,հայ ժողովրդի ջանքերը աստիճանաբար հանգեցրեցին տնտեսության կայուն բարելավման:Այդուհանդերձ, այս ամենի արդյունքում բազմաթիվ ոլորտներում, ներառյալ բարձրագույնկրթությունը, նկատվեց բոլոր տեսակի ռեսուրսների զգալի պակաս: Այդ ամենի հետևանքովկրթության որակը նույնպես տուժեց: Բացի այդ, խափանվեցին ԽՍՀՄ անասնաբուժականհանրային առողջապահական ծառայությունները` ներառյալ պետական անասնաբուժականծառայություններն ու սպանդանոցները: Այս հանգամանքը չափազանց բացասական ազդեցությունունեցավ պարենամթերքի անվտանգության, կենդանիների առողջության և, ընդհանուր առմամբ,հանրային առողջապահության վրա: ԵՄ վերջին ճգնաժամերը՝ կապված թռչնագրիպի և այլհամաճարակների հետ, ցույց տվեցին անասնաբուժական կարողությունների կարևորությունըոչ միայն կենդանիների հիվանդությունների ճանաչման, այլև կանխման և պարենամթերքիանվտանգության ապահովման գործընթացներում: Առևտրի գլոբալիզացիան ենթադրում է, որորևէ երկրում ճգնաժամի առաջացումը կարող է դառնալ գլոբալ սպառնալիք: Այդ իսկ պատճառով,անհրաժեշտ է ստանդարտացնել հանրային առողջապահության մեջ ընդգրկված տարբերմասնակիցների գիտելիքներն ու կարողությունները: ԵՄ համար սա, մասնավորապես, կարևոր էապահովել հատկապես սահմանային երկրներում: Հանրային առողջապահությունը Հայաստանիգերակայություններից է՝ Տեմպուս-Տասիս ծրագրի շրջանակներում, և Առողջապահության ուԳյուղատնտեսության նախարարությունները հաստատում են այս ծրագիրը:Ներկայումս Հայաստանում բարձրագույն կրթությունը ղեկավարվում է Կրթության և գիտությաննախարարության (ԿԳՆ) կողմից, որը ֆինանսավորում է պետական համալսարաններիգործունեությունը: Հյաաստանը ստորագրել է Բոլոնիայի հռչակագիրը և ԿԳՆ-նպատրաստակամություն է դրսևորում բարելավելու երկրի բարձրագույն կրթության համակարգը`համապատասխանեցնելով այն եվրոպական ստանդարտներին: Բարձրագույն կրթությանգործունեության շրջանակը որոշում է ԿԳՆ-ն (շնորհված տիտղոսները, ընդունելությանպահանջները, վճարների չափը և այլն), սակայն համալսարանները բավականին անկախությունունեն ուսումնական պլանի մշակման հարցում: Սա տվյալ համալսարանին հնարավորություն էընձեռում արդյունավետ քայլեր ձեռնարկելու առաջադրվող պահանջների լուծման ուղղությամբ:Հայաստանի պետական ագրարային համալսարանը (ՀՊԱՀ) հիմնադրվել է 1994թ.սեպտեմբերին՝ միավորելով Հայաստանի գյուղատնտեսական (հիմնադրված 1930թ.) և Երևանիանասնաբուծական և բժշկական անասնաբուժության (հիմնադրված 1930թ., որը նախկին ԽՍՀՄումտվյալ ոլորտում ամենամեծ ճանաչում ունեցող հաստատությունն էր) ինստիտուտները:ՀՊԱՀ-ը անասնաբուժական կրթության համար միակ բարձրագույն կրթական հաստատություննէ Հայաստանում: Ներկայումս Երևանի անասնաբուժական ֆակուլտետն ունի 300 ուսանող՝տարեկան մոտ 60 ուսանողի համալրումով: Անասնաբուժության ուսումնական պլանը բաշխվածէ 5 ուսումնական տարիների միջև, սակայն դեռ չի գործում կրեդիտային համակարգը, և առկաչեն EC2005/36 եվրոպական դիրեկտիվում ներառված որոշ ոլոտրներ: Շրջանավարտներըդժվարությամբ են ներգրավվում աշխատաշուկայում՝ իրենց աշխատանքի ցածր գնահատմանպատճառով:Վերջին 15 տարիների ընթացքում Հայաստանում անասնաբուժական կրթությունը լրջորենվնասվել է անցումային ժամանակահատվածի, պատերազմի և տնտեսական խնդիրներիպատճառով: Սահմանված հիմնական խնդիրները հետևյալն են.ա) Առկա է ուսուցման ռեսուրսների բացարձակ պակաս, և եղած սակավաթիվ ռեսուրսներնէլ հնացած են (30-40 տարվա գրքեր, մանրադիտակներ և այլն): Արդյունքում գործնականուսուցում գրեթե չի կիրառվում:բ) Ուսումնական պլանի վերանայումը հրատապ խնդիր է, մասնավորապես.1. EC2005/36 եվրոպական դիրեկտիվում անասնաբուժական ուսումնական պլանին առնչվողորոշ ոլոտրներ չեն ուսուցանվում (անասնաբուժական էթիկա, ագրոնոմիա, կլինիկականդասախոսություններ, կանխարգելիչ և պետական բժշկություն),2. Ընդհանուր լսարանային բեռնվածությունն, ըստ անասնաբուժական ուսումնական պլանի,կազմում է 7200 ժամ` շատ քիչ գործնական աշխատանքով:3. Կրեդիտային համակարգ չի կիրառվում:գ) Անբավարար է դասախոսական կազմի պատրաստվածության մակարդակը ուսուցմանժամանակակից մեթոդների կիրառման, համակարգչային հմտությունների և օտար լեզվիտիրապետման բնագավառներում:դ) Առկա է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների մատչելիության բացարձակ անհասանելիություն.ֆակուլտետում ինտերնետից օգտվելու հնարավորություն չկա, չկան համակարգիչներ կամտեսա-լսողական սարքավորումներ (նույնիսկ սլայդներ): Նաև գրադարանը ժամանակակիցգրականության պակաս ունի:ե) ա, բ, գ, և դ կետերում նշված հանգամանքների արդյունքում ուսանողների ուսուցումը դառնումէ անբավարար:զ) Ներկայումս աշխատող դասախոսների միջին տարիքը 68 է, և երիտասարդ անձնակազմիհարաբերակցությունը բավականին ցածր է: Ավելին, դասախոսական կազմի գիտական ևակադեմիական փորձի հիմքում 15-20 տարի առաջ կիրառվող մոտեցումներն են, և նրանցիցգրեթե ոչ ոք նախկին ԽՍՀՄ-ից կամ երկրից դուրս այլ համալսարանում չի եղել:է) Չի ապահովվում հանրային առողջապահության պետական կամ մասնավոր սեկտորներումաշխատող անասնաբույժների շարունակական կրթությունը: Հայաստանում անասնաբուժականկրթության որակի բարելավումը հնարավորություն կընձեռի մշակել շարունակականկրթական ծրագիր, կնպաստի այժմ հասարակական առողջապահության բնագավառումաշխատող անասնաբույժների հմտությունների և գիտելիքների ամրապնդմանը, ինչպես նաևհնարավորություն կընձեռի “ֆերմայից պատառաքաղ” եվրոպական սկզբունքով կանխարգելելառողջության սպառնալիքը՝ կապված կենդանիների և պարենի հետ:Այս խնդիրները կարելի է լուծել սույն առաջարկի համատեքստում՝ կարճաժամկետ գործունեությանմիջոցով.1) նոր ուսումնական պլանի ստեղծում և բոլոր առարկաների վերամշակում,2) գործնական ուսուցման համար հիմնական սարքավորումների տրամադրում,3) անձնակազմի, մասնավորապես, երիտասարդ կազմի ուսուցման և գիտական հմտություններիզարգացման միջոցների տրամադրում,4) տեղեկատվական տեխնոլոգիաների տիրապետման և հասանելիության ապահովում,5) արտասահմանում անասնաբուժական և նմանատիպ այլ հաստատությունների հետ փորձիփոխանակման և համագործակցության խթանում,6) պարենի անվտանգության, զոնոսիս և կենդանիների առողջության շարունակական կրթականծրագրի մշակում:18 19

ՆախագիծըՆախագիծըԿոնսորցիումի ներկայացումԿոնսորցիումը կազմված էր ԵՄ պետական համալսարանների անասնաբուժական երեքֆակուլտետներից. Բարսելոնայի անասնաբուժական ֆակուլտետ (Բարսելոնայի ԱուտոնոմաՀամալսարան), Լիսաբոնի անասնաբուժական ֆակուլտետ (Լիսաբոնի տեխնիկականհամալսարան), Տուլուզի ազգային անասնաբուժական դպրոց, ինչպես նաև Երևանիանասնաբուժական ֆակուլտետը (Հայաստանի պետական ագրարային համալսարան)՝որպես մասնակից երկրի բուհ: Իսպանական կողմը հանդիսացավ կոնսորցիումի ղեկավարհաստատություն: Կոնսորցիումի բոլոր երեք ԵՄ համալսարաններն ունեն Տեմպուսիծրագրի իրականացման փորձ: Իսպանական կողմը Բալկանյան պատերազմից հետոՏեմպուսի շրջանակներում Սառայևոյի անասնաբուժական ֆակուլտետի վերակառուցմանծրագրի ղեկավար կողմն էր (BiH, Ref.JEP 15039/2000): Հարկ է նշել, որ այն նաև մասնակցելէ համալսարանների գնահատման եվրոպական մի շարք ծրագրերի, ինչպիսին է TEEP-ը:Պորտուգալական կողմը ներգրավված էր Ռումինիայում (T-JEP-1245/97) և Լեհաստանում (JEP-12303/97 and 12248/97) Տեմպուսի իրականացրած նախորդ երեք ծրագրերում: Այն նաև մասնակցելէ “Անասնաբուժություն 2020” ծրագրին, որի նպատակն էր վերլուծել 21-րդ դարում Եվրոպայումանասնաբուժական կրթության և մասնագիտության հեռանկարները: Ֆրանսիան նույնպեսՏեմպուսի ծրագրի իրականացման փորձ ունի (JEP 33121/2005)՝ Սարագոսայի և Մարակեչիհամալսարանների համագործակցությամբ, նաև Եվրոպայի տարածքից դուրս գտնվող երկրներում(Վիետնամ, Մադագասկար և Սենեգալ) անասնաբուժական ոլորտում ուսումնական պլաններիմշակման գործում: Կոնսորցիումի բոլոր երեք ԵՄ անդամները Անասնաբուժական կրթությանհիմնադրման եվրոպական ասոցիացիայի անդամներ են և ենթական են այս կառույցի որակիգնահատմանը: Կոնսորցիումի նշյալ անդամները նաև բավականին մեծ փորձ ունեն Զունոիկհիվանդության բուժման, պարենի անվտանգության և անասնաբուժության ոլորտներում, որոնքհենց հանդիսանալու են սույն ծրագրի թիրախը: 2003թ. Իսպանական կողմը կապեր է հաստատելհայկական գործընկեր համալսարանի հետ, և իսպանական համալսարանի պատվիրակություննայցելել է ՀՊԱՀ անասնաբուժական ֆակուլտետ՝ անասնաբուժական կրթության հետ կապվածառկա իրավիճակը գնահատելու նպատակով: 1992թ. սկսած, Էրազմուս/Սոկրատես ծրագրիշրջանակներում ԵՄ գործընկեր համալսարաններն ուսանողներ և դասախոսներ են փոխանակելև, բնականաբար, նրանց միջև սահուն հարաբերություններ են հաստատվել: ԵՄ այս երեքհամալսարաններն էլ բարձրագույն կրթության ոլորտում միջազգային համագործակցությանպատրաստակամություն են հայտնել, և այս գործում իրենց աջակցում են համապատասխանակադեմիական ղեկավարությունները։Համակարգող թիմԾրագրի զարգագումն ու ղեկավարումն ապահովելու նպատակով առաջին օրից ի վեր ստեղծվեցինտարբեր համակարգող թիմեր.• Հայկական համակարգող թիմը բաղկացած էր՝ Դոկտոր Յուրի Մարմարյանից, ԱլբերտՎարդանյանից, Վահե Մկրտչյանից, Գարեգին Համբարձումյանից և Երևանի ԱնասնաբուժականՖակուլտետի դասախոսներից• Լիսաբոնի համակարգող թիմը բաղկացած էր՝ Դոկտոր Կրիստինա Վիլելայից, ԼիսաբոնիՏեխնիկական Համալսարանի Անասնաբուժական ֆակուլտետի փոխդեկանից և դասախոսներից:• Թուլուզի համակարգող թիմը բաղկացած էր՝ Պիեր Սանսից և Թուլուզի ԱզգայինԱնասնաբուժական դպրոցի դասախոսներից:ՆպատակներըՀիմնական նպատակը.Ստեղծել այնպիսի հիմք, որը կերաշխավորի Հայաստանում անասնաբուժական ոլորտիուսանողների կրթության միտվածությունը դեպի երկրի կարիքների լուծումը՝ եվրոպականստանդարտներին համապատասխան:Առանձնահատուկ նպատակներ.• Հայաստանի պետական ագրարային համալսարանում անասնաբուժական ուսումնական պլանիվերանայում` եվրոպական ստանդարտներին համապատասխանեցնելու համար:• Միջոցներ, տեխնոլոգիաներ և ռեսուրսներ տրամադրել ՀՊԱՀ անասնաբուժական ֆակուլտետումուսուցման որակի բարելավման համար:• Հանրային առողջապահության և պարենի անվտանգության ոլորտում շարունակական կրթականծրագրի մշակում:Արդյունքներ1. Մինչև ծրագրի իրականացման երկրորդ տարվա ավարտը նոր ուսումնական պլանիմշակում և կիրառում՝ EC2005/36 եվրոպական դիրեկտիվի և Բոլոնիայի հռչակագրիպահանջների համապատասխան: Այս նպատակին հասնելու համար ընտրված մեթոդոլոգիանբաղկացած է երեք քայլից. ա) Առկա ուսումնական պլանի վերլուծություն` շեշտելովտեսական և գործնական ուսուցման ներդաշնակեցումը, բ) գոյություն ունեցող առարկաներիբովանդակության վերանայում և նոր առարկաների մշակում, որոնք ներառված են EC2005/36եվրոպական դիրեկտիվում, սակայն մինչ օրս չեն մտցված ուսումնական պլանում (օրինակ.անասնաբուժական էթիկա, կլինիկական դասախոսություններ, պետական բժշկություն ևհանրային առողջապահություն) և գ) ECTS համակարգի կիրառում:2. Մինչև ծրագրի իրականացման երկրորդ տարվա ավարտը կազմակերպել դասախոսականկազմի վերապատրաստում (12 հոգի) ուսուցման ժամանակակից մեթոդների և տեղեկատվականտեխնոլոգիաների կիրառման գծով, ինչպես նաև թարմացնել նրանց (12 հոգի) գիտականև տեխնոլոգիական գիտելիքները: Այս նպատակին հասնելու համար հատուկ թեմաներովուսուցում է իրականացվելու Երևանում, ինչպես նաև տեղի է ունենալու դասախոսական կազմիփոխանակում ԵՄ կոնսորցիումի անդամ համալսարանների միջև: Գիտական տեղեկատությանթարմացման առումով հատուկ ուշադրություն է հատկացվելու հանրային առողջապահությանխնդիրներին:• Բարսելոնայի համակարգող թիմն էր՝ Դոկտոր Ալֆրեդ Ֆերրետ, Էրիկ Մատեու, Մարգա Մարտին,Խոսե Ֆրանսիսկո Պերես, Սերխիո Կասամիգլիա, Բարսելոնայի Աուտոնոմ Համալսարանիդասախոսներ և անասնաբույժ պրն Գոռ Աբգարյան: Ավելին, օրիորդ Լիլիթ Մանուկյանըներգրավվեց այս թիմի մեջ՝ ծրագրի ադմինիստրատիվ անմիջական խնդիրները լուծելունպատակով:20 21

Նախագիծը3. Մինչև ծրագրի իրականացման երկրորդ տարվա ավարտը մշակել ուսուցման նոր նյութեր ևառնվազն 10 առարկաների գծով սկսել իրականացնել գործնական ուսուցում: Նոր նյութերը պետքէ մշակվեն ՀՊԱՀ անասնաբուժական ֆակուլտետի դասախոսների կողմից` ԵՄ կոնսորցիումիանդամ համալսարանների դասախոսական կազմի աջակցությամբ: Այս նպատակին կարելի էհասնել ուսուցման համար արդիական սարքավորումների ձեռք բերման շնորհիվ՝ ներառյալհամակարգիչներ, աուդիոտեսահամակարգեր և լաբորատորիայի հիմնական սարքավորումներ:4. Մինչև ծրագրի իրականացման առաջին տարվա ավարտը ստեղծել գրադարան` ընդգրկելովանասնաբուժական ոլորտի ժամանակակից դասագրքեր: Սրան կարելի է հասնել EC2005/36եվրոպական դիրեկտիվում ընդգրկված տարբեր առարկաների հիմնական դասագրքերի գնմանմիջոցով:5. Մինչև ծրագրի իրականացման առաջին տարվա ավարտը սկսել հետբուհական ևշարունակական կրթական ծրագրերի իրականացումը: Սրան հասնելու համար նախանհրաժեշտ է կազմակերպել ԵՄ ակադեմիական անձնակազմի այցը Հայաստան` տեղիակադեմիական կազմի վերապատրաստման համար, որոնք հետագայում կարող են հանդեսգալ որպես այս ծրագրի իրականացման պատասխանատու կողմ: Նաև անհրաժեշտ է Երևանումդասախոսների համար կազմակերպել շարունակական կրթության թեմայով դասընթաց`ծրագրի շարունակությունն ապահովելու համար: Հաջորդ քայլը բոլոր առարկաների գծովկրեդիտների պլանավորումն էր:ԳործունեությունըԳործողություն 1.(Նախագծել և ի կատար ածել նոր ուսումնական պլանը՝ ԵՄ 2005/36 դիրեկտիվին և Բոլոնիայիդեկլարացիային համապատասխան):Նախևառաջ իրականացվեց առկա ուսումնական պլանի վերլուծություն և ուժեղ ու թույլկողմերի գնահատում: Ամփոփելով կարող ենք ասել՝ առկա էին լսարանային ժամերիավելորդություն, նվազ գործնական աշխատանք, կրիդիտային համակարգի և որոշառարկաների բացակայություն, որոնք խոչնդոտում էին Հայաստանի Անասնաբուժականկրթության համապատասխանեցմանը Եվրոպայում համարժեք ուսուցմանն՝ ըստ ԵՄ 2005/36դիրեկտիվի: Մենք գնահատեցինք յուրաքանչյուր դասավանդվող առակայի բովանդակությունը:Ի վերջո առաջարկվեց նոր ուսումնական պլան, որը հաստատվեց Հայաստանի ԱգրարարայինՀամալսարանի Գիտական խորհրդի կողմից, որն իր հերթին ներկայացվեց և հաստատվեց ՀՀԿրթության և Գիտության նախարարության կողմից: Այս նոր 300 կրեդիտային ուսումնականծրագիրը ուժի մեջ է այս ուսումնական տարվանից (Հավելված):կիրառման գծով (10 ժամ)՝ անցկացված Բարսելոնայից Խուան Գուտիերեսի և Դավիթ Լոպեսիկողմից: 10 դասախոս է մասնակցել նշյալ դասընթացին: Դա բավականին ինտենսիվ շաբաթէր՝ նվիրված անասնաբուժական ուսումնական պլանի մատուցման և դասավանդմանստրատեգիաներին: Դասավանդման նյութերը թարգմանվել և պատրաստվել էին նախապես:Շեշտադրվեց PowerPoint ծրագրով պատրաստված թեմաների և լսարանային հաղորդակցությանհմտությունների կարևովորությունը։2008թ. նոյեմբերից մինչև 2009թ. օգոստոսն ընկած ժամանակահատվածում իրականացվեցդասախոսական կազմի փորձի ընդարձակ փոխանակում՝ դասավանդման մեթոդոլոգիաների,գիտական և տեխնոլոգիական գիտելիքների թարմացում: Ընդհանուր հաշվով 24 դասախոսէ մասնակցել այս ծրագրին՝ այցելելով ծրագրում ներգրավված եվրոպական ուսումնականհաստատություններից որևէ մեկը՝ Բարսելոնա, Թուլուզ կամ Լիսաբոն: Նրանց շարքում էին՝Լուսինե Բաղոյանը 15/11-14/12/2008Հասմիկ Հարութունյանը 01/12-14/12/2008Տիգրան Տիգրանյանը 09/03-03/04/2009Ռազմիկ Մխիթարյանը 23/03-03/04/2009Սերգեյ Յեղոյանը 14/04-08/05/2009Ալբերտ Մինասյանը 27/04-08/05/2009Արամ Ավագյանը 11/05-05/06/2009Կարինե Սուքիասյանըայցելեցին Թուլուզ (Ազգային Անասնաբուժական Դպրոց)Գարեգին Համբարձումյանը 17/11-14/12/2008Յուրի Մարմարյանը 17/11-23/11/2008Արթուր Մկրտչյանը 09/03-03/04/2009Սարգիս Ավագյանը 23/03-03/04/2009Գայանե Պետրոսյանը 23/03-03/04/2009այցելեցին Լիսաբոն (Անասնաբուժական Ֆակուլտետ)Վահե Մկրտչյանը 10/11-14/12/2008Վիկտոր Աբրահամյանը 01/12-14/12/2008Նաիրա Խաչատրյանը 09/03-03/04/2009Հովհաննես Նաղաշյանը 23/03-03/04/2009Օլեգ Շերբակովը 14/04-08/05/2009Աննա Աղաջանյանը 27/04-08/05/2009Վահան Խաչատրյանը 27/04-08/05/2009Ալբերտ Մանասյանը 27/04-08/05/2009Գայանե Մարմարյանը 11/05-05/06/2009Արամ Մուրադյանը 25/05-05/06/2009Վահե Մրտչյանը (կրկին) 02/06-30/08/2009Գործողություն 2.այցելեցին Բելյատերա (Բարսելոնայի Աուտոնոմ Համալսարանի Անասնաբուժական ֆակուլտետ)( Կազմակերպել դասախոսական կազմի վերապատրաստում (առնվազն 20 հոգի) ուսուցմանՅուրի Մարմարյանը նոյեմբերի 10-17 ընկած ժամանակահատվածում այցելեց Բելյատերա: Իժամանակակից մեթոդների և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառման գծով, ինչպեսվերջո, Երևանի Անասնաբուժական Ֆակուլտետի դեկան Դոկտոր Ալբերտ Վարդանյանը մարտինաև թարմացնել նրանց գիտական և տեխնոլոգիական գիտելիքները):23-ից ապրիլի 3-ը ընկած ժամանակահատվածում այցելեց Կոնսորցիումի բոլոր ուսումնականԴասախոսական կազմի համար Երևանում կազմակերպվեցին վերապատրաստմանհաստատությունները՝ Եվրոպայում անասնաբուժական կրթության վերաբերյալ առավելագույնսերկու դասընթացներ:Առաջինը՝ դասախոսական կազմի վերապատրաստում ուսուցմանտեղեկանալու նպատակով:մեթոդոլոգիաների վերաբերյալ (10 ժ) (Երևան, նոյեմբերի 3-7, 2008թ)՝ անցկացված ԼիսաբոնիցՓորձի փոխանակման ծրագրի իրականացման նախապատրաստական աշխատանքների շարքումԿրիստինա Վիլելայի (Անասնաբուժական Ֆակուլտետ) և Թուլուզից Պիեր Սանսի կողմից: 25Երևանի Անասնաբուժական ֆակուլտետում կազմակերպվեցին անգլերեն լեզվի ինտենսիվդասախոս է մասնակցել նշյալ վերապատրաստմանը:դասընթացներ: Վերջիններս բաղկացած էին 4 մակարդակներից, որոնց մասնակցել են՝Երկրորդը՝ դասախոսական կազմի վերապատրաստում տեղեկատվական տեխնոլոգիաների22 23

Նախագիծը1-ին մակարդակ - 33 դասախոս2-րդ մակարդակ - 30 դասախոս3-րդ մակարդակ - 30 դասախոս4-րդ մակարդակ - 22 դասախոսԳործողություն 3-րդ(Մշակել ուսուցման նոր նյութեր և կիրառել դրանք ուսուցման ընթացքում՝ մինչ ծրագրիիրականացման երկրորդ տարվա ավարտը): Նախագծի սկզբում սահմանվեցին դասավանդմանհամար անհրաժեշտ նոր նյութերը: Մինչ այդ հնարավոր չէր ժամանակակից տեղեկատվականտեխնոլոգիաների օգտագուրծումը՝ համակարգիչների բացակայության պատճառով:Համակարգչային սենյակի բացման օրվանից՝ 2008 թ հունիս ամսից, դասախոսական կազմինև ուսանողներին հնարավորություն ընձեռնվեց օգտվել համակարգիչներից, բարելավելդասավանդման և ուսման գործըմթացները: Համակարգչային սենյակի և սարքավորումների համար պատասխանատու մեկ լաբորանտ(Լուսինե Թորոսյան) աշխատանքի է ընդունվել 21 ամիս ժամկետով: Ինտերնետով ապահովվածհամակարգչային սենյակը 2008-ի նոյեմբերին օգտագործվել է ուսուցչական կազմի համարտեղեկատվական տեխնոլոգիաների վերաբերյալ դասընթացներ կազմակերպելու նպատակով:Միևնույն ժամանակ 2008 թ. նոյեմբերին Երևանում անցկացված դասընթացների ժամանակեվրոպական երկրներից ժամանած ուսուցիչները հնարավորություն ունեցան օգտվելուերեք նոր համակարգիչներից և պրոյեկտորներից եւ մեկ տպիչից£ Բացի դրանից` մենքհնարավորություն ենք ունեցել Երևան ուղարկելու ևս 60 օգտագործված համակարգիչ, որոնքդուրս էին գրվել Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի վերանորոգման աշխատանքներիցհետո: Գանձվել են միայն տեղափոխման ծախսերը: Այս քալը, որը նախապես ծրագրված չէր,Երևանի Անասնաբուժական ֆակուլտետում բացել երկրորդ համակարգչային սենյակը ևհամակարգիչներ տրամադրել տարբեր բաժինների: Բացի այդ, համակարգող թիմը Երևանիանասնաբուժական դպրոցի ղեկավարության հետ քննարկեց և որոշեց, թե նախակլինիկականև կլինիկական դասընթացներ անցկացնելու համար որոնք են ուսումնական լաբորատորիայինամենաանհրաժեշտ սարքավորումները: Դրանք գնվեցին 2009 թ. աշնանը:Սարքավորումները, որոնք ձեռք են բերվել վերջին զեկույցի ներկայացումից հետո, ընդգրկում են`• 9 երկփող մանրադիտակ• 1 եռափող մանրադիտակ և հավելյալ սարքավորումներ• 1 մանրահատ• 1 արյունաբանական հետազոտիչ• 1 թվային pH չափիչ• 1 կիսաավտոմատ մանրէազերծիչ• 1 թվային հավասարակշռման սարք• 1 ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների մաքրման տուփԱյս լաբորատոր սարքավորումները տրամադրվել են Երևանի Անասնաբուժական ֆակուլտետիտարբեր լաբորատորիաներին և կօգտագործվեն ուսուցիչների կողմից գործնականպարապմունքների ժամանակ: Ֆակուլտետը պայմանագիր է ստորագրել սարքավորումներիմատակարարի հետ, որը կապահովի այդ սարքավորումների սպասարկումը£ֆակուլտետում: Լիլիթ Վարդանյանը և Լուսինե Բելույանը հնարավորություն են ունեցելաշխատելու համակարգիչներով համալրված գրադարանում, մասնավորապես` խոսքը գնումէ որակի վերահսկման համակարգի, գրադարանային ցանցի (UAB-CBUC), Էլեկտրոնայինռեսուրսների, պահոցների, անհատական մատենագրական ծրագրերի (Refwoks),տեղեկատվական գրագիտության, կայքէջի, ներքին ցանցի, կազմակերպման համակարգչայինսարքավորումների, մատյանների վարման և շրջանառության համակարգի մասին: Բացի այդ`նրանք այցելել են երկու այլ գրադարաններ` Կատալոնիայի ազգային գրադարանը և ԲարսելոնիԱվտոնոմ համալսարանի հաղորդակցության և մատյանների արխիվային գրադարան:Ավելի քան 121 դասագիրք է ձեռք բերվել` գրադարանը անասնաբուժության վերաբերյալժամանակակից դասագրքերով համալրելու համար:Գործողություն 5-րդ:(Սկսել հետհամալսարանական և շարունակական կրթության ծրագիր): Զոոնոզհիվանդությունների, սննդի անվտանգության եւ կենդանիների հիվանդությունների վերաբերյալհետհամալսարանական դասընթացներ կազմակերպելու ձևաչափը քննարկվել է ԵրևանիԱնասնաբուժական ֆակուլտետի համակարգող թիմի հետ հանդիպման ժամանակ 2008 թ-ինԲարսելոնում: Երևանում 2009 թ-ին մեկ այլ հանդիպում կազմակերպվել է մանրամասներըքննարկելու համար: Դասընթացները վերջապես անցկացվեցին 2009 թ-ի մայիսիսի 11-ից 15-ը Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի դոկտոր Ջորդի Կասելի և դոկտոր ՄարգաՄարտինի կողմից: Դասընթացներին մասնակցեցին 18 հայ ուսուցիչներ: Ուսուցիչներիցերկուսը` Սերգեյ Եգորյանը և Օլեգ Շչերբակովը, սկսեցին շարունակական ուսուցման ծրագիրանասնաբուժության մասնագետների համար: Ծրագիրն իրականացվեց 2009 թ-ի հուլիսի 23-իցմինչև 25-ը, մասնակցեցին 26 անասնաբույժներ:Գործողություն 6-րդ:(Տեղեկատվության տրամադրում). Նախագծի իրականացման ընթացքում կազմակերպվեց3 տեղեկատվական հանդիպում: Առաջինը բացման արարողությունն էր, որը տեղի ունեցավԵրևանի ՙՄարիոթ՚ հյուրանոցում 2008 թ-ի հունիսի 6-ին, որի ընթացքում նախագիծը ներկայացվեցՀայաստանի քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներին: ՀրատարակվեցՙՏեմպուս՚ ծրագրի վերաբերյալ համապարփակ գրքույկ անգլերենով և հայերենով եւ տրամադրվեցներկաներին (Հավելված): Այս արարողության արդյունքում հայկական հեռուստաալիքներըև թերթերը հաղորդեցին նախագծի նպատակների մասին: Հանդիպումը նախագահում էրՀայաստանի պետական ագրարային համալսարանի ռեկտոր, դոկտոր Ա. Թարվերդյանը:Ելույթով հանդես եկան Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտության փոխնախարարԱ. Ավետիսյանը, Ագրոբիզնեսի և զարգացման կենտրոնի գործադիր տնօրեն Գ. Սարդարյանը,ՙՏեմպուս՚- ի հայաստանյան գրասենյակի համակարգող Լանա Կառլովան, Հայաստանի պետականագրարային համալսարանի ուսումնական գծով պրոռեկտոր և Հայաստանում ՙՏեմպուս՚նախագծի համակարգող դոկտոր Յու. Մարմարյանը, Լիսաբոնի տեխնիկական համալսարանիանասնաբուժական ֆակուլտետի փոխդեկան և Լիսաբոնում ՙՏեմպուս՚ ծրագրի համակարգողԿ. Վիլելան, Թուլուզի անասնաբուժական դպրոցի պրոֆեսոր և Թուլուզում ՙՏեմպուս՚ ծրագրիհամակարգող դոկտոր Պ. Սանսը, Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի անասնաբուժությանֆակուլտետի նախկին դեկան և Բարսելոնում ՙՏեմպուս՚ ծրագրի համակարգող դոկտոր Ա.Ֆերրետը և Բարսելոնում ՙՏեմպուս՚ նախագծի համակարգող թիմի անդամ Գ. Աբգարյանը:Արարողությանը ներկա էր 150 մարդ, ներառյալ Երևանի Անասնաբուժական ֆակուլտետիդասախոսական և վարչական կազմը, ուսանողներ, ընտանի կենդանիների և սննդայինարդյունաբերության հետ կապ ունեցող տեղական ընկերությունների և լաբորատորիաներիներկայացուցիչներ: Երկրորդ հանդիպումն անցկացվեց Բարսելոնում 2008 թ.-ի նոյեմբերի 13-ին: Ելույթ ունեցան Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի միջազգային հարաբերություններիԳործողություն 4-րդ:(Մինչև նախագծի իրականացման առաջին տարվա ավարտը կազմավորել հիմնարարգրադարան՝ անասնաբուժության ժամանակակից դասագրքերով):Երևանի Անասնաբուժական ֆակուլտետի երկու գրադարանավարներ երկու շաբաթով(1.12.08-14.12.08) հյուրընկալվել են Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի Անասնաբուժականգծով պրոռեկտոր և ՙՏեմպուս՚ նախագծի դրամաշնորհի հավակնորդ դոկտոր Մ. Ունզետան,24 25

ՆախագիծըԲարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի անասնաբուժական ֆակուլտետի դեկան դոկտոր Մ.Լոպեսը, Հայաստանի պետական ագրարային համալսարանի ուսումնական գծով պրոռեկտորև Հայաստանում ՙՏեմպուս՚ նախագծի համակարգող դոկտոր Յու. Մարմարյանը, ԲարսելոնիԱուտոնոմ համալսարանի անասնաբուժության ֆակուլտետի նախկին դեկան և ԲարսելոնումՙՏեմպուս՚ ծրագրի համակարգող դոկտոր Ա. Ֆերրետը: Հանդիպման շրջանակներումանցկացվեց Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի պրոֆեսոր, դոկտոր Ֆրանսեսկ Սերրայիկողմից “Քաղաքական իրավիճակը Կովկասյան տարածաշրջանում” թեմայով սեմինար,Ֆելիքս Սիմոնյանի և Անահիտ Սիմոնյանի կատարմամբ հայկական երաժշտության համերգ,ինչպես նաև հայկական ուտեստների համտես (Հավելված): Հանդիպմանը մասնակցեց 80մարդ, ներառյալ Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի դասախոսական և վարչական կազմըև Բարսելոնի հայկական ասոցիացիայի անդամները: Վերջինը փակման արարողությունն էր,որը տեղի ունեցավ 2009 թ-ի նոյեմբերի 9-ին Երևանի ՙԿոնգրես՚ հյուրանոցում (Հավելված): Այսհանդիպման ընթացքում հանրությանը ներկայացվեցին նախագծի վերջնական արդյունքները:Հանդիպումը նախագահում էր Հայաստանի պետական ագրարային համալսարանի ռեկտոր,դոկտոր Ա. Թարվերդյանը: Ելույթ ունեցան Հայաստանի պետական ագրարային համալսարանիուսումնական գծով պրոռեկտոր և Հայաստանում ՙՏեմպուս՚ նախագծի համակարգող դոկտորՅ. Մարմարյանը, Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի անասնաբուժության ֆակուլտետիդեկան դոկտոր Մանել Լոպեսը, Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի անասնաբուժությանֆակուլտետի նախկին դեկան և Բարսելոնում ՙՏեմպուս՚ ծրագրի համակարգող դոկտոր Ա.Ֆերրետը, Բարսելոնում ՙՏեմպուս՚ նախագծի համակարգող թիմի անդամ Գ. Աբգարյանը, Թուլուզիանասաբուժական դպրոցի դեկան Ա. Միլոնը, Թուլուզի անասնաբուժական դպրոցի պրոֆեսորև Թուլուզում ՙՏեմպուս՚ ծրագրի համակարգող դոկտոր Պ. Սանսը, Լիսաբոնի տեխնիկականհամալսարանի անասնաբուժական ֆակուլտետի փոխդեկան և Լիսաբոնում ՙՏեմպուս՚ ծրագրիհամակարգող Կ. Վիլելան, Երևանի անասնաբուժական դպրոցի պրոֆեսոր և հայաստանյանհամակարգող խմբի անդամ Վ. Մկրտչյանը, ինչպես նաև ՙՏեմպուս՚- ի հայաստանյան գրասենյակիհամակարգող Լանա Կառլովան: Մասնակցեց 100 մարդ, ներառյալ Երևանի անասնաբուժականֆակուլտետի դասախոսական և վարչական կազմը:Հիմնվել է կայքէջ (http://www.vfe.am) նախագծի շրջանակներում իրականացվածգործունեությունը ներկայացնելու համար, ինչպես նաև որպես հաղորդակցության միջոցԵրևանի անասնաբուժական ֆակուլտետի դասախոսների համար ուսումնական ծրագիրըեվրոպական չափանիշերին համապատասխանեցնելուց հետո:Վերջապես` խմբագրվել է մի գիրք, որը կպարզաբանի նախագծի էությունը և կներկայացնիձեռք բերված արդյունքները:Գործողություն 7-րդ:(կայուն զարգացում). Ծրագրի նպատակն էր մշակել եվրոպական չափանիշերինհամապատասխան նոր ուսումնական ծրագիր և ստեղծել հիմքեր դրա հետագա կիրառմանհամար: Նախագծի հիմնական գաղափարն էր այդ ծրագրի իրականացման համար ԵրևանիԱնասնաբուժական ֆակուլտետն ապահովել նվազագույն հնարավորություններով£ Դրակայուն զարգացումը կապահովեր նոր ուսումնական ծրագրի մշակումը և հաստատումը,աշխատակազմի վերապատրաստումը և հիմնական սարքավորումների տրամադրումը£ Այսբոլոր խնդիրներն իրականացվել են: Այնուամենայնիվ` Երևանի Անասնաբուժական ֆակուլտետիհետ համագործակցության պայմանագրերի ստորագրման նպատակով անասնաբուծությանև սննդի արտադրության ոլորտի ընկերությունների, ինչպես նաև գյուղատնտեսական ևառողջապահական ոլորտի պատասխանատուների հետ համագործակցության եզրերփնտրելու խնդիրն իրականացվել է մասամբ: Մենք որոշակի արձագանք ստացանք բացմանարարողության ժամանակ, բայց կապերը չպահպանվեցին: Ամեն դեպքում, ինչպես պարզդարձավ նոր ուսումնական ծրագրի հաստատումից հետո, լավ հարաբերություններ ենհաստատվել կրթության ոլորտի պատասխանատուների հետ:Գործողություն 8-րդ:(Որակի կառավարում և մոնիտորինգ). Ծրագրի սկզբում ստեղծվել է Մոնիտորինգի հանձնաժողով,որը պետք է խորհուրդներ տար ապագա զարգացումների վերաբերյալ և դիտարկեր ծրագրիարդյունքները: Հանձնաժողովում ընդգրկվեցին ՙՏեմպուս՚- ի հայաստանյան գրասենյակիղեկավար Լանա Կարլովան, Հայաստանի կրթության և գիտության նախարարությանբարձրագույն մասնագիտացված կրթության բաժնի ղեկավար Մհեր Մելիք-Բախշյանը,Հայաստանի Հանրապետության գյուղատնտեսության նախարարության անասնաբուժականհակահամաճարակային տեսչության պետ Հովիկ Հակոբյանը, Հայաստանի ՀանրապետությանԱնասնաբուժության և անասնաբուծության գիտական կենտրոնի փոխտնօրեն ՀենրիկԲադեյանը և Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարության հիգիենայիև հակահամաճարակային տեսչության պետի տեղակալ Մարիետա Բասիլյանը: Նախապեսնախատեսվում էր, որ հանձնաժողովը պետք է հանդիպի տարին մեկ անգամ, բայց արդյունքումտեղի ունեցավ միայն մեկ հանդիպում 2009 թ.-ի նոյեմբերի 9-ին, որին չմասնակցեց ՄարիետաԲասիլյանը£ Հանձնաժողովը հանդիպում անցկացրեց Երևանի անասնաբուժական ֆակուլտետիհամակարգողի թիմի (դոկտոր Յու. Մարմարյան, Ա. Վարդանյան, Ս. Եգորյան, Վ. Մկրտչյան և Գ.Համբարձումյան), Բարսելոնի Աուտոնոմ համալսարանի երեք ներկայացուցիչների (ԲարսելոնիԱնասնաբուժության ֆակուլտետի դեկան դոկտոր Մ. Լոպես` ՙՏեմպուս՚ ծրագրի դրամաշնորհիհավակնորդ Մ. Ունզետայի անունից, Բարսելոնի համակարգող թիմի անդամներ դոկտոր Ա.Ֆերրետ և Գ. Աբգարյան), Թուլուզի անասնաբուժական դպրոցի երկու ներկայացուցիչների(դոկտոր Ա. Միլոն և դոկտոր Պ. Սանս), ինչպես նաև Լիսաբոնի տեխնիկական համալսարանիմեկ ներկայացուցչի (դոկտոր Կ. Վիլելա) հետ: Հանդիպման ընթացքում բացատրությունտրվեց ծրագրի իրականացման ընթացքում կատարված գործողությունների և ձեռք բերվածարդյունքների մասին, և հանձնաժողովի անդամները հնարավորություն ունեցան նախագծիվերաբերյալ իրենց մտահոգությունները հայտնել և ստանալ համարժեք պատասխաններծրագրի մասնակիցների կողմից:Գործողություն 9-րդ:(Ծրագրի ղեկավարում). Ծրագրի իրականացման ամբողջ ընթացքում բազմաթիվհանդիպումներ տեղի ունեցան կոնսորցիումի անդամների և գործընկեր երկրի միջև, չհաշվածյուրաքանչյուր համակարգող թիմի ներքին հանդիպումները. հանդիպում 1- ին` 2007-իդեկտեմբեր Երևան (Երևանի համակարգող խմբի անդամների և Բարսելոնի համակարգողխմբի երեք ներկայացուցիչների մասնակցությամբ), հանդիպում 2- րդ` 2008- ի մարտ Բարսելոն(կոնսորցիումի անդամ երեք համակարգող թիմերի մասնակցությամբ), հանդիպում 3-րդ` 2008-ի հունիս Երևան (Լիսաբոնի և Թուլուզի համակարգող թիմերի և Բարսելոնի համակարգող թիմիերկու անդամների մասնակցությամբ), հանդիպում 4-րդ` 2008-ի նոյեմբեր Բարսելոն (Բարսելոնիհամակարգող թիմի անդամների և Երևանի համակարգող թիմի երկու ներկայացուցիչներիմասնակցությամբ), հանդիպում 5-րդ` 2009-ի փետրվար Երևան (Երևանի համակարգողթիմի անդամների և Բարսելոնի համակարգող թիմի մեկ ներկայացուցչի մասնակցությամբ),հանդիպում 6-րդ` 2009-ի նոյեմբեր Երևան (Երևանի, Լիսաբոնի և Թուլուզի համակարգող թիմերիանդամների և Բարսելոնի համակարգող թիմի երկու ներկայացուցիչների մասնակցությամբ):26 27

Համակարգող թիմի ադամների նամակներՀամակարգող թիմիադամների նամակներՆամակ Բարգսելոնայի Աուտոնոմ համալսարանի համակարգող խմբից՝Ալֆրեդ Ֆերրետ, Գոռ Աբգարյան, Էրիկ Մատեու, Մարգա Մարտին, ՖրանսիսկոՊերես, Սերխիո Կալսամիխիլյա:Հայաստանը միացավ Բոլոնիայի գործընթացին 2005թ. (Կառավարական խորհրդակցություն,Պիեռ ՍանսԲերգեն):Այս խիզախ և համարձակ որոշումն ընդունվեց՝ հետապնդելով մեկ կարևոր նպատակ, այնՉնայած Հայաստանի և Ֆրանսիայի միջև պատմական հարաբերություններին, իմ գիտելիքներնէ՝ բարձրացնել երկրի բարձրագույն կրթության մակարդակը՝ համապաստխանեցնելով այնայդ երկրի մասին շատ սահմանափակ էին, երբ ՙՏեմպուս՚-ի համակարգողն ինձ խնդրեց միանալԵվրոպական չափանիշներին:ծրագրին: Մի քանի գործընկերներիս հետ որոշեցինք ընդունել առաջարկը: Երեք տարի անց եսՀայաստանի Պետական Ագրարային Համալսարանի անասնաբուժական ֆակուլտետը նախկինչեմ զղչում իմ ընտրության համար:Սովետական Միության տարածաշրջանում հեղինակավոր տեղ էր զբաղեցնում, սակայն1991թ. անկախությունից ի վեր այն հայտնվեց բարձիթողի վիճակում՝ սակավ ռեսուրսներովՄասնակցելով ՙՏեմպուս՚ ծրագրին` մենք կարողացանք բացահայտել Հայաստանումև հնարավորություններով: Կարելի է ասել, որ այս իրավիճակն իր անդրադարձն ունեցավ ողջանասնաբուժական կրթական ծրագրերի մոդելները և տեսնել, թե ինչպես են այնտեղի մերերկրի կենդանիների առողջապահության բնագավառի վրա և հանգեցրեց սննդի անվտանգությանգործընկերները կազմակերպում ուսանողների ուսուցումը: Ֆակուլտետի թիմի և մի շարքքաղաքականության արմատական բացակայությանը: Ավելին, հայկական հասարակությանուսուցիչների հետ ունեցած հանդիպումները մեզ թույլ տվեցին հասկանալ այն դժվարությունները,շրջանակներում անասնաբույժի մասնագիտության կարևորության ցածր գնահատականն իրորոնց ամեն օր բախվում են և, ի վերջո, որոշ փոփոխություններ առաջարկել: Մեր հայանդրադարձն ունեցավ անասնաբուժական ֆակուլտետի դասախոսական կազմի և ուսանողներիգործընկերների հետ ունեցած քննարկումները շատ հետաքրքրր էին, քան որ, չնայած մեր միջև եղածհիմնավորման վրա:տարբերություններին, մենք գիտական փորձի փոխանակում կատարեցինք մեր ուսանողներինԱյս հուսահատ իրականության պայմաններում հայտնվեց մի թիմ՝ Յուրի Մարմարյանիհետաքրքրող մի շարք ոլորտներում:ղեկավարությամբ, ԵՊԱՀ փոխռեկտորի և դասախոսների մասնակցությամբ, ովքեր որոշեցինփոխել իրականությունը: Նրանց նպատակն էր՝ վերազինել ուսումնական հաստատությունը ևԲացի այդ՝ ուսուցման նոր մեթոդների վերաբերյալ մեր առաջարկած դասընթացները (ինչպիսիքվերանայել ուսումնական պլանը՝ համապատասխանեցնելով այն եվրոպական չափանիշներին:են հեռակա ուսուցումը, գործնական աշխատանքները, համակարգչային թեստերը) բարձր2006թ. հոկտեմբեր ամսին, հայկական կողմի Բարսելոնա առաջին այցից և նույնգնահատվեցին մեր հայ գործընկերների կողմից: Նույնիսկ եթե որոշ մեթոդներ շատ նոր էին նրանցժամանակահատվածում մեր ֆակուլտետի պատվիրակության պատասխան այցից հետո, մենքհամար (և հավանաբար դժվար էր միանգամից դրանք կիրառել Հայաստանում), մենք համոզվածորոշեցինք պատրաստել առաջարկ Եվրոպական Միության Տեմպուս ծրագրին մասնակցելուէինք, որ դրանք օգտակար կլինեն այս երկրում անասնաբուժական կրթության համար: Մի քանիհամար, որը նույն տարվա վերջին ներկայացվեց հաստատման: Նախագիծը հաստատվեցամիս անցª մեր վերջին երևանյան այցի ժամանակ, մենք հիացանք` տեսնելով, որ այս գործիքներիցԵվրոպական Միության կրթության գլխավոր դիրեկտորատի կողմից՝ 2007թ. սեպտեմբերոմանք արդեն օգտագործվում են մեր հայ գործընկերների կողմից:ամսից մինչև 2009թ. օգոստոսի 31-ը (հետագայում երկարաձգվեց մինչև 2009թ. դեկտեմբերի 31-ը)գործունեության ժամկետով:2008 թ. նոյեմբերից մինչև 2009 թ. մայիսը Թուլուզի ազգային անասնաբուժական դպրոցում մենքԱյս ժամանակահատվածում ներդրվեցին ուսումնական նոր ծրագրերը (2009-2010 ուսումնականհյուրընկալեցինք ուսուցիչների: Նրանք հնարավորություն ունեցան տեսնելու, թե ինչպես էտարվանից): Առաջին անգամ ֆակուլտետը վերազինվեց երկու համակարգչային սենյակներով,կազմակերպվում Ֆրանսիայի անասնաբուժական ուսուցման ծրագիրը, մասնակցել մի քանիգրադարանը՝ նոր դասագրքերով, ձեռք բերվեցին լաբորատոր նոր սարքավորումներ ևդասախոսությունների, գործնական աշխատանքների և ֆրանսիացի ուսանողների հետ այցելելկազմակերպվեցին մասնագետների վերապատրաստման դասընթացներ: Այնուամենայնիվ,ֆերմաներ և սպանդանոցներ: Սա շատ օգտակար հնարավորություն էր` մեկ անգամ ևս քննարկելուինչպես քանակական, այնպես էլ որակական առումով հաջող նախաձեռնություն էր Կոնսորցիումիյուրաքանչյուր ուսումական համակարգի առավելություններն ու թերությունները և մտածելու,անդամ ուսումնական հաստատությունների՝ Բարսելոնայի Ինքնավար և Լիսաբոնիթե ինչպես կարելի է դրանք կատարելագործել: Ես և իմ գործընկերները բարձր գնահատեցինքՏեխնիկական Համալսարանների անասնաբուժական ֆակուլտետների, նաև Տուլուզի Ազգայինայս քննարկումները և շատ ուրախ էինք օգնել մեր հյուրերին` կազմակերպելով նրանց համարԱնասնաբուժական Դպրոցի դասախոսական կազմի և հայ դասախոսների փորձի փոխանակմանուսուցման կուրսեր եւ տրամադրելով գիտական նյութեր:ծրագիրը: Այդ ուսումնական կենտրոններ այցելելու, ճանաչելու, փորձի փոխանակման և նորտեղեկություններ ձեռք բերելու հնարավորությունը դարձավ խթան և ապագա հիմնավորմանԻմ կարծիքով՝ մեր դպրոցը շահել է մասնակցելով ¨Տեմպուս՚¨ ծրագրին: Առաջին հերթին՝ դա թույլնախապատճառ:տվեց մեզ ամրապնդել մեր կապերը ծրագրում ներգրավված եվրոպական անասնաբուժականՄասնավորապես, կցանկանայինք մեր շնորհակալությունը հայտնել Դոկտոր Կրիստինաֆակուլտետների հետ: Իրականում մեր կապերը շատ հին են, բայց միասին որպես իսկական թիմՎիլելային Լիսաբոնից և Դոկտոր Պիեր Սանսին Տուլուզից՝ ծրագրի շրջանակներում իրենց կայունաշխատելով` ավելի կատարելագործեցինք մեր հնարավորությունները£ Երկրորդ հերթին, մենքօգնության և ներդրման համար:զարգացրինք ԵՄ չանդամակցող երկրների հետ փորձի փոխանակման հմտությունները: ՉնայածՄիաժամանակ մեր շնորհակալական խոսքը կցանկանայի հայտնել նաև համապատասխանլեզվական խոչընդոտին, ես համոզված եմ, որ ¨Տեմպուս՚¨ ծրագրից շահեցին և´Հայաստանիուսումնական կենտրոնների դասախոսական և ադմինիստրատիվ կազմին՝ իրենց ակտիվպետական համալսարանը, և´Թուլուզի ազգային անասնաբուժական դպրոցը:մասնակցության և հայկական կոլեգաներին աջակցման գործընթացում իրենց ջանքերի համար:Մենք անկեղծորեն հավատում ենք, որ այս նախագիծն իր օգտակար ներդրումն ունեցավիրավիճակի ամրապնդման գործընթացում և կաջակցի Հայաստանում անասնաբուժությանդասավանդման մակարդակի բարձրացման հետ կապված նորանոր նվաճումների հասնելուգործում:28 29ENVTՆամակ Թուլուզի ազգային անասնաբուժական դպրոցի համակարգող խմբից

Համակարգող թիմի ադամների նամակներՆամակ Պորտուգալիայի Լիսաբոնի տեխնիկական համալսարանի համակարգողխմբից: Կրիստինա Վիլելայի Երեւանում փակման արարողության ընթացքումասված ելույթի մի մասը:Չորս տարի առաջ մենք ստացանք մի նամակ Դոկտոր Ալֆրեդ Ֆերրետի կողմից: Նա մերանասնաբուժական ֆակուլտետը հրավիրում էր մասնակցելու Տեմպուս ծրագրի շրջանկաներումիրականացվող մի նախագծի՝ ուղղված անասնաբուժական ուսման բարելավմանը Հայաստանում:Սա բավականին հետաքրքրաշարժ հրավեր էր, չնայաց այն հանգամանքին, որ մենք, լավ ծանոթլինելով միայն Եվրոպական մասնակիցներին և ոչ այնքան ծանոթ էինք Հայկական կողմին,այնուամենայնիվ միանգամից համաձայնվեցինք։Անկասկած, կրթության բնագավառն, ընդհանրապես, կարևորագույններից է, յուրաքանչյուրերկիր պետք է հաշվի առնի այն՝ իր երիտասարդ սերունդների ապագան ապահովելու համար,հատկապես, երբ ողջ աշխարհն ընկղմված է տնտեսական ճգնաժամի մեջ:Անասնաբուժականկրթությունը կարևորագույններից է, քանի որ այս մանագիտությունն առնչվում է ¨ ընհանուրառողջություն¨ հասկացության բազմաթիվ բաղադրիչների հետ:Վերոհիշյալ հասկացողությունընպաստում է նրան, որ առողջությունն առնչություն ունենա մարդու, կենդանիների և նույնիսկշրջապատող միջավայրի հետ:Անասնաբույժների կարևոր դերի մասին խոսելիս, մենք չենք կարող մոռանալ, որ հիվանություններըչեն ճանաչում մարդկանց կոցմից ուրվագծած սահմաններ: Սա ևս մի պատճառ է ընդհանուրանասնաբուժական կրթական շրջանակի ստեղծման համար:Բոլոնիային պայմանագրի ստորագրումով Եվրոպական Միությունը ճանաչեց ԲարձրագույնԿրթական աստիճանների դյուրացման, թափանցիկության և համապատասխանեցմանպահանջը։Մենք կարծում ենք, որ անասնաբուժական կրթության ընդհանուր շրջանակի ստեղծումըչպետք է սահմանափակվի Եվրոպական միությամբ։ Ինչպես արդեն նշել էինք, փաստորեն,հիվանդությունները չեն ճանաչում սահմաններ:Մարդկանց և կենդանիների առողջությունն ուբարեկեցությունն ապահովելու համար մենք պետք է միասին աշխատենք։Պատճառները, որ դրդեցին մեզ միանալու Տեմպուսի ծրագրի նախագծին մի քանիսն էին: Այժմ այնհասնում է իր ավարտին, և ժամանակն է ամփոփել այս տարիների ընթացքում միասին կատարածաշխատանքի արդյունքները: Բավականին բարդ նպատկներ էին դրվել, բայց ես վստահ եմ, որնվաճումները նույնպես զգալի են:Գործընկերների դրական տրամադրվածությունը նպաստեցաշխատանքային փորձի հետաքրքիր փոխանակմանը: Մասնագետների փոխանակմանգործընթացը Հայաստանի, Իսպանիայի, Ֆրանսիայի և Պորտուգալիայի միջև, իմ կարծիքով,կարևորագույններից էր ծրագրի հաջողման հարցում:Սա Տեմպուսի փակման արարողությունն է, սակայն ես վստահ եմ, որ համագործակցությունըկշարունակվի այլ ծրագրերի շրջանակներում, լինի ուսումնական հաստատության, թե անձնականմակարդակների վրա։Հայ կոլեգաների բարձր գիտական և մարդկային հատկանիշները նպաստեցին այդ տեսակիհամագործակցության կայացմանը։Հույս ունեմ, որ ծրագրի մասնակիցները նույնպիսի ջերմ ընդունելություն են ստացելՊորտուգալիայում, ինչպես մենք՝ Հայաստանում, ես կցանկանայի մտածել, որ հարաբերությունները,որոնք հաստատվել են այս ծրագրի շրջանակներում, կվերածվեն ընկերության:Երախտագիտության վերջնական խոսքս կցանկանայի ուղղել այս ծրագրի բոլոր մասնակիցներին:UTLՆամակ Հայաստանի Պետական Ագրարային համալսարանի համակարգողխմբից: Յուրի Մարմարյան, Վահե Մկրտչյան, Սերգեյ Եղոյան, ԳարեգինՀամբարձումյան եւ Ալբերտ ՎարդանյանԿԱՐԾԻՔ«Հայաստանում անասնաբուժական կրթության վերանայում եվրոպականհամապատասխան»ՏԵՄՊՈՒՍ ԾՐԱԳՐԻ վերաբերյալչափանիշներինՍույն ծրագիրը բացառիկ էր իր էությամբ, որի մեջ ներառված էին բազմաթիվ բաղադրիչներ.• Կրթության որակի բարելավում• Ուսումնական պլանների` եվրոմիության “Անասնաբուժություն” մասնագիտության պլաններիհետ համապատասխանեցում• Դասախոսական կազմի վերապատրաստում• Ուսումնական աշատանքներում նորագուն տեխնոլոգիաների ներդրում• Ոլորտի եվրոպական ներագույն գրականության ձեռքբերում• Արտադրութույան աշխատողների հետ ինֆեկցիոն և ինվազիոն հիվանդությունների դեմպայքարի նոր մեթոդների վերաբերյալ սեմինարների կազմակերպում• Անասնաբուժական ֆակուլտետի ամբիոնների համալրում ժամանակակից սարքավորումներովԱյսինքն ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ-ՈՐԱԿ-ԱՐՏԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ` մի շղթա, որը հետագա տարիներին կտալավ արդյունք:Կոնսորցիումում ընդգրկված համալսարանների համապատասխան աշխատակիցները ծրագիրբոլոր կետերը իրականացրել են մեծ պատասխանատվությամբ: Երեք երկրների համալսարաններմեկնած դասախոսները ստացել են մեծ աջակցություն ինչպես կրթական եվրոպական համակարգը,այնպես էլ առարկայական ծրագրերը ուսումնասիրելու, նոր տեխնոլոգիաները կրթության մեջներդնելու և արդիական անասնաբուժական սարքավորումների գործածության մեթոդիկաներըյուրացնելու ուղղությամբ:Պատահական չէ, որ վերապատրաստված դասախոսների զգալի մասը, մասնավորապես օտարլեզուներ տիրապետողները, վերապատրաստումից վերադառնալուց հետո վերանայում ևվերափոխում են անասնաբուժական կրթության նկատմամբ վերաբերմունքը, դասախոսություններիև գործնական պարապմունքների ժամանակ սկսեցին կիրառվել համակարգչային ծրագրեր(POWER POINT) և տեխնիկա, որը խիստ մատչելի է դարձնում ուսուցումը և բնականաբարդրական ազդում կրթության որակի վրա:Երկու տարվա այս ծրագիրը ֆակուլտետին հնարավորություն ընձեռեց մուտք գործելանասնաբուժական կրթության եվրոպական ինտեգրման ճանապարհ: Հուսով եմ , որ ֆակուլտետիկոլեկտիվը, հատկապես երիտասարդ և միջին տարիքի դասախոսական կազմը կշարունակի ևկզարգացնի ձեռք բերածը:Պատահական չէ, որ 2008-2009 ուսումնական տարում, Հայաստանի Պետական ԱգրարայինՀամալսարանում կազմակերպված ‘’ՈՍԿԵ ՀԱՍԿ” լավագույն կրթական ծրագրիմրցանակաբաշխությունում հաղթող է ճանաչվել ծրագրի գլավոր համակարգող, ԲարսելոնիԱվտոնոմ Համալասարանի, Անասնաբուժական Ֆակուլտետը` Ալֆրեդ Ֆերրետի գլխավորությամբ,30 31

որի համար շատ հպարտ ենք, ՇՆՈՐՀԱՎՈՐՈՒՄ ենք և պարգևի առիթով մրցանակ կհանձնվիտիրոջը` ֆակուլտետին:Մենք որպես ծրագրի հայաստանյան համակարգող, ծրագրի սկզբում չէինք կարծում, որ մերեվրոպական համալասարանների գործընկերների հետ կարող ենք հաջողությամբ իրականացնելնման բարդ , բազմակողմանի , սակայն խիստ կարևոր այս ծրագիրը և այն էլ շատ կարճ ժամկետում:Հայաստանի Պետական Ագրարային համալսարանի ղեկավարության, կոլեկտիվի և անձամբմեր կողմից երախտագիտություն ենք հայտնում ՏԵՄՊՈՒՍ ծրագրի այս գաղափարին,մոտեցման, եվրոմիության բոլոր հարկատուներին, որոնց միջոցով մեր մշտական ցանկությունըայս ուղղությամբ իրականություն դարձավ: Մյուս կողմից պետք է նշել, որ սա միայն երկարճանապարհի սկիզբն է, մեր անասնաբուժական ֆակուլտետի կոլեկտիվը դեռևս շատ անելիքներունի կրթության որակի բարելավման գործում: Հուսով ենք, որ միասին այդ ճանապարհն առավելարագ կանցնենք:Շնորհակալություն:Լավագույն ցանկություններով32 33

Endorsement letters/Վավերացման ՆամակներEndorsement lettersՎավերացման Նամակներ34 35

Endorsement letters/Վավերացման Նամակներ36 37

Endorsement letters/Վավերացման Նամակներ38 39

Visual reportVisual reportArmenian State Agrarian UniversityFaculty of Veterinary Medicine40 41

Visual reportDifferent classrooms in the Veterinary Faculty42 43

Visual reportLaboratories in the Veterinary Faculty44 45

Visual reportVeterinary Clinic Hospital46 47

Visual reportLibraryNew books purchased in the project48 49

Visual reportComputer rooms50 51

Visual reportLaboratory equipment purchased52 53

Visual reportOld teaching methodologies54 55

Visual reportNew teaching methodologies56 57

Visual reportCoordination meetings58 59

Visual reportOpening ceremonyClosing ceremony60 61

Visual reportEnglish classesExchange program62 63

AppendixAppendix64 65

66 67Appendix

68 69Appendix

70 71Appendix

72 73Appendix

74 75Appendix

76 77

Joint Project with the collaboration ofFACULTAT DEVETERINÀRIA DE LA UABFACULDADE DE MEDICINAVETERINÁRIA UNIVERSIDADETÉCNICA DE LISBOAARMENIAN STATEAGRARIAN UNIVERSITYJoint Project funded by78