ENNIS FLEADH NUA - Comhaltas Archive

chunta Uibh Eachaidh, agus is aT anabhar san a tugadh an t-ainm Lad yIveagh uirthi, go fiu i ndiaidh bhas a fircheile.D'eag a fearcheile in 1692 agus cuigbliana dar gcionn phOs ai Tomas deBuitlear, iarchoirneal in Arm Ri SMamais,a raibh c6nai air i gCill Chais. Bhielann m6r acu. D'eag an Buitlearach in1738 agus fuair a bhancMile bas 6bliana ina dhiaidh sin agus aois mh6ruirthi.Ni cuirnhnitear ar an mBantiarnaIveagh, Mach, ar an abhar gur bhean gustalachi. Ni deantar, go deimhin. Maireanna cuirnhne ben i gc6nai faoi bhunShliabh na mBan cionn a's gur sheas sileis na daoine bochta, gur thug sfcab hair agus cunamh d6ibh, go raibh ateach mar thearmann ag na sagairt agusna heaspaig aimsir na gearleanuna.Agus, thar gach rud eile, cuirnhnitear aran gcaoi ar chuir si buachailli de chuidan duiche ar aghaidh - as a p6ca fein -chun bheith ina sagairt. Duine de nadaoine san (6irnfo dh mar shagart e thartfaoi 1720 ab ea Sean 0 Liathain.Duradh trath gurbh eisean a scriobh ant-amhran cailiuil ud ''Cill Chais" , ach tana scolairi go m6r in amhras faoi sinanois.(Ach taid uile, beagnach, ar aonfuocal gur chum an Liathanach an t­amhran Caeilge ud " An BhantiarnaIveagh"). Airnsir a bhais in 1776, bhiSein 0 Liathain in a shagart par6iste arCharraig na Siuire. Mar aduradh, tathairin amhras anois gur chum se "CillChais". Bhi se faoin gcre sular gearradhna coillte na sular irnigh an caislean feini leig. Cibe duine afach, a scriobh ant-amhran aJainn seo , rinne se eacht. Tase ar na caointe is foirfe ata againn inCaeilge :Cad a dheanfaimid feasta gan adhmad?Ta deirr:adh na gcoillte ar lar;Nil tracht ar Chill Chais nO. a teaghlach,Is ni chluinfear a cling go brath;An ait ud 'na gcanaiodh an deighbheanFuair gaiml is meidhir thar mhna -Bhiodh iarlai ag tarraingt faoi mheidhirann'gus an tAifreann binn dO. ra.Is e mo ch reach ghear is mo leanfairtDo gheatai brea neata ar lar,D 'avenue fada fi shao thargan foscadh ar aon taobh de ag fas;NO. do chuirt bhrea do shileadh an braonde,Is do ghasra sheimh ar [fir,Is as leabhar na marbh do !eimidAn tEaspag agus Lady Iveagh.Ni chluinim fuaim lachan nO. geannaann,NO. fiolar ag faire ar chuan,NO. flu na beacha chun saothairThabharfadh mU agus ceir don slua.Nz"! ceol binn milis na n-ean annLe hamharc an lae dhul uainn,NO. an chuaich in ar bharra na geigeDo chuirfeadh ar saol chun suain.Ta ceo ag titim ar chraobh annNO. glanann le grian nO. Id,TO. smuid ag titim 011 speir ann,'s a chuid uisce go leir ag tra.Na coli nO. cuileann nO. caor annAch clocha agus maolchlaiochdin;Pairc na foraoise gan chraobh annAgus d'imigh an geim le fan.Aicim ar Mhuire is ar iosaGo dtaga si aris chugainn slan,Go mbeidh rind fada is gabhdil timpeallCeol veidhlin is tinti cndmh;Go dtag/ar baile sea ar sinsear,cm Chais bhrea aris go hardIs go brach no go dtiocfadh an dileN i fheicfear i an's ar [fir.AN tATHAIR MAC SiTHIGHBeannacht dilis De leis anmBantiama uasal Iveagh agus na GaeildhiIse eile a sheas an f6d airnsir nabptHndlithe. Ta teach arsa Chill Chaiseina fuothrach folamh le beagnach dhacMad bliain, ach fos is fiu cuairt athabhairt ar an ait. Ma ta taibhsi nastaire ag bogadh thart in ait ar bith, feicteardom go bhfuilid ben briomhar induiche Chill Chaise.Tagann Cho. Thiobraid Arann chundnn aris sa stair airnsir na bpeindlithei ngeall ar an ide uafasach a tugadh donAthair Nioclds Mac Sithigh, sag art par-6iste Chloichin a' Mhargaidh. Crocadhan sagart uasal seo i gCluain Meala ar angcuigiu la deag de Mharta, 1766, agus taa sceal ar cheann d'oidheanna mora nastaire.Scriobhadh roinnt dinta Gaeilge faoioidhe an Athar Mhic Sithigh (c~ann acu,ta se curtha i leith Liam Dall 0 hIfearnain)agus taid uile ar fueablJ.as. Morogha fein, Mach, is din nua e. Cumadhe in 1966, trath bhi bas an Athar MhicSithigh a chom6radh ag muintirThiobrad Arann. Bfodh vearsa no dh6againn:Nuair a bhi mise og agus fas ndrchruinnigh me ciall,D'airinn mo chdirde ag tracht ar ghaiscighna bhFiann,Ar Bhuachailli Bana is an tair 0. cur inandiaidh,Ach se an tA thair Nioclds is a chas amheadaiodh mo phian.Bhi Eire go buartha is nior thrua leisna meirligh ar gcUis,Drochmhaistri is agenti a fig sios nabearta sea ar d tUs.35An talamh a heileamh 'gus leirscrios arthios na mbochtan,Agus sin e a chuir an taod ar eadan anAthar Nioclas.MAIREBHRAEMaire Bhrae, file deireannach GaeilgeChnoc Mhaoldonn, a scriobh an danseo, agus bhf si aosta go maith nuair achum sf e. Fuair si bas i d tus na i 970aiagus f os cionn ceithre scar bliain d 'aois.In a leabhar Cois Siuire, a foilsiodh in1982, ta an meid seo a leanas le ra agAnnraoi iJ Liathain, beannacht De le·is,faoi chuairt a thug se ar Mhaiie Bhrae in .1970.:" Ardaionn Cnoc na Fai11e a mhullachdha mhile dha cMad troigh os cionnleibMal na mara tamall ar an taobhthoir the as dinn, agus bhiodh conai arMMire Bhrae, an file, faoina scath.Chonac don uair dheireannach i ibhf6mhar na bliana 1970. Bhi anceithre sc6r aici ag an am, ach ni raibhaon mheirg ar a meabhair. Thug si domdha ubh beirithe, aran a blicaladh sabhastabal os cionn tine na cistine, taearbh fhiu tae a thabhairt air - agusfocail an dain a chum si faoin AtharNioelas 0 Sithigh ceithre bliana roirnhesin. D'aithris si dom gan aon scriobadha dheanamh ar a haigne . Bhi gach dandar chum si riamh de glanmheabhairaici. D'inis sf dom go mba n6s aici luiar fuleasc a droma sa leaba istoiche agusi ag coraiocht le din go dti go mbeadhse dealbhaithe chun a sastachta aici.Chasadh si aT a sliasaid ansin agusdManadh a codladh go samh. Agusbhiodh gach focal den dan ina meabhairar a dliiseacht di ar maidin."Bhi se ar intinn agam cuairt eile athabhairt uirthi agus a · thuilleadh dadanta a bhreacadh sios, ach thainig anhas uirthi sui a bhfuair me an fhaill ar anturas a dheanamh. Creidirn go bhfuilc6ip da cuid dinta go leir ag fear airithe.Ta suil agam e agus go bhfeictear i gel6go luath iad. Ba bhrea an fueartlaoi iadar an nGaeilge bhinn a labhraiti ar fudna sleibhte sea leathchead bliain 6shin."Is ca bhfuil na MuimhnighNa an fior go mairid beo?Mich eal Og 0 Longain a scriobh anmeid seo san amhran alainn lid ("MaidinLuan Cincise" ) a rinne se faoi EiriArnach 1798 i gCo. Loch Carman. Achni raibh an Mhurnhain marbh ar fadagus d'admhaigh an Longinach e sin arball nuair a chum se an t-amhran alainn"Sliabh na mBan".I gCarraig Mhoieleir, faoi bhunShliabh na mBan, ar an 23li la d'Iliil,1798, ghabh buion beag Oglach dechuid an cheantair chun catha in eadan