اﺧﻼق ﻓﻠﺴﻔﻪ در آﻳﻴﻨﻪ ﺑﻴﻮﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي

بيوتكنولوژي در آيينه فلسفه اخلاقعمل را برمبناي نتيجهاي كه از آن عمل حاصل ميشود،‏1ارزيابي ميكنند.‏ نتيجهگرائي نفع گرايانه در حوزةسياست گذاري و تقنين ميتواند پيامدهاي عميقي داشتهباشد.‏ از جمله پيامدهاي چنين رويكردي در حوزةقانونگذاري و سياستگذاري،‏ مصلحت گرائي است.‏2مصلحت عمومي به عنوان ملاك محوري در امرهنجارسازي مورد توجه قرار ميگيرد.‏ از آنجا كه ملاكموجهبودن عمل،‏ مصلحت عمل است،‏ اگر مصلحتعمومي و يا به عبارت ديگر نفع اكثريت جامعه اقتضايقانون و يا سياست خاصي را داشته باشد،‏ آن قانون ويا سياست موجه خواهد بود.‏ در اين رويكرد نميتوانبراي اقليت حقهاي مستقل از مصلحت عمومي تصوركرد.‏ به عبارت ديگر ميتوان گفت در نگاه نفعمدارانه،‏حق هاي بنيادين براي افراد،‏ مستقل از نفع اكثريت،‏توجيه و مبناي اخلاقي ندارند.‏ نتيجه گرايان نفع مدارتلاش وافري در جهت تبيين مفهوم نفع كردهاند.‏ چنانكه قبلاً‏ بيان شد،‏ از ديدگاه فيلسوفاني چون بنتاممهمترين مسأله انساني عبارت از تجربه شادكامي و43لذت و دوري از رنج و درد است.‏ در ارزيابي موجهبودن يك هنجار،‏ يك عمل يا يك قانون ميزان نفع آنمورد توجه قرار خواهد گرفت.‏ شادي و لذتي كهفيلسوفان نفع مدار چون بنتام از آن سخن ميگويند5شادي و لذت حسي شامل ثروت،‏ قدرت،‏ سلامتي،‏دوستي،‏ شهرت،‏ علم و درد و رنج فقر و ناتواني وبيماري،‏ دشمني و خصومت و بدنامي و ترس را دربرميگيرد.‏ جهتگيريهاي هنجاري،‏ يعني سياست گذاريهاو قانونگذاريها در صورتي موجه خواهد بود كه نفعرا به حداكثر و درد و رنج را به حداقلچنين نگاهي به حوزة بيوتكنولوژي واضح است.‏ درصورتي كه اقدامي اعم از اقدام قانوني و يا سياستدكتر سيدفاطميعمومي به گونهاي طراحي شود كه اكثريت افراد جامعهشادي و لذتشان به حداكثر رسيده و درد و رنج آنهاتقليل يابد چنين اقدام قانوني و سياستي موجه خواهدبود؛ حتي اگر نفع و يا حقوق اقليت و يا افراد معدوديدر اين ميان ناديده گرفته شده باشد.‏ اين نگاه به اخلاقو در نتيجه نظام حقوقي از سوي حق مداران كهبهرهمندي از حقوق بنيادين براي همه افراد را درچهارچوب اخلاقي مورد حمايت قرار ميدهند به عنوانيكي از نقاط ضعف رويكرد نفع مدار مورد حمله قرارگرفته است.‏ نفعمداران جديد تلاشي را در راستاي تغييرنگاه نفع مداري مبذول داشتهاند؛ به گونهاي كه رعايتحداقلهاي حقوق بنيادين براي همكاران تضمين شود.(18)با اين وجود بايد توجه داشت كه رويكرد نفعمدارانه نميتواند در حوزة بيوتكنولوژي راه حل اصيليرا براي حمايت و تضمين حقوق بنيادين افراد در برابرمنافع اكثريت فراهم كند.‏-6-3بيوتكنولوژي در آيينة نظريه اخلاق7كانتي(16،18)نظريه اخلاق كانتي را ميتوان يكي از تأثيرگذارتريننظريات اخلاقي معاصر در حوزة مباحث هنجاريدانست.‏ انسان مداري كانتي در قالب اصل غايتبودنانسان چارچوب اخلاقي عقلاني و در عين حال منسجمرا در اختيار قانونگذاران و سياستگزاران قرار خواهدداد.‏ كانت را ميتوان بزرگترين فيلسوف اروپايي مروجاخلاق عقلاني دانست.‏ بدين معني كه كانت از يك سو دربرابر فيلسوفاني چون هيوم قرار ميگيرد،‏ كه هنجارهاياخلاقي را چيزي جز ترحيمات نفساني افراد ندانسته ودر نتيجه منكر عقل مداري آنها ميشوند و از سويديگر با مبتني نمودن هنجارهاي اخلاقي بر عقل محض،‏سر ناسازگاري با متكلمين شريعتمدار و وحي محوردارد كه هنجارهاي اخلاقي را ناشي از فرامين الهيميدانند.‏ چنان كه در مباحث بعدي نيز خواهد آمد اصل7-Kantian ethics6برساند . پيامد1-Concequentialism2-Public interest3 -Pleasure and happiness4-Pain5-Sensual6-Maximizing happiness and minmizing painDownloaded from http://www.jri.irفصلنامه باروري و ناباروري/‏ پاييز 81٦٤