KARDÄ°YORESPÄ°RATUVAR EGZERSÄ°Z TESTLERÄ° ... - Spor Bilim

7.ULUSLARARASI SPOR BİLİMLERİ KONGRESİ27-29 EKİM 2002KONGRE - PANELLERUzun süreli ve Ģiddetli egzersizlerin kasta yol açtıkları ağrı çeĢitli tiplerde olur. Özellikle egzersiz sonunadoğru ya da bitirdikten hemen sonra hissedilen ağrıya çoğu kez kramp, motor hareketlerde kontrolsüzlük veyorgunluk eĢlik eder. Egzersizin sona ermesini takiben giderek bütün bu belirtiler azalmaya baĢlar. Bu bulgularınMcArdle hastalığı bulunan kiĢilerde de egzersizle birlikte oluĢması, belirtilerin metabolik kaynaklı olduğu ve kasglikojenindeki tükenmenin altta yatan neden olduğu düĢüncesini desteklemektedir.Geç dönemde baĢlayan kas ağrısı (delayed ondet of muscle soreness; DOMS) ise kasda duyarlık artıĢıve sertleĢmeyi de içeren bir ağrıdır. Bu tip ağrı egzersizden sonraki 24-48 saat içerisinde oluĢur ve 24-72 saatiçerisinde pik yaparak 5-7 günde kaybolur. Özellikle ekzantrik egzersizlerin neden olduğu bir ağrıdır.3322.2. Histokimyasal değerlendirmeler:Objektif değerlendirme dendiğine akla ilk gelen -ve belkide tek objektif ölçüt- ıĢık ya da elektronmikroskobu ile iskelet kası yapısındaki hasarın görsel olarak ortaya konduğu ve miktarsal olarak datanımlanabildiği histokimyasal değerlendirmelerdir.Kolay ve subjektif değerlendirme olan kas ağrısı ile objektif ama pratikte pek uygun olmayan histolojikdeğerlendirme arasında kas hasarını tanımlamak ve boyutlarını ortaya koymak için çeĢitli diğer yollar vardır.Gerek fonksiyonel parametreler (ROM, ortaya konan kuvvet) ve gerekse biyokimyasal parametreler (bazı serumenzim ve proteinlerinin varlığı) özellikle histokimyasal verilerin alınamadığı durumlarda kas hasarı tayinindekullanılmaktadırlar2.3. Fonksiyon kaybı:Egzersiz sonucu oluĢan bir kas hasarının ardından maksimal kas kuvvetinin %50 nin altına düĢebileceğibildirilmiĢtir (Clarkson ve ark.,1992). Keza ROM‘da etkilenebilir. Ön kolda yapılan Ģiddetli bir kas ekzantrikegzersizin ardından dirsek fleksiyonun tamamen engellendiği ve 10 gün sonrasında bile ROM‘da etkilenmeninsürdüğü rapor edilmiĢtir (Clarkson ve ark.,1992; Rodenburg ve ark.,1993).2.4. Serum proteinleri miktar ve aktivitelerinde artıĢ:Bu grup içerisinde en önemli enzimler olarak kreatin kinaz (CK), karbonik anhidrazIII (CAIII) ilemyoglobin sayılabilir. Serum CK aktivitesi uzun süreli egzersizleri takiben 24-48 saat içerisinde pik yapar(Noakes, 1987). AlıĢıĢık olunmayan kısa süreli ekzantrik bir egzersiz ise CK aktivitesinde 2-5 gün sonragecikmiĢ pik diye adlandırılan bir yükselmeye sebep olur (Noakes, 1987; Clarkson ve ark.,1992). Özellikle kasspesifik izoformu olan CK-MM, artıĢtan sorumlu ana izoformdur (Amelink ve ark., 1988).CK‘a göre CAIII ve myoglobin kas için daha spesifiktir. CAIII yanlızca tipI kas liflerinde bulunurken,myoglobin yanlızca kalp ve iskelet kasında bulunur. CAIII ve myoglobin, CK‘ dan farklı olarak, uzun mesafekoĢusundan hemen sonra pik yapar.2.5. MRI ve MR Spektroskopi:Konsantrik egzersizi takiben T2 görüntülerinde, ekzantrik egzersizden ise 48-96 saat sonra T1 ve T2görüntülerinde sinyal artıĢı saptanmıĢtır (Fleckenstein ve ark.,1988). MRI hücre ve hücre içi yapıları düzeyindebir bilgi vermediği için kas hasarı mekanizmasına iliĢkin sorgulamalarda diğer tekniklerle birlikte kullanılmalıdır.MRSpektroskopi ( 31 P-MRS), ekzantrik egzersizden 1 saat sonra Pi/PCr oranında artıĢ olduğunu vebunun 72 saat kada yüksek düzeyde seyrettiğini göstermiĢtir (Rodenburg ve ark, 1994).3. Egzersizle oluĢan kas hasarının önlenmesi:Hasarın önlenmesine iliĢkin yaklaĢımlar, hasar oluĢumunda rol oynadığı düĢünülen mekanizmalarayöneliktir. Bu bağlamda farmakolojik ajanlar olarak kalsiyum kanalı antagonistleri, vitamin E, coenzim Q 10 ,östrogen, tamoksifen, kortikosteroidler kulanılmıĢlardır. Kalsiyum antagonistlerinin koĢu sonrası hasarı azalttığıbildirilmiĢtir. (Amelink, 1990). Vit E, CoenzimQ10, östradiol ve tamoksifen membran stabilizatörü olareak roloynar. VitE yetersizliğinin erker sıçanlarda hasara yatkınlığı artırdığı (Amelink ve ark.1991), tamoksifenin ise invitro modelde soleus CK salınımının azalmasına yol açtığı bildirilmiĢtir ( Koot ve ark.1991). KortikosteroidlerinSıçanlarda doza bağlı olarak kas hasarını engellediği ancak CK salınımına etkisiz olduğu bildirilmiĢtir.Kasın önceden antrene edilmesi egzersizle hasar oluĢumunu engelleyen bir diğer faktördür. Gerçektende ister konsantrik isterse ekzantrik kaynaklı olsun, antrenman hasarı önleyici bir rol oynar. Tek bir kerelikĢiddetli ekzantrik egzersizin, bir sonraki Ģiddetli ekzantrik egzersizin kasda yol açabileceği hasarı 1 ay kadar