Dünya üzerinde ve Anadolu’da eski çağlardaiçinde yaşanmış, parlak uygarlık mirası dabırakmış birçok antik kent var. Bunların çoğugünümüzde artık içinde yaşanmayan arkeolojiksit alanlarıdır. Bazıları ise üstelik özgün adınıda aynen koruyarak bugün de yaşamınısürdürmekte... İşte en çok kendine özgü kubbeevlerden oluşan sivil mimarisiyle hatırlanmaklabirlikte, dünyanın en eski kentlerinden olup, sahipolduğu diğer zengin ve eşsiz kültür mirasıylada ayrıcalıklı <strong>Harran</strong>, bugün de adını koruyarakyaşayan nadir antik kentlerden biri.“Urfa’daki Oxford” <strong>Harran</strong>Adı Sümerce “kesişen yollar”dan gelen <strong>Harran</strong>,9000 yıldır aynı adla anılıyor. Hitit ve Mısıruygarlıkları arasında önemli bir durak. Lût,Şuayb, İbrahim ve Yakub peygamberler burayaiz bırakmışlar. Sonraları İpek Yolu’na kavşakolmuş. Emevi Halifesi Mervan <strong>Harran</strong>’ı başkentyapmış. Hattatlar, nakkaşlar, mimarlar buradaönemli eserler yaratmışlar. Tasavvuf önderleri,astronomi alimleri burada çalışmalar yapmışlar.Sabit bin Kurra Yunan filozoflarının kitaplarınıburada Arapça’ya çevirirken “Urfa’da Oxfordvardı da gitmedik mi?” diye yapılan esprilereinat, devrin en önemli matematikçileri de<strong>Harran</strong> üniversitesinden çıkıyormuş. Cerrahlarıgöz ameliyatı yapacak kadar tıp ilminde yolalmışlar. Rakkakapı, Halepkapı, Nizarkapı,Yezidkapı, Feddankapı ve Küçükkapı diye anılan8 kapısından kervanlar girip çıkarken 19 kapısıylaUlu Camii Anadolu’daki ilk anıt-cami örneği imiş.13. yüzyılda Moğol istilasından sonra bütün buzenginlik tahrip edilmiş, sakinleri Urfa’ya göçmüş.Osmanlı Dönemi’nde <strong>Harran</strong>, 280 kişinin yaşadığıbir köy olarak kayıtlara geçiyor. CumhuriyetDönemi’nde Akçakale ilçesine bağlı iken, GAPProjesi beklentileriyle, 1987’de ilçe ilan edilmiş.Dışı kubbe, içi ev!“Kubbeli”, “külahlı”, “kümbet evler” ya da “arıkovanı” diye nitelenen, arkeologların “tholos”(çoğulu “tholoi”) dedikleri, konik kubbeli, kareveya kareye yakın bir taş temel üzerine genellikle40-45 dizi tuğla ile örülü <strong>Harran</strong> <strong>Evleri</strong>, herkesinilgisini çekmeye devam ediyor.Dışarıdan bizler sadece kubbeleri görüyoruz amaiçeride bambaşka bir görüntü var! Sayısı iki ila altıarasında değişerek yan yana getirilen kubbeler,içerden kemerlerle birbirine bağlanıyor ve yaşamalanları oluşturuluyor. Sonra gereğinde bunlarçoğaltılabiliyor. Kısacası asıl ev içeride!İç kısımlar kırmızı toprak ve saman, dış duvarlarkara toprak ve saman karışımı ile kaplanıyor.Yerden yüksekliği 5 metreye varabilen bu evlerintek penceresi koninin tepesindeki deliktenibaret. Ancak bu delik, hem havalandırma,hem ışık kaynağı hem de baca işlevi üstleniyor.Pencereye çıkmanın pratik yolunu da tuğla örgü42 TÜRSAB DERGİ | MAYIS 2013 Rasim Konyar<strong>Harran</strong> evlerinde dileyenler, evlerin damına kurulan ve “taht” adı verilen yataklarda geceleyebiliyor.Those who wish so can stay on beds called “Throne”, placed on roofs of houses.There are many ancient cities that were alive in ancient eras and that left a bright civilization heritage both inthe World and in Anatolia. Most of them are now archeological sites where there is no life. Some keep beinghome to people and they even keep their original name. <strong>Harran</strong> is one of the rare ancient living cities, whichkeeps its original name. Even though it is mostly remembered by its original civil architecture symbolized bydomed houses, it is also a priviledged city with its rich and unique cultural heritage.<strong>Harran</strong> “The Oxford in Urfa”<strong>Harran</strong>’s name means “Crossing Roads” in Sumerian and it had the same name for 9000 years. It was animportant stop on the road between Hitite and Egypt. Prophets Lot, Jethro, Abraham and Jacob have lefttraces there. Later on it became a crossing road on the Silk Road. Umayyad caliph Mervan appointed <strong>Harran</strong>as capital. Caligraphs, muralists, architects left important works there. Sufi leaders, astronomy scientistsworked there. Sabit Bin Kurra translated Greek philosophers’ books to Arabic here and in spite of jokes like“Was there an Oxford that we could attend in Urfa?” the most important mathematicians of the era were from<strong>Harran</strong> University. The surgeons were so qualified that they could operate on eyes. Caravans entered from its 8doors named Rakkakapı, Halepkapı, Nizarkapı, Yezidkapı, Feddankapı and Küçükkapı. The Grand Mosque wasthe first monumental mosque known for its 19 doors. In 13 th century, after the Mongol invasion, all this wealth
TÜRSAB DERGİ | MAYIS 2013 43
Change language