Harran Evleri - Türkiye Seyahat Acentaları Birliği

Hamam, mimari ve estetik değerlerinin yanı sıratemizlik, sağlık, rahatlama ve toplumsal buluşmayerleri olarak, Anadolu uygarlıklarının önemli birögesiydi. Roma Dönemi’nden çok sayıda kalıntıbugün Anadolu antik kentlerinde görülüyor.Artuklu, Selçuklu ve Osmanlı Dönemleri’ndehamamlar daha çok külliyelerde, ticaret veyerleşim yerlerinde ve kent kapılarında inşaedilmiş. İlk Osmanlı hamamını Bursa’da 1336’daOrhan Bey yaptırmış. “Türk Hamamı” tipi de15. yüzyılın ikinci yarısında eski geleneğinAnadolu’nun hamam kültürüyle birleşimindendoğmuş, sonra bütün Anadolu’ya yayılmış.Osmanlı’da Hamamların ÖnemiHamamlar İslam kültüründe daha çok külliyeve vakıflar için gelir kaynağı olmasının yanısıra sıkı düzenlemelerle kamuya hizmet edenciddi kurumlarmış. Temizlikten başka fiziksel,tıbbi, ideolojik, ekonomik, kentsel ve genelişlevlere sahipler. En önemlisi yapıldığı döneminmimarisini ve kültürünü tıpkı çeşmeler gibibünyelerinde özetleyip tarihe mesaj vermeleri.Hamamlar, külhan, ser nöbet tellak, çıraklar,hamam anası, natır (kadın tellak), berber,peştemalci, kahveci gibi birçok iş grubundaninsanı da istihdam etmişler. Özellikle tellaklıkhayli önemli imiş! Mesela Patrona Halilisyanının kahramanı Halil, 1730’da BayezidHamamı’nda çalışan bir tellak olup, o isyanıesnaftan alınan ağır vergilere karşı başlatmış.Sultan III. Ahmed’in tahttan indirilmesiylesonuçlanan bu isyandan sonra dönemin güvenlikmekanizması, hamamları daha sıkı takip edilmesigereken yerler arasında tutmaya başlamış. 19.yüzyılda Avrupa’daki fuarlarda Osmanlı Hamamıpavyonları açılmış. Koç Üniversitesi’nin “AnadoluMedeniyetlerinde Hamam Kültürü: Mimari,Tarih ve İmgelem” başlıklı yayınında bu konudaçok ilginç bilgiler var.Bugünkü hamamlar...Son yüzyıllarda çoğu su kültürü yapısı gibi,suyun banyolarla ev içlerine girmesininyaygınlaşmasıyla hamam da hayatımızdançıktı. O artık gezginlerin merak ve ziyaretettiği bir yer. Oysa tarihi dizi ve filmlerimiz,hamam sahneleri ile dolu. Hamam, sadecetemizlik değil, kimi ritüellerin usulüne uygunyapılması için bir “olmazsa olmaz”, bir eğlence,rahatlama hatta bir terapi mekânı. Bu özelliğiçok önceden farkedenler, biz terkederken, dünyaüzerinde birçok yerde adı “Türk Hamamı” olupbizim hamamlarımızla hiç ilgisi olmayan yerleraçıyorlar. Kimilerimiz de bu gerçeği büyükotellerin SPA ve “Wellness Center” bölümlerindebulunan “Türk Hamamı” üzerinden yenidenkeşfediyor.Topkapı Sarayı Hamam kurnası.Topkapı Palace’s Bath Basin.Bath, along with architectural and aesthetic values,ensured hygiene, health, relaxation and it was asocial meeting point. All these resulted in bathsbeing an important element in Anatolian civilizations.Many relics from Roman period can be seen inAncient cities of Anatolia at the present-day. DuringArtuqid, Seljuk and Ottoman periods baths weremostly built inside complexes, commercial andresidential areas and at the city gates. The firstOttoman bath was built in Bursa in 1336 on OrhanBey’s orders. Turkish Bath emerged in the secondhalf of 15th century as a mixture of an old traditionand Anatolia’s bath culture. Then it was spread in allAnatolia.Baths’ Importance in OttomanBaths were a source of income for complexes andfoundations in Islamic culture. These were regulatedseriously and they served the public. They hadphysical, medical, ideological, economic and urbanfunctions on top of hygienic feature. The mostimportant being keeping traces of the architect andculture of the period it was built in; like fountains.Turkish baths employed many people like the furnaceresponsible, assistants, masseurs, masseuses, thechief masseuse, barbers, coffee makers, and peopleresponsible of loincloth. Especially being a masseurwas really important! Halil, the leader of PatronaHalil riot, was a masseur in 1730 in Bayezid Bathand started that riot with high taxes taken from thetradesman. Sultan Ahmed the III was dethroned afterthis riot. Thus a more serious regulation was forcedto baths by the security mechanism of the period. In19th century, in European fairs, there were OttomanBath sections. There are interesting information onthis subject in Koç University’s publication titled“Bath culture in Anatolian Civilizations: Architecture,History and Imagery”.Turkish Baths at Present-Day...Recently as other cultures created around water,Turkish bath culture disappeared since there arebaths in households. Turkish baths are now justa stopping point for travelers. Whereas there aremany Turkish bath scenes in historical TV seriesand movies. Turkish bath is not just about hygiene,it is a must-have for certain rituals to be practiced;it is a place for entertainment, relaxation andtherapy. While we are leaving this tradition behind,those who noticed this feature early on are openingTurkish Baths everywhere in the world, which doesnothing to have with traditional Turkish Bath. Someof us rediscover this tradition through Turkish Bathsections in SPA and Wellness Centers of big hotels.How many kinds of Turkish Baths are there?There are three groups of Turkish baths accordingto their functional purposes: “Market baths” orTÜRSAB DERGİ | MAYIS 2013 37